Inleiding tot het economische recht
advertisement
Inleiding tot het economische recht Handelstussenpersonen Contactpersoon: [email protected] Handelstussenpersonen Afdeling 1: Het onderscheid tussen tussenpersonen in economische en juridische betekenis Economische zin - Ondernemingen die zich inschakelen in distributieproces v/e dienst of goed - Presteren in eigen naam - Presteren voor eigen rekening (Treden dus NIET op in naam en rekening voor opdrachtgever) Voorbeelden: franchisee, concessiehouder, onderneming v/e selectie distributienet Juridische zin - Ondernemingen die voor rekening en meestal ook in naam v/e opdrachtgever optreden - Materiële en rechtshandelingen niet voor zichzelf WEL voor derde (opdrachtgever of principaal) --> beperkter dan tussenpersonen in economische betekenis Voorbeelden: agent, makelaar, commissionair, en handelsvertegenwoordiger (gedeeltelijks) ! Vaak verschil in juridische spreektaal en gewone Voorbeeld: agentschap dat seizoengebonden appartementen verhuurt is eigenlijk een commissionair Afdeling 2: Betrokken partijen Relatie tussenpersoonschap in economische betekenis Twee rollen - leverancier (kan ook economisch tussenpersoon zijn) - economische tussenpersoon ! Economisch tussenpersoon heeft veel meer zelfstandigheid dan juridisch tussenpersoon Voorbeeld: hij koopt bij leverancier, verkoop verder, presteert diensten, ... = allemaal voor EIGEN REKENING Relatie tussenpersoonschap in juridische betekenis Drie rollen - Opdrachtgever (voor hem treedt de tussenpersoon op) - De tussenpersoon - De klant of tegenpartij (die door de tussenpersoon aangebracht wordt door de opdrachtgever) De juridische tussenpersoon kan niet zomaar even doen wat hij wil --> gebonden aan zijn opdracht gegeven door de opdrachtgever = bepalend voor zijn bevoegdheid --> hij is rekenschap verschuldigd aan zijn opdrachtgever Meestal is de overeenkomst tussen leverancier/opdrachtgever en tussenpersoon "intuitu personae" (of onder aanziens des persoons in hoofde v/d tussen wordt gesloten) = de tussenpersoon is gekozen voor zijn kwaliteiten en bekwaamheid --> tussenpersoon zal zelf, in eigen persoon, moeten optreden ! Laten bijstaan of uitbesteden door ander persoon is niet toegelaten --> de overeenkomst is dus onoverdraagbaar De overeenkomst eindigt pas - bij de dood v/d tussenpersonen - faillissement - onbekwaamverklaring v/d tussenpersoon Tussenpersoon kan rechten en plichten dus ook niet overdragen (buiten met instemming van leverancier of opdrachtgever) Afdeling 3: Redenen om te werken met tussenpersoonschap Voornamelijk economische motieven Afdeling 4: Kenmerken v/h juridisch tussenpersoonschap De juridische tussenpersoon treedt per definitie steeds op voor rekening van zijn opdrachtgever = indien hij zich houdt aan de beperkingen van zijn volmacht --> de rechtshandelingen die hij stelt in de interne verhouding tussen tussenpersoon en opdrachtgever toerekenbaar aan zijn opdracht¬gever --> minstens in de interne verhouding tussen tussenpersoon en opdrachtgever wordt de opdrachtgever verbonden door het bevoegd optreden van de tussenpersoon. Indien de juridische tussenpersoon ook optreedt in naam van zijn opdrachtgever = sprake van vertegenwoordiging (in eigenlijke zin) Indien de tussenpersoon niet optreedt in naam van zijn opdrachtgever = sprake van middellijke vertegenwoordiging (naamlening) Afdeling 5: Relaties die door het optreden v/d juridische tussenpersoon tot stand komen Drie verschillende relaties - interne verhouding: rechtsband tussen tussenpersoon en opdrachtgever - externe verhouding: relatie tussen tussenpersoon en toekomstige tegenpartij van opdrachtgever - uiteindelijke verhouding: relatie tussen opdrachtgever en toekomstige tegenpartij die tot stand komt door het optreden van de tussenpersoon Niet van toepassing bij economische tussenpersoon (er is maar één rechtsband) Afdeling 6: Toepasselijke wetgeving 1. Daden van koophandel Zelfstandige professionele tussenpersonen zijn handelaars Reden zijn de daden die hij uitvoert (zijn daden van koophandel) - optreden als agent - daden van makelaardij - daden van commissiehandel - handelingen onder Wet op de handelsagentuur - verderverkopen van aangekochte goederen (indien voldaan aan eisen) - verhuren van aangekochte goederen (indien voldaan aan eisen) - presteren van materiële diensten (indien voldaan aan eisen) Professionele tussenpersonen hebben wss winstoogmerk 2. Specifieke wetgeving Agentuurwet (wet 13 april 1995) Huwelijksmakelaardij (art. 3 tot 9 wet 9 maart 1993) Concessieovereenkomst (wet 27 juli 1961) Statuut van handelsvertegenwoordiger (art. 88-107 wet 3 juli 1978) --> valt buiten cursus handelsrecht Afdeling 7: NIET BEHANDELD Afdeling 8: Makelaar Er is geen vaste definitie voor een makelaar, wel een onderverdeling Professionele makelaar = een handelaar, ook als hij optreedt ter zake van andere dan daden van koophandel (Voorbeeld: aan- en verkoop van grond) (Art. 2 lid. 6 W. Kh) Makelaar is geen lasthebber --> hij is geen vertegenwoordiger van zijn opdrachtgever = zijn taak is om opdrachtgever in contact te brengen met particuliere medecontractanten --> opdrachtgever kan daarna, indien gewenst, rechtstreekse handelen met de derde Frequent wel beperkte vertegenwoordigingsbevoegdheid --> vaak tot één contract of rechtshandeling Soms krijgt de makelaar ook een concrete functie Voorbeeld: verzekeringsmakelaar die premies moet innen voor rekening v/d verzekeraar ! Loon v/d makelaar wordt vaak vastgesteld per overeenkomst of gebruiken --> meestal toepassen van (degressief) percentage dat moet worden toegepast op het geldelijk belang v/d zaak waarbij de makelaar bemiddeling verleent ! Vaak enkel loon verschuldigd als de beoogde rechtshandeling tot stand komt Afdeling 9: Commissionair Commissionair = iemand die handelt in eigen naam of onder een firma, voor rekening van een committent (Art. 12 W. Kh) De commissionair die handelsverrichtingen volbrengt zal een handelaar zijn op grond van art. 2 lid 6 W. Kh Verschil tussen commissionair en makelaar --> commissionair stelt wel degelijk rechtshandeling voor rekening v/d principaal (Makelaar geen rechtshandeling) ! Een commissionair handelt in EIGEN NAAM voor zijn COMMITTENT (de principaal, anoniem) --> hij houdt de principaal anoniem voor de derden ! Commissionair is geen lasthebber (Art. 13 W. Kh) MAAR: tegen principe van 1986 BW in heeft de commissionair wel recht op een loon --> commissieloon Percentage van het geldelijk belang v/d zaak --> de commissionair heeft recht op een teruggave van alle voorgeschoten onkosten ! Deze vordering is een voorrecht --> wanneer er geen betaling plaatsvindt, mag de commissionair zich laten vergoeden door de goederen die hij in bewaring heeft gekregen door het commissiecontract ! Zijn deze goederen reeds verkocht door de commissionair voor de principaal, dan kan hij het gewonnen bedrag innen ! Er is geen rechtstreekse verhouding tussen de derde en de opdrachtgever v/d commissionair --> ook verschillend van lastgeving Reden: commissionair handelt niet namens principaal ! Hij bindt zich tevens persoonlijk met de tegenpartij en loopt daarbij het risico om eventuele vorderingen te betalen indien hij in gebreken stelt (Normale lasthebber: 1999 BW) Afdeling 10: De agent Agent = bezoldigde juridische tussenpersoon die een duurzame band heeft met de opdrachtgever Functies: - louter bemiddelend optreden OF - stellen van feitelijke handelingen m.b.t. het afsluiten van zaken OF - vertegenwoordigingsbevoegdheid bij het negotiëren/afsluiten van overeenkomsten Regeling is van toepassing op zelfstandige tussenpersoon belast met aankoop of verkoop van goederen/diensten ! Bezoeken v/h cliënteel met oog op sluiten van overeenkomst voor rekening v/d principaal is noodzakelijk ! Agent kan ook lasthebber zijn: wanneer hij in naam en voor rekening v/d principaal overeenkomsten sluit Men spreekt niet van een agent indien - persoon optreedt als orgaan v/e rechtspersoon - vennoot die optreedt namens medevennoten - gerechtelijke bewindvoerder - vereffenaar - faillissementscurator - agent gratis/toevallig zijn diensten presteert - agent optreedt op beurzen van goederen en roerende waren Agentuur is een consensueel contract --> partijen kunnen eisen om een geschrift op te stellen (is verplicht indien er vraag naar is) ! Sommige clausules zijn zelf enkel geldig wanneer ze schriftelijk vast staan Voorbeelden: - clausule met beperkte duur v/d overeenkomst - niet-concurrentiebeding - clausule waarbij agent instaat voor goede afloop v/d door hem bemiddelde zaken Agentuur is een benoemde overeenkomst volgens wet van 13 april 1995 ! Dit is een dwingend recht --> afwijking ten nadele v/d agent is niet mogelijk ! Agenten mogen beroep doen op vergoede subagenten, waarvoor zij de principaal zijn --> Agent is niet altijd een contract onder aanzien van de persoon (intuitu personae) (Art. 7 agentuurwet) Beide partijen moeten loyaal en te goeder trouw optreden Agent moet de belangen v/d opdrachtgever behartigen Opdrachtgever heeft plicht in alle betrekkingen met agent (Art. 6/8 agentuurwet) Agent kan exclusieve opdracht hebben (geen vereiste) Agent kan optreden voor meerdere opdrachtgevers Opdrachtgever kan beroep doen op meerdere agenten Agent heeft recht op commissieloon --> percentage v/d waarde v/d overeenkomst Ook mogelijk: vaste vergoeding of combinatie v/d twee --> vergoeding v/d onkosten voor de vervulling van zijn taak kan ook voorzien worden ! Agent heeft recht op commissieloon wanneer - operatie tot stand komt door zijn bemiddeling - operatie werd gesloten met een tegenpartij die de agent voordien bij opdrachtgever heeft aangebracht voor gelijkaardige transacties - bij overeenkomst dat de handelsagent alleen zal optreden in bepaald gebied - bij overeenkomst dat de handelsagent alleen zal optreden bij bepaalde groep personen --> EN de zaak werd afgesloten met een klant ui dat gebied/groep ! Agent kan toezicht mogelijk maken --> hij heeft controlerecht en kan uitreksel boekhouding eisen met betrekking tot alle contracten met klanten die hij heeft aangebracht en waarvan hij kan aantonen dat hij deze heeft aangebracht Commissieloon is opeisbaar vanaf 1 opsomming van Art. 13 Agentuurwet van toepassing is --> Dit komt er op neer dat, waar het recht op de commissie ontstaat bij het afsluiten van de zaak (art. 10 en 11), de uitvoering van de betalingsverbintenis door de principaal wordt uitgesteld tot op het ogenblik dat de derde of de principaal zijn verbintenissen is nagekomen of had moeten nakomen. De commissie moet uiterlijk de laatste dag van de maand volgend op het kwartaal waarin zijn opeisbaar is geworden, door de principaal worden betaald. Hiervan mag niet ten nadele van de agent worden afgeweken (art. 13, laatste lid). Wanneer de vergoeding geheel of gedeeltelijk uit een vast bedrag bestaat, wordt deze maandelijks uitbetaald; hier kan wel vrij van worden afgeweken (art. 17). Recht op commissieloon gaat weg - indien de overeenkomst niet zal uitgevoegd worden en de niet-uitvoering niet te wijten is aan de opdrachtgever Bij beëindiging v/d overeenkomst heeft de agent recht op een vergoeding voor het aangebrachte cliënteel (die bij de opdrachtgever blijven) --> lijst van klanten + bedrag dat men denkt te willen ! Mag niet meer bedragen dan de gemiddelde jaarlijkse vergoeding over de laatste vijf jaar voor de beëindiging v/h contract ! Er is een verbintenis tot geheimhouding voor de volledige duur v/d overeenkomst en gedurende een periode na de ontbinding Men kan opteren voor een niet-concurrentiebeding --> een regeling die na de overeenkomst de agent verplicht om gedurende maximum 6 maand geen concurrerende activiteit te doen (noch voor eigen rekening, noch in opdracht van concurrenten) Duur v/d overeenkomst Keuze tussen - bepaalde duur --> wordt omgezet naar onbepaalde duur wanneer ze wordt verder gezet na verstrijken termijn - onbepaalde duur --> mondelinge overeenkomsten steeds onbepaalde duur Onbepaalde duur kan eindigen door opzegging --> opzeggingstermijn van één maand per jaar dat de overeenkomst heeft geduurd (max 6 maand) Ook onmiddellijke beëindiging mogelijk (wegens zwaarwichtige redenen) (Art. 19 Agentuurwet) = verder samenwerking moet onmogelijk zijn (contractuele verhouding zodanig gestoord) Voorbeelden: schending van exclusiviteitsplicht door opdrachtgever, geheimhoudingsplicht schenden, ... Opzeggingsvergoeding zal door rechter gëeisd kunnen worden bij het - niet verlenen van een opzeggingstermijn - onzwaarwichtige redenen gebruiken voor stopzetting Verschil tussen handelsagent en handelsvertegenwoordiger Handelsagent: niet gebonden door bediendenovereenkomst --> zelfstandigheid Handelsvertegenwoordiger: WEL gebonden door bediendenovereenkomst --> ondergeschiktheid Wet van 30 juli 1963 Makelaar - Verkoop en koopt in naam van principaal - Krijgt makelaarloon (percentage) - Enkel voor goederen die niet tot koophandel horen (voorbeeld: grond) Commissionair - Verkoopt en koopt in eigen naam - Krijgt commissieloon Agent - Verkoopt en koop in naam van principaal - Krijgt commissieloon - Zelfde als commissionair maar dan niet anoniem Afdeling 11: De concessionair Definitie v/d verkoopconcessie --> Overeenkomst weke de producent of importeur van producten (concessiegever) aan één of meer ondernemingen (concessiehouders) het recht voorbehoudt in eigen naam en voor eigen rekening de producten te verkopen die hij zelf vervaardigt of verdeelt De producent/importeur gaat op georganiseerde en permanente basis samenwerken met geselecteerde voortverkopers Samenwerking op basis van contractuele rechten en plichten (Voorbeeld: autoverdeler die zelfstandig is voor Ford) Het is een raamcontract met commerciële transacties binnen een duurzaam beleid ! Herleiding tot herhalende koopovereenkomsten mag niet (Koop is dadelijk contract --> geldt niet als concessie) Verkoopconcessiehouder is - distributieplatform - verkoper (duidelijk bij cliënteel) ! Hij is GEEN tussenpersoon in juridische zin, hij werkt voor eigen naam en eigen rekening ! Niet onderworpen aan beheer of toezicht van concessiegever ! Concessieovereenkomsten moeten niet uitdrukkelijk zijn afgesloten --> soms kunnen ook de omstandigheden wijzen op een concessieovereenkomst Wettelijke bescherming v/d concessiehouder van alleenverkoop Indien concessiehouder geniet van exclusiviteit --> wettelijke regeling voor het eindigen v/d overeenkomst Reden: - concessiegever moet bij teleurstellende resultaten de concessieovereenkomst kunnen verwerpen (zeker als dit te wijten is aan concessiehouder) - concessiehouder moet beschermd zijn tegen terugtrekken van concessiegever zodat deze "alleen geniet" Wet van 27 juli 1961 waarborgt de duurzaamheid v/h contract --> zoals arbeidsovereenkomst: dwingend recht Verschillende type verkoopconcessies a) concessie van alleenverkoop Monopolie op verkoop toegekend aan concessiehouder voor bepaald gebied NIEMAND anders mag verkopen, behalve de concessiegever --> exclusiviteit is volmaakt (als iedereen zijn grenzen respecteert) ! Bescherming tegen PARALLELIMPORT (Art. 101 VWEU) Bij verkoop toegelaten buiten het gebied --> concessie is open/onvolmaakt b) Concessies waarbij concessiehouder nagenoeg alle producten waarop concessie slaat in concessiegebied verkoop --> andere producten verkocht door concessiegever of andere concessiehouder7 c) Verkoopconcessie met belangrijke verplichtingen - Verplichtingen moeten opgelegd zijn door concessiegever - Verplichtingen moeten gekoppeld zijn aan de concessie (niet aan de gewone handelsrelatie) - Verplichtingen moeten belangrijk zijn (rechter bepaald) - zie codex voor laatste Voorbeelden - aanpassen van verkoop/tentoonstellingsruimten aan richtlijnen van concessiegever - voldoende en goed personeel - methodes van onderhoud en herstel - ... Beëindigen van een bepaalde termijn voorzien verleende concessie Normaal wanneer de termijn is verstreken --> uitzondering: codex wet van 27 juli 1961 Grove tekortkomingen Bij grove tekortkomingen (onherstelbare fouten waardoor de concessie niet verder gezet kan worden) --> beëindiging zonder opzeggingstermijn/vergoeding mogelijk Grove tekortkomingen mogen niet per contract worden voorzien --> rechter beoordeelt de tekortkoming Grove tekortkoming is onverenigbaar met opzegtermijn --> activiteiten kunnen niet verder gezet worden tijdens deze termijn Voorbeelden: - na 18 maanden nog niets verkocht te hebben (bewijs nodig van promotie) - niet-oprichten van demonstratiecentrum v/d concessiehouder - niet-betalen v/d facturen v/d concessiegever of weigeren om nog producten te verkopen Uitdrukkelijk ontbindend beding Contractueel beding vastleggen die niet-nakoming en ontbinding wegens wanprestatie wettigen Beëindiging v/d voor onbepaalde tijd bedongen concessie Kan enkel beëindigd worden via - grove tekortkoming - redelijke opzeggingstermijn - vergoeding die opzeggingstermijn moet compenseren Men bepaald de voorwaarden bij opzegging v/h contract Het contract moet volgende zaken garanderen - concessiehouder moet genoeg tijd hebben om nieuwe concessiegever te vinden - concessiegever moet genoeg tijd hebben om nieuwe concessiehouder te vinden De partij die opzegt moet dit garanderen voor de andere partij Opzeggingstermijn kan ook op voorhand vastgelegd worden ! Wanneer er geen contract tot stand kan komen, spreekt de rechter zich uit op basis van - duur v/d concessie - territoriale uitgestrektheid v/d concessie - winst v/d concessiehouder - gevolgen voor de concessiehouder Bij een tekorte opzeggingstermijn --> verplichte billijke vergoeding te betalen Billijke bijkomende vergoeding Zie codex Meerwaarde inzake cliënteel wordt berekend op basis van gem. jaarlijkse nettowinst Kosten met beëindiging, voorbeeld reclamekosten Afdeling 12: De franchisee Franchising = distributietechniek, in de vorm van contractuele samenwerking, waarbij een zelfstandig handelaar het recht krijgt het distributiesysteem en de individualiserende tekens van zijn tegenpartij te gebruiken bij zijn handels mits betaling v/e vergoeding Voorbeeld: Een restaurant oprichten onder de naam McDonalds, met dezelfde kenmerken etc. via een contract met McDonalds zelf Franchising omvat contractuele regels omtrent - licenties op uithangbord - knowhow - dienstencontract - soms merklicentie en handelhuur Franchising wordt intuïtu personae afgesloten --> overdracht v/h recht of verlenen van onderfranchising is bijgevolg niet mogelijk Wanneer de franchisee een vennootschap is --> contract kan vaak ontbonden worden wanneer er belangrijke wijzigingen zijn in management of aandeelhoudersstructuur Partijen - Franchisegever of franchisor: eigenaar v/d handelsnaam + ontwikkelaar v/h distrubtiesysteem - Franchisenemer of franchisee: vennootschap of persoon die tegen vergoeding het gebruiksrecht verwerft Economisch nut en types van franchising Franchisegever --> kan via minimale investeringen en minimaal risico zijn goed draaiende handelszaak uitbouwen en nieuwe vestigingen openen Franchisenemer --> heeft grote kans op een succesvolle zaak bij het oprichten v/e nieuwe zaak d.m.v. franchising --> moet zijn commerciële waarde niet meer bewijzen --> geniet v/d diensten v/d franchisegever Franchisegever en franchisenemer zijn ONAFHANKELIJKE ONDERNEMINGEN --> ZOWEL economisch als juridisch ! Franchisenemer heeft zelf kapitaal geïnvesteerd en neemt zelf risico Soorten franchising a) distributiefranchising Franchisee verkoopt bepaalde producten --> volgens verkoopsysteem van franchisegever --> onder individualiserende tekens van franchisegever --> bevoorrading kan direct bij franchisegever of via aankoopdienst of de franchisegever levert de nodige erkende leveranciers Voorbeeld: Brico, Hubo, Heytens, Casa ! Wanneer de franchisegever zelf de producten produceert en verder onderscheid --> productenfranchising Voorbeeld: 3 Suisses, Prémaman, Pronuptia b) dienstenfranchising Franchisee biedt diensten aan - volgens ontwikkelde methode v/d franchisegever - onder zijn individualiserende tekens Voorbeeld: Holiday Inn, Avis, Manpower ! Soms wordt afname van grondstoffen of producten bij de franchisegever verplicht Voorbeelden: McDonalds, Quick, Midas, Panos, Mister Minit c) industriële franchising Franchisenemer verkoopt en produceert goederen zelf onder merk van franchisor ! Productie en distributie wordt vaak gecombineerd ! Vaak nood aan licenties en grondstoffen Voorbeeld: Coca-Cola, Schweppes, Campbell Precontractuele informatie Wet van 19 december 2005 Wet is van toepassing op (Art. 2) - franchiseovereenkomst - commerciële samenwerkingsovereenkomsten tussen twee personen - die elk in eigen naam werken - die elk voor eigen rekening werken - waarbij de ene het recht aan de andere verleent - de andere de ene hiervoor een vergoeding betaalt (van welke aard dan ook) - rechtstreekse betaling - onrechtstreekse betaling - waarbij de vergoeding dient voor het gebruik van één of meerdere van deze vormen - een gemeenschappelijk uithangbord - een gemeenschappelijke handelsnaam - een overdracht van knowhow - een commerciële of technische bijstand Doel v/d wet - bescherming door het verlenen van betere informatie ! Partij die recht krijgt, wordt gezien als economisch zwakkere partij --> moet bescherm worden ! Dwingend recht Men doet een voorstel - onderneming die informatie verstrekt is gebonden aan zijn aanbod - onderneming die informatie krijgt, heeft één maand om te beslissen ! Gebonden aan geheimhouding Wet van 19 december 2005 omvat alles ! Agentuurwet regelt enkel interne verhouding tussen principaal en tussenpersoon
