De Gavers... een speldoos voor spelers van 3-99 j

Cursus Natuurgids 2016-2017
Excursie kennismaking met de Gavers op 24/09/16
‘De Gavers... een speldoos voor spelers van 3-99 jaar...’
→ Opwarmertje:
In kleine groepjes (2 à 3) krijgen we een voorwerp, we moeten de functie (proberen te) raden:
– een ‘snappy’: gebruikt om ‘kriebelbeestjes’ mee te vangen en te observeren
– de sichi-schijf: een schijf aan een geijkt touw om de helderheid van het water tot op bepaalde
diepte te controleren (i.f.v. mogelijkheid tot fotosynthese en al dan niet voorkomen van
waterplanten)
– een sterk vergrote bijenlarf: hierbij kregen we de uitleg van de metselbij (= solitaire bij) a.h.v. een
pvc-buis gevuld met verschillende compartimenten ei/ stuifmeel/nectar/verzegeling van zand.
Dit ongeveer 5x na elkaar, de voorste twee eitjes zijn onbevrucht en hieruit komen de darren.
– een zelfgemaakte insectenvanger: plastic potje met 2 buisjes, aan één buisje op het einde stukje
nylonkous, en dan maar maken dat je aan het juiste buisje zuigt...(best markeren dus!)
– een hoogtelijnenmeter: soort ‘kruis’ met waterpas
– microtoom: toestel om een ‘coupe’ te nemen van bv. een stengel om daarna te bekijken onder een
microscoop
→ presentatie Gavers a.h.v. powerpoint
– provinciaal domein, 184 ha groot, vijver 64ha
– ongeveer 10000 leerlingen per jaar
– naast natuureducatie en sport ook een luik ‘recreatie’, bv. Evenement ‘putteke winter’
– doel= groenzone nog verder uitbreiden (kant Deporama)
– boeken en materiaal kunnen GRATIS ontleend worden
– komende activiteiten:
• woensdag 5 oktober : lezing rond ‘mimicry’
• vrijdag 28 oktober: Halloweentocht: overgang zomer--> winter: wat gebeurt er in de
natuur?
– de bijensite is helemaal nieuw en kadert in Europees bijenproject
– in de loop van januari 2017 wordt het zeilbotenkerkhof opgeruimd en wordt er in de NME-zone
een vijver aangelegd met een doorzichtige wand, zodat we onderwaterleven kunnen observeren!
→ ...een relaxed tochtje op de fluisterboot... met deskundige uitleg van Wout
– eerst wat scheppen in het water....
• larve (nimf) van waterjuffer
• larve eendagsvlieg (heel veel op dit moment)
• muggenlarve (klein en rood)
• haftelarve
• waterpissebed
• zoetwatermossel (klein! ca. 1 cm²)
…dan de boot op: volledig elektrisch, dus stil en ecologisch
– Gavers zijn ontstaan door grillige uitgraving voor E17 (toen nog E3), voordien was dit nat
weideland
– Gavers = wachtbekken: drinkwater wordt hieruit opgepompt voor regio Kortrijk. Vandaar dus ook
de goede kwaliteit en helderheid van het water (ideaal voor duiksport!)
– Waarnemingen op het water (+ een woordje uitleg):
• meerkoet: zwart, witte snavel: is bezig met verdringen waterhoen, reden onbekend
• aalscholver: kan op de eilanden bomen doen afsterven door hoog nitraatgehalte in
uitwerpselen, vleugels niet waterafstotend-> moet ze laten drogen in typische houding, er is
1 volledige generatie vissen (de ‘veust’) opgepeuzeld door deze vogel...
• wilde eend
• dodaars (familie fuut)
– Andere soorten die hier ook voorkomen (maar niet gezien):
• smient
• visdiefje: broedt op aangelegde eilandjes (met schelpen)
• woudaapje: kleinste reigersoort, heel zeldzaam, toch hier 2 broedparen waargenomen
• meest voorkomende vissoorten: snoek, baars, paling (= ‘wereldreiziger’, eitjes komen uit
Zaragossazee, bij Panama...en dan mee met de zeestroom richting Europa)
– Exoten: soorten die we liever kwijt dan rijk zijn:
• Canadese gans: agressief t.o.v. andere watervogels, heel veel stoelgang waardoor stikstofgehalte in en rond het water te hoor wordt--> nefast voor biologisch evenwicht!
‘oplossing’: afvangen en euthanaseren...
• Nijlgans: zelfde probleem, komt wel in mindere mate voor
• Kaspische aasgarnaal: komt mee met ballasttanken van zeeschepen (bv. haven Antwerpen),
daarna richting Gavers via de poten van de vogels
• Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft: niet echt schadelijk, heeft wel Europese rivierkreeft
verdrongen, dit omdat de Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft immuun is voor schimmels
– Het wier wordt jaarlijks gemaaid tot 2 m onder waterniveau: in fonteinkruid kan BILHARSIA
huizen en kan -na een stadium in een slak als gastheer- zich in de hoornlaag van de huid boren.
Dit veroorzaakt ‘zwemmersjeuk’. Remedie: na kwartier zwemmen-> douchen en afdeppen!
– Om schimmels op amfibieën te vermijden worden uitgeleende schepnetjes ontsmet. Voorlopig nog
niet in de Gavers. TIP: indien je een dood amfibie vindt met vermoeden huidschimmel (wazige,
watachtige huid), invriezen en melden aan Natuurpunt
– Nieuwe visie op aanleg bos: ook fruitbomen en vlinderweide werden aangeplant (= voedsel voor
dieren)
– Gefaseerd maaibeheer: niet alles wordt in één keer gemaaid, zodat insecten en andere dieren nog
kunnen schuilen en foerageren in niet-gemaaide delen
→ terug op het land met Guy als expert:
– Gaverbeek: ligt naast het Gavermeer (= afvalwater!). De bedoeling is op sommige plaatsen het
beton te vervangen en de Gaverbeek (opnieuw) te laten meanderen.
– Arboretum: bij de trekkershutten vinden we alle boomsoorten die op het noordelijk halfrond
voorkomen, dit is UNIEK! Naamkaartjes volgen nog...
– Met scholen wordt de duurzaamheidswandeling gedaan met o.a. een stellingenspel. Eén van de
stellingen luidt: “Moeten er vuilnisbakken in een bos staan?”. Hierbij is het als begeleider
belangrijk dat je duidelijk informeert en niet (onmiddellijk) een standpunt inneemt!
– Bijensite: enkele weetjes:
• 40000 bijen per kast, er zijn in totaal 10 kasten
• één kast produceert ca. 30 kg honing per jaar
• om 1 kg honing te produceren moet er maar liefst 40000 km gevlogen worden (= omtrek
aarde)
• honing= ‘bijenbraaksel’
• Faroamijt: kan leiden tot afwijkingen, wordt bestreden met mierenzuur... nadeel: honing is
niet meer eetbaar
• Bijenverdwijnziekte is voorlopig nog één groot mysterie...
• Na de winter of een langere periode van regenweer kunnen de bijen een ‘reinigingsvlucht’
uitvoeren, hierbij gaan ‘alle sluizen’ open en laten ze plakkerige uitwerpselen
achter...blijkbaar tot grote ergernis van sommige buurtbewoners
• Eind augustus vindt de ‘darrenslacht’ plaats
verslag van Andries Cottenier