STOP DE KLIMAATVERANDERING! Lestips voor de 1e

STOP DE KLIMAATVERANDERING!
e
Lestips voor de 1 graad basisonderwijs
Aangeboden door 11.11.11 in het kader van klimaatcampagne 2012
Een woordje uitleg bij deze lestips
Deze beknopte lestips zijn geïnspireerd op het kinderboek ‘Help, mijn iglo smelt’ van Natalie Righton &
fotograaf Ton Koene – uitgeverij Lemniscaat. Het boek geeft een prachtige kijk op het leven van 4 kinderen, die
op één of andere manier te maken krijgen met klimaatverandering. Het boek is warm aanbevolen, maar niet
noodzakelijk om deze les te kunnen geven. Alle noodzakelijke materialen kan je vinden in de bijlages. Wil je het
boek toch graag bestellen, dan kan dat via www.11.be/winkel.
1 lesuur is kort om een complex begrip als klimaatverandering helemaal uit de doeken te doen. Uiteraard gaat
het hier om een kennismaking met het thema. Het uitgangspunt, klimaatverandering door de ogen van
leeftijdsgenoten, geeft de leerlingen een realistisch beeld van de gevolgen van de opwarming van de aarde. We
hopen met dit lesmateriaal een opstap te bieden om een actiemoment in het kader van de 11.11.11-campagne
op korte tijd meer diepgang te geven. Het zijn slechts bescheiden lestips gebaseerd op waardevol
achtergrondmateriaal voor kinderen. Uiteraard zijn tips en opmerkingen welkom op [email protected]
Wil je een uitgebreider lessenpakket, meer toekomstgericht, neem dan een kijkje op www.11.be/basisonderwijs.
Daar vind je meer uitleg over ‘De groene ijsbeer’, een ludiek luisterspel van Djapo vzw met educatief pakket
over klimaatverandering, in het kader van onze klimaatcampagne 2012.
BIJLAGES
Bij deze lestips horen 3 bijlages:
1)
2)
3)
Het verhaal van Halima en Jemery (2 A4)
Fotobijlage Halima en Jemery (printversie / 2 pagina’s woestijn en 2 p. noordpool)
Fotobijlage Halima en Jemery (Powerpoint – 16 beelden)
BENODIGDHEDEN
-
-
Wereldkaart of wereldbol
Bijlage met het verhaal van Halima’ voor elke leerling
Bijlage met foto’s van Halima, zie instructies om te kiezen voor welke optie je gaat:
OFWEL in kleur afgedrukt en uitgeknipt (= losse foto’s, eventueel gelamineerd om in de juiste volgorde
te laten leggen)
OF een fotoblad (recto verso / mag zwart-wit) per leerling om zelf kleurkaders rond te trekken /
corresponderende cijfertjes op te laten aflezen
OF beamer / digitaal bord om de Powerpointversie te tonen
(OF de Halima-foto’s uit het ‘Klimaatkwartet’ – te koop voor € 5, te bestellen bij 11.11.11 in je provincie)
Bijlage verhaal van Jemery (hoeft niet per leerling, kan ook gewoon voorgelezen worden,…)
Foto’s van Jemery (Powerpointversie of de 2 pagina’s met foto’s van Jemery in kleur of zwart-wit – al
dan niet gelamineerd – deze foto’s hoeven niet noodzakelijk uitgeknipt te worden)
Blad of werkschrift per leerling als ‘vriendenboekje’ om bv. op voorkant eigen verhaal te
schrijven/tekenen en aan de achterzijde dat van Jemery
Een wensbloem per leerling (klein model voor op water, groot model voor in een wensboom)
Liedtekst (1 per bank/leerling)
Eventueel geluidsinstallatie om het actielied te laten luisteren en/of clip te tonen
Kern van de les:
De lln. maken kennis met 2 kinderen die te maken krijgen met klimaatverandering.
2 eenvoudige kennismakingsverhalen om voor te lezen (1e leerjaar) of zelf te laten lezen (2e leerjaar).
8 foto’s per kind als bijlage om het verhaal te ondersteunen.
1)
2)
Halima woont in de woestijn in Ethiopië. Een verhaal over droogte.
Jemery woont op de noordpool, waar het steeds warmer wordt.
LESVERLOOP
0. Inleiding (klasgesprekje) - 5’
Lievelingsdrankje
Lieze, wat is jouw lievelingsdrankje? (cola, chocomelk, druivensap,…) Is het moeilijk om te kiezen wat écht het
lekkerste is? Ja, er is zoveel!
Jonas, als jij dorst hebt, wat doe je dan ? (ik neem een glas water van de kraan na het voetballen, ik drink van
mijn drinkfles op school, ik vraag een fruitsapje aan mama, ik giet extra veel melk over mijn cornflakes, ik slurp
van soep of chocomelk,…)
Denken jullie dat alle kinderen ter wereld zomaar kunnen kiezen wat ze drinken? Nee. Waarom niet? (misschien
hebben ze er geen geld voor, niet zoveel verschillende frisdranken beschikbaar, …) Niet overal zijn grote
winkels waar alles te krijgen is.
Bij ons bestaat er zoveel! Zoveel winkelrekken vol verschillende drankjes! Wat kan je allemaal kopen in de
winkel op te drinken? Stel je eens voor: fruitsappen in allerlei soorten en combinaties (sinaasappelsap met of
zonder pulp, appelsap, appel-kers, multi-vruchtensap,…) grenadine (met citroen-, aardbeien- of muntsmaak,…),
20 soorten melk (gewone melk van verschillende merken, magere melk, halfvolle melk, volle melk, sojamelk,
chocomelk, vanillemelk,…).
Water van de kraan
En nog eens een heel ander vraagje:
Probeer eens te tellen hoeveel kraantjes jullie in huis hebben? (Laat de kinderen even tellen.) Hebben jullie ook
gedacht aan de wasmachine? Die werkt ook met een kraantje! En hebben jullie ook een vaatwasmachine? Dan
mag je nog een kraantje bijtellen. En vergeten jullie ook niet een kraantje in de tuin misschien? Laat enkele
kinderen vertellen hoeveel kraantjes zij geteld hebben en laat die verschillende kraantjes opsommen.
Waarvoor gebruiken wij water? (wassen /douche / bad /planten water geven / auto wassen / schoonmaken /
afwassen / wasmachine)
Hebben wij soms geen water? Wat doen wij dan? Misschien eens geen warm water? Heeft iedereen altijd
water?
Wij zijn zo gewoon dat er water uit de kraan komt en dat we in de winkel zoveel lekkers kunnen vinden. Maar is
dat overal ter wereld zo? Nee. Meer nog, soms hebben kinderen bijna niets te drinken. Zij zouden al blij zijn met
gewoon genoeg drinkbaar water. We gaan het verhaal lezen van Halima. Halima woont in de woestijn. Wie kan
eens uitleggen wat een woestijn is? …
1. Het verhaal van Halima - 10’
Laat de lln. nu het verhaal van Halima lezen. (Per 2, in groepjes, voorlezen voor de hele klas, zelfstandig binnen
hoekenwerk,…) Halima woont in Ethiopië. Duid dit land eventueel aan op een wereldkaart / wereldbol.
Tips bij het tonen van de foto’s:
Je kan de 8 foto’s bij het verhaal beamen, op de computer tonen, afdrukken (in kleur of zwart wit – al dan niet
gelamineerd) en doorgeven. Zo kan je de foto’s ook in de juiste volgorde laten leggen.
De lln. lossen nu een eenvoudig werkblad op over verhaal van Halima. Ze vullen de corresponderende cijfertjes
in bij de verhaal van Halima. De cijfers moet je zelf aanvullen op de fotobijlage. Zo heb je nog de optie om niet
met cijfers te werken, maar wel met kleuren indien de kinderen nog niet goed genoeg kunnen schrijven. Je kan
verschillende gekleurde stickerbolletjes (laten) kleven bij elke foto bv. Of op de bijhorende fotobijlage kan je
voorafgaand aan de eigenlijke opdracht door de lln. verschillende kleurkaders laten tekenen rond elke foto. Bv.
‘Trek een lichtblauwe kader rond de foto met de kamelen’. De kinderen kleuren dan het bolletje bij de zin over
de kamelen lichtblauw.
Kopieer de tekstbijlage en de fotobijlage voor elke leerling. (Of mocht je de opdracht gebruiken als hoekenwerk:
Druk het 1 keer in kleur af, lamineer het en laat de lln. met whiteboard stift de nummertjes bij de foto’s schrijven
en na de opdracht weer wissen. Voorzie ook een vod of een keukenpapiertje om het werkblad na elke beurt
schoon te maken voor de volgende leerling.)
Zie tekstbijlage met het verhaal van Halima en Jemery en de fotobijlage ‘Halima en Jemery’ (enkel de tekst over
Halima en de 2 pagina’s met foto’s van Halima zijn hier nodig)
2. Het verhaal van Jemery - 15’
De lln. vullen een soort van ‘vriendenboekje’ in. Ze nemen daarvoor een blad en vullen volgende vraagjes in
(tekenen mag ook):
- Zo zie ik eruit: (eventueel een kadertje waarin ze zichzelf tekenen, alsof het een pasfoto was)
- Mijn lievelingseten
- Mijn huis ziet er zo uit:
- Ik doe het liefst: / Wat ik graag doe:
- Wat ik niet zo graag doe:
- Mijn dikste vrienden:
Vraagjes over het weer:
Kijk even naar buiten? Wat voor weer is het vandaag?
ik vind het wel / niet leuk als het heel koud is, want:
ik vind het wel / niet leuk als het heel warm is, want:
ik vind het wel / niet leuk als het regent, want:
Nu lezen de lln. het verhaal van Jemery op de noordpool. (Per 2, in groepjes, voorlezen voor de hele klas,
zelfstandig binnen hoekenwerk,…) Toon de 8 bijhorende foto’s (zie bijlage Powerpoint ‘Halima en Jemery’) op
een pc (voor hoekenwerk) of met een beamer of digitaal bord of print de fotobijlage ‘Halima en Jemery’ (al dan
niet in kleur). Jemery stelt zich voor en vertelt over zijn dagelijks leven, hobby’s en klimaatproblemen. De lln.
beelden zich in dat zij Jemery zijn en vullen nu zijn pagina in het ‘vriendenboekje’ in.
Zie bijlage: ‘Halima en Jemery’ (powerpoint- en printversie)
3. Nabespreking - 10’
Begripsvragen:
-
Wat drinkt Halima? (water (= regenwater) en koemelk)
Wat is het probleem bij Halima? (te warm, bijna geen water, ver lopen op zoek naar water)
Hoe lossen zij hun waterprobleem voor een stukje op? (een put – waterreservoir)
-
Wat is het probleem bij Jemery?
Waarom zakken vissers soms door het ijs? (Hoe komt het dat het ijs dunner wordt?)
Waarom is ijs belangrijk voor ijsberen?
Besluit:
Zowel bij Halima als bij Jemery wordt het altijd maar warmer. In de woestijn wordt het nog droger (minder regen
= minder water) en op de noordpool smelt het ijs doordat het warmer wordt, waardoor vissers / jagers en
ijsberen in gevaar komen.
Klimaatverandering
De aarde warmt op. Door de opwarming van de aarde verandert het weer: het wordt warmer en het regent
minder, in sommige landen regent het juist veel meer dan vroeger waardoor de groenten op het veld
wegspoelen en daardoor geen eten hebben,… Met een moeilijk woord heet dat klimaatverandering.
Het is niet goed dat de aarde nog meer opwarmt.
Uit handleiding Dikketruiendag – MOS:
Onze planeet, de aarde, wordt alsmaar warmer. Natuurlijk is het in de winter kouder dan in de
zomer en in Afrika warmer dan op de Noordpool. Dat zal altijd zo zijn. Maar in alle landen van
onze wereldbol worden de winters én de zomers langzaam maar zeker steeds warmer. Men noemt
dit ‘de opwarming van de aarde’. Het wordt niet ineens overal snikheet natuurlijk. Nee, beetje bij
beetje wordt het een klein beetje warmer. Maar dit kleine beetje warmer heeft wel grote
gevolgen…
Hoe komt dat nu, dat het alsmaar warmer wordt? Dat komt vooral omdat wij mensen de lucht
veel te vuil maken. Door met auto’s te rijden, elektriciteit te gebruiken, de verwarming te laten
branden,… maken we de lucht vuil. Denk maar aan de uitlaatgassen of aan de rook uit de
schoorstenen van huizen en fabrieken! En vuile lucht zorgt ervoor dat onze wereldbol warmer
wordt. Hoe kan dat nu? Dat komt door de broeikasgassen. De wát?! Broeikasgassen. Als we de
lucht vuil maken, komen er gassen in terecht die de warmte van de zon vasthouden. Je kan die
gassen niet zien, horen of ruiken, maar ze zijn er wel. En ze zorgen ervoor dat de warmte van de
zonnestralen rond onze planeet blijft hangen. Ze zijn als een dekentje rond onze wereldbol. En
door dat dekentje wordt het hier steeds warmer.
4. Wensbloemen invullen - 5’
Het sjabloon voor de wensbloemen vind je in bijlage en kan je ook downloaden op www.11.be/kidsmodel. De
kinderen kunnen ze uitknippen, versieren en vol met toekomstwensen schrijven. De kennismaking met
leeftijdsgenoten zet misschien aan tot nadenken en geeft stof om wensen van hoop op de bloemen te schrijven
( bv. Ik hoop voor Halima dat er altijd genoeg water zal zijn in de woestijn / Hopelijk wordt het nooit zo warm op
de noordpool dat al het ijs daar smelt. Dat zou erg zijn voor Jemery en alle andere eskimo’s en ook voor de
ijsberen.)
Het kan ook minder realistisch – maar toch recht uit een kinderhart: ‘Kunnen jullie zelf oplossingen bedenken
voor Halima en Jemery?’ Bv. Ik heb de kraantjes in mijn huis geteld, dat zijn er 8! Ik wou dat Halima toch ook
zeker 1 kraantje had, dan moest zij nooit meer zo ver lopen op zoek naar water…
Deze wensen kunnen ook betrekking hebben op hun eigen leven bv. Ik wil wel meer met de fiets rijden want uit
auto’s komt vieze rook en die doet onze aarde kapot. / Ik wil met heel veel mensen samen zingen voor het
klimaat, want in de hele wereld moeten mensen meer zorg dragen voor onze aarde. Als de aarde nog warmer
wordt gaan er nog meer mensen geen water vinden en honger hebben omdat hun oogst mislukt…
Vouw de bloemblaadjes losjes over het hartje. Laat de kinderen 1 voor 1 hun wensen uitspreken tijdens een
bezinningsmoment, als dagafsluiter of tijdens een actiemoment. Leg alle gesloten bloempjes op water (in een
vijvertje, fontein, grote regenplas, waterteil, …) en kijk samen naar de ontluikende bloemetjes!
Je kan deze bloemen ook in een wensboom hangen. Met gekleurde linten knoop je de bloemen aan de blaadjes
van die boom en eventueel zelfs een versierde stam (met ‘wildbreiwerkjes’, vlaggetjes, zelfgemaakte
slingers,…)
Zie bijlage: wensbloem (een klein en groot sjabloon)
SING FOR THE CLIMATE / SING@SCHOOL
5. Brainstorm voor actie ‘Sing@school’ – 5’
Brainstorm over aanpak van de zingende actie (knutselideeën, wensbloemen (als versiering) knippen,…)
Wie nog niet van ‘Sing for the climate’ heeft gehoord, neemt best een kijkje op www.singfortheclimate.be.
Sing for the climate is een nationale zingende betoging tegen klimaatverandering! Uniek, belangrijk en plezant!
1 lesuur is te kort om een inleiding te geven over klimaatverandering én een zangmoment voor de hele school
uit te werken. Beperk je daarom in deze les tot een brainstormmoment over hoe de leerlingen een zangmoment
op school kunnen organiseren. Tips om een actie op school op te zetten, vind je onder het luikje ‘Sing@school’
op www.singfortheclimate.com. Op die website kan je uiteraard het actielied beluisteren en je vindt er
actiematerialen om te downloaden en te bestellen. Jonge kinderen kunnen de Nederlandstalige tekst zingen op
de instrumentale versie. Uiteraard zijn jullie vrij om ook de Engelstalige versie te gebruiken!
Hierbij enkele tips om het lied in te oefenen:
Als je een digitaal bord of beamer hebt kan het fijn zijn om de clip met BV’s te tonen, die het officiële
Engelstalige actielied zingen. Zo breng je de kinderen in de sfeer en leren ze de melodie goed kennen.
Om het ritme te oefenen kunnen de kinderen tijdens het beluisteren van het originele lied meteen de
Nederlandstalige tekst op papier volgen.
Zie bijlage: Nederlandstalige tekst van het actielied ‘Do it now’ in het kader van ‘Sing for the climate’.
Bedankt om met jouw klas deel te nemen aan onze klimaatcampagne!
Heb je tips, aanvullingen of opmerkingen bij deze lestips? Wil je laten weten hoe jullie aan de slag zijn gegaan?
Hebben jullie meegezongen tijdens Sing@school? Laat het gerust weten op [email protected]