`Mediaopvoeding en (online) risico`s en kansen voor jongeren`

Mediaopvoeding &
(online) risico´s en kansen voor
jongeren
Natascha Notten
30 mei 2015
SWR, Leusden
Mediaopvoeding, risico’s en kansen
Mediaopvoeding kan kansen bieden, maar ook een belemmering vormen in de
ontwikkeling van kinderen en jongeren, afhankelijk van soort en inhoud.
Mediaopvoeding beïnvloedt zowel risicogedrag van jongeren alsook gewenst
gedrag.
•Welke risicogedragingen?
-
online risicogedrag (oa online privacy), offline risicogedrag (oa agressie, overgewicht,
schoolverzuim, schulden)
•Welke kansen/gewenste gedragingen?
-
online competenties (oa online leesvaardigheden, digitale geletterdheid), offline kansen
(oa onderwijssucces)
Ouders, media en onderwijssucces
Woord vooraf
Langetermijneffecten ouderlijke mediasocialisatie
Ouderlijke mediaopvoeding
-
Wat is ouderlijke mediasocialisatie?
Wie doet wat?
Gevolgen?
Lezen, televisie kijken, pc/internetgebruik
Intergenerationele overdracht van ongelijkheid
- Sociaal-economische verschillen, gezinssamenstelling, socialisatie (opvoeding)
- Sociale en culturele reproductie, digital divide, communicatiewetenschap,
pedagogiek, criminologie..
- Context
Ouders, media en onderwijssucces
Mediagebruik en de ontwikkeling van kinderen
Inleiding
Algemene bevindingen invloed mediagebruik:
• Positief effect van leesvaardigheden op de ontwikkeling van kinderen
en jongeren
• Effect van tv kijken en pc/internetgebruik op ontwikkeling en welzijn van
kinderen en jongeren is omstreden
Belangrijke rol bij de ontwikkeling van kinderen vormen de normen,
gewoonten en gedragingen in het ouderlijk huis (socialisatie), ook met
betrekking tot mediagebruik
(Bandura, 1977; Bronfenbrenner, 1979)
Invloed ouderlijke socialisatie essentieel en ook op de lange termijn
aanwezig
(oa. Bourdieu, 1984)
Ouders, media en onderwijssucces
Drie vormen van ouderlijke mediaopvoeding
1. Voorbeeld
mediagedrag ouders, onbewust, imitatie
2. Begeleiding
ouder-kind interactie, bewust
3. Voorzieningen
aanbod in ouderlijk huis, mogelijkheid
Ouders, media en onderwijssucces
Onderzoeksvraag
In welke mate verschillen ouders in de
mediaopvoeding die zij hun kinderen
bieden?
Sociale verschillen in ouderlijk mediavoorbeeld
Bron: Notten, 2011; Notten & Kraaykamp, 2009
Data: FNB 1998/2000/2003
Ouders, media en onderwijssucces
Sociale ongelijkheid in ouderlijke mediasocialisatie
Sociale verschillen in ouderlijk mediabegeleiding
Ouderlijke mediabegeleiding vindt
significant vaker plaats in gezinnen
met:
- hoger opgeleide ouders
- ouders met voorkeur voor
informatieve media-inhoud
Ouderlijke mediabegeleiding vindt
significant minder vaak plaats in
gezinnen met:
- gescheiden ouders
- veel kinderen
- ouders met een voorkeur voor
populaire media-inhoud
(amusement)
Bron: Notten, 2011; Notten & Kraaykamp, 2009
Sociale verschillen en internetopvoeding
• Hoger opgeleide ouders meer complexe en informatieve digitale
vaardigheden, meer oog voor educatieve mogelijkheden, meer vaardigheden
om online activiteiten van hun kinderen te begeleiden
(Van Deursen, Van Dijk & Peters, 2011; Clark, Demont-Heinrich & Webber, 2005; Pasquier, 2001; Paus-Hasebrink e.a., 2013)
• Maar ook bij gelijkblijvende SES kenmerken verschillen ouders in opvoed
strategieën
(Notten, 2011, 2013; Valkenburg et al., 2013)
• Verschillende typen internetbegeleiding:
restrictief, instructief, samen gebruiken, monitoren, technologisch
(Livingstone & Helsper, 2008; Kirwil, 2009; Sonck, Nikken & De Haan, 2013; Nikken en Jansz, 2013)
Ouders, media en onderwijssucces
Onderzoeksvraag
Mediaopvoeding en online risico gedrag
Internet en online risicogedrag
• Onderzoek toont zowel positieve gevolgen en negatieve consequenties van
internetgebruik voor jongeren (Fogel & Nehmad, 2009; Valkenburg & Peter, 2011)
• Adolescenten zijn experts op het gebied van online communiceren.
Jongeren gaan echter ook vaak lichtzinnig te werk bij het produceren en
gebruiken van online informatie, hetgeen kan leiden tot negatieve online
ervaringen (Valkenburg & Peter, 2011, Deursen, Van Dijk & Peeters, 2011; Fogel & Nehmad, 2009; Walraven, Brand-Gruwel &
Boshuizen, 2009; Görzig & Ólafsson, 2013; Peter & Valkenburg, 2006).
• Online risicogedrag is een belangrijke voorspeller van negatieve ervaringen
zoals sexuele intimidatie of privacyschendingen (e.g., Görzig and Ólafsson, 2013; Peter and
Valkenburg, 2006; Wolak et al., 2007 Hasebrink e.a., 2008; Lobe e.a.,2011; Livingstone e.a., 2011b).
• Online risicogedrag: zoeken naar nieuwe vrienden op het internet, zich als
iemand anders voordoen op het internet, persoonlijke informatie (bijv. echte
naam, adres of telefoonnummer) of foto’s sturen naar iemand die hij/zij nog
nooit persoonlijk ontmoet hebben.
Descriptive statistics – EU Kids Online
http://www.lse.ac.uk/media@lse/research/EUKidsOnline/Home.aspx
Bron: Notten, 2013; Notten & Nikken, 2014
12
Model
Family home
- SES and family structure
- Parental internet mediation
Country
- Internet diffusion
13
Risky
online
behavior
Internetopvoeding en online risicogedrag –
samenvatting bevindingen
Jongeren met lager opgeleide ouders en uit eenoudergezinnen vertonen vaker
online risicogedrag, dit laatste lijkt voor jongens meer van belang
Restrictieve begeleiding en samen internet gebruiken hangt samen met minder
online risicogedrag, de tweede relatie is sterker voor jongens en neemt af
naarmate een land meer gedigitaliseerd is, de invloed van monitoren neemt
toe met de mate van digitalisering
In landen met meer internetverspreiding vertonen jongeren (14-16) minder online risicogedrag, en
dit geldt in sterkere mate voor jongens
Jongens vertonen meer online risicogedrag dan meisjes, maar deze genderkloof is niet langer
relevant wanneer gecontroleerd voor andere kenmerken (zelfcontrole)
Ouders, media en onderwijssucces
Onderzoeksvraag
Mediaopvoeding en online leesvaardigheden
Mediaopvoeding en online leesvaardigheden
• In de moderne “information-based” samenleving zijn (online) lees- en
informatievaardigheden belangrijk (essentieel)
• …maar deze vaardigheden zijn niet gelijk verdeeld (digital divide) hetgeen
kan leiden tot ongelijke kansen voor jongeren op verschillende terreinen
(maatschappelijk succes, maar ook welzijn en gezondheid)
• Hoe ontwikkelen jongeren deze online leesvaardigheden?
- Wat is de rol van de vroege traditionele leessocialisatie thuis in het
ontwikkelen van informatieve online leesvaardigheden?
• En treden hierin veranderingen op wanneer een samenleving meer
gedigitaliseerd is?
Vroege leessocialisatie en online informatieve
leesvaardigheden
Bron: Notten & Becker, 2014 (conference paper)
Mediaopvoeding en online leesvaardigheden
Samenvatting bevindingen
De vroege leessocialisatie in het ouderlijk huis hangt positief significant samen
met informatieve online leesvaardigheden van jongeren, ongeacht de digitale
ontwikkeling van een land
Dit betekent dat culturele reproductie van belang is (en blijft) voor de
ontwikkeling van digitale culturele competenties bij kinderen, zoals online
lezen, met als consequentie ongelijke (toekomstige) kansen
Ouders, media en onderwijssucces
Onderzoeksvraag
Mediaopvoeding en onderwijssucces
Langetermijn effecten op onderwijssucces –
frequentie en inhoud
Bron: Notten, 2011; Notten & Kraaykamp, 2010
Langetermijn effecten op onderwijssucces –
aanbod
Bron: Notten, 2011; Notten & Kraaykamp, 2009
Internetopvoeding en onderwijssucces
• Sociale ongelijkheid in internetvaardigheden (2nd digital divide) neemt toe
en leidt ook tot sociale ongelijkheid op andere terreinen (offline)
(Van Deursen & van Dijk, 2014; Helsper, E.J., Van Deursen, A.J.A.M. and Eynon, R. (2015)
• Computergebruik thuis kan bijdragen aan de cognitieve ontwikkeling (leesen taalvaardigheden) van kinderen
(e.g., Castles et al., 2013, Attewell et al, 2003)
• Verkennend onderzoek laat een significante positieve correlatie zien tussen
internetregels in het ouderlijk huis en uiteindelijk opleidingsniveau (Notten, 2015
(work in progress)
Algemene conclusies
De mediaopvoeding die ouders bieden doet er toe, zowel voor online en offline
risico’s en kansen voor jongeren. Maar uitkomsten van empirisch onderzoek
op nog niet op alle terreinen eenduidig.
Mediaopvoeding is niet in alle gezinnen gelijk en dit heeft ook op de lange
termijn gevolgen
Onderzoekers, ouders en beleidsmakers doen er goed aan bij het bestuderen
en bieden van mediaopvoeding te differentiëren naar jongens en meisjes,
leeftijd, persoonskenmerken, opvoedstrategieën, gezinssamenstelling, ….
Naast alle individuele en ouderlijke factoren speelt ook de samenleving waarin
een kind opgroeit een rol. Dit betekent bijvoorbeeld dat interventies die
gebruikt worden in een land niet per se effectief zijn in een ander land.
Algemene conclusies
Toekomstig onderzoek:
• Onderzoek naar relatie mediaopvoeding en offline probleemgedrag
verdiepen en differentiëren naar (risico)gezinnen en (probleem)kinderen om
specifiek beleid te kunnen ondersteunen (risico’s)
• Meer inzicht in de mechanismen van sociale en culturele reproductie in de
huidige digitale samenleving (rol van mediaopvoeding) en de uitkomsten
hiervan, met name gunstige competenties zoals digitale geletterdheid en
onderwijssucces (kansen)
Mediaopvoeding &
(online) risico´s en kansen
Contact:
Natascha Notten
[email protected]
+31 242616065
website: nnotten.nl
twitter: @nnotten