God of leegte? Zenboeddhist masao abe in

GOD OF LEEGTE?
ZENBOEDDHIST
MASAO ABE
IN DIALOOG MET
CHRISTELIJKE
DENKERS
LEKENPRAATJE PROMOTIE– 5 DECEMBER 2014 – VRIJE UNIVERSITEIT
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
1
ANNEWIEKE VROOM (MA FILOSOFIE/MA RELIGIEWETENSCHAPPEN)
INHOUD
 (I) INTRODUCTIE
 (II) BEVINDINGEN
 (III) CONCLUSIE
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
2
 (IV) IMPLICATIES
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
3
(I) INTRODUCTIE
(I) INTRODUCTIE
RELEVANTIE
ONDERWERP
HOOFDVRAAG
ONDERZOEK
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
4
ACHTERGROND CASUS
RELEVANTIE
Dialoog
• Wederzijds begrip mogelijk?
• Veel theorievorming
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
5
• Empirisch onderzoek naar dialoog ontbreekt nagenoeg
ONDERWERP
Case-study
academische dialoog tussen de Japanse zenboeddhist
Masao Abe (1915-2006) en christelijke theologen over God
en Leegte
Masao Abe
belangrijkste brugfiguur tussen boeddhisme en christendom
van de twintigste eeuw
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
6
periode van dialoog: 1963-1998
HOOFDVRAAG
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
7
In welke opzichten leidt de dialoog tussen Masao Abe
en christelijke denkers tot verandering of verschuiving
in de visies van deze dialoogpartners op de
uiteindelijke werkelijkheid?
ONDERZOEK
Reconstructie van de dialooggeschiedenis
Via interpretatie en descriptieve analyse
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
8
Op grond van artikelen, dialoogverslagen en interviews
ACHTERGROND CASUS:
WAAROM VOND DEZE DIALOOG
PLAATS?
Christelijke denkers:
na zending en missie nu gesprek vanuit gelijkwaardigheid
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
9
godsbegrip radicaal doordenken via dialoog
ACHTERGROND CASUS:
WAAROM VOND DEZE DIALOOG
PLAATS?
Christelijke denkers:
na zending en missie nu gesprek vanuit gelijkwaardigheid
godsbegrip radicaal doordenken via dialoog
Moderne Japanse zenboeddhisten:
plotselinge kennismaking met moderniteit
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
10
zenboeddhisme een populair export-product is
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
11
(II) BEVINDINGEN
(II) BEVINDINGEN
MASAO ABE
BIOGRAFISCH
MASAO ABE: GOD ALS ZELF-ONTLEDIGING
CHRISTELIJKE RESPONSEN
DIVERSITEIT
ENKELE KERNPUNTEN
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
12
VERANDERING BIJ MASAO ABE
MASAO ABE (1915-2006)
 Zinloosheid
 Amida Boeddhisme
 Westerse filosofie
 Boeddhistische hervormingsbeweging
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
13
 Spiritueel ploeterwerk
 Bevrijdende doorbraakervaring
MASAO ABES VOORSTEL: GOD
ALS ZELF-ONTLEDIGING
 Boeddha buiten zichzelf >> onafgescheidenheid tussen
hemzelf en ‘Boeddha’
 ‘Leegte’: openheid in alle dingen, waardoor alles ‘zo’ is
 Zelf-Ontledigende God die tegelijk elk levend wezen is
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
14
 Mens moet zich ook van (ego)zelf ontledigen
RESPONS CHRISTELIJKE DENKERS:
DIVERSITEIT
 De zes christelijke denkers: een unieke en veranderende
dialoog met Masao Abe.
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
15
 Het verloop ervan hing samen met ieders dialoogopvatting,
wijsgerige disciplinesen en met hun bredere ontwikkeling als
theoloog/filosoof.
RESPONS PROCESTHEOLOGEN:
DRIE KERNPUNTEN
 Charles Hartshorne
mensen ‘leden van elkaar’
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
16
‘sympathiek bewustzijn’
RESPONS PROCESTHEOLOGEN:
DRIE VOORBEELDEN
 Charles Hartshorne
mensen ‘leden van elkaar’
‘sympathiek bewustzijn’
 Catherine Keller
ontledigen ongeschikt als levensideaal
herstel vinden binnen de relaties
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
17
de particuliere dingen en de waarde ervan
RESPONS PROCESTHEOLOGEN:
DRIE KERNPUNTEN
 Charles Hartshorne
mensen ‘leden van elkaar’
‘sympathiek bewustzijn’
 Catherine Keller
ontledigen ongeschikt als levensideaal
herstel vinden binnen de relaties
de particuliere dingen en de waarde ervan
 John Cobb
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
18
aanvankelijk onder indruk van spirituele kwaliteiten
later kritisch: minder spiritualiteit en meer handelen
VERANDERING BIJ ABE
 Leegte > Dynamische Leegte
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
19
 Zo meer nadruk op het particuliere en de volheid
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
20
(III) CONCLUSIE
(III) CONCLUSIE
Waar leidt de dialoog tot verandering of verschuiving?
 Masao Abe: meer oog voor particulariteit
maar volgens christenen niet genoeg om tot een religie van
gerechtigheid te komen
 Procestheologen: meer oog voor de verwevenheid tussen de
fenomenen
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
21
maar volgens Abe niet genoeg voor de Leegte en daarmee
voor hun onafgescheidenheid
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
22
(IV) IMPLICATIES
VOOR DIALOOG
(IV) IMPLICATIES VOOR
DIALOOG
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
23
De academische interreligieuze dialoog blijkt geen snelkookpan
voor veranderingen, maar een subtiel proces met drie
kenmerken:
IMPLICATIES VOOR DIALOOG
De academische interreligieuze dialoog blijkt geen snelkookpan
voor veranderingen, maar een subtiel proces met drie kenmerken:
 De werkelijkheidsopvatting verandert subtiel, waar men oog
krijgt voor wat de ander heeft gezien.
 Het zelfverstaan verandert: door de eigen visie uit te leggen en
te heroverwegen treedt een sterkere verankering in de eigen
visie op.
______________________________________________
LEKENPRAATJE © ANNEWIEKE VROOM / VU 2014
24
 Het diepgaand voeren van een dialoog vermindert verschillen
niet, maar herijkt en verheldert ze.