Een kunstmatige uitgang Wat is een stoma?

243.0706
Stoma
Een kunstmatige uitgang
Deze folder geeft u een globaal overzicht over de gang van zaken bij het
aanleggen van een stoma (een kunstmatige uitgang). Het is goed u te
realiseren dat bij iedereen de situatie weer anders kan zijn.
Wat is een stoma?
Een stoma is een kunstmatige uitgang voor ontlasting of urine. In deze
folder komt alleen de stoma voor de ontlasting aan de orde.
Een stoma is een opening van de darm in de huid van de buik. Het moet
worden aangelegd wanneer de ontlasting het lichaam niet langs de
natuurlijke weg kan verlaten. Ook kan het nodig zijn om na een
darmoperatie de darm rust te geven. Wanneer de ontlasting de stoma
verlaat, moet dit worden opgevangen. Daar zijn speciale opvangmaterialen
voor en methoden om het opvangen van de ontlasting te reguleren. Het is
belangrijk om te weten, dat met een stoma de ontlasting niet meer
opgehouden kan worden. Dat is onder normale omstandigheden wel
mogelijk dankzij de kringspier van de anus.
Een stoma kan tijdelijk zijn of blijvend. Een tijdelijk stoma wordt bijvoorbeeld
aangelegd om een darmdeel rust te geven, een blijvend stoma bijvoorbeeld
wanneer de hele dikke darm moet worden weggehaald.
Een stoma kan dubbelloops zijn of eindstandig. Een dubbelloops stoma
heeft twee openingen naast elkaar. Uit de ene opening komt de ontlasting,
uit de ander alleen slijm (afkomstig van het 'slijmvlies van de darm). Een
tijdelijk stoma is nogal eens dubbelloops. Een eindstandig stoma heeft één
opening.
Een stoma kan aangelegd worden op de dunne darm. Dan wordt het een
ileostoma genoemd.
Een stoma op de dikke darm is een colostoma.
Wanneer moet een stoma worden aangelegd?
Een ileo- of colostoma kan om verschillende redenen nodig zijn. Hieronder
worden enkele situaties weergegeven, waarbij een stoma moet worden
aangelegd.
• Bij een gezwel in de endeldarm kan het nodig zijn, dat de endeldarm
en de anus verwijderd worden. Er moet dan een stoma worden
aangelegd, een blijvend colostoma.
• Wanneer de dikke darm niet goed functioneert, geeft dat een enkele
keer aanleiding tot een ernstige onbehandelbare obstipatie
(verstopping door ernstig bemoeilijkte stoelgang).
• Er kan dan gekozen worden voor het aanleggen van een stoma, een
blijvend colostoma of ileostoma.
• Een dikke darm kan ernstig ontstoken raken en ernstige
ziekteverschijnselen geven. Soms is dan een spoedoperatie nodig
onder ongunstige omstandigheden, waarbij het aan elkaar hechten
van de darmen onverantwoord kan zijn. De chirurg kiest dan voor een
tijdelijk colostoma.
• Wanneer het herstel van de dikke darmontsteking na enige maanden
goed is verlopen, kunnen de darmen operatief weer met elkaar
verbonden worden en de stoma worden opgeheven.
• Bij een ontstekingsziekte - Ziekte van Crohn of Colitis Ulcerosa - van
de dikke darm, kan het voorkomen, dat een gedeelte of de hele dikke
darm verwijderd moet worden. Dat kan het geval zijn wanneer de
ontstekingsziekte niet meer op medicijnen reageert. De arts bespreekt
met u of en zo ja welk stoma in uw situatie de beste oplossing is.
• Bij darmoperaties kan het voorkomen dat de chirurg besluit het
geopereerde gedeelte rust te geven om te kunnen genezen. Er mag
dan enige tijd geen ontlasting langs en een tijdelijk stoma is dan
nodig. Meestal zal dat een dubbelloops stoma zijn.
• Bij aangeboren afwijkingen (geen anus of een neurologische stoornis
van de endeldarm) moet bij pasgeborenen een stoma worden
aangelegd. Meestal is dat een colostoma, wat tijdelijk kan zijn.
• Lekkage van een darmnaad is een mogelijke complicatie van een
darmoperatie. Het komt gelukkig weinig voor. Maar als zo'n
complicatie wordt vastgesteld, wordt in de meeste gevallen de
darmnaad 'ontkoppeld' of 'uitgeschakeld'. Er zal dan een tijdelijk
stoma moeten worden aangelegd.
Wanneer een stuk darm wordt 'uitgeschakeld' - er komt dan tijdelijk of
blijvend geen ontlasting meer langs - kan dat darmdeel nog steeds
'ontlasting' produceren. Het 'slijm'vlies in dat darmdeel blijft namelijk slijm
vormen. Daarnaast worden de darmcellen nog steeds vers aangemaakt en
sterven de oude darmcellen normaal af.
Hierdoor kunt u soms wat slijm of vocht uit uw anus verliezen.
Waar wordt een stoma aangelegd?
Waar een stoma wordt aangelegd hangt af van een aantal factoren.
Meestal komt een stomaverpleegkundige, die zich speciaal heeft
bekwaamd op dit gebied, voor de operatie langs om zo veel mogelijk uitleg
te geven over de stoma en de gevolgen daarvan.
Tevens bepaalt ze in overleg met de arts de plaats waar de stoma moet
komen. In overleg met de patiënt tekent zij de plaats af. Die plaatsbepaling
hangt af van de vorm en de plooien van de buik en het dragen van de
kleding. Toch zal het slechts een aanduiding kunnen zijn, want de chirurg is
natuurlijk afhankelijk van de omstandigheden in de buik. In geval van een
spoedoperatie is die plaatsbepaling veel moeilijker. De plaats hangt dan
helemaal af van de bevindingen in de buik.
De meest voorkomende lokalisatie is de rechter of linker onderbuik. Maar
de rechter en linker bovenbuik zijn ook mogelijke plaatsen.
De operatie
Voor het aanleggen van een stoma moet u worden opgenomen of ligt u al
in het ziekenhuis. De operatie wordt verricht onder narcose.
Wanneer de chirurg heeft besloten tot het aanleggen van een stoma, wordt
het darmdeel dat de stoma moet gaan vormen door een opening ter grootte
van een euro in de buikwand gebracht. De darm wordt vervolgens
vastgehecht aan de huid. De binnenzijde van de darm (het slijmvlies) vormt
dus de zichtbare stoma. Na de operatie wordt er een opvangzakje geplaatst
over de stoma.
Mogelijke complicaties
Geen enkele ingreep is vrij van de kans op complicaties. Zo zijn er ook bij
het aanleggen van een stoma de normale risico's op complicaties van een
operatie, zoals trombose, longontsteking, nabloeding, wondinfectie. Meestal
verblijft u de eerste nacht na de operatie op de Intensieve zorgafdeling voor
extra bewaking.
Daarnaast zijn er nog enkele specifieke complicaties mogelijk. Zo kan het
darmdeel, dat door de buikwand heen gevoerd is,
bloeddoorstromingsproblemen krijgen. De kleur van de stoma verandert
dan. Wanneer de bloeddoorstroming erg slecht wordt, moet de stoma
opnieuw aangelegd worden. Ook kan er stuwing optreden van de stoma.
De stoma ziet er dan bleek en gezwollen uit. Dit is meestal na een paar
dagen over.
Het slijmvlies van de darm is heel goed doorbloed en kwetsbaar. Het kan
daarom vrij makkelijk bloeden, hetgeen in het algemeen niet verontrustend
is.
Er zijn ook complicaties op langere termijn mogelijk. Zo kan er door de
opening in de buikwand een bult naast de stoma ontstaan, dat is
waarschijnlijk een buikwandbreuk. Door het gat in de buikwand gaat dan
meer buikinhoud dan alleen het darmdeel, dat de stoma vormt. Bij veel
klachten en indien technisch mogelijk, zal dat operatief hersteld moeten
worden. Het kan zijn dat de stoma dan moet worden verplaatst.
Ook kan de huid rond de stoma gaan irriteren. Dit kan verschillende
oorzaken hebben. Meestal zijn deze problemen eenvoudig te verhelpen.
Soms treedt er op langere termijn een vernauwing op van de stoma.
Oprekken van de stoma kan nog wel eens helpen, maar een nieuwe
operatie kan ook nodig zijn.
Ook is het mogelijk dat er op langere termijn meer slijmvlies uit de stoma
komt puilen. Dat komt dan doordat de darm als het ware binnenstebuiten
gestulpt wordt. Ook dat moet bij klachten operatief worden verholpen.
Bij problemen thuis kunt u de stomaverpleegkundige bellen om advies.
De nabehandeling
Na de operatie zal de aandacht gericht zijn op het herstel en het omgaan
met de stoma. Bij de verzorging van de stoma zal de verpleging een grote
steun zijn.
Ook zal er aandacht zijn voor de voeding. Bepaalde voedingstoffen kunnen
dunnere ontlasting geven, waardoor een snellere darmpassage of meer
gasvorming optreedt. Dat kan bij een stoma hinderlijk zijn. Een ileostoma
verliest in het begin veel vocht en zout. Die tekorten zullen moeten worden
aangevuld. De diëtiste komt bij u langs om u het een en ander hierover uit
te leggen. De stomaverpleegkundige geeft u informatie over het
opvangmateriaal, het verzorgen van de stoma, het aanbrengen van het
materiaal en het bestellen ervan.
Als alles naar wens verloopt kunt u in het algemeen tien tot veertien dagen
na de operatie het ziekenhuis verlaten. Na ontslag zal de
stomaverpleegkundige u op de polikliniek verder begeleiden.
Tot slot
Het zal duidelijk zijn, dat een stoma altijd een grote verandering in het leven
geeft. Dit kan met veel vragen en onzekerheden gepaard gaan. Deze folder
is samengesteld om u te informeren over de gang van zaken bij het
aanleggen van een stoma. Mocht u naar aanleiding van deze folder nog
vragen hebben, bespreek ze dan met uw arts.
Heeft u behoefte aan aanvullende informatie? De Nederlandse
Stomavereniging 'Harry Bacon' (tel. (0346) 26 22 86) en de Stoma Stichting
Nederland (tel. (0182) 63 15 07) hebben veel informatie en folders over
bijvoorbeeld stoma en voeding, stoma en seksualiteit, stoma en sporten.
Deze folder is samengesteld door de Commissie Voorlichting van de Nederlandse Vereniging voor
Heelkunde. Daarbij is gebruik gemaakt van materiaal van de Nederlandse Stoma Vereniging 'Harry
Bacon' en de Stoma Stichting Nederland. Op een aantal plaatsen is de tekst aangepast aan de
situatie in het Beatixziekenhuis
Beatrixziekenhuis, Banneweg 57, 4204 AA Gorinchem, telefoon (0183) 64 44 44
www.rivas.nl