Waarde van bodemvruchtbaarheid Oene Oenema

Waarde van bodemvruchtbaarheid
Oene Oenema
Wageningen University & Research
NBV-bijeenkomst
Wageningen , 21-04-2017
Wat is bodemvruchtbaarheid?
 Twee definities:
● Productiecapaciteit van de bodem
● Vermogen om nutriënten te leveren aan het gewas
 Soms wordt onderscheid gemaakt tussen
● Biologische bodemvruchtbaarheid
● Chemische bodemvruchtbaarheid
● Fysische bodemvruchtbaarheid
Betekenis bodemvruchtbaarheid verandert
 Betekenis van bodemvruchtbaarheid in voedselproductie is
afgenomen en die van nutriëntenmanagement toegenomen,
door
● Beschikbaarheid goedkope kunstmeststoffen
● Ontwikkeling intensieve veehouderij
 Bodemvruchtbaarheid is in ontwikkelde landen toegenomen
 Betekenis van bodemvruchtbaarheid in resource use
efficiency en milieubelasting neemt toe
 Zoeken naar een nieuw evenwicht
Hoe wordt bodemvruchtbaarheid gemeten?
 Zeer veel mogelijke parameters
 Aanbod analyses neemt toe
 Prijs analyses neemt af
 Aanvraag voor analyses neemt af
Belangrijkste:
 pH, SOM, NPK, micro-nutrienten
 Capaciteit & intensiteit
 Bodemleven
Opbrengst = f (gewastype, omgeving, management)
Bepalende factoren
Reducerende factoren
Water
Nutriënten
Onkruid
Ziektes
Verontreinigingen
Actuele
opbrengst
Opbrengst beperkt
door water &
nutriënten
Potentiele
opbrengst
Beperkende factoren
Gewastype
Zonnestraling
Temperatuur
CO2
Situaties
Van Ittersum en Rabbinge (1997).
Welke bodemfactoren zijn belangrijk voor
de gewasopbrengst?
 Water-leverend vermogen
 Nutriënten-leverend vermogen
 Bewerkbaarheid
 Bodem-pathogenen
 Onkruid-druk
 Verontreinigingen/verzilting
Illustratie effect bodemvruchtbaarheid
Gewasopbrengst
Effect
bodemvruchtbaarheid
Opbrengst
zonder
bemesting
Bemesting
Wet van het optimum
 “Het effect van verbetering van een factor, die de
opbrengst beperkt, is het grootst als alle andere factoren
optimaal zijn (de opbrengst niet beperken)”.
 Belang van bedrijfsvoering & management; alles op
● juiste
● juiste
● juiste
● juiste
volgorde en tijdstip,
manier,
plaats, en in
hoeveelheid
Stijgende grondprijzen en opbrengsten &
achteruithollende bodemvruchtbaarheid?
o
o
o
o
o
Waar
Grotendeels waar
Grotendeels onwaar
Onwaar
Niet te checken
Achteruithollende
bodemvruchtbaarheid
Veranderingen in fosfor-overschot in NL
CBS, 2016
Agrarische grondprijzen en tarweopbrengsten
Schröder et al., 2016
Schaarste aan grond om mest af te zetten
Mestdruk:
mestproductie gedeeld
door mestplaatsingsruimte,
in kg fosfaat per ha
De Koeijer et al, 2016
Prijs van land in 2016/2017
Keuro/ha
http://www.boerderij.nl/landbouwgrond/gron
dprijzen/?gebied=3010#pricescontent
Veranderingen in gewasopbrengst, 2000-2015
Gewas
Pootaardappel
Consumptieaardappel
Suikerbieten
Zaaiuien
Wintertarwe
Zomertarwe
Korrelmaïs
Wintergerst
Zomergerst
Grasland4
Snijmaïs
Gemiddeld
Landelijke areaal
in 2015 (x 1000
ha)
41
72
58
24
127
15
11
8
25
1240
224
Jaarlijkse opbrengststijging (of daling)2 (%)
Zandgrond
Zandgrond3 Kleigrond
Kleigrond
2000-2015
2006-2014 2000-2015
20062014
+0,8
+1,9
+0,3
+0,6
+0,2
+0,7
-0,2
+0,8
+2,9
+3,4
+2,9
+3,1
+0,2
+1,0
+0,5
+1,6
+0,9
+1,7
+0,3
+0,8
+0,8
+3,3
+0,0
+0,7
-1,9
+0,6
-1,3
+2,8
+3,0
+1,6
+1,7
+1,9
+0,8
+1,5
+0,9
+2,5
+1,5
+2,1
+0,4
+1,2
+0,4
+0,5
+0,9
+1,7
+0,9
+1,7
+0,6
+1,6
Schröder et al., 2016
“We find that yields in
maize, rice, wheat, and
soybean are increasing at
1.6%, 1.0%, 0.9%, and 1.3%
per year, respectively,
which is less than the 2.4%
per year rate required to
double global production
by 2050”
Trends opbrengst en kwaliteit suikerbieten
IRS, 2014
Stikstof-, fosfaat- en VEM-gehalte van gras
Bron: Bedrijfsinformatienetwerk (BIN)
Trends in organische stof gehalte: stabiel
Eurofins, 2016
Trends op bouwland in gebieden met
relatief laag SOM-gehalte
Eurofins, 2016
Trends in P-AL: constant; regionaal dalend
80
P-AL (mg P2O5/100 g)
P-AL (mg P2O5/100 g)
80
60
40
20
Zuidwest-Brabant (dekzand)
Zuidwest-Brabant (zeeklei)
0
2005
2007
2009
2011
2013
2015
60
40
20
IJsselmeerpolders
0
2005
2007
2009
2011
Eurofins, 2016
2013
2015
Trends in P-CaCl2: dalend
8
8
Zeeklei
6
Veen en kleiig veen
P-PAE (mg P/kg)
P-PAE (mg P/kg)
Rivierklei
4
2
0
2004
2006
2008
2010
2012
2014
2016
6
Bouwhoek en Hogeland
IJsselmeerpolders
Noordelijk weidegebied
Westelijk Holland
Zuidwest-Brabant
4
2
0
2004
2006
2008
2010
2012
Eurofins, 2016
2014
2016
Fosfaattoestand-afhankelijke gebruiksnormen
Gebruiksnorm
kg P2O5/ha
Evenwichtsbemesting
Laag
Neutraal
Hoog
Fosfaattoestand
Samenvatting & conclusies (i)
 Grondprijzen, gewasopbrengsten en bodemvruchtbaarheid
zijn hoog t.o.v. andere landen in EU
 Grondprijzen en gewasopbrengsten zijn gestegen in
voorbije 15 jaar
 Bodemvruchtbaarheid (SOM) is stabiel tot licht dalend (PCaCl2)
 Er is grote ruimtelijke variatie; gemiddelden zeggen niet
voldoende.
Samenvatting en conclusies (i)
 Veel factoren bepalen relatie ‘bodem en gewasopbrengst’
 Samenhang tussen factoren is bepalend
 Bodem (land) is groot ‘kapitaal’; wees er zuinig op
 Meten is weten; houdt vinger aan de pols
 Wees beducht op ‘sluipende’ afname bodemkwaliteit:
● Bodemverdichting
● pH-daling
● Schimmels, aaltjes
● Multi-nutriënten gebrek
● Afname bodemstructuur
● Ruimtelijke variatie binnen percelen
Resumerend: de waarde van land
 Ruimtelijke dimensie
● Waar ligt het
● Hoe groot, verkaveling
 Gebruik/functie van het land
● Nu
● Verwachting voor toekomst
 Bodemvruchtbaarheid
● Vroeger – nu
Vraag
Waarde
Aanbod
Dank voor uw aandacht
Met dank aan Arjan Reijneveld
Gaat de bodemvruchtbaarheid hollend achteruit?
 Vaak gehoord bij boeren en in landbouwbladen
 Wat wordt daarmee bedoeld?
● Gaat het opbrengend vermogend achteruit?
● Gaat nutriënten-leverend vermogen achteruit?
● Neemt de bewerkbaarheid af?
● Neemt het organische stofgehalte af?
Inkomens in landbouw blijven achter
Bron: CBS
Over nutriënten
Planten hebben 14 elementen nodig (naast C, H,O):
N, P, K, Mg, Ca, S, Fe, Mn, Zn, Cu, B, Mo, Cl (Ni)
Dieren en mensen hebben 22 elementen nodig:
N, P, K, Mg, Ca, S, Fe, Mn, Zn, Cu, Mo, Cl, Co, Na, Se, I,
Cr, Ni, V, Sn, As, F
Ongelijke verdeling over de aarde:
 >Gebrek leidt tot verstoring van groei en ontwikkeling
 >Overmaat leidt tot verontreiniging, vergiftiging en degradatie
 >Grondstoffen zijn schaars en ongelijk verdeeld
Welke bodemfactoren bepalen opbrengst?
 Bodemdiepte; tot waar wortels kunnen groeien
 Draagkracht, drainage
 Textuur; verdeling tussen klei, silt en zand
 pH
 Nutriënten
 Organische stof
 Bodemstructuur;
 Bodemziektes; bodemleven;
 ...
De pijlers van het mestbeleid