Opgave 1

AANPASSINGEN EXAMENS 2015 TIJDVAK 1
HAVO ECONOMIE
EXAMENOPGAVEN
titelblad
 Tekst aangepast: "Bij dit examen hoort een bijlage."
Bij dit examen horen een bijlage en een tekeningenband.
Opgave 1
 Afbeelding vervalt.
 Vraag 1 t/m 4: geen aanpassingen.
Opgave 2
 Vraag 5 t/m 10: geen aanpassingen.
Opgave 3
 Vraag 11 t/m 14: geen aanpassingen.
Opgave 4
 Tekst boven vraag 15: "(categorie 02 in bron 1)" toegevoegd aan het eind.
Dit is een prijsindexcijfer dat gebaseerd is op de consumentenprijsindex (CPI), maar dat
geen rekening houdt met prijsontwikkelingen van alcoholhoudende dranken, tabak,
benzine en diesel (categorie 02 in bron 1).


Vraag 15 t/m 18: geen aanpassingen.
Tekst boven vraag 19: afbeelding vervalt en tekst bij afbeelding als dialoog
opgenomen.
Woordvoerster van de werkgeversorganisaties: "Afschaffing van de koppeling zal, bij
gelijkblijvende arbeidsproductiviteit, leiden tot behoud van werkgelegenheid."
1/5
Woordvoerder van de vakbonden: "Handhaving van de koppeling kan, juist nu we in een
economische crisis zitten, bijdragen tot behoud van werkgelegenheid in België. Ik zal u
uitleggen hoe dat zit ..."

Vraag 19: geen aanpassingen.
Opgave 5
 Afbeelding vervalt.
 Vraag 20 t/m 24: geen aanpassingen.
Opgave 6
 Vraag 25 t/m 27: geen aanpassingen.
 Vraag 28: "Welke grafiek geeft" vervangen door "Welke omschrijving van de grafieken
geeft".
BIJLAGE
Opgave 1
 bron 1: tabel "tariefelasticiteit" als tekst weergegeven met nootverklaring tussen
haakjes in de tekst op plek van nootvermelding.
tariefelasticiteit in de gemeente Berndonk (tariefelasticiteit geldt zowel voor 2010 als 2011):
procentuele verandering aantal kilo's afval gedeeld door procentuele verandering tarief per
kilo is voor gft-afval -1,5 en voor restafval -0,5.
Opgave 2
 bron 1: schema = tekening 1.
Opgave 3
 bron 1: omschrijving tabel na toelichting en "A en B" toegevoegd in laatste zin van
toelichting.
bron 1
spelmatrix bij een collectief goed
Toelichting:
- De opbrengst van het collectieve goed is 50 geldeenheden voor elk van beide
gezinshuishoudens.
- De productiekosten van het collectieve goed bedragen in totaal 70 geldeenheden.
2/5
- Er is hier sprake van een modelmatige situatie met slechts twee gezinshuishoudens A en
B.
opbrengsten voor A:
als B wel bijdraagt en A ook: +15
als B wel bijdraagt en A niet: +50
als B niet bijdraagt en A wel: -20
als B niet bijdraagt en A ook niet: 0
opbrengsten voor B:
als A wel bijdraagt en B ook: +15
als A wel bijdraagt en B niet: +50
als A niet bijdraagt en B wel: -20
als A niet bijdraagt en B ook niet: 0

bron 2: tabel gekanteld en toelichting bij het betreffende kopje vermeld.
bron 2
verdeling bruto- en netto-inkomen gezinshuishoudens in de uitgangssituatie
begin tabel
kolom 1: tienprocentsgroepen op basis van bruto-inkomen
kolom 2: aandeel huishoudens
kolom 3: aandeel bruto-inkomen (inkomen vóór aftrek belasting en sociale premies)
kolom 4: aandeel netto-inkomen (inkomen na aftrek van directe belasting en sociale
premies)
1; 10%; 2%; 3%
2; 10%; 3%; 4%
3; 10%; 4%; 6%
4; 10%; 6%; 7%
5; 10%; 7%; 8%
6; 10%; 9%; 9%
7; 10%; 11%; 11%
8; 10%; 13%; 13%
9; 10%; 16%; 15%
10; 10%; 29%; 24%
einde tabel

bron 3: tabel gekanteld en toelichting bij het betreffende kopje vermeld.
bron 3
lastendruk gezinshuishoudens in de uitgangssituatie
3/5
begin tabel
kolom 1: tienprocentsgroepen
kolom 2: directe belasting en sociale premies
kolom 3: indirecte belasting
kolom 4: totale lastendruk (te betalen lasten in procenten van het bruto-inkomen)
1; 18,3%; 23,7%; 42,0%
2; 19,1%; 21,3%; 40,4%
3; 20,6%; 15,9%; 36,5%
4; 24,9%; 13,8%; 38,7%
5; 28,9%; 12,7%; 41,6%
6; 30,4%; 11,0%; 41,4%
7; 31,7%; 11,1%; 42,8%
8; 32,7%; 10,0%; 42,7%
9; 33,6%; 8,4%; 42,0%
10; 35,1%; 5,9%; 41,0%
einde tabel
Opgave 4
 bron 1: geen aanpassingen.
Opgave 5
 bron 1: "onderstaand schema" in laatste zin van "Bonus-maluspolis" vervangen door
"onderstaande tabel" en tabel vereenvoudigd weergegeven; voorbeeld eronder ook
aangepast: "trede 6" vervangen door "trede 4" en "65% tot 50%" door "65% tot 35%".
begin tabel
kolom 1: b-m-trede
kolom 2: korting op de basispremie
kolom 3; nieuwe b-m-trede na een schadeclaim
10 of hoger; 70%; 5
9; 65%; 4
8; 60%; 3
7; 55%; 2
6; 50%; 2
5; 45%; 1
4; 35%; 1
3; 20%; 1
2; 10% opslag; 1
1; 40% opslag; 1
einde tabel
4/5
Een voorbeeld: U zit in trede 9 en claimt dit jaar een totale schade van € 200. Volgend jaar
zult u dan in trede 4 komen. Uw korting zal dan afnemen van 65% tot 35% van de
basispremie.


bron 2: geen aanpassingen.
bron 3: omschrijving afbeelding:
bron 3
fiscale gegevens van Esmée en de tarieven in box 1 in 2014
fiscale gegevens van Esmée:
belastbaar inkomen (vóór aftrek tandartskosten): € 40.000
drempel: 1,65% van het belastbaar inkomen
tarieven in box 1 in 2014:
1e schijf over de eerste € 18.218: 33,45% (belastbaar inkomen cumulatief € 18.218)
2e schijf over de volgende € 14.520: 41,95% (belastbaar inkomen cumulatief € 32.738)
3e schijf over de volgende € 21.629: 42,00% (belastbaar inkomen cumulatief € 54.367)
4e schijf over elke volgende euro: 52,00%
Opgave 6
 bron 1: omschrijving grafieken.
bron 1
werkloosheid na crisis als gevolg van loonstarheid op de arbeidsmarkt
Omschrijving van grafiek 1 t/m 4:
Grafiek 1: tijdens de crisis neemt het arbeidsaanbod af, waardoor er bij hetzelfde loon een
vraagoverschot ontstaat.
Grafiek 2: tijdens de crisis neemt het arbeidsaanbod toe, waardoor er bij hetzelfde loon
een aanbodoverschot ontstaat.
Grafiek 3: tijdens de crisis neemt de arbeidsvraag af, waardoor er bij hetzelfde loon een
aanbodoverschot ontstaat.
Grafiek 4: tijdens de crisis neemt het arbeidsvraag toe, waardoor er bij hetzelfde loon een
vraagoverschot ontstaat.
5/5