Aan de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen

CDA
gerneenteraacisfractie Borrele
AMBT,
AFD.
AFD.TERMUN
4
1(4TC;6LtPG
n
L
Mfiiil
A.,T
Aan de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen
Mevrouw mr. M.C. van der Laan
ZAAK NR.
Postbus 16375
2500 BJ DEN HAAG
Aan de Tweede Kamer der Staten Generaal
Postbus 200 18
2500 EA Den Haag
Onderwerp: Toekomst historische kerken
Ovezande, 10 maart 2008
Geachte Mevrouw van der Laan, beste kamerleden,
De gemeente Borsele is rijk aan historische dorpen, landschappen, oude boerderijen, kerken,
molens en kleine cultuurhistorische elementen. Aan elk landschap en elk onderdeel zijn
verhalen verbonden. De cultuurlandschappen en bouwwerken daarin hebben vaak bijzondere
kwaliteiten. Het in standhouden ervan vraagt aandacht, geld en visie op nieuwe functies.
Verspreid over de 15 kernen van de gemeente Borsele zijn 3 1 historische en moderne kerken
te vinden. Deze kerken zijn van belang voor het Borsels landschap en voor de identiteit van de
dorpen. Ze vormen van oudsher het hart van de samenleving. Uit een onderzoek van de
provincie Zeeland blijkt, dat de groptte van de kerkgebouwen zich niet langer verhoudt tot d.e
grootte en draagkracht van de kerkgemeenschappen, die er samenkomen.
Het Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten (Brim) is op 1 februari 2006 in
werking getreden. Het Brim richt zich op instandhouding van beschermde monumenten. In
een bijeenkomst op 19 februari j .l. heeft de gemeente een informatieavond gehouden over de
problematiek met de eigenaars en beheerders van de kerken. De wethouder en ambtenaar
dorpsvernieuwing en monumentenzorg gingen in op de (0n)mogelijkheden van het
gemeentelijke subsidiebeleid, de gedeputeerde van de provincie Dhr. H.van Waveren op de
ondersteuning door de provincie en de restauratiearchitect op het overheidsbeleid.
Over de 13 rijksmonumentale kerken en 6 torens maken wij ons grote zorgen vanwege de
gevolgen van de Brim-regeling. De restauratiearchitect meldde uit eigen onderzoek en
publicaties dat onder het nieuwe Brim-regime, dat vanaf 201 1 van kracht is, maar liefst 48%
van de kosten niet meer subsidiabel is. Kortom: een achteruitgang t.o.v. BROM met 48%.
Dat gaat grote negatieve gevolgen hebben. De kerken dreigen de dupe te worden van deze
verschraling van de subsidieregeling, daarmee staan we in feite toe dat de ontwikkeling van
sluiting van kerkgebouwen doorgaat.
Voor het merendeel van de overige kerken die geen rijksmonument zijn, lijkt de toekomst
eveneens somber. De ontkerkelijking speelt overal, ook in de gemeente Borsele. Voor veel
kerkenraden en parochiebesturen wordt het steeds moeilijker om de touwtjes aan elkaar te
knopen. Veel, heel veel onderhoudswerk wordt verricht door vrijwilligers, maar in aantal
nemen ze zeker niet toe.
Al met al een moeilijke materie. In de meeste kerken wordt nog enkele malen per week de
eredienst gehouden. Dus ligt de verantwoordelijkheid bij de beheerders van de kerk, zou je
zeggen. Anderzijds is de waarde van de kerk niet alleen religieus maar ook cultureel,
architectonisch, monumentaal, historisch en sociologisch. De kerk is de verbinding met de
gemeenschap er om heen, ze is het hart en de ziel van het dorp, ze is bijna altijd
beeldbepalend, niet weg te denken. Dit geldt zeker in een plattelandsgemeente als Borsele met
zijn 15 kernen.
Cm!!!!
gemeenteraadsfractie Borrele
CDA Borsele wil graag een lans breken voor de kerken.
We zijn overigens blij met de toenemende aandacht voor de kerken. Die aandacht zien we op
verschillende lagen:
*
de gemeente gaat een complete inventarisatie ronde uitvoeren; ze gaat actief,
faciliterend optreden voor de rijksmonumentale kerken en torens m.b.t. de BRIMregeling
*
de provincie heeft een uitgebreide nota geschreven over de toekomst van de kerken;
verder is onlangs het Platform Historische Kerken Zeeland geïnstalleerd
*
ook landelijk zijn er initiatieven als de Task Force Kerken en de toekenning van 2008
als het jaar van het Religieus Erfgoed.
Die aandacht is natuurlijk prima en bevat ook wel wat oplossingen. Ook in de gemeente
Borsele zijn een viertal voorbeelden waarbij de kerk een andere functie heeft gekregen:
woningbouw in de ene, een soort cultureel centrum in een andere, een brasserie en één in
particuliere handen die leeg staat. De eerste drie zijn prima oplossingen, maar de spoeling in
de oplossingensfeer is dun. In Borsele hebben we het over 15 kernen die variëren van 400
inwoners tot 5000. Het merendeel van de kernen schommelt rond de 1000 inwoners. Niet in
elke kern kan een cultureel centrum worden geplaatst, één in de gemeente gaat prima, bij nog
een dergelijke extra voorziening zullen ze geen van beiden overleven. Bovendien zijn de
meeste kerken niet aan de eredienst onttrokken zodat medegebruik in de praktijk (zeker in een
kleine kern) eigenlijk een utopie is. Naar onze mening is het beheer van het monumentale
kerkgebouw door de eigen kerkelijke gemeente de beste garantie dat het gebouw bewaard
blijft als cultuurhistorisch erfgoed voor de Nederlandse samenleving.
O.i. wordt er door de overheid te weinig aandacht gegeven aan de bijzondere positie van
kerken. De gewone opname in lijsten van rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten
doet geen recht aan hun eigenheid. In ons omringende landen wordt die bijzondere positie wel
onderkend en zorgt de rijksoverheid voor restauratie en onderhoud van de kerken.
De fractie van CDA Borsele doet een dringende oproep op u om de gevolgen van de BRIMregeling voor de kerken goed in beeld te brengen en de funeste achteruitgang in subsidiering
(48% minder t.o.v. de BROM-regeling) ongedaan te maken. Verder vraagt de fractie u om een
aparte regeling voor de kerken in Nederland gezien hun bijzondere positie in en belang voor
onze samenleving. Nu kan het nog. Niet alleen kerkelijke leiders, maar ook bestuurlijke
overheden hebben een grote verantwoordelijkheid en taak voor het behoud van het religieus
erfgoed. De betrokkenheid, die aan de dag wordt gelegd, in het kader van het Jaar van het
Religieus Erfgoed is prima, evenals de passage in het regeerakkoord over de "zorg voor
het behoud van (religieus-)cultureelerfgoed" . Nu gaat het er om dat het daadwerkelijk
inhoud krijgt! CDA Borsele hoopt dat we straks terugkijkend op 2008, kunnen zeggen: "2008
was echt het jaar van het Religieus Erfgoed".
Met vriendelijke groet.
A
A
F
Namens CDMactie Borsele
Drs. A.~\~TP;-schenk
Plataanweg 6
4441 AM Ovezande tel. nr. 01 13 655997 of 06 21 822 784
[email protected]
t.k.n. aan
-Het college van B & W en de gemeenteraad van Borsele
-De Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten van de provincie Zeeland
- CSEZ, Platform Historische Kerken Zeeland, de media