20071640-PLD Java Rapportage

Java
een jaar later
Eerste tussenrapportage SHO actie ‘Aardbeving Java – Help nu!’
Periode 27 mei 2006 – 31 mei 2007
Samenwerkende Hulporganisaties:
Kerk in Actie, Mensen in Nood/
Cordaid, Nederlandse Rode
Kruis, Oxfam Novib, Stichting
Vluchteling, TEAR, Terre des
Hommes en Unicef Nederland.
Gastleden Java actie:
Hivos, Save the Children
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
a
www.giro555.nl
20071640-PLD Java Rapportage a
06-08-07 09:01:14
Inhoudsopgave
Korte terugblik
Korte terugblik
3
Voorwoord
4
1. Hulp Algemeen
5
2. Hoe wordt uw gift besteed?
7
3. Hulp en resultaten per sector
10
4. Knelpunten en oplossingen
15
Profielen SHO-lidorganisaties & gastdeelnemers 18
Adressen en contactpersonen
19
Colofon
19
2
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
20071640-PLD Java Rapportage b-03
In de vroege ochtend van zaterdag 27 mei trof een
zware aardbeving het eiland Java in Indonesië. Er
vielen meer dan 5.000 dodelijke slachtoffers, ruim
80.000 mensen raakten gewond en meer dan
300.000 huizen werden geheel of gedeeltelijk verwoest. De aardbeving zorgde voor extreme en
wijdverbreide vernielingen. Het aangetaste gebied
besloeg ongeveer 500 km2 met een populatie van
vijf miljoen mensen.
De aardbeving met een kracht van 6,3 op de schaal
van Richter eiste vooral in het district Bantul en
Klatan veel levens. Meer dan duizend naschokken
hebben het gebied na de beving nog getroffen.
Dit leidde tot grote humanitaire noden. De Samenwerkende Hulporganisaties startten op maandag
29 mei 2006 een noodhulpactie met als motto
Aardbeving Java-help nu. De omvang van de ramp
bleek groter dan aanvankelijk werd gedacht. Met
het geld van de SHO werden de eerste noden gelenigd en werd zo snel mogelijk een start gemaakt
met de wederopbouw.
Alsof een vliegtuig naast mijn huis opsteeg
Meneer Satiman lag nog in bed toen de aardbeving hem trof, 27 mei om 6 uur ’s ochtends. “Ik
hoorde een enorm lawaai, alsof er een vliegtuig
naast mijn huis opsteeg. De grond begon te golven. Ik wilde naar buiten rennen, maar kon het
niet. De beving was te heftig.“ Satiman dook
onder zijn bed, terwijl boven hem het hele huis
instortte. “Mijn vrouw was met twee kinderen al
wakker en buiten aan het werk, maar mijn jongste dochter stond in de badkamer. Toen de
beving stopte hoorde ik mijn twee kinderen buiten huilen. Ze dachten dat wij, hun zusje en ik,
overleden waren. Het is echt een wonder dat we
alle twee de aardbeving hebben overleefd.”
Vandaag is het een goede dag voor de familie
Satiman, want hun nieuwe huis wordt gebouwd
door de mannen uit het dorp. De materialen
(gevlochten, rieten matten en bamboe palen) en
het bouwplan, gefinancierd door Mensen in
Nood/Cordaid, liggen klaar. Het puin op de plek
waar hun huis stond is opgeruimd. Het fundament ligt er nog en een deel van een muurtje
staat omhoog. Het is half 8 ’s ochtends en in een
mum van tijd worden de bamboe pilaren aan
elkaar geknoopt met touwen tot een stevige constructie. Hier worden de rieten matten tegenaan
gezet. De mannen krijgen instructies van een
professionele timmerman. Ze werken snel en
behendig. Ze hebben inmiddels al een tiental
huizen in hun dorp neergezet, want van de 105
huizen in het dorp waren er 84 volledig ingestort.
Het is drie uur ’s middags als het huis van de
familie Satiman staat.
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
3
06-08-07 09:01:19
Voorwoord
In dit verslag leggen de Samenwerkende Hulporganisaties (SHO) verantwoording af over de bestedingen van de giften die zij ontvingen op giro 555
ten behoeve van de actie ‘Help slachtoffers aardbeving Java’. Het rapport is gebaseerd op deelrapportages van de acht Nederlandse organisaties die
samen de SHO vormen en de twee gastleden van
deze actie, die rechtstreeks geld hebben ontvangen van giro 555 voor de hulpverlening aan de
slachtoffers van de aardbeving op Java. Dit rapport
is een samengevat verslag van de deelrapportages
van de deelnemende organisaties.
De noodhulp kwam na de aardbeving snel op
gang. Er waren in het gebied veel hulporganisaties
en noodhulpgoederen aanwezig in verband met de
mogelijk uitbarsting van de vulkaan Merapi. Dat
maakte snelle hulpverlening mogelijk. Na het bieden van de eerste medische hulp, het verstrekken
van water en voedsel, bleek al vrij snel dat de
behoefte lag bij reconstructie van de huizen en
vooral weers- en aardbevingbestendige huizen.
1. Hulp algemeen
De lidorganisaties van de SHO zijn veelal in
samenwerking met hun lokale partnerorganisaties
volop aan de slag gegaan om de slachtoffers van
de aardbeving bij te staan. Medische mobiele
teams werden ingezet, ziekenhuizen en klinieken
bijgestaan, opgeknapt en van goederen voorzien.
Er is gewerkt aan tijdelijke huisvesting. Tenten zijn
in de beginperiode ingericht als noodschool en kinderen kregen allerlei schoolmaterialen. Alle noodhulpactiviteiten zijn voltooid. Inmiddels is ook de
wederopbouw grotendeels afgerond. Dankzij de
steun van de Nederlandse bevolking die er voor
zorgde dat er ruim vier miljoen euro binnen kwam
op giro 555, hebben de Samenwerkende Hulporganisaties veel slachtoffers van deze aardbeving kunnen bijstaan.
Hans Bruning, Kerk in Actie, vice-voorzitter SHO
Ten tijde van de Java-actie was Kerkinactie voorzitter,
per 1 januari 2007 is Het Nederlandse Rode Kruis voorzitter van
de SHO.
De noodhulp is volgens planning uitgevoerd en
kende een snelle start. Mede door de aanwezigheid van verschillende hulporganisaties ter plekke
en de beschikbaarheid van een groot aantal vrijwilligers kwam de hulp vlot op gang. Redelijk snel na
de ramp kon er een start gemaakt worden met de
wederopbouwfase.
De programma’s hebben ingespeeld op de eerste
behoefte van mensen, om de periode te overbruggen tussen de aardbeving en de beschikbaarheid
van nieuwe fondsen voor permanente woningbouw door de lokale overheid. Doordat de tijdelijke
woningen gebouwd zijn op de oude plek waar
mensen al woonden vóór de aardbeving, zijn de
sociale structuren in de dorpen zoveel mogelijk in
tact gebleven en werden mensen in staat gesteld
zo snel mogelijk hun leven in waardigheid weer op
te pakken. De uitgevoerde traumaverwerkingsprogramma’s in de dorpen waar ook gebouwd werd,
zijn hier ondersteunend aan geweest.
Voor de constructie van huizen en scholen is
gebruik gemaakt van duurzaam materiaal dat minstens vijf jaar mee zal gaan. De technische ondersteuning van de huizenbouw heeft speciale aandacht besteed aan de bewustwording van de
gemeenschappen over de toepassing van aardbevingsresistente constructiemethoden. Er zijn semipermanente huizen gebouwd. Deze huizen kunnen
4
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
20071640-PLD Java Rapportage 04-05
worden omgebouwd tot permanente woningen.
Onderwijsfaciliteiten zijn inmiddels weer opgebouwd en worden gebruikt. Economische activiteiten beginnen langzaam weer op te komen.
Naast het verlenen van noodhulp en wederopbouwactiviteiten, werd gestreefd naar het zo goed
mogelijk voorbereid zijn op noodsituaties, zowel
door het creëren en trainen van Noodhulpteams
als door het op peil houden van voorraden noodhulpgoederen. Een belangrijke overweging bij het
op peil houden van deze noodvoorraden en de trainingen is dat Indonesië vrij regelmatig wordt
getroffen door natuurrampen. Indonesië ligt aan de
Ring of Fire, berucht om de vele aardbevingen.
Daarom is de introductie en toepassing van bouwwijzen die resistent zijn tegen aardbevingen zeker
relevant.
Betrokkenheid van de lokale bevolking
De SHO-leden hebben nauw samengewerkt met
internationale organisaties, lokale organisaties en
nationale en lokale overheden. Dat deden ze om de
impact van de humanitaire hulp te vergroten,
‘gaten’ in de hulpverlening te signaleren en om
overlap van activiteiten te voorkomen. Veel organisaties werken via lokale partners, daarnaast is
intensief overleg gevoerd met de lokale gemeenschappen en is er gebruik gemaakt van de lokale
besluitvormingsstructuren. De dorpsgemeenschap-
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
5
06-08-07 09:01:20
2. Hoe wordt uw gift besteed?
pen op Java zijn doorgaans hecht en redelijk goed
georganiseerd. Dit maakte het eenvoudig om met
de getroffenen te overleggen en samen te werken.
De gemeenschappen zijn bijna vanaf het begin
betrokken geweest bij het bepalen welke activiteiten uitgevoerd moesten worden en werken ook als
vrijwilliger mee bij de uitvoering ervan.
Bijzonder is het goede overleg binnen de dorpen
over wie de meest kwetsbare groep is en de dus
prioriteit krijgt voor hulp. Opvallend was de goede
samenwerking tussen verschillende religieuze
groepen (o.a. christenen en moslims). Ook werd er
zo veel mogelijk gebruik gemaakt van materiaal
dat lokaal beschikbaar is of lokaal gefabriceerd
konden worden, waarmee de lokale economie een
impuls krijgt.
Gemeenschapsleden hebben een leidende rol
gehad in besluitvormingsprocessen (bijv. bij het
type huizen dat gebouwd is). Ook zijn gemeenschapsleden direct betrokken geweest bij de uitvoering van de projectactiviteiten, waaronder de
distributie van hulpmaterialen en de constructiewerkzaamheden van de huizen. Op deze manier is
het gevoel van ‘eigenaarschap’ onder de begunstigden gestimuleerd.
Doel van de SHO actie ‘Samen voor Suriname’ was
Zingen
en dansen
om
de getroffen
families (ruim 5.000 families) op
De 12-jarige
Ummu
Nur Rochman
door
de
korte
termijn te
ondersteunen
bij dekon
eerste
noden.
aardbeving
niet meer
naarwillen
haar eigen
school,
Op
de middellange
termijn
de SHO
bijdradieaan
washet
te veel
beschadigd.
Terre
Hommes
gen
herstel
van schade
en,des
waar
mogelijk,
sprak
metin
haar
de distributie
vanverbetehulpde
situatie
hettijdens
binnenland
structureel
goederen.
Ummu
is actiefoverheid
betrokken
ren.
Zowel de
Surinaamse
alsbij
dehet
particunoodhulp
programma van
des hadden
Hommes.
liere
partnerorganisaties
vanTerre
de SHO
geen
Ze probeert
haarverlenen
trauma, van
veroorzaakt
de
ervaring
met het
noodhulpdoor
na een
aardbeving,Er
te lagen
overwinnen
door
deel te nemen
watersnood.
ook geen
rampenplannen
aan het
rehabilitatieprogramma
voor kinderen en
klaar.
De SHO-leden
geven extra ondersteuning
waar ze tekent,
zingt envan
danst.
is heel trots
versterken
de capaciteit
hunZe
Surinaamse
op haarvoor
ouders
en in deentoekomst
wil ze ook
partners
noodhulp
wederopbouw.
lerares worden, net als haar moeder. Tijdens
sessies
waarbij
slachtoffers hun
ervaringen
De
noodhulp
en wederopbouw
worden
uitgevoerd
heeft ze gebieden:
veel moedBoven-Suriname
getoond door over
indelen
de volgende
gebied,
haar ervaringen
te praten
toen a/d
de aardbeving
Tapanahoni,
Marowijne,
Cottica
Lawa, Bovenhaar huis, en
en de
school
verwoestte
en veel
mensen
Saramacca
inheemse
gebieden.
In het
omkwamen.
Inmiddels
gaat
Ummu
naar een
getroffen
gebied
wonen in
totaal
ongeveer
37.000
andere school,
dichterbij
huis.
personen.
Ongeveer
28.000
personen werden
Inkomsten en uitgaven van de SHO
De opbrengsten van giro 555 bedroegen per 31 mei 2007 ruim € 4,2 miljoen. Het Nederlandse publiek
heeft € 4,2 miljoen geschonken. Op giro 555 is € 45.000 rente ontvangen. Hieronder staat in een overzicht
weergegeven welk deel van de opbrengsten is overgemaakt aan de lid- en gastdeelnemers en welk deel
bestemd is voor fondsenwerving.
Tabel 1: Verdeling opbrengst
Staat van baten en lasten per 31 mei 2007
€
Baten uit eigen fondswerving
- Publieksdonaties
€
4.230.529
Af: Voorziening kosten fondsenwerving
€
175.000
Beschikbaar uit fondsenwerving
€ 4.055.529
Interest
€
Voor verdeling beschikbare middelen
€ 4.101.437
Verdeeld
over deelnemers
€ 3.650.588
over gastdeelnemers
€
Nog te verdelen middelen
Aan kosten fondsenwerving is € 153.824 uitgegeven. Het restant is geserveerd voor evaluaties en
rapportages. Een ongebruikt saldo wordt toegevoegd aan de beschikbare middelen.
Verdeelde actieopbrengst
Regentijd
Een half jaar na de aardbeving en met de moessonregens op komst werd de vraag naar duurzame en stevige bouwmaterialen vanuit de getroffen gemeenschap steeds groter. Door snel een
inventarisatie en een overleg te plannen, kon
Stichting Vluchteling met haar partner ter plaatse, Cardi, snel de juiste materialen leveren. In
Srihardono, in het Bantul district verspreidde
Cardi materialen voor 187 families. Na overleg
met de dorpsleiders werd er besloten genoeg
bakstenen, cement, hout en zand te distribueren
om voor al die 187 families minimaal een kamer
van 6 bij 6 meter te bouwen. De materialen voor
het dak kwamen van Echo, een andere donor.
De kamers zullen uiteindelijk deel uitmaken van
het permanente huis van de families.
6
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
20071640-PLD Java Rapportage 06-07
45.908
€ 3.826.588
Af: Voorziening voor kosten van
Mensen in Nood/Cordaid
Unicef Nederland
14,90%
Oxfam Novib
11,50%
Stichting Vluchteling
8,50%
6,20%
Tear
€ 3.632.415
€ 3.350.872
Nog toe te wijzen aan projecten
€ 281.543
De voor verdeling beschikbare middelen worden
aan de deelnemers toegekend volgens een jaarlijks
gezamenlijk vastgestelde sleutel. De basis van deze
sleutel is de omvang van de fondsenwerving en
van de humanitaire hulpverlening over de voorgaande drie jaren met een minimum per deelnemer.
21,30%
17,00%
€ 3.627.367
Reeds gecommitteerd
274.849
15,70%
Netto actieopbrengst
Ter beschikking voor doelstelling
€
ICCO & Kerk in Actie
Terre des Hommes
5.048
3.826.588
Nederlandse Rode Kruis
€ 199.221
€
€
Verdeelsleutel
Voorbereiding en coordinatie
Bij: Interest
176.000
4,90%
100,00%
Met het aandeel uit de opbrengst financieren de
deelnemers hulpprojecten in het rampgebied die
door uitvoerende organisaties zijn ingediend. Sommige deelnemers financieren projecten via een
internationale koepel waarbij zij zijn aangesloten.
Tussen de deelnemers en de meeste uitvoerende
organisaties en internationale koepels bestaat een
langdurige samenwerking.
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
7
06-08-07 09:01:22
Bestedingen (uitgevoerde projecten)
Committeringen en bestedingen (€ ‘s)
Committeringen
Bestedingen
Via
Gezondheidszorg
269.846
10%
Water en sanitatie
258.060
9%
Voedselzekerheid
480.565
17%
Levensonderhoud
215.449
8%
Lokale uitvoerende organisaties
1.492.614
1.327.357
Internationale koepelorganisatie
1.014.629
764.435
Onderwijs
276.555
10%
954.939
33%
33.630
1%
335.512
12%
2.824.556
100%
Direct verstrekte hulp via organisatie zelf
570.495
525.519
Onderdak
Uitvoeringskosten ter plaatse
273.134
207.245
Ramp management
3.350.872
2.824.556
Totaal
De deelnemers hebben hulpprojecten gefinancierd
ter waarde van € 3.350.872 (92% van de voor de
doelstelling ter beschikking staande middelen). De
committeringsruimte is de ruimte die de deelnemers nog hebben om nieuwe verplichtingen aan te
gaan met uitvoerende organisaties en internationale koepels. Deze ruimte is € 281.543 en zal vrijwel
geheel worden aangewend voor de wederopbouw.
Van de financieringsovereenkomsten die de deelnemers zijn aangegaan met uitvoerende organisaties en internationale koepels is € 3.172.022 overgemaakt (87%). Het restant volgt in het tempo
waarin de werkzaamheden worden uitgevoerd en
gerapporteerd.
Van de overgemaakte bedragen is € 2.824.556
besteed door uitvoerende organisaties en internationale koepels (78%). Als besteding wordt
beschouwd de middelen die op 31 mei 2007 waren
besteed en gerapporteerd.
De SHO zijn zich ervan bewust dat zij hun werk
kunnen doen dankzij uw giften. Daarom besteden
ze aandacht aan een zo effectief en efficiënt mogelijke hulpverlening. Om dat voor elkaar te krijgen
moeten aanvragen voor noodhulp en wederopbouw worden beoordeeld, de financiering worden
voorbereid en (internationaal) gecoördineerd. Ook
worden programma’s financieel en inhoudelijk
geëvalueerd aan de hand van rapportages en
bezoeken aan het rampgebeid. Deze werkzaamheden kosten geld. De SHO hebben afgesproken dat
elke deelnemer maximaal 6% van de beschikbare
middelen mogen uitgeven aan voorbereiding en
coördinatie.
De uitvoerende (lokale) organisaties leggen periodiek inhoudelijke en financiële verantwoording af
over de voortgang van de projecten.
Programma management en
ondersteuning
De hulp werd door alle organisaties verleend in de
meest getroffen gebieden: Bantul (provincie Yogyakarta) en Klaten (Centraal Java).
SHO Actie Aardbeving Java
Bestedingen per 31 mei 2007
Programmamanagement en
ondersteuning
12%
Gezondheidszorg
10%
Rampmanagement
1%
Water en sanitatie
9%
Voedselzekerheid
17%
Onderdak
33%
Levensonderhoud
8%
Onderwijs
10%
SHO Actie Aardbeving Java
31 mei 2007
Actie- en beheerskosten 5%
Uitvoeringskosten 5%
Nog te verdelen 6%
Committeringsruimte 7%
Verplichtingen (projecten in uitvoering) 4%
Bestedingen
(uitgevoerde projecten)
65%
8
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
20071640-PLD Java Rapportage 08-09
Nog te besteden (projecten in uitvoering) 8%
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
9
06-08-07 09:01:23
3. Hulp en resultaten per sector
Er zijn 1961 toiletvoorzieningen gerepareerd of
nieuw aangelegd. Ook zijn er 280 waterputten
geslagen, 1 drinkwaterleidingsysteem aangelegd, 6
regenwatertanks, 1 beschermde waterbron, 700
meter pijpleiding, een reservoir en een pomp aangelegd. 36 punten voor semipermanente publieke
latrines zijn voorbereid. In 3 dorpen zijn schoonwaterinstallaties neergezet (360 personen). 20 latrines
zijn aangelegd in scholen. 1.968 huishoudens (7872
personen) hebben jerry-cans ontvangen.
1.136 families krijgen trainingen waarin ze leren
om te gaan met een milieuvriendelijke sanitaire
voorziening en hoe gezondheidsrisico’s te verkleinen bij toiletgebruik en gemeenschappen hebben
technisch advies ontvangen over het onderhoud
van waterputten (12.350 personen).
Totaal: ongeveer 50.000 begunstigden.
Voedselzekerheid
In de fase van de noodhulp zijn er onder meer
156.000 voedselpakketten verstrekt bestaande uit
onder andere rijst, voedsel- en vitaminesupplementen voor kinderen en melk voor zwangere
vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven en
water. Ook werden er maaltijden gedistribueerd.
Gezondheidszorg
Direct na de aardbeving is er levensreddende eerste medische hulp geboden. Kort daarna is er een
start gemaakt met het zekerstellen van de gezondheidszorg op de midden en lange termijn.
In elf verschillende gebieden zijn mobiele klinieken
ingericht. In totaal werden daar zo’n 40.000 mensen mee bereikt. De eerste twee maanden richtte
de hulp zich vooral op eerste hulp en verwijzingen
en transport naar ziekenhuizen, daarna kwam de
nadruk te liggen op zwangerschapscontroles, voorbehoedsmiddelen en voorlichting. De mobiele klinieken, zowel in een bus als op de motor, bereikten met name ook de meest afgelegen gebieden.
Kinderen zijn altijd een extra kwetsbare groep. Veel
kinderen hadden na de beving last van nachtmerries en angsten. Door middel van zang, dans,
excursies en het opzetten van zogeheten happytents waar kinderen toegang hebben tot speelgoed, boeken, dvd’s en medische zorg, werd er
psychosociale zorg verleend. Er zijn trainingen
gegeven aan gemeenschapsvoorlichters en pakketten voor sport en spel verstrekt aan scholen. Daarnaast werden steungroepen voor ouderen opgezet.
Ook werden 21 kindercentra opgezet, gerund met
de inzet van vrijwilligers. Dertien van deze centra
hebben een semi-permanente status.
10
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
20071640-PLD Java Rapportage 010-011
Er zijn trainingen en voorlichting gegeven over de
dagelijkse gezondheid en hygiëne, over reproductieve gezondheidspromotie voor vrouwen, seksuele reproductieve gezondheid en hiv/aids.
Er werden 13.704 hygiënepakketten en 1.388 babykits gedistribueerd.
Totaal: minstens 176.000 begunstigden.
Water en sanitaire voorzieningen
Veel sanitaire voorzieningen en waterputten bleken
verwoest of onbruikbaar na de aardbeving. Schoon
drinkwater is een eerste vereiste bij het voorkomen
van uitbraken van besmettelijke ziektes.
Er zijn nieuwe putten geslagen of uitgediept.
Bestaande sanitaire voorzieningen bleken vaak te
dicht bij de drinkwatervoorziening te liggen en
zorgden zo voor vervuiling. Op verschillende plekken zijn er septic-tanks ingegraven. De tank moet
gedeeld worden met verschillende families, elke
familie heeft wel een eigen, afgesloten toiletruimte.
De bewoners waren in eerste instantie wat huiverig over het delen van de septic-tank. Na uitleg
over de beperkte financiële middelen, de beperkte
ruimte en de haalbaarheid van het legen en
schoonmaken van een beperktere hoeveelheid
septic-tanks werd er overeenstemming bereikt.
Totaal: ongeveer 800.000 begunstigden.
Levensonderhoud
In de eerste weken zijn er pakketten met kleding,
gereedschap, matrassen, lakens, watertanks, huishoudelijke artikelen en zogenaamde dignitykits
voor vrouwen gedistribueerd. Deze niet-voedselpakketten werden verstrekt aan 8.597 huishoudens.
Daarnaast zijn er nog 7.305 dekens, 6.700 lakens,
864 matjes en 5.500 kledingsets uitgedeeld.
Verschillende vrouwengroepen, 990 huishoudens
en 13 bedrijfjes ontvingen microkredieten of een
ander soort lening om hun bedrijfjes weer op te
starten. Ook werden er verschillende gereedschappen en benodigdheden uitgedeeld zoals 2 elektrische pompen, 4 handtractoren, 2 rijstverwerkingsmachines, 17 handsprayers, 6 visbenodigdheden,
13 geiten, 300 kilo rijst om te zaaien en 60.000 kilo
kunstmest.
Totaal: ongeveer 53.000 begunstigden.
De routine van het voeren van de vissen is niet
veranderd. Wat is veranderd is het feit dat
Mevrouw Saliyem niet meer kan lopen, nadat zij
ernstige verwondingen opliep tijdens de aardbeving die Java op 27 mei 2006 trof. Twaalf maanden heeft zij hard gewerkt om haar leven en
haar levensonderhoud met de hulp van YEU een
partnerorganisatie van Kerkinactie weer op te
pakken.
Toen de aarde beefde, stortte het huis van
mevrouw Saliyem in en werd zij bedolven onder
het puin. Haar verwondingen werden behandeld
in het ziekenhuis, maar zij konden niets doen
aan de verlamming van haar benen. Haar ruggengraat was gebroken en datzelfde gold voor
haar geest.
Toen het team YEU door het dorp van Mevrouw
Saliyem kwam, vonden zij haar in een traumatische toestand. De medische arbeiders gaven
haar zorg en therapie voor haar verlamming en
nodigden haar aan het Revalidatiecentrum YAKKUM uit. Tijdens haar verblijf in het revalidatiecentrum heeft mevrouw Saliyem geleerd hoe ze
haar nieuwe leven invulling moet geven zonder
te kunnen lopen.
Via YEU biedt Kerk in Actie ook microfinanciering voor activiteiten die zorgen voor een
inkomen. Mevrouw Saliyem nam onmiddellijk
een beslissing. Zij wilde haar leven opnieuw
beginnen en haar familie voorzien zoals zij eens
deed, als katvislandbouwer. Haar businessplan
werd goedgekeurd en zij ontving de fondsen
om met haar werk te beginnen. Zij bouwde
twee vissenvijvers en kocht de noodzakelijke
katviseieren. Tegen eind juli had mevrouw
Saliyem twee vijvers met honderden grote
volwassen katvissen.
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
11
06-08-07 09:01:24
Onderwijs
Veel scholen zijn door de aardbeving verwoest. Het
is voor de kinderen van belang dat zij niet te lang
van onderwijs verstoken blijven. Op die manier
kunnen zij snel de draad van hun leven weer
oppakken en trauma’s en angsten beter de baas
blijven.
Er zijn 56 tijdelijke basisscholen neergezet en ingericht met tafels en stoelen. Bovendien zijn er multifunctionele tenten geplaatst. (Begunstigden: 5.860
leerlingen en 280 docenten). De tenten bleken
slechts een zeer tijdelijke oplossing. In de tenten
werd het te warm en broeierig. In overleg met de
lokale educatieautoriteiten en de schoolcomités
werden er al snel tijdelijke schoolgebouwen neergezet. De structuur is zo ontworpen dat deze opgezet kunnen worden in 7 - 9 dagen, zodat er in korte
tijd veel neergezet kunnen worden. Het ontwerp
kan makkelijk afgebroken worden, maar kan ook
minstens 24 maanden blijven staan. Door de bouw
van tijdelijke scholen en distributie van onderwijsmateriaal kon het onderwijs voor een groot deel
door blijven gaan.
Ook zijn er schoolmaterialen, boeken en kantoorbenodigdheden uitgedeeld op scholen. (2701
begunstigden). En er zijn trainingen gegeven,
waaronder brandtrainingen in 18 scholen.
Totaal: ongeveer 11.107 begunstigden.
12
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
20071640-PLD Java Rapportage 012-013
Onderdak
De aardbeving verwoestte en beschadigde een
groot aantal huizen. Aan noodhuisvesting was
daarom grote behoefte. De herbouw en het
opnieuw bouwen van huizen is erg belangrijk
geweest voor de getraumatiseerde doelgroep. Het
stimuleert de opbouw van het gemeenschapsgevoel en het geeft zelfvertrouwen om te bouwen
aan het eigen huis. De wetenschap dat dit huis
aardbevingbestendig is gemaakt, biedt een gevoel
van zekerheid. De tijdelijke onderkomens zijn van
groot belang geweest, omdat in sommige dorpen
nog maar enkele huizen overeind stonden.
keld. In twee gebieden is de bouwwijze geïntroduceerd aan in totaal 198 huishoudens. Ook werd de
bouw van aardbevingsbestendige huizen aangemoedigd door het voorzien van extra materiaal en
consultancy.
Er werd gereedschap, bouwmaterialen en tenten
gedistribueerd aan een onbekend aantal huishoudens.
Er is door de diverse SHO-leden bouwmateriaal
verstrekt voor zowel permanente als tijdelijke
onderkomens. Er zijn semi-permanente huizen
gebouwd, er zijn tijdelijk tenten geplaatst en er is
voor andere tijdelijke behuizing gezorgd. Er zijn
tenminste 79 huizen weer opgebouwd en aangepast aan de mogelijkheden van de geïdentificeerde
gehandicapten die voorzien zijn van een aangepaste water- en sanitaire unit. Verschillende gemeenschappen, in totaal ruim 35.000 personen, hebben
technische ondersteuning ontvangen bij de reconstructie van hun huizen. Er zijn bouwtrainingen
gegeven en samen met studenten en docenten van
de lokale universiteit werd er een aardbevingsresistente en lokaal aanvaardbare bouwwijze ontwik-
Cordaid heeft voor het onderdakelement een
eigen T-shelter ontworpen, dat voldoet aan
Sphere standaarden, met input van een expert,
de lokale partners en in overleg met de lokaal
aanwezige internationale Shelter cluster groep.
Het ontwerp is zo van opzet dat de beneficiaries
deze zelf kunnen bouwen met behulp van lokale
timmerlieden en onder begeleiding van door
Cordaid geselecteerde lokale partners. Dit programma (deels SHO) had als doelstelling de
slachtoffers te voorzien van tijdelijk onderdak
om de periode te overbruggen totdat de Indonesische overheid vergoedingen beschikbaar stelt
voor de geleden schade. Vervolgens is Cordaid
verder gegaan met haar Shelter-programma in
iets gewijzigde vorm op basis van geleerde lessen. Door het aanleggen van een stevige
cementen fundering, het bouwen van een stenen rand hierop ter hoogte van minimaal 30 cm
en door het gebruik van dakpannen + tarpaulin
sheets in plaats van enkel tarpaulin sheets. Deze
dakpannen kunnen hergebruikt worden voor de
permanente woningbouw. De ervaring heeft uitgewezen, dat veel mensen het T-shelter laten
staan naast hun permanente huis, om de vaak
grote families in te herbergen (inwonenende
getrouwde kinderen). Soms worden ze ook nog
gebruikt om in te slapen; mensen voelen zich
veiliger in deze aardbevingsbestendige shelters
dan in hun deels afgebouwde permanente
woning. Het complete programma is afgerond
per 1 juli 2007.
Totaal: 325.290 begunstigden.
Rampen- en programmamanagement
Een deel van de fondsen is gebruikt voor het
ondersteunen en versterken van de capaciteiten
van lokale organisaties en het ondersteunen van
gemeenschappen bij de wederopbouw. Door het
weer op peil brengen van de voorraden noodhulpgoederen kan in geval van een eventuele volgende
ramp de eerste nood gelenigd worden. De activiteiten op het gebied van rampenbeheer hebben tot
doel de Indonesische regering beter voor te bereiden op een ramp en de gevolgen van een dergelijke ramp te beperken door de condities te creëren
die haar in staat stellen snel en adequaat te reageren. Een nieuw op te richten nationale instantie
voor het beheer van rampen, in het kader van de
nieuwe Wet op het Beheer van Rampen in Indonesië, heeft ook ondersteuning gekregen.
Er werden diverse trainingen georganiseerd, waaronder rampenmanagementtraining, training in
financieel en groepsmanagement, training aan
getroffen personen voor gemeenschapsleiders,
gemeenschapsorganisatoren en informatiemedewerkers.
Unicef’s bijdrage op het gebied van rampenbeheer bestaat niet alleen uit het aanhouden van
regionale noodvoorraden, maar ook uit het trainen van zowel eigen staf als ambtenaren van de
regering en medewerkers van andere organisaties. Zij kunnen nu niet alleen in het geval van
een noodsituatie adequaat handelen, maar zijn
ook alert op situaties die mogelijk tot een noodsituatie kunnen leiden. De training bestaat uit
een 3-daags programma op districtsniveau,
waarin de deelnemers een overzicht maken van
alle bestaande actoren en hulpbronnen in het
district. Ze maken kaarten van de gebieden
waarin de kans op een ramp relatief groter is,
stellen een noodhulpplan open en voeren een
simulatie uit van de respons op een noodsituatie. Tijdens deze training wordt veel aandacht
gegeven aan het thema coördinatie met andere
actoren en doelgroepen. Verder omvat de training onderwerpen als de rampcyclus, humanitaire beginselen, het omgaan met conflicten,
kinderbescherming, situatieanalyse en het starten van de respons op een noodsituatie. De
ervaring heeft geleerd dat de reactie in de eerste
72 uur van een noodsituatie de basis legt voor
de effectiviteit van hulpactiviteiten in de daarop
volgende weken.
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
13
06-08-07 09:01:26
4. Belemmeringen in de hulpverlening
Er zijn 15.000 kopieën van boeken over rampenmanagement gepubliceerd en verspreid onder scholen, overheid en relevante instellingen.
Snelheid
Opvallend is de snelheid waarmee mensen
begonnen aan de wederopbouw van hun huis.
Men neemt leningen van banken en familie en
neemt de tijd om het huis weer te herbouwen.
Dit in tegenstelling met de wederopbouw (snelheid) na de tsunami waar een veel afwachtender
houding was vast te stellen. Bij de tsunami werd
steeds naar de NGO’s en de overheid gekeken
om het initiatief te nemen. TEAR constateerde
dat men in Java erg sceptisch is met betrekking
tot de beloften van de overheid en weinig verwachtingsvol naar de hulpverleningsorganisaties met betrekking tot het krijgen van een
nieuw huis. Wellicht gaf dat een positieve impuls
aan de eigen wens en eigen bijdrage om snel
met de herbouw te beginnen.
Interessant is ook om te zien hoe het bouwen
van een aardbeving bestendige kamer, naast het
geven van fysieke veiligheid, belangrijk is voor
de psychosociale gesteldheid van de bevolking.
Men ziet dat er alles aan gedaan wordt om een
herhaling van zo’n trauma te voorkomen. Veel
vrouwen en kinderen slapen buiten omdat ze
bang zijn voor een herhaling. Nu durven ze, na
het beschikbaar komen van het huis, na maanden weer binnen te slapen. Door samen op te
werken aan het huis wordt er ook gebouwd aan
zelfvertrouwen en vertrouwen in de toekomst.
In de noodhulpfase hebben de hulpverleners met
verschillende problemen te kampen gekregen,
afgezien van slechte toegankelijkheid van het
getroffen gebied door beschadigde wegen en
andere voorzieningen. Het grote aantal hulpverlenende instanties maakte coördinatie van de hulpactiviteiten tot een hele opgave. Ook vergde de
omvang van de ramp het uiterste van organisaties
die hulp verleenden in de vorm van niet-voedsel
artikelen. SHO-leden hebben het tekort aan noodonderkomens voor een deel kunnen ondervangen
door het beschikbaar stellen van zeildoeken.
• De soms moeizame coördinatie met de Indonesische overheid met betrekking tot de uitvoering van de huizenbouw, kostte tijd. Zo
duurde het aanleveren van constructiemateriaal bijvoorbeeld langer dan verwacht. Dit vereiste de nodige uitleg aan de begunstigden.
Door in verschillende dorpen open fora te
organiseren kon er uitleg gegeven worden
over de vertragingen in de bouwsector en
kon de bevolking op de hoogte gehouden
worden van de voortgang van noodhulpactiviteiten en de hulpverlening.
Gezien de bijzondere positie van de Regio van
Yogyakarta, de enige provincie in Indonesië die
nog wordt bestuurd door een prekoloniaal Sultanaat, met een speciale verdeling van autoriteiten,
was het zeer belangrijk dat de regering een prominente rol speelde bij de reactie op de ramp. Over
de rol van de VN is de eerste 72 uren na de ramp
zorgvuldig onderhandeld met de sultan door de
nationale VN-coördinator.
• Het was lange tijd onduidelijk welke criteria
de overheid hanteerde bij het vaststellen van
de eventuele schadevergoeding per familie.
Hierdoor leefde bij een groot aantal beneficianten de onzekerheid of ze al dan niet moesten deelnemen aan shelterprogramma’s van
NGOs/IGOs. Geleidelijk werd duidelijk welke
criteria de overheid zou gaan hanteren. Duidelijkheid over de vergoedingen werd door
de SHO-organisatie gezien als een belangrijke
preconditie voor het bepalen van de verdere
strategie.
• Invoer van goederen bleek soms problematisch. Aanhoudende onderhandelingen met
de douaneautoriteiten hebben uiteindelijk tot
een oplossing geleid.
• In de eerste week was het rampgebied chaotisch. De getroffen regio is erg druk en gevestigd in het centrum van het eiland Java. Familieleden van slachtoffers trokken massaal
naar het rampgebied om hun familie te helpen. De smalle wegen in Klaten en Yogjakarta
werden al snel overvol en dit belemmerde
een soepele noodhulpoperatie.
• Irrigatie, schoon water en sanitaire faciliteiten
waren in slechte conditie in afgelegen gebieden. Dit heeft gevolgen voor de gezondheidssituatie. Slechte wegen en bereikbaarheid
maken het moeilijk dit probleem op te lossen.
Kanttekeningen
De meeste organisaties werken vanuit een geheel omvattend hulpprogramma, dat uit verschillende bronnen gefinancierd wordt. De bijdrage van de actie vormt dan een onderdeel van een groter budget. Voor informatie over het gehele programma van de SHO-lidorganisaties en gastdeelnemers wordt verwezen naar de websites van de individuele organisaties.
Elk van de SHO-lidorganisaties verleent hulp door het financieren van projecten die haar partnerorganisaties in het rampgebied uitvoe-
• Reparatie van bestaande toiletten leidde tot
gevaar van drinkwatervervuiling, omdat toiletten te dicht bij waterputten waren gebouwd
en contact met grondwater niet te vermijden
was. Het feit dat – om vervuiling van het
drinkwater te voorkomen – de septic-tank
minstens op 10 meter afstand van een waterput dient te liggen, leidde soms tot lastige
situaties in dorpen waar mensen leven in
dicht op elkaar gebouwde huizen.
• Hoewel de partners kleine constructieteams
hebben getraind en er in ieder dorp een voorbeeldhuis is geconstrueerd, was het voor
sommige mensen moeilijk een kwalitatief
goede shelter te bouwen. De technische
ondersteuning liet soms te wensen over. In
het 2e shelterprogramma is een technisch
engineer aangenomen om het programma
inhoudelijk beter te kunnen begeleiden.
• Door de herbouw van huizen moesten mensen kiezen: of binnen een kort tijdsbestek
investeren in de herbouw van hun eigen huis,
of kiezen voor hun reguliere inkomsten. Dit
werd nog extra gecompliceerd omdat er
onderdak moest zijn voordat in november het
regenseizoen begon. Gelukkig is het regenseizoen later begonnen, waardoor er meer tijd
was voor de herbouw van huizen dan eerst
ingeschat.
• Traumaverwerkingsactiviteiten zouden ook na
een eerste periode verder opgevolgd moeten
worden voor die mensen die hier behoefte
aan hebben. De traumaverwerkingsactiviteiten zijn uitgevoerd tot en met oktober 2006.
Een opvolging zou voor sommige begunstigden zeer wenselijk zijn, maar kennis en ervaring ontbreekt hiervoor bij partners.
ren. In sommige gevallen lopen de bijdragen via een internationale koepel.
14
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
20071640-PLD Java Rapportage 014-015
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
15
06-08-07 09:01:27
• Het pilot-project in de bouw bracht een aantal
punten aan het licht die voor het hele project golden. Het toonde onder meer aan dat twee aannemers niet vakbekwaam genoeg waren om het
gehele project uit te voeren. Aanpassingen werden
gemaakt en de aanpak werd verbeterd. Ongeschikte aannemers werden niet meer betrokken bij het
project.
Kinderen die risico lopen
Rianti, 25 jaar, is een opgewekte vrouw die vrijwilligers ondersteunt bij het uitdelen van hygiënepakketten. “De kinderen hier zijn nog steeds erg bang,” zegt ze, terwijl haar zoontje van 4 zich aan haar schouder vastklampt. “Ik moet mijn zoontje voortdurend wiegen, zelfs midden op de dag, zodat hij rustig kan
blijven en zich zeker voelt. Maar godzijdank leven we en zijn we niet erg zwaar gewond,” vervolgt Rianti.
De lagere school werd verwoest door de beving. “Ik weet niet wat ik nu ga doen,” zegt Viki. “Het lijkt
erop dat we de rest van het schooljaar zullen missen, maar ik wil gewoon weer naar de lessen zodat ik
veel kan leren en mijn ouders trots kan maken.” Viki is niet het enige kind dat zo snel mogelijk terug
naar school wil. Daarom werkt Unicef met lokale overheden om zo spoedig mogelijk tijdelijke scholen
op te zetten. Maar Unicef zet niet alleen tijdelijke scholen op, ze werkt ook aan het verschaffen van een
veilige omgeving aan kinderen die te lijden hebben gehad van de aardbeving. Zij opent speciale centra
voor kinderen, die er op gericht zijn om de kinderen in hun jonge leven weer een gevoel van alledaagsheid bij te brengen. De centra verlenen zorg, veilige ontspanning en hulp aan kinderen die blijk geven
van psychosociale problemen, zoals angst om gebouwen in te gaan en huilen of schreeuwen bij het
zien van ambulances na de aardbeving.
Profielen SHO-lidorganisaties
& gastdeelnemers
Kerk in Actie maakt het geloof van leden van de Protestantse Kerk in Nederland en tien andere kerkgenootschappen concreet. Kerk in Actie steunt wereldwijd het werk van christelijke kerken en organisaties.
Kerk in Actie geeft noodhulp en draagt structureel bij om mensen tot hun recht te laten komen, ongeacht
geloof, nationaliteit, ras of sekse. Kerk in Actie en ICCO hebben hun buitenlandwerk, waaronder noodhulp, geïntegreerd in een afdeling.
www.kerkinactie.nl
Mensen in Nood/Cordaid helpt slachtoffers van natuurrampen, oorlog of armoede. Mensen in Nood richt
zich op noodhulp en bouwt samen met de getroffen bevolking zo snel mogelijk hun leven weer op. Mensen in Nood werkt altijd samen met lokale partnerorganisaties. Veerkracht en motivatie van de getroffenen is het uitgangspunt voor een betere toekomst: hen helpen zichzelf te helpen. Mensen in Nood maakt
samen met Vastenaktie, Memisa en Kinderstem deel uit van de ontwikkelingsorganisatie Cordaid.
www.menseninnood.nl
Het Nederlandse Rode Kruis werkt op veel plekken in de wereld om slachtoffers van rampen bij te staan.
Snel ter plekke met noodhulp, nauwkeurig in de wederopbouw. Het Nederlandse Rode Kruis werkt altijd
samen met haar lokale zusterorganisaties en betrekt de bevolking intensief bij de hulpverlening. Of het nu
slachtoffers zijn van een conflict of aardbeving in een ver land of mensen die het moeilijk hebben in
Nederland: het Rode Kruis helpt. Zonder mensen uit te sluiten, als neutrale en onafhankelijke organisatie.
www.rodekruis.nl
Oxfam Novib is in maart 1956 opgericht. De reden zie je dagelijks om je heen: onrecht in de wereld.
Oxfam Novib zet zich in om dat te veranderen, om te komen tot een rechtvaardige wereld. Om dit ideaal
te bereiken werkt Novib volgeens de Novib Methode. Dat is structurele ontwikkelingssamenwerking met
duurzaam resultaat, waarbij Novib aansluit bij initiatieven van de mensen zelf (zij krijgen waar nodig een
steun in de rug).
www.oxfamnovib.nl
Stichting Vluchteling is het nationale samenwerkingsverband van kerken, maatschappelijke instellingen
en hulporganisaties dat hulp verleent aan vluchtelingen in Latijns-Amerika, Azië, Afrika en Oost-Europa.
Stichting Vluchteling biedt vluchtelingen een menswaardig, zelfstandig bestaan met structurele hulp op
het terrein van onderwijs, vakopleidingen, medische zorg en werk.
www.vluchteling.org
TEAR is een christelijke ontwikkelingsorganisatie en verleent via haar (christelijke) partners in Afrika, Azië
en Latijns-Amerika integrale hulp aan mensen in nood. Deze ontvangen via TEAR niet alleen fysieke en
materiële hulp, maar ook psychische en sociale begeleiding. TEAR richt zich op kinderen, volwassenen en
de lokale gemeenschappen. Zij maakt daarbij geen onderscheid naar ras, religie of politieke overtuiging.
www.tear.nl
Terre des Hommes komt op voor de rechten van het kind en probeert wereldwijd regeringen te dwingen
zich aan die rechten te houden. Terre des Hommes biedt kinderen, ongeacht geloof, ras of politieke overtuiging, ook een alternatief door middel van structurele projecten op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg en zelfstandigheid.
www.terredeshommes.nl
Unicef, het Kinderfonds van de Verenigde Naties, komt op voor de rechten van kinderen wereldwijd en
verbetert in 161 ontwikkelingslanden de levensomstandigheden van kinderen. Unicef Nederland geeft
voorlichting over en werft fondsen voor het werk van Unicef internationaal en lobbyt voor naleving van
het Verdrag voor de Rechten van het Kind.
www.unicef.nl
16
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
20071640-PLD Java Rapportage 016-017
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
17
06-08-07 09:01:28
Adressen en contactpersonen
Profielen gastdeelnemers
Hivos is een Nederlandse, niet-gouvernementele organisatie die handelt vanuit humanistische waarden.
Hivos wil een bijdrage leveren aan een vrije, eerlijke en duurzame wereld, waarin burgers gelijke toegang
hebben tot hulpbronnen, kansen en markten, en actief en gelijkwaardig kunnen deelnemen aan besluitvormingsprocessen die bepalend zijn voor hun leven, hun maatschappij en hun toekomst.
www.hivos.nl
Save the Children werkt aan blijvende verbeteringen in de levens van kinderen wereldwijd. Save the
Children Nederland maakt onderdeel uit van de International Save the Children Alliance, die met 27 onafhankelijke lidorganisaties actief is in meer dan 100 landen.
www.savethechildren.nl
Adres en contactpersonen
SHO secretariaat
p/a Nederlandse Rode Kruis
T.a.v. Julie Verhaar
Postbus 28120
2502 KC Den Haag
Tel.: (070) 44 55 683
E-mail: [email protected]
Website:www.giro555.nl
Voor informatie over de specifieke hulpactiviteiten van SHO-organisaties in Java
kunt u contact opnemen met:
SHO-organisaties:
ICCO en Kerk in Actie
Oxfam Novib
Mensen in Nood/Cordaid
Nederlandse Rode Kruis
Stichting Vluchteling
TEAR
Terre des Hommes
Unicef
Annemieke van der Horst
Paul van Tongeren
Marjolein Hammink
Anna Kodde
Tirsa Hofstee
Suzanne Vermeulen
Esther Adam
Martin de Beer
030 8801481
070 3421644
070 3136270
070 4455852
070 3468946
0343 514844
070 3105000
070 3339379
06 12236227
06 51573683
06 22524028
06 20959478
06 25188634
06 41889255
06 20499295
06 14799599
Gastdeelnemers:
Hivos
Save the Children
Francis Beelaerts van Blokland
Inez de Graauw
070 3765 534
070 3384448
06 38535977
Colofon
Uitgave van de Samenwerkende Hulporganisaties
Utrecht, juli 2007.
Drukwerk en Layout: Drukkerij Libertas, Bunnik
Teksten: Samenwerkende Hulporganisaties
Fotografie: Cordaid, Unicef, TEAR en Kerk in Actie
Redactie: Ellen van der Kemp en Polly Breur
Eindredactie: Polly Breur
18
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
20071640-PLD Java Rapportage 018-019
SHO: ‘Aardbeving Java – Help nu!’
19
06-08-07 09:01:29
20071640-PLD Java Rapportage 020
06-08-07 09:01:29