Handreiking kerken en decentralisaties zorg

Politieke handreiking
Kerken en decentralisaties zorg
Handreiking voor lokale politici van de ChristenUnie
1
Kerken en decentralisaties zorg
Handreiking voor lokale politici van de ChristenUnie
Pagina
Inleiding
3
1) Aanleiding
3
2) Visie ChristenUnie
3
3) Doel
4
4) Wat kunt u doen?
5
5) Best practices
9
6) Achtergrondinformatie
11
7) Bijlagen
12
Bronnen
16
2
Handreiking Kerken en decentralisaties zorg
Met de zorgdecentralisaties zal meer verwacht worden van initiatieven uit de
samenleving. Kerken kunnen een belangrijke rol spelen in deze veranderingen, omdat
ze vaak midden in de wijk staan (figuurlijk en letterlijk) en vaak al heel actief zijn in het
omzien naar elkaar. Veel kerken blijken niet goed raad te weten met de veranderingen
in de zorg, terwijl de nieuwe situatie kansen voor hen biedt om iets van Jezus’ liefde
voor de wereld te laten zien. Gemeenten weten anderzijds niet altijd hoe ze kerken
kunnen betrekken in de nieuwe situatie. Juist de ChristenUnie kan een verbindende rol
spelen tussen de kerken en de gemeente. Politici van de ChristenUnie zijn tenslotte
zowel bekend met kerken als met de veranderingen in de zorg. Deze handreiking geeft
handvaten aan lokale politici in het stimuleren van initiatieven uit de samenleving, en
dan in het bijzonder de rol van kerken.
1. Aanleiding
“Zijn de kerken in beeld bij de sociale wijkteams? Zullen mensen zichzelf melden als er in
hun omgeving zorg voor iemand nodig is? Of kunnen kerken hier een rol in spelen? Zo ja,
welke rol, en hoe kan de ChristenUnie daar een bijdrage aan leveren?”
Dit soort vragen komen regelmatig binnen bij de Bestuurdersvereniging. Het blijkt dat veel
ChristenUnie-fracties op zoek zijn naar de verbinding tussen kerken en overheid, en de rol
die ze daarin kunnen spelen. Gemeenten/wijkteams willen vaak graag contact met kerken,
maar weten niet altijd goed hoe ze dit aan moeten pakken. Andersom weten kerken lang niet
altijd op welke manier zij in beeld kunnen komen bij de gemeente als volwaardig
gesprekspartner en welke ondersteuning de gemeente al biedt, bijvoorbeeld rond armoede.
De ChristenUnie kan een regierol nemen in het verbinden en activeren van de gemeente en
kerken.
2. Visie ChristenUnie
Er verandert veel in de zorg. De ChristenUnie wil, binnen haar mogelijkheden, voorkomen
dat mensen tussen wal en schip vallen en de onderlinge betrokkenheid stimuleren. Lokale
samenwerking op bijvoorbeeld diaconaal terrein is daarbij belangrijk.
Coöperatiemaatschappij
Onlangs heeft het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie de
publicatie ‘de Coöperatiemaatschappij’ gepubliceerd. De
coöperatiemaatschappij is een alternatief voor de
participatiesamenleving. Hierin staan het samenspel tussen
verschillende maatschappelijke verbanden centraal: mensen,
gemeenschappen, organisaties, ondernemers én overheden. Zij
hebben hun eigen verantwoordelijkheden en inbreng. Het
Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie pleit voor een overheid
en een samenleving die elkaar niet uitsluiten, maar aanvullen.
De publicatie is hier te bestellen.
Achter de schutting
Een visie op de drie decentralisaties is verwoord in de publicatie ‘Achter de schutting’ van het
Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie. Het boek richt zich op de kansen na de
decentralisaties. Onderlinge zorg is primair de verantwoordelijkheid van mensen, families,
vrienden, kerken en andere verbanden. De overheid moet die onderlinge betrokkenheid
ruimte geven en stimuleren. Zij kan de samenleving het beste ondersteunen door maatwerk
en een veerkrachtig vangnet. Alle BV-leden hebben dit boek enige tijd geleden ontvangen. U
kunt het boek ook downloaden via de volgende link: http://wi.christenunie.nl/decentralisaties
Wij raden u aan kennis te nemen van deze publicatie.
3
Kerken
Kerken zijn nauwelijks in beeld bij de uitvoering van de decentralisaties. In veel
gemeentelijke beleidsnota’s komen kerken niet of slechts terloops voor. Bij de
decentralisaties in het sociale domein gaat het om participatie van mensen in de
samenleving. Dit is bij uitstek terrein waar kerken een rol in vervullen. Het gaat niet om
evangelisatie, maar om het omzien naar de naaste.
Kerken beschikken over een wijdvertakt netwerk en doen al veel (dat aansluit bij de
gemeentelijke taken) in het sociale domein. De meeste zorg- en welzijnsinstellingen zijn
tenslotte vanuit kerken ontstaan of op initiatief van sociaal bewogen christenen.
In elke plaats zijn wel kerken te vinden en binnen deze kerken vinden allerlei sociale
activiteiten plaats. Het omzien naar de arme, weduwe, wees en vreemdeling is wezenlijk
voor het christelijk geloof. Dit uit zich in een veelheid van activiteiten zoals onder andere het
organiseren van ontmoetingen, het bezoeken van mensen, het bieden van opvang, en
materiële hulpverlening (zoals bijvoorbeeld schuldhulpverlening).
In kerken zijn veel vrijwilligers actief en vaak bereiken zij groepen die andere organisaties
niet of in mindere mate bereiken. Kerken willen en kunnen meer dan uitsluitend het leveren
van vrijwilligers waar professionele zorg tekort schiet. Kerken kunnen een aanvullende
bijdrage leveren op het gemeentelijke beleid.
Scheiding kerk en staat
De overheid is in die zin neutraal dat zij geen kerk of levensbeschouwelijke organisatie
bevoordeelt boven de andere. Dat sluit echter niet uit dat overheden oog kunnen hebben
voor kerkelijke activiteiten op grond van hun maatschappelijke betekenis en de bijdragen die
zij leveren aan de realisering van gestelde beleidsdoelen.
3. Doel
Het doel van deze handreiking is dat u een verbindende rol speelt tussen kerken en
gemeenten om zo de onderlinge zorg te versterken.
4
4. Wat kunt u doen?
Deze handreiking geeft u niet één enkele oplossing voor het betrekken van kerken bij de
veranderingen in de zorg, maar geeft u verschillende tips en aandachtspunten. Elke situatie
is anders en vraagt om een andere oplossing. In dit hoofdstuk leest u een aantal
mogelijkheden die u kunt oppakken, al naar gelang de situatie.
Leg contact met de kerken
Een belangrijke eerste stap is het leggen van contact.
 Zoek uit of er een vorm van samenwerking is tussen de lokale kerken.
 Is er nog geen samenwerkingsvorm tussen kerken en hulporganisaties in uw
gemeenten organiseer dan een rondetafelgesprek.
 Nodig vertegenwoordigers van verschillende kerken en (christelijke) hulporganisaties
(zoals Stichting Present, Het Leger des Heils, Het Aanloophuis etc.) uit voor een
gesprek.
 Wanneer er sprake eis van een Diaconaal Platform (DP) of een andere
samenwerkingsvorm tussen kerken (zoals bijvoorbeeld Stichting IDO in Lelystad, zie
hoofdstuk 5) kunt u hierbij aanhaken.
Praktische tips over het organiseren van een het rondetafelgesprek, het aansluiten bij het
diaconaal platform of andere samenwerkingsvormen tussen kerken, en op welke wijze u hier
een bijdrage aan kunt leveren, vindt u hieronder en op de volgende pagina’s.
Rondetafelgesprek
Wanneer er nog geen samenwerking is tussen kerken en hulporganisaties in uw stad, dorp
of wijk kunt u dit initiëren door middel van een rondetafelgesprek.
In een rondetafelgesprek met vertegenwoordigers uit verschillende kerken en (christelijke)
hulporganisaties kunt u een goed beeld krijgen van de activiteiten van kerken en
hulporganisaties in uw wijk, dorp of stad. Ook kunt u helder krijgen hoe de gemeente hier
een bijdrage aan kan leveren en hoe er samengewerkt kan worden.
Diaconale samenwerking
Samenwerking tussen diaconieën kan op verschillende wijze plaatsvinden. Een van deze
vormen is het Diaconaal Platform. Tijdens het schrijven van deze handreiking zijn er 75
actieve diaconale platforms in Nederland. Een diaconaal platform is een samenwerking
tussen verschillende kerken (van allerlei gezindte) en hulporganisaties in dezelfde plaats,
onder het motto ‘helpen waar geen helper is’. Een diaconaal platform kan op stads-/dorps- of
wijkniveau georganiseerd zijn. Een diaconaal platform (DP) voorkomt dat kerken en
hulporganisaties langs elkaar heen werken.
Het is niet aan de ChristenUnie om een Diaconaal Platform op te richten of de diaconale
samenwerking tussen kerken te organiseren. Waar een DP actief is, of waar een andere
samenwerking tussen diaconieën bestaat, kan de ChristenUnie een verbindende rol spelen
tussen de kerken, hulporganisaties en de gemeente.
Meer over Diaconale Platforms leest u op: www.diaconaalsteunpunt.nl/diaconaalplatform
In Hoofdstuk 6 (Achtergrondinformatie) vindt u een overzicht van de diverse kerkelijke en
diaconale websites in Nederland.
5
Organisatie van bijeenkomst met kerken en hulporganisaties
Hieronder vindt u een stappenplan die u kunt gebruiken bij het organiseren van een
bijeenkomst met kerken. Uiteraard is het aan u om de stappen aan te passen aan de lokale
situatie.
1. Sluit aan bij bestaande samenwerking
Is er een Diaconaal Platform of andere samenwerkingsvorm tussen kerken en
hulporganisaties aanwezig in uw gemeente? Kent u elkaar? Neem contact op en vraag of
de ChristenUnie aan kan schuiven bij een al gepland overleg.
2. Organiseer rondetafelgesprek
Er is geen Diaconaal Platform of andere samenwerkingsvorm tussen kerken en
hulporganisaties in uw gemeente? Organiseer een rondetafelgesprek. Kijk in uw eigen
kerkelijke gemeente wie een geschikt persoon is om een actieve rol te vervullen in het
rondetafelgesprek tussen verschillende kerken en hulporganisaties. Nodig ook een
vertegenwoordiger van een hulporganisatie uit. Bespreek met deze personen de opzet
van de bijeenkomst en de wijze van uitnodigen van andere kerken en organisaties. Door
de bijeenkomst samen met een actief kerklid en een hulporganisatie te organiseren laat u
duidelijk zien dat het u gaat om het leggen van verbinding tussen verschillende partijen
die actief zijn in de samenleving.
3. Luister
Luister tijdens de bijeenkomst naar wat er speelt in de wijken/dorpen en vraag waar men
tegenaan loopt of behoefte aan heeft als het gaat om ‘sociale’ kwesties.
4. Inventariseer
Aan de hand van de volgende vragen kan helder worden gemaakt wat de stand van
zaken is rond samenwerking tussen kerken en hulporganisaties:

Wat doen de verschillende kerken en hulporganisaties met schuldhulpverlening,
voedselpakketten, kledingbeurs, wekelijkse maaltijd in de kerk etc.?

Weet men van elkaar welke activiteiten er zijn?

Hoe kan er (nog) beter samengewerkt worden?

Is er contact met de sociale wijkteams? Waarom wel/niet?

Hoe denkt men erover om samenwerking tussen kerken te organiseren rond de
sociale wijkteams (zonder daadwerkelijk onderdeel te worden van de wijkteams)?
Hoe zou dit eruit kunnen zien?

Op welke wijzen kunnen de kerken vrijwilligers activeren?

Hoe voorkom je dat mensen gaan shoppen (voor hulp) tussen kerken en
hulporganisaties?

Is in de kerken informatie van de gemeente, over de veranderingen in zorg,
beschikbaar? En andersom? Liggen er in de hal van het gemeentehuis informatie
over de kerken en hun activiteiten?
Hoe kan de gemeente(raad) een (positieve) rol spelen in bovenstaande zaken?

6
5. Rol gemeente(raad)
 Raad: vertel tijdens de bijeenkomst over de rol van de gemeenteraad. Denk niet dat
kerken dit wel weten, de meeste mensen hebben geen idee wat de gemeenteraad
precies doet. Vertel wat er precies in de raad is besloten m.b.t. de Wmo en Jeugdwet
en waarom. Vertel wat de ChristenUnie hierin heeft betekend op het gebied van
preventie, mantelzorg, identiteitsgebonden zorg etc.

Wethouder: nodig de betreffende wethouder uit om een en ander te vertellen over de
veranderingen in de zorg, het beleid rond schuldhulpverlening, vrijwilligers en/of het
wijkenbeleid.

Ambtenaar: is er in uw gemeente een ambtenaar die kerken als aandachtsgebied
heeft? Nodig deze ambtenaar ook uit voor het rondetafelgesprek, en laat deze
persoon vertellen over zijn/haar ervaringen. Het kan ook nuttig zijn om bijvoorbeeld
een ambtenaar die verantwoordelijk is voor armoedebeleid iets te laten vertellen

Laat merken dat de gemeente niet alleen wat van de kerken wil, maar ook wat te
bieden te heeft.
6. Overzicht van mensen tussen wal en schip:
Vraag of de kerken en hulporganisaties in beeld hebben welke mensen tussen wal en
schip dreigen te vallen. Bijvoorbeeld:
 Heeft men een overzicht van alleenstaande moeders/vaders in de bijstand?
 Heeft men in beeld welke minima er zijn die net niet in aanmerking komen voor de
Voedselbank (de schrijnende gevallen)?
 Weten de kerken welke leden wel en niet beschikken over sociale netwerken?
 Zijn de kerken bereid om een gezamenlijk noodfonds in te richten? Hoe zou dat eruit
kunnen zien?
 Wat kunnen de partijen die aan tafel zitten gezamenlijk betekenen voor (groepen)
mensen die tussen wal en schip dreigen te vallen?
 …overige vragen…
7. Houdt contact
Bespreek met elkaar op welke wijze er contact kan worden gehouden.
 Plan een periodiek overleg, zodat u elkaar op de hoogte kunnen houden. Een
periodiek overleg geeft u de mogelijkheid om geluiden uit de samenleving te
vernemen, die u anders niet bereiken. Andersom worden de kerken en de
hulporganisaties gevoed met input vanuit de gemeente. Ze zullen beter begrijpen wat
de gemeente doet en waarom, en zullen beter weten hoe ze hierop in kunnen spelen.
 Verzamel e-mailadressen van de aanwezigen en stuur ze regelmatig nieuwsbrieven
met informatie over politieke besluiten en de wijze waarop kerken actief kunnen zijn
in de samenleving (zie best practices).
7
Motie ‘rol voor kerken in gemeentelijk beleid’
Er verandert veel in de samenleving en kerken kunnen hier een belangrijke rol in spelen.
Denk aan de inzet van vrijwilligers, schuldhulpmaatjes, leefbaarheid in de wijken etc. In een
veranderende wereld, waarin meer beroep wordt gedaan op onderlinge betrokkenheid, is alle
inzet van belang om te komen tot de coöperatiemaatschappij. Ook de inzet van kerken hoort
hierbij. Zijn de ambtenaren zich bewust van de vele mogelijkheden die de kerken bieden in
het vormgeven van een samenleving waarin naar elkaar wordt omgezien? Waarschijnlijk valt
hier nog een en ander te winnen. Daarom heeft de Bestuurdersvereniging een
voorbeeldmotie voor u opgesteld waarin wordt opgeroepen bij alle, zich daarvoor lenende,
beleidsprogramma’s aan te geven op welke wijze kerken en andere informele
samenwerkingsverbanden een rol kunnen spelen in het bevorderen van participatie van
mensen in de samenleving. Ook kunt u via de motie verzoeken om te komen tot een
startnota waarin de samenwerking tussen de gemeente en kerken wordt weergegeven. Het
is aan u om de motie aan te passen aan de lokale situatie.
MOTIE rol van kerken in gemeentelijk beleid
[RAADS-/STATENVERGADERING]
d.d. .. 201..
Agendapunt
…..
De raad, gehoord de beraadslaging,
Constaterende dat,



Met de decentralisaties er veel verandert in de samenleving;
deze veranderingen kansen met zich meebrengen, onder andere voor organisaties en
gemeenschappen zoals kerken;
..
Overwegende dat,

de overheid een belangrijke taak heeft in het geven van ruimte voor en het stimuleren
van onderlinge betrokkenheid;
 kerken over een wijdvertakt netwerk beschikken en vaak al vorm geven aan onderlinge
betrokkenheid;
 kerken nauwelijks in beeld zijn bij de uitvoering van de decentralisaties, en niet of slechts
terloops in beleidsnota’s worden genoemd;
 …
Verzoekt het college,
In alle beleidsprogramma’s binnen het sociale domein, die nog ter vaststelling in de raad komen,
in een afzonderlijke paragraaf aan te geven op welke wijze kerken betrokken worden bij de
ontwikkeling en uitvoering van het beleid.
Of
Uiterlijk voor de kadernota (of –brief) te komen met een startnota waarin wordt beschreven op
welke wijze de gemeenten en kerken momenteel samenwerken in het sociale domein en welke
kansen voor (nog) betere samenwerking mogelijk zijn.
en gaan over tot de orde van de dag.
Indiener(s)
(fractie / naam / handtekening)
ChristenUnie,
8
5. Best practices
In dit hoofdstuk vindt u mooie voorbeelden van lokale ChristenUnie-fracties en voorbeelden
van samenwerkingsvormen tussen kerken.
Lokale ChristenUnie-fracties

In Leeuwarden heeft men een religieus/sociale kaart gemaakt. Meer hierover leest u op
de website van ChristenUnie Leeuwarden:
https://leeuwarden.christenunie.nl/page/2999

In Arnhem heeft de ChristenUnie-fractie een oproep gedaan aan de kerken om zelf op
hulpverleners af te stappen. Meer informatie vindt u hier:
https://arnhem.christenunie.nl/k/n6004/news/view/654665/43630/kerk-in-beeld.html

In Apeldoorn, Zoetermeer en Amersfoort heeft de ChristenUnie(/SGP)-fractie een brief
gestuurd aan de kerken. De brieven vindt u in de bijlage.
Ideeënbank
Denkt u ‘wij zijn als fractie ook actief met kerken, wij zouden hier ook genoemd kunnen
worden’, mail dan vooral naar: [email protected]
Wij zorgen ervoor dat uw idee onder de aandacht wordt gebracht van andere fracties via de
Ideeënbank.
Wij raden u in ieder geval aan regelmatig op de ideeënbank te kijken. Zo blijft u altijd op de
hoogte van de best practices in het land.
9
Diaconale samenwerkingsvormen en activiteiten

Lelystad:
Stichting IDO – Lelystad. Namens negen kerken in Lelystad zet IDO zich samen met ruim
300 vrijwilligers in voor mensen aan de rand van de samenleving. Zie http://www.idolelystad.nl/

Schuldhulpverlening:
Organisaties als Humanitas, het Leger des Heils en SchuldHulpMaatje hebben veel
ervaring met het trainen en inzetten van vrijwilligers. Ook in kerken gebeurt veel op het
gebied van vrijwillige schuldhulpverlening. SchuldHulpMaatje is een initiatief van de
kerkelijke organisaties in Nederland en het platform voor Christelijke Schuldhulppreventie
(PCS). Dit vrijwilligersproject is hun gezamenlijke antwoord op de toenemende
schuldenproblematiek. De aanpak richt zich erop dat mensen leren hoe zij een financieel
gezond leven kunnen leiden. Lees meer op:
http://www.schuldhulpmaatje.nl/kerkengemeente.html
Meer informatie over Humanitas en het Leger des Heils vindt u op onderstaande
websites: http://www.humanitas.nl/actueel/inzet-vrijwilliger-bij-schuldhulp-loont
http://www.legerdesheils.nl/nieuws/inzet-leger-des-heils-vrijwilliger-bij-schuldhulp-loont
Er zijn ongetwijfeld meer voorbeelden te noemen. Kent u er een?
Mail het naar [email protected]
10
6. Achtergrondinformatie

Eerder is de Handreiking Schuldhulpverlening en vrijwilligers van de
Bestuurdersvereniging verschenen. U kunt de handleiding hier downloaden.

Het Verweij-Jonker Instituut heeft een handreiking geschreven waarin is te lezen hoe
vrijwilligers kunnen bijdragen aan schuldhulpverlening. De Bestuurdersvereniging
raadt u aan deze handreiking door te nemen. U kunt de Handreiking hier downloaden.

Over de WMO en de Jeugdwet is eerder de Handreiking beleidsplan WMO en Jeugdwet
verschenen. Deze kunt u hier downloaden.

Gert Stam is wethouder namens de ChristenUnie in Meppel. Hij heeft onlangs in het blad
‘Dienst’ een artikel geschreven met als titel Wie is verantwoordelijk? Diaconie en kerk:
hulpjes van de overheid? U kunt het blad hier downloaden.

Lees ook de Toekomstagenda informele zorg. Deze is opgesteld door de staatssecretaris
van VWS met vertegenwoordigers van branche-, beroeps- en belangenorganisaties
(ActiZ, Agora, ANBO, BTN, GGZ Nederland, MEE Nederland, MOgroep, Landelijk
Platform GGZ, Koepel Wmoraden, NOV, NPV, Platform VG, VGN, VNG, ambtenaren van
de gemeenten Hoogeveen, Utrecht, Oss, Venlo, Apeldoorn, Leiden, Heerhugowaard,
Zeewolde en Amsterdam, Verenso, V&VN, De Zonnebloem, Humanitas, Kerk in Actie,
Rode Kruis, Stichting Present Nederland, VPTZ Nederland, Mezzo, Patiëntenfederatie
NPCF en ZN).

Hieronder vindt u een overzicht van de diverse kerkelijke en diaconale websites
o Rooms Katholieke Kerk: www.rkdiaconie.nl
o Protestantse Kerk in Nederland/Kerk in Actie: www.kerkinactie.nl of
http://www.kerkinactie.nl/over-kerk-in-actie/onze-themas/zorgzame-kerk
o Christelijke Gereformeerde Kerken: www.cgk.nl
o Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt: www.diaconaalsteunpunt.nl
o Leger des Heils: www.legerdesheils.nl
o Evangelische kerken en gemeenten (Evangelische Alliantie): www.ea.nl
o Samen Kerk in Nederland (Migrantenkerken): www.skinkerken.nl
o Raad van Kerken in Nederland: www.raadvankerken.nl
11
BIJLAGEN Brieven aan kerken
APELDOORN:
12
ZOETERMEER
13
14
AMERSFOORT
Het is aan u als Raadsfractie om de voorbeelden en tips met betrekking tot de kerken lokaal
te vertalen en onder de aandacht te brengen. Mocht u hierbij advies nodig hebben, mail dan
naar [email protected] of bel naar: 033-4226969.
15
Bronnen:






















https://wi.christenunie.nl/cooperatiemaatschappij#.VEYFLFfp-P8
http://wi.christenunie.nl/decentralisaties
www.diaconaalsteunpunt.nl/diaconaalplatform
https://leeuwarden.christenunie.nl/page/2999
https://arnhem.christenunie.nl/k/n6004/news/view/654665/43630/kerk-inbeeld.html
http://www.ido-lelystad.nl/
http://www.schuldhulpmaatje.nl/kerkengemeente.html
http://www.humanitas.nl/actueel/inzet-vrijwilliger-bij-schuldhulp-loont
http://www.legerdesheils.nl/nieuws/inzet-leger-des-heils-vrijwilliger-bij-schuldhulploont
www.rkdiaconie.nl
www.kerkinactie.nl
http://www.kerkinactie.nl/over-kerk-in-actie/onze-themas/zorgzame-kerk
www.cgk.nl
www.diaconaalsteunpunt.nl
www.legerdesheils.nl
www.ea.nl
www.skinkerken.nl
www.raadvankerken.nl
Handreiking Schuldhulpverlening en vrijwilligers van de Bestuurdersvereniging
Handreiking vrijwilligers van het Verweij-Jonker Instituut
http://intranet.christenunie.nl/l/library/download/657093?format=save_to_disk
https://intranet.christenunie.nl/l/library/download/869823?format=save_to_disk
Tekst:
Anja Haga (Adviseur Bestuurders ChristenUnie)
Redactie:
Bernadette van den Berg (Adviseur Bestuurders ChristenUnie)
Karolien Pouwels (Raadslid voor de ChristenUnie/SGP in Leusden, en
werkzaam voor het Diaconaal Steunpunt)
Bestuurdersvereniging ChristenUnie:
http://www.christenunie.nl/nl/bestuurdersvereniging
[email protected]
Tel.nr: 033-4226969
16
Politieke handreiking Kansen met kerken rond decentralisaties/zorg
Dit is een uitgave van de Bestuurdersvereniging van de ChristenUnie
Januari 2015
17