4. Basisvragenlijst - Soldatenlaarzen en kauwgom
advertisement
Voorbereiden van het interview Document 4 Basisvragenlijst Deze basisvragenlijst werd opgesteld als een leidraad voor de interviewer. Deze vragen kunnen dienen als voorbeeld, ter inspiratie. Het is zeker niet de bedoeling dat u deze vragen uit het hoofd leert of ze één voor één afvuurt op uw getuige. Probeer vooraf op basis van deze lijst en rekening houdend met de kennis van je getuige, zelf een aantal vragen op te stellen. Hou zeker ook niet strikt vast aan je vooraf opgestelde lijst. Probeer het gesprek zo natuurlijk mogelijk te houden. 1. Vluchten of achterblijven? Het oorlogsbegin, mei 1940 - - 1 Herinner je je nog de 10e mei? Waar was je? Wanneer vernam je dat de oorlog begonnen was? In hoeverre was je op de hoogte van de oorlogsdreiging? Wat waren de informatiekanalen (krant, radio, ouders, school,…)? Was je getuige van oorlogsgeweld? Waren er op dat moment familieleden of leerkrachten gemobiliseerd? Hoe ervoer je hun afwezigheid? Hoe werd op het oorlogsbegin gereageerd? Bang, afwachten, bezorgd, enthousiast (uit zin voor avontuur)? Wat waren de verwachtingen (snel voorbij, winst van de Duitsers, steun van de Engelsen,…)? Deden er verhalen de ronde over de houding van Duitse militairen tijdens de Eerste Wereldoorlog? Sloeg jouw familie op de vlucht? Waarom? Waarom niet? Moest je zelf vluchten of werd je opgeroepen omdat je tussen 16 en 35 jaar oud was? Welke vluchtroutes werden afgelegd? Welke vervoersmiddelen werden gebruikt? Waaruit bestonden de contacten met de lokale bevolking onderweg? Hoe was de ontvangst (in Frankrijk of Engeland bijvoorbeeld)? Welke herinneringen bestaan er nog over de intocht van de Duitsers? Welke indruk lieten ze na? Hoe waren ze gekleed? Zongen ze liederen? Werd er door de bevolking, of door de kinderen, contact gezocht met de Duitse soldaten? Hoe verliepen deze eerste contacten? Deelden de Duitse soldaten eten of spullen uit? Maakte je kennis met nieuwe producten? Voorbereiden van het interview Document 4 2. Spelen, leren en opgroeien tussen de bommen door Kinderen, ontspanning en vrije tijd - - - 2 Kijk je als kind uit naar de oorlog? (uit zin voor avontuur?) Hoe ging je om met de afwezigheid van je vader? Werd die leemte door anderen ingevuld? Werd jouw leefwereld groter, of net kleiner? Tot welke ruimte beperkte zich jouw leef- en speelwereld? Heb je tijdens de oorlog momenten van angst en schrik gekend? Hoe beïnvloedde het oorlogsgebeuren het schoolleven? (sluiting, halvedagstelsel, ontregeling van examenperiode, evacuatie, jongens en meisjes samen in één klas…) Waar werd de vrije tijd, en met name de vakanties, mee opgevuld? Sport, spel, toneel, boeken lezen…? Kon je nog speelgoed kopen of werd alles zelfgemaakt? Doken er nieuwe dingen, zoals vliegtuigjes of tanks, op? Was je lid van een jeugdbeweging? Uit welke activiteiten bestonden de samenkomsten? Onderging de aard van de activiteiten een wijziging door de oorlogsomstandigheden? Heb je tijdens de oorlog kennis gemaakt met Duitse muziek, Duits theater, Duitse films? Werd er propaganda getoond? Organiseerde de bezetter ontspanningsactiviteiten? Mocht je nog naar de radio luisteren of werden die allemaal in beslag genomen? En hoe kon je toch clandestien radio luisteren? Werd er bijvoorbeeld in het geheim geluisterd naar de Engelse radio? Gingen traditionele feesten (communie, huwelijk, kermis…) nog steeds door? Hoe verliep een feest tijdens de oorlog? Welke taken had je voor de oorlog in het huishouden? Veranderde dat tijdens de oorlog? Heb je het gevoel dat je door de oorlog sneller volwassen bent geworden? Of net niet? Voorbereiden van het interview Document 4 3. Op de bon? Middelen van bestaan, materiële cultuur en arbeid - - 3 Heb je tijdens de oorlog honger geleden? Hoe geraakte jouw gezin aan voedsel? Produceerden jullie zelf voedsel of werd alles aangekocht? Werden er huistuintjes aangelegd? Wat was het belang van goede contacten in de zoektocht naar basisbehoeften? Moest je van je ouders bijdragen in de zoektocht naar eten of brandstof? Waarmee werd er thuis gekookt en gestookt? Werd er af en toe van de Duitse voorraad gestolen? Of bijvoorbeeld kolen van stilstaande/ voorbijrijdende treinen gegooid? Op welke manieren werden de rantsoenen (legaal of illegaal) aangevuld? Wat deed Winterhulp? Werd er in jouw familie aan smokkel gedaan? Zo ja, over welke producten ging het dan? Welke routes werden gevolgd? Werden de smokkelactiviteiten voortgezet na de oorlog? Zorgde het gebrek aan voedsel voor een grotere ongelijkheid, voor spanningen of jaloezie? Maakte je kennis met nieuwe producten? Vroegen de soldaten naar specifiek Duitse producten? Kan je je nog bepaalde smaken of geuren uit de oorlog voor de geest halen? Waren er typische ‘oorlogsgerechten’? Welk beroep oefende je vader uit? Dwongen de oorlogsomstandigheden hem om van werk te veranderen? Waar verstopten sommige jongemannen zich? Werden er schuilplaatsen aangelegd? Ontstonden er burgerwachten? Hoe zat het met de zogenaamde Boerenwacht? Moest de burger meehelpen bij transport van de Duitsers? Leden jouw ouders onder hun verantwoordelijkheden? Lieten ze iets merken van hun bezorgdheid? Legde de bezetter speciale regels op? Hoe zat het met de verduistering? Veranderde de wijze waarop mensen zich verplaatsten? Moesten er fietsen of auto’s ingeleverd worden? Veranderde de wijze waarop mensen zich kleedden? Voorbereiden van het interview Document 4 4. Vreemden in mijn dorp - 4 Wat betekende Duitse inkwartiering concreet? Waar aten ze, waar sliepen ze? Werd er betaald voor hun logement en eten? Plunderden ze of gedroegen ze zich beleefd? Verliep het contact gespannen of ontspannen? Werd er veel gecommuniceerd? Vertelden ze over hun thuisland, hun familie, hun bezigheden voor de oorlog? Gedroegen ze zich anders tegenover jou dan tegenover je ouders? Werden Duitse soldaten soms bewust geprovoceerd? Negeerde je soms met opzet hun bevelen of verordeningen? Werden er sabotageactiviteiten gepleegd? Heeft jouw familie na de oorlog nog iets van hen gehoord? Ben je ooit in contact gekomen met (ontsnapte) Russen? Waar verbleven ze? Kan je hun schuilplaatsen aanduiden op een kaart? Heb je hun schuilplaatsen ooit bezocht? Hoe geraakten ze aan voedsel? (diefstal, ruil, aankoop…) Vervaardigden ze bepaalde objecten? Kwam je zaken te weten over hun afkomst, hun cultuur, hun familie? Ken je hun namen nog? Wist je dat er in 1940-41 voor een korte tijd joden in jouw gemeente (Overpelt, site ’t Plat) hebben verbleven? Heb je contact met hen gehad? Heeft iemand in jouw omgeving contact gehad met gecrashte (geallieerde) piloten? Bestonden er netwerken om piloten te verstoppen en terug naar huis te sturen? Voorbereiden van het interview Document 4 5. Eindelijk bevrijd? - Was je getuige van de terugtrekking van de Duitsers? Moest je vluchten ten gevolge van gevechten? Of heeft jouw familie vluchtelingen opgevangen? Was er sprake van diefstal bij afwezigheid van de bewoners? Waar was je op het moment van de bevrijding? Bracht je de bevrijdingsdagen door in een schuilkelder? Zo ja, was die bij jou thuis of elders? Nam je deel aan of was je getuige van plunderingen? Herinner je je nog het eerste contact met de bevrijders? Kan je beschrijven hoe ze eruit zagen? Hoe verliep het onthaal? Waren er bijvoorbeeld bevrijdingsstoeten? Of officiële vieringen? Maakten de bevrijders een positieve indruk? Waren ze gedisciplineerd? Kan je een vergelijking maken met de indruk die de Duitsers nalieten? Deelden de bevrijders chocolade, kauwgom, nylons uit? Brachten ze typische Engelse/ Amerikaanse/…producten mee? Waren er bij jou thuis, of in jouw dorp, geallieerde troepen ingekwartierd? Zochten meisjes contact met de bevrijders? Hoe werd daarop gereageerd? Leerde je enkele woorden Engels? Werden er bals georganiseerd? Zorgde de geallieerde aanwezigheid voor werkgelegenheid? Wat herinner je je nog over het moment van de wapenstilstand (8 mei 1945)? Eventueel extra vragen - 5 Denk je nog vaak aan de oorlog? Vertel je er graag over? Tegen wie? Koester je bepaalde voorwerpen of foto’s uit die tijd? Nam je deel aan herdenkingen? Verschil je daarin van andere mensen uit je omgeving (partner, familie, vrienden)? Ben je geïnteresseerd in boeken, documentaires over de oorlog? Bestaan er in jouw omgeving nog taboes over die periode? Waarom Vind je dat jouw verhaal belangrijk is voor toekomstige generaties? Denk je dat de oorlog jouw generatie heeft gevormd, gemaakt tot wat ze is? Voorbereiden van het interview Document 4
