De belangrijkste plekken in Groot-Britannië voor

De belangrijkste plekken in Groot-Britannië voor Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog
1. Oranjehaven
15. De Hems
29. Wolverhampton
2. Voormalige Nederlandse Ambassade
16. Voormalig Bangor Hotel
30. Lincoln
3. Hereford House
17. Imperial Hotel
31. Tempsford
4. Grosvenor House Hotel
18. Nederlands Maritiem Gerechtshof
32. Londen
5. Netherlands Publishing Company
19. Monument voor Vrouwen in Special Operations Executive
6. Club Netherlands House
20. Nederlandse Kerk
7. Claridge’s Hotel
21. South Mimms
8. Voormalige St. Mary’s Church
22. Mill Hill
9. Brown’s Hotel
23. Maidenhead
10. Stratton House
24. Dulwich
11. Arlington House
25. Biggin Hill
12. Voormalige Koninklijke Residentie
26. Falmouth
13. Voormalig Koninklijk Secretariaat
27. Holyhead
14. Voormalige Oddenino’s & Bobby’s Bar 28. Fleetwood
70 jaar bevrijding: de bijzondere band tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk
Tijdens de Tweede Wereldoorlog vluchtten duizenden Nederlanders uit het bezette Nederland. Veel
vluchtelingen vonden onderdak in het Verenigd Koninkrijk.
Koningin Wilhelmina en een groot deel van het Nederlandse kabinet konden aan het begin van de oorlog
ontkomen en vormden de regering-in-ballingschap in Londen. Ruim 1600 mannen en 48 vrouwen ontvluchtten
bezet gebied om zich in Engeland aan te sluiten bij de geallieerde legers, zij werden bekend onder de naam
Engelandvaarders. Londen was de belangrijkste verblijfplaats, maar veel Nederlanders vonden ook onderdak
op andere plaatsen in het Verenigd Koninkrijk. Zo waren er de vissers, die na het invallen van de oorlog niet
meer terug konden keren met hun laatste vangst. Dat gold ook voor de Nederlandse koopvaardijvloot, die al
vroeg werd ingezet voor oorlogstransport.
Op een plattegrond van Londen en een kaart van Groot Brittannië zijn plekken gemarkeerd die een belangrijke
rol speelden in de relatie tussen het VK en Nederland in de oorlogsjaren.
Op veel van deze plaatsen vinden herdenkingen plaats. De ambassade is hier zoveel mogelijk bij aanwezig.
Portret koningin Wilhelmina, in bezit van de NL ambassade Hyde Park Gate.
De Nederlandse regering in Londen gaf opdrachten aan vier oorlogskunstenaars, waarvan vooral Cor Visser
bekend is geworden. Zijn portret van koningin Wilhelmina werd op 10 mei 1941 afgedrukt in de verzetskrant
Vrij Nederland en door de Britten massaal boven bezet Nederland uitgestrooid.
De belangrijkste plekken in Groot-Britannië voor Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog
1. Oranjehaven
Ongeveer 1700 Engelandvaarders haalden Engeland, maar velen werden tijdens hun vlucht opgepakt door de bezetters
of verdronken tijdens de overtocht. De Engelandvaarders vochten mee met de geallieerde legers.
Voor hun trouw aan Oranje, besloot koningin Wilhelmina in 1942 een club voor hen op te richten. Deze club werd door
haar op 6 juni 1942 geopend op 23 Hyde Park Place, vlak onder het appartement van Engelandvaarders Erik Hazelhoff
Roelfzema en Peter Tazelaar.
Adres: 23 Hyde Park Place, London W2 2LP
2. Voormalige Nederlandse Ambassade
Voormalige zetel van de Nederlandse gezant Jonkheer Edgar M.F.J. Michiels van Verduynen, die later, tijdens de oorlog,
tot ambassadeur werd bevorderd en als minister zonder portefeuille zitting nam in het kabinet van Gerbrandy.
Adres: 21A Portmans Square, London W1H 6LW
3. Hereford House
Hereford House was tot 2010 het vlaggenschip van de Nederlandse C&A Groep. Veel Nederlanders maakten tijdens de
oorlog gebruik van de schuilkelders onder het gebouw, en minister-president Gerbrandy had zelfs zijn eigen kamer in de
kelders.
Boven in het gebouw zetelde het Ministerie van Marine en hield Prins Bernhard kantoor. Johannes Theodorus Fürnster
had bij de vaderlandslievende Brenninkmeyers voor elkaar gekregen dat de Marine voor één guinea per jaar een hele
verdieping mochten huren.
Adres: 523 Oxford St, London W1C 2QJ
4. Grosvenor House Hotel
Veel Nederlandse ministers, met ook onder andere eerste minister jonkheer mr. Dirk J. de Geer, vonden in het
Grosvenor House Hotel, na de vlucht naar Engeland hun eerste onderdak.
Adres: 86-90 Park Lane, London W1K 7TN
5. Netherlands Publishing Company
Vestiging van The Netherlands Publishing Co. samen met de Londense redactie van de door het verzet opgerichte Vrij
Nederland.
Adres: 7 Old Park Lane, London W1K 1QR
6. Club Netherlands House
De Engelse Ambassadeur bij de Nederlandse regering-in-ballingschap, Sir Neville Bland, opende op 25 augustus 1943
het Club Netherlands House officieel, in aanwezigheid van vice-premier Clement Atlee en Koningin Wilhelmina.
Het had de ambassadeur enkele moeite gekost om de Nederlandse regering te overtuigen van de noodzaak van de
club, aangezien er al verschillende locaties waren waar de Nederlandse gemeenschap terecht kon. De club bleek echter
een groot succes, met 2769 leden in het eerste jaar. Dit aantal steeg tot 3481 in het tweede jaar, waarvan 1181
Britten. Een van de leden was Rien Marsman, weduwe van dichter Hennie Marsman.
Adres: 16 Charles Street, London W1J
7. Claridge’s Hotel
Tijdens bombardementen brachten koningin Wilhelmina en prins Bernhard hun tijd door in de schuilkelder onder het
Claridge’s Hotel. De koningin verbleef hiermee in Londen voor het eerst van haar leven tussen gewone stervelingen. Dat
was een lichtpunt in donkere tijden.
Naast Wilhelmina bood Claridge’s onderdak aan meer gevluchte koningshuizen, zoals de Koningen van Noorwegen,
Griekenland en Joegoslavië.
Adres: Brook Street, London W1K 4HR
8. Voormalige St. Mary’s Church
De St Mary’s Church werd na het bombardement op de Dutch Church ter beschikking gesteld aan Nederlandse
gemeenschap. Kort nadat de Nederlandse Kerk in Austin Friars weer werd betrokken, liep de lease op het gebouw af, en
is de kerk afgebroken.
Adres: Bourdon Street, London W1K
9. Brown’s Hotel
Premier Gerbrandy nam zijn intrek in Brown’s Hotel op 1 september 1940 en bleef hier zijn hele verblijf te Londen.
Wellicht koos Gerbrandy voor dit hotel, omdat er een foto van de 14-jarige prinses Wilhelmina aan de muur hing, die,
toen ze samen met haar moeder een bezoek bracht aan de hoogbejaarde koningin Victoria, in het hotel had verbleven.
Adres: 33 Albemarle Street, London W1S 4BP
10. Stratton House
De Nederlanders huurden hier de kantoren op de bovenste drie verdiepingen. Aanvankelijk huisde Stratton House de
hele Nederlandse regering-in-ballingschap en Radio Oranje, maar door groei van het aantal gevluchte ambtenaren,
verhuisden deze naar andere locaties. De overgebleven ministeries van Scheepvaart, Buitenlandse zaken en Voorlichting
hielden Stratton House als centrum voor de Nederlandse gemeenschap in Engeland.
Adres: 5 Stratton Street, London W1J 8LB
11. Arlington House
Arlington House was voor de oorlog de woning van Lord Beaverbrook, de eigenaar van de Daily Express. In de oorlog is
minister-president Gerbrandy hier ingetrokken met zijn gehele staf, samen met de ministeries van Onderwijs en Sociale
Zaken. Ook Van Lidth de Jeude, Hoge Commissaris voor Vluchteling Zorg zetelde in Arlington House, waar hij ook bleef
nadat hij benoemd werd tot minister van Oorlog in september 1942.
Ook de Nederlandse school (met 300 leerlingen) en de Nederlandse bibliotheek waren gevestigd in Arlington House.
Adres: 17-20 Arlington Street, London SW1A 1RL
12. Voormalige Woning Koningin Wilhelmina en Prins Bernhard
Nadat de voormalige Nederlandse gezant in Londen, jonkheer R. de Marees van Swinderen op nummer 83 na de
aankomst in Engeland prinses Juliana, prinses Beatrix en prinses Irene onderdak had geboden, betrok koningin
Wilhelmina bij aankomst in Londen het buurhuis Eaton Square 82 voor een huur van 100 pond per jaar.
Na het vertrek van de koningin naar Chester Square hield de Binnenlandse Inlichtingendienst het kantoor op 82 Eaton
Square. Hier ondervroegen ze nieuwkomers in het Verenigd Koninkrijk voordat zij zich een vrij man of vrouw konden
noemen.
Adres: 82 Eaton Square, London SW1W 9AP
13. Voormalig Koninklijk Secretariaat en Woonplaats van Koningin Wilhelmina en Prins Bernhard
Ondanks dat het huis op 77 Chester Square aan een rustig plein lag, ontkwam het niet aan het oorlogsgeweld. Voordat
de koningin en haar kleine hofhouding introkken, was het huis in april 1941 geraakt door een bom. Ook tijdens de Blitz
verbleef koningin Wilhelmina in het huis, en ging alleen als de bombardementen te erg werden in nachtpon en met een
helm op naar de schuilkelder in de tuin. In de werkkamer van Prins Bernhard op de begane grond, ontmoette de Prins
Erik Hazelfhoff Roelfzema. Roelfzema had samen met Peter Tazelaar tevergeefs geprobeerd een spionagedienst in te
steken bij verscheidene Nederlandse ambtenaren. De prins had hier wel oren naar en Erik en Peter verhuisden naar het
tuinhuis van 77 Chester Square op 4 Chester Mews. Van daar organiseerden zij de eerste Nederlandse spionagedienst,
Contact Holland.
Adres: 77 Chester Square, London SW1W 9DY
14. Voormalige Oddenino’s & Bobby’s Bar
Oddenino’s en Bobby’s Bar waren erg populair bij Nederlandse piloten en de soldaten van de Prinses Irene Brigade. Hier
stortten ze bij de gastvrouwen hun hart uit over gevallen kameraden, voordat ze verder de stad in trokken.
Adres: Piccadilly Circus, London
15. De Hems
Ondanks dat de officiële naam eerst The Macclesfield luidde, werd de Hems sinds een verbouwing in 1890 in de
volksmond vernoemd naar de destijds nieuwe eigenaar, een oude Nederlandse gepensioneerde zeeman, Hem. Hem
serveerde er een dozijn oesters, met bruin brood en boter en een glas donker bier voor slechts twintig cent. De bar werd
al gauw de stamkroeg voor Nederlandse immigranten in Londen. Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef de kroeg
populair bij Nederlanders en werd de bovenbar gebruikt door de Engelandvaarders, die wel eens wat anders wilden dan
de Oranjehaven aan Hyde Park.
Adres: 12 Macclesfield Street, London W1D 5BW
16. Voormalig Bangor Hotel
Het voormalige Bangor Hotel werd beheerd door de Nederlander W.J. Damman en was een verzamelplek voor veel
Nederlanders. Nadat de Simon Bolivar, varende onder de vlag van de Koninklijke Nederlandsche StoombootMaatschappij, op 17 november 1939 door 2 Duitse mijnen tot zinken werd gebracht, werden in eerste instantie de
overlevenden opgevangen in ziekenhuizen in en rond Londen. Mensen die goed ter been waren, en terug naar
Nederland konden keren, werden eerst warm onthaald in het Bangor Hotel met erwtensoep en Nederlandse
sigaren.
Adres: Clarondon Hotel, 56 Bedford Place, London WC1B
17. Imperial Hotel
Ondanks dat de manager van het Imperial Hotel in eerste instantie niet heel gelukkig was met de vestiging van het
Nederlandse Zeemanshuis in het hotel, werd hij in 1942 toch overgehaald door de Nederlandse predikant in London, ds.
Jo van Dorp. Het hotel was één van de verzamelplekken voor de Nederlandse gemeenschap in Londen.
Adres: 61-66 Russell Square, London WC1B 5BB
18. Nederlands Maritiem Gerechtshof
In de Middelsee Guildhall nam in 1941 het Nederlands Maritiem Gerechtshof zijn intrek. Dit was het eerste buitenlandse
gerechtshof op Brits grondgebied en kwam voort uit de Allier Power Maritieme Courts Act. Door deze wet was het
voortaan mogelijk om Nederlandse zeelieden die verdacht waren van overtreding op een Nederlands schip, op Britse
bodem te berechten. Tot verbazing van de Britse aanwezigen en in tegenstelling tot het Britse recht waar de verdachte
zijn onschuld diende te bewijzen, diende de Nederlandse Officier van Justitie aan te tonen dat de verdachte schuldig was.
De Nederlandse verdachten stonden dan ook niet in het “dock”, maar zaten gewoon op een bank, zonder bewaking.
Adres: The Supreme Court, Parliament Square, London SW1P 3BD
19. Monument voor Vrouwen in Special Operations Executive (SOE)
Ter nagedachtenis aan vrouwelijke agenten van SOE staat een monument op Albert Embankment in London en een
monument op de voormalige RAF basis Tempsford. Twee Nederlandse vrouwen, Jos Gemmeke RMWO en Antonia Maria
Francisca Hamilton (Josephine Wouters), zijn tijdens de tweede wereldoorlog bij SOE opgeleid en in Nederland ingezet.
Adres: Albert Embankment, London, SE1
20. Nederlandse Kerk
De originele Nederlandse kerk werd in de 16e eeuw gebouwd op de fundamenten van de 14e-eeuwse Rooms-Katholieke
kerk en werd al snel de moederkerk van de Nederlandse protestanten in Londen. Nadat Henry VIII met Rome brak,
beloofde hij de kerk aan de Franse en Nederlandse protestantse gemeenschap die voor vervolgingen in eigen land
waren gevlucht.
In de nacht van 15 op 16 oktober 1940 werd de Nederlandse kerk volkomen verwoest door een mijn neergelaten aan
een parachute. Later bleek dat de mijn van Engelse makelij was, en in de haast van het vertrek uit Duinkerken daar door
de Britse soldaten was achtergelaten. De kerk werd pas in 1956 weer in gebruik genomen, nadat prinses Irene op 23
juli 1954 de eerste steen had gelegd.
Adres: 7 Austin Friars, London EC2N 2HA
21. The Grange, South Mimms
Toen de bombardementen tijdens de Blitz in hevigheid toenamen, verhuisde de koningin naar Stubbings House in
Maidenhead. Omdat Stubbings House toch eigenlijk oud en verwaarloosd was en koningin Wilhelmina last had van de
vuile fabriekslucht afkomstig uit het nabije Slough, trok prins Bernhard erop uit om een nieuw huis te vinden en vond The
Grange.
Niet iedereen was te spreken over dit huis en secretaris Van ‘t Sant was er zelfs op tegen om naar the Grange te
verhuizen, aangezien het dicht bij vliegtuigen lag die Duitsers vaak bombardeerden in de winter van 1943-1944. Zijn
angst bleek terecht toen de koningin op 20 februari 1944 bijna de dood vond toen het huis bijna door twee bommen
geraakt werd. Eén van de bommen bleek later 250 kilo zwaar te zijn geweest, en was alleen niet ontploft doordat hij in
zachte grond terecht was gekomen. Was dit wel gebeurd, dan was het hele huis verwoest.
Korte tijd later nam de koningin haar intrek in een huis vlakbij Reading, wat verder van Londen lag en een schuilkelder
had.
Adres: South Mimms, Hertfordshire, EN6
22. Mill Hill
Mill Hill Cemetery in de Borough of Paddington heeft een Nederlands Ereveld met oorlogsgraven. Het ereveld heeft 254
graven van Nederlandse mannen en vrouwen, vooral militairen en opvarenden van de Nederlandse Koopvaardij. De
namen van de 185 slachtoffers, die ergens anders in Groot Brittannië begraven liggen, staan vermeld op twee
gedenkstenen.
Op het Ereveld staat een bronzen beeld van een dodelijk getroffen neerzijgende mannenfiguur van de Rotterdamse
beeldhouwer Cor van Kralingen.
Adres: Foremans Flat, Westminster Cemetary, Milespit Hill, London, NW7 2RR
23. Maidenhead, Stubbings House
Toen de bombardementen tijdens de Blitz in hevigheid toenamen, verhuisde de koningin naar Stubbings House in
Maidenhead. De koningin nam op 30 oktober 1940 haar intrek in het hus en zou daar tot begin 1944 blijven wonen.
De koningin schilderde veel en ging af en toe op de fiets naar het nabijgelegen stadje Hurley, waar ze in de tuin van de
pub Ye Olde Bell ongemerkt een kop thee kon drinken.
Haar fiets was door haar secretaris François van ‘t Sant stiekem aangeschaft bij een lokale fietsenmaker. Zuinig als de
koningin was, wilde ze geen nieuw exemplaar, want ze had immers nog een goede fiets in Nederland. Van ‘t Sant kocht
een nieuwe fiets en vroeg de fietsenmaker het stuur en de trappers te vervangen door gebruikte exemplaren,
waardoor de fiets alleen maar duurder werd. Hij loog tegen de koningin over de hoogte van uiteindelijke prijs, waarop zij
antwoordde: “Ziet u wel dat dat veel goedkoper was dan een nieuwe”.
Adres: Henley Road, Maidenhead, SL6 6QL
24. Dulwich, Huize St. Anna
In 1943 werd kapitein Jan Marchinus Somer door prins Bernhard naar Londen gehaald om daar orde op zaken te stellen
bij de Nederlandse Inlichtingendiensten. Somer was leraar staatsrecht geweest aan de Koninklijke Militaire Academie in
Breda en had tijdens de Japanse bezetting in Nederlands-Indië in het verzet gezeten. Met hulp van de Engelsen zette
Somer de Binnenlandse Inlichtingendienst op en begon in Huize St Anna, vernoemd naar Anna van Buren, een school
voor geheim agenten.
Onder leiding van de Engelse Commander Child trainden verschillende mannen in anonimiteit. Omdat zij zich niet onder
andere Nederlanders mochten begeven, zochten ze hun vertier in lokale pubs. Op de voordeur van Huize St Anna,
tegenwoordig Tappen House, hangt nu een plakkaat ter nagedachtenis aan de 34 mannen, waarvan 16 “the ultimate
sacrifice” brachten, wat waarschijnlijk betekent dat ze door de Duitsers zijn geëxecuteerd.
Adres: Dulwich, London, SE21
25. Biggin Hill: St George’s Royal Air Force Chapel of Remembrance
RAF 322 (Dutch) Squadron was het eerste operationele Nederlandse Squadron en is, na inzet van Prins Bernhard, op
12 juni 1943 geformeerd. RAF 322 vloog vooral met Spitfires voor de bescherming van Londen en omgeving, om de
vele V1’s te vernietigen of van hun koers af te brengen. V1’s waren erg snel en moeilijk te onderscheppen, maar soms
werden ze van hun koers gebracht. RAF 322 leverde een belangrijke bijdrage aan de bescherming van de inwoners van
Londen en het zuidoosten van Engeland. De namen van voor RAF 322 (Dutch) Squadron en RAF 41 Squadron vliegende
en omgekomen Nederlanders staan vermeld op het monument achter het altaar. Het 322 Squadron bestaat nog steeds,
vliegt van Vliegbasis Leeuwarden met de F16 en wordt nog steeds veelvuldig ingezet.
Adres: Main Road, Biggin Hill, Westerham, Greater London, TN16 3EJ
26. Falmouth
Bij het uitbreken van de oorlog in mei 1940 kregen de meeste van de Nederlandse vissersschepen op zee bericht door
te varen naar Engeland. De Koninklijke Marine legde in Falmouth beslag op 17 van de 38 Nederlandse trawlers, deze
werden getransformeerd tot mijnenvegers. Die moesten varen voor de Nederlandse mijnenveegdienst in de Britse
wateren. De bemanningen werden door de Koninklijke Marine op grond van hun kwaliteiten samengesteld uit de
aanwezige Nederlandse vissers.
27. Holyhead
In Anglesey Holyhead verbleven gedurende de oorlogsjaren rond de 3000 Nederlandse vissers. Hun komst had een
grote impact op de lokale gemeenschap. Veel vissers trouwden met lokale vrouwen. Een monument herinnert aan dit
verblijf.
28. Fleetwood
Fleetwood werd uiteindelijk de thuishaven van de Nederlandse vissers en al in de maand juni 1940 voeren de eerste
trawlers vanuit Fleetwood ter visvangst.
29. Wolverhampton, Prinses Irene Brigade
De Koninklijke Nederlandse Brigade 'Prinses Irene' was een Nederlands legeronderdeel dat voortkwam uit Nederlandse
troepen die in mei 1940 naar Engeland konden ontkomen en verder bestond uit Engelandvaarders, dienstplichtigen en
vrijwilligers. De Prinses Irene Brigade werd opgericht op 11 januari 1941. De tradities van de Prinses Irene Brigade zijn
overgenomen door het 17e Pantserinfanteriebataljon Garderegiment Fuseliers Prinses Irene. Elk jaar in november komt
de Regimentscommandant met een delegatie naar Jeffcock Road Cemetery om een krans te leggen en de Nederlandse
doden te herdenken.
30. Lincoln
Lincolnshire was een belangrijke basis van het RAF Bomber Command. Het Bomber Command voerde in 1945 de
Operatie Manna uit, om de hongerende bevolking in het westen van Nederland te helpen. Het was de eerste
humanitaire hulpactie die vanuit de lucht werd uitgevoerd met 3100 vluchten waarbij bijna 7.000 ton voedsel werd
gedropt in tien dagen. Op 21 april 2015 is een bloemenmozaïek onthuld om te herdenken dat het 70 jaar geleden is dat
RAF Bomber Command Operatie Manna uitvoerde. Achttien veteranen van Bomber Command, vier ontvangers van de
voedselhulp, de Nederlandse ambassadeur, en militairen van beide landen waren aanwezig.
31. Tempsford
In nagedachtenis aan vrouwelijke agenten van Special Operations Executive (SOE) staat een monument op Albert
Embankment in London en een monument op deze voormalige RAF basis Tempsford.