ONDERWERP Factsheet cultuur 2014 Factsheet cultuur 2014 Versie 0 Factsheet cultuur Voor u ligt de Factsheet Cultuur 2014. Deze factsheet geeft de huidige situatie en de ontwikkelingen weer in de culturele sector in Arnhem. De gemeente Arnhem wil goed kunnen sturen op het bereiken van de doelstellingen van het cultuurbeleid, zoals vastgesteld in de cultuurnota Stroom. Het gaat daarbij om zowel de effectiviteit als de efficiëntie van het beleid. Om goed te kunnen sturen is het van belang om op verschillende plekken in de culturele keten de juiste informatie te verzamelen. Zo kan gevolgd worden of, en hoe, de uiteindelijke doelstellingen van het beleid worden bereikt. De gegevens in deze factsheet zijn afkomstig van verschillende bronnen en uit jaarverslagen van de verschillende culturele instellingen, voor zover deze informatie begin 2015 beschikbaar was. De factsheet is een eerste nul-versie en richt zich nu op de basis- en meerjarenvoorzieningen: het biedt geen uitputtend overzicht van het Arnhemse culturele veld. Zo zijn nog geen cijfers van het brede culturele middenveld opgenomen. In overleg met de culturele partners kan de factsheet in de toekomst verder ontwikkeld worden met mogelijk nieuwe indicatoren en duiding van de cijfers. Belangrijkste uitkomsten cultuur Indicatoren Aantrekkelijke stad Aantrekkelijke stad Woonaantrekkelijkheidsindex Aantal toeristische bezoekers en bezoeken aan Arnhem Arnhem presteert goed op de woonaantrekkelijkheidsindex, zowel wat betreft het culturele aanbod als het aantal uitvoeringen podiumkunsten. Het beeld is vrij stabiel maar laat de laatste jaren een dalende tendens zien. Onder invloed van de economische crisis is het aantal toeristische bezoeken aan Arnhem afgenomen. In andere grote steden zien we een vergelijkbaar beeld. Cultuurbereik en participatie Rozet functioneert als een stedelijke hotspot. Na opening in september 2013 koerste Rozet af op een gemiddeld bereik van 600.000 bezoekers per jaar. Eind 2014 stond de bezoekersteller op 950.000. Arnhem kent drie rijksgezelschappen op het gebied van dans (Introdans), muziek (Het Gelders Orkest) en toneel (Oostpool). Het bezoekersaantal van Musis stijgt en dat van de Schouwburg daalt over de afgelopen periode. Luxor Live zit in de lift. De kleine theaters hebben een specifieker aanbod en laten een wisselend beeld zien qua bezoekersaantallen. Museum Arnhem trok in 2014 in totaal ruim 67.000 bezoekers. Daarnaast zijn er wat specifieke, kleinschaliger musea met wisselende bezoekersaantallen. Jaarlijks nemen 3.000 á 3.500 mensen deel aan de cursussen van het Kunstbedrijf. Dit aantal is afgelopen cursusjaar gedaald. Daarnaast zijn er de Jacobiberg en het Huis van Puck die specifieke doelgroepen trekken op het gebied van popmuziek en theater. Vier op de tien Arnhemmers doet aan enige vorm van amateurkunst. 60% van de Arnhemmers heeft afgelopen jaar een voorstelling of concert bezocht, meestal in Arnhem. 50% van de Arnhemmers heeft een museum of galerie bezocht. Cultureel klimaat Arnhemmers geven het Arnhemse culturele aanbod gemiddeld een 7,3. 40% van de Arnhemmers vindt dat er voldoende aanbod is van culturele voorzieningen en activiteiten in de wijk. Wensen ten aanzien van het culturele aanbod liggen vooral op het gebied van muziek, aanbod voor bepaalde doelgroepen en de toegangsprijzen. 8% van het totaal aantal vestigingen in Arnhem behoort tot de culturele sector. De culturele sector bestaat voornamelijk uit eenmansbedrijven. Arnhem kent een grote creatieve klasse binnen de beroepsbevolking. In Arnhem studeren ongeveer 1200 studenten aan een kunstvakopleiding bij ArtEZ en een kleine 1700 studenten volgen een creatieve opleiding bij Rijn IJssel. Ook de HAN kent enkele creatieve opleidingen. Arnhem kent een veelvoud aan creatieve initiatieven en culturele festivals die jaarlijks vele bezoekers trekken. GEMEENTE ARNHEM, ONDERZOEK EN STATISTIEK Cultuurbereik en participatie Rijksgezelschappen Bezoekersaantallen MSSA en overige theaters Bezoekers musea Cursisten instellingen, leden en bezoekers bibliotheek Actieve cultuurparticipatie: % inwoners dat actief aan cultuur doet (amateurkunst) Passieve cultuurparticipatie: % inwoners dat culturele voorstellingen bezoekt Cultureel klimaat Waardering cultuuraanbod % inwoners dat iets mist in het Arnhemse cultuuraanbod Werkgelegenheid en vestigingen in culturele sector Aantal studenten kunstvakonderwijs 1 AANTREKKELIJKE STAD Woonaantrekkelijkheid: Arnhem op Figuur 1: Woonaantrekkelijkheidsindex 15de plaats, cultureel aanbod 11de Woonaantrekkelijkheidsindex 2006 2007 2008 2009 2010 2011 plaats 2012 2013 2014 die in de Atlas voor gemeenten wordt 5 gepresenteerd, is redelijk stabiel. In de 10 positie Arnhem De woonaantrekkelijkheidsindex, zoals 0 jaren 2013 en 2014 is de positie van 15 Arnhem iets minder geworden. De 20 daling van de 12e naar de 15e positie 25 30 betekent echter niet dat Arnhem het 35 slecht doet, maar dat ontwikkelingen 40 elders, met name in de Randstad, 45 gunstiger/minder ongunstig zijn 50 geweest. Niet zozeer het culturele w oonaantrekkelijkheid cultureel aanbod aantal uitvoeringen podiumkunsten aanbod maar de gunstige ontwikkelingen op de woningmarkt en Bron: Atlas voor gemeenten 50=slechtste, 1=beste het aantal files dat is afgenomen hebben een gunstig effect op de woonaantrekkelijkheidsindex voor de Randstad. Wat betreft het culturele aanbod zien we eveneens een redelijk stabiel beeld. Ook hier is een lichte daling op de ranglijst, van plaats 7 in 2012 naar Figuur 2: Ontwikkeling aantal toeristische bezoekers en bezoeken aan Arnhem plaats 11 in 2014. Aantal bezoekers en bezoeken aan Arnhem Toeristisch bezoek aan Arnhem 2.000.000 daalt 6.000.000 5.000.000 1.600.000 1.400.000 4.000.000 1.200.000 1.000.000 3.000.000 800.000 2.000.000 600.000 400.000 1.000.000 200.000 0 0 2003 2005 2006 2007 aantal bezoekers 2008 2009 2010 2012 Aantal bezoeken aantal bezoeken aantal bezoekers 1.800.000 Uit het Continue Vakantie Onderzoek blijkt dat het aantal toeristische bezoekers en het aantal bezoeken aan Arnhem is afgenomen. Na 2008 zien we een daling optreden. Men bezoekt Arnhem minder vaak. Deze ontwikkeling is niet uniek voor Arnhem. In een aantal andere grote(re) steden zien we eenzelfde tendens. Voor een deel kan de verklaring liggen in de weersomstandigheden (slechte zomers) maar ook de economische crisis kan een rol spelen. Bron: CVO, Toeristisch bezoek aan steden. . GEMEENTE ARNHEM, ONDERZOEK EN STATISTIEK 2 CULTUURBEREIK EN PARTICIPATIE Figuur 3: Bezoekersaantallen Het Gelders Orkest Rijksgezelschappen Bezoekersaantallen Het Gelders Orkest Arnhem kent drie rijksgezelschappen: Het Gelders Orkest (HGO) Toneelgroep Oostpool Introdans 200000 150000 100000 50000 0 2010 2011 2012 concerten 2013 2014 overige activiteiten Bezoekersaantallen Oostpool Naast concerten en voorstellingen in Arnhem treden zij ook elders in het land op en in het buitenland. Voor Introdans zijn de internationale optredens en activiteiten een speerpunt van beleid en met succes. Behalve voorstellingen en concerten organiseren de gezelschappen ook overige activiteiten, waaronder een groot aantal educatieve projecten. 2011 Zij trekken samen ruim 300.000 bezoekers per jaar. Het Gelders Orkest trekt de meeste bezoekers. Voor alle drie de gezelschappen geldt dat de concerten en voorstellingen buiten de eigen standplaats de meeste bezoekers trekken1. Bron: Jaarverslagen HGO Figuur 4: Bezoekersaantallen Oostpool 100000 50000 0 2010 De drie rijksgezelschappen hebben Arnhem als thuisbasis. Buiten de vier grootste steden van Nederland is Arnhem de enige stad met drie topgezelschappen. 2012 Arnhem 2013 2014 2013 2014 buiten Arnhem Bron: Jaarverslagen Toneelgroep Oostpool Figuur 5: Bezoekersaantallen Introdans Bezoekersaantallen Introdans 100000 50000 0 2010 2011 in Arnhem 2012 buiten Arnhem overige activiteiten Bron: Jaarverslagen Introdans 1 Voor zover dit bekend is. GEMEENTE ARNHEM, ONDERZOEK EN STATISTIEK 3 CULTUURBEREIK EN PARTICIPATIE Figuur 6: Bezoekersaantallen productiehuizen Generale Oost en Wintertuin Talentontwikkeling 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 Generale Oost 2013 Generale Oost 2014 in Arnhem Wintertuin 2013 Wintertuin 2014 buiten Arnhem Bron: Instellingen Figuur 7: Bezoekersaantallen Musis Sacrum en Schouwburg 160000 140000 120000 100000 80000 Arnhem kent drie productiehuizen ofwel werkplaatsen voor de ondersteuning en begeleiding van professioneel talent: Generale Oost (dans en theater), Wintertuin (letteren) en Plaatsmaken (beeldende en grafische vormgeving). De producties van Generale Oost en Wintertuin zijn onder andere te zien in Theater aan de Rijn, waar ook regelmatig producties van productiehuizen buiten Arnhem te zien zijn. Plaatsmaken biedt grafische en digitale werkplaatsen met een tentoonstellingsplek. In 2014 had Plaatsmaken ruim 2300 bezoekers en werd er 2800 keer een dagdeel gebruik gemaakt van de werkplaatsen. De expositie 'Sla je slag' op locatie trok 7500 bezoekers. Bezoek Musis en Schouwburg 60000 40000 20000 0 07/08 08/09 09/10 10/11 Schouwburg 11/12 12/13 13/14 Musis Sacrum Bron: Instellingen Figuur 8: Bezoekersaantallen Focus Filmtheater en Luxor Live 70000 65000 60000 55000 50000 45000 40000 Het aantal bezoekers van MSSA was vanaf seizoen 2010-2011 dalende maar stijgt nu weer. De bezoekersaantallen van Musis Sacrum zijn de afgelopen twee seizoenen toegenomen, terwijl het bezoekersaantal van de Schouwburg is afgenomen. Ook in andere grote steden is er vanaf het topjaar 2008 een dalende tendens van bezoekersaantallen van podiumkunsten, met name vanaf 2011. Dit treft vrijwel alle soorten podiumkunsten. Alleen bij dans is er een vrij stabiel beeld van het bezoekersaantal. Bezoek aan Luxor Live neemt toe, bezoek aan Focus redelijk stabiel 09/10 10/11 11/12 Focus Filmtheater 12/13 Luxor Live 13/14 In tegenstelling tot MSSA is het bezoekersaantal van Luxor Live gestegen en is het bezoekersaantal van Focus Filmtheater redelijk stabiel. Bron: Instellingen GEMEENTE ARNHEM, ONDERZOEK EN STATISTIEK 4 CULTUURBEREIK EN PARTICIPATIE Figuur 9: Bezoekersaantallen overige theaters Bezoekersaantal bij kleine(re) 25000 theaters De bezoekersaantallen bij de kleine(re) theaters laten een wat wisselend beeld zien. Bij Theater het Hof neemt het bezoekersaantal de laatste jaren licht af. Ook het aantal bezoekers van cabareten theatervoorstellingen in het Posttheater is afgenomen. Theater aan de Rijn en Huis van Puck laten een redelijk stabiel beeld zien. 20000 15000 10000 5000 0 07/08 08/09 09/10 10/11 11/12 12/13 13/14 Musea en dagattracties Theater het Hof Theater aan de Rijn Posttheater Theater Huis van Puck Bron: Instellingen Figuur 11: Bezoekersaantallen musea 70000 60000 50000 Museum Arnhem trekt van de musea de meeste bezoekers: inclusief het Erfgoedcentrum 67.000 bezoekers in 2014. Afhankelijk van de tentoonstellingen varieert het aantal bezoekers. Het aantal bezoekers van het museum nam de afgelopen jaren toe en daalde in 2014. Het Erfgoedcentrum, voorheen Historisch Museum, is sinds september 2013 gevestigd in Rozet en trok in 2014 ruim 20.000 bezoekers. Bij Museum Bronbeek neemt het bezoekersaantal de afgelopen jaren toe. Het bezoekersaantal van Museum ’4045’ is redelijk stabiel. 40000 30000 20000 10000 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Museum Arnhem Erfgoedcentrum Museum Bronbeek Museum 40-45 2014 Naast deze musea heeft Arnhem nog twee belangrijke dagattracties die vele bezoekers trekken: het Nederlands Openluchtmuseum (NOM) en Burgers Zoo. Het NOM trekt jaarlijks circa 0,5 miljoen bezoekers. Burgers Zoo trekt ongeveer 1,5 miljoen bezoekers en komt op de 4de plaats van de 50 meest bezochte attracties in Nederland. Bron: Instellingen GEMEENTE ARNHEM, ONDERZOEK EN STATISTIEK 5 CULTUURBEREIK EN PARTICIPATIE Cursisten Kunstbedrijf en Huis van Figuur 12: Cursisten instellingen Puck Aantal cursisten 4.000 Het aantal cursisten bij het Kunstbedrijf was in de jaren 2007-2012 redelijk stabiel met gemiddeld 3.400 cursisten, maar is het afgelopen cursusjaar gedaald naar 2.550. Het Kunstbedrijf is er voor cultuureducatie zoals muzieken theaterlessen, en ontwikkelt programma's als Kunst in de Wijk en Cultuur en School. 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 07/08 08/09 09/10 10/11 Kunstbedrijf 11/12 12/13 13/14 Huis van Puck Bron: Instellingen NB: Het aantal cursisten van de Jacobiberg zijn niet opgenomen in de figuur omdat cijfers uit eerdere jaren ontbreken. Het aantal cursisten bij het Huis van Puck nam toe in de periode 2009-2012 en daalt sinds 2012 weer. Naast cursussen biedt Huis van Puck oefenruimte aan voor amateurs en worden er theatervoorstellingen gegeven. De bezoekersaantallen van de voorstellingen staan opgenomen in figuur 9. De Jacobiberg biedt oefenruimte aan en tevens cursussen voor popmuziek. In 2010-2011 had de Jacobiberg bijna 270 cursisten. Figuur 13: Lidmaatschap bibliotheek 44000 Bibliotheek Arnhem ‘Beste (grote) Bibliotheek van Nederland' 42000 40000 38000 36000 34000 32000 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Bron: Bibliotheek Arnhem 2014 Het aantal leden van Bibliotheek Arnhem laat al langere tijd een toename zien. In 2014, met de nieuwe centrale bibliotheek in Rozet, is het aantal leden met ruim 10% gestegen tot 41.820 leden. Het aantal jeugdleden steeg in 2013 met bijna 15% en in 2014 nog eens met 11%. Het aantal volwassen leden steeg in 2014 met 9%. Het aantal bezoekers van de drie vaste bibliotheekvestigingen is in 2014 gestegen met bijna 20% tot ruim 1 miljoen bezoekers. Het aantal uitleningen steeg met 5% tot bijna 1,5 miljoen. GEMEENTE ARNHEM, ONDERZOEK EN STATISTIEK 6 CULTUURBEREIK EN PARTICIPATIE Figuur 14: % Arnhemmers dat aan een of meerdere vormen van amateurkunst doet Vier op de tien Arnhemmers doet aan enige vorm van amateurkunst deelnam e am ateurkunst 34% 33% 32% 31% 30% 29% 28% 27% 26% 25% 24% beeldende kunst kunstzinnige vorming één op de drie Arnhemmers doet aan enige vorm van kunstzinnige vorming zoals zang, dans, muziek of theater. één op de vier Arnhemmers doet aan beeldende kunst: tekenen, schilderen, beeldhouwen e.d. Ruim 40% van de amateurkunstenaars doet aan zowel beeldende kunst als kunstzinnige vorming. Dit is 18% van de Arnhemmers. Hoger en middelbaar opgeleiden doen meer aan amateurkunst dan lager opgeleiden. 65-plussers doen minder aan amateurkunst. Bron: Enquête Leefbaarheid en veiligheid 2013 Figuur 15: % Arnhemmers dat een of meerdere culturele voorstellingen heeft bezocht passieve cultuurparticipatie 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% voorstellingen musea en galerieen in Arnhem buiten Arnhem Bron: Enquête Leefbaarheid en veiligheid 2013 60% van de Arnhemmers heeft een voorstelling bezocht, 50% heeft een museum of galerie bezocht De meeste Arnhemmers hebben in Arnhem een voorstelling of concert bezocht. Ditzelfde geldt ook voor het bezoek aan musea en galerieën. Gemiddeld heeft men 4 à 5 voorstellingen of concerten bezocht, waarvan 3 à 4 in Arnhem. Gemiddeld heeft men 4 keer een museum of galerie bezocht. 65-plussers en allochtonen gaan minder vaak naar voorstellingen/ concerten en musea/galerieën. Hoger opgeleiden en hogere inkomensgroepen gaan meer naar voorstellingen/concerten, musea en galerieën. GEMEENTE ARNHEM, ONDERZOEK EN STATISTIEK 7 CULTUREEL KLIMAAT Figuur 16: Rapportcijfer Arnhems cultuuraanbod 35 Culturele aanbod wordt met een ruime voldoende gewaardeerd 8 25 % 20 7 15 10 gemiddeld rapportcijfer 30 Gemiddeld geeft de Arnhemmer een 7,3 als rapportcijfer voor het culturele aanbod in de stad. De meeste scores zijn een 7 of 8. Allochtonen en lager opgeleiden waarderen het culturele aanbod lager, resp. met een 6,9 en een 7. Hogere inkomens waarderen het culturele aanbod met een 7,4. 5 6 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Bron: Enquête Leefbaarheid en veiligheid 2013 Figuur 17: % Arnhemmers dat zegt dat er voldoende voorzieningen voor culturele activiteiten in de buurt zijn 45 40 35 30 % 25 20 15 10 5 (helemaal) mee eens neutraal (helemaal) niet mee eens Bron: Enquête Leefbaarheid en veiligheid 2013 GEMEENTE ARNHEM, ONDERZOEK EN STATISTIEK w eet niet/geen mening 40% van de Arnhemmers vindt dat er voldoende aanbod is van culturele voorzieningen en activiteiten in de buurt In Arnhem Noord is men positiever over de culturele voorzieningen en activiteiten in de buurt dan in Arnhem Zuid. In Arnhem Noord zijn het vooral bewoners in de wijken in en rondom het centrum die positief zijn, maar ook in Geitenkamp en Burgemeesterswijk. In het Broek en Schaarsbergen is men minder positief. In Arnhem Zuid is men over het algemeen negatiever over de culturele voorzieningen en activiteiten in de buurt, met name in Elden, Rijkerswoerd en Schuytgraaf. 8 CULTUREEL KLIMAAT Figuur 18: % Arnhemmers dat zegt iets in het Arnhemse cultuuraanbod te missen De helft van de Arnhemmers mist niets in het culturele aanbod in 60% Arnhem 9% van de Arnhemmers mist iets in het culturele aanbod in Arnhem, 40% weet het niet of heeft geen mening. Allochtonen en hoger opgeleiden missen vaker iets in het culturele aanbod. 50% 40% 30% 20% 10% 0% Ja Nee Weet niet/ geen mening Bron: Enquête Leefbaarheid en veiligheid 2013 Wat mist men? Figuur 19: Wat mist men in het culturele aanbod? Bron: Enquête Leefbaarheid en veiligheid 2013 GEMEENTE ARNHEM, ONDERZOEK EN STATISTIEK Bron: Uit in Arnhem Diversiteit aanbod muziek Meer concerten en festivals: klassiek, rock/pop en jazz Cultuur moet financieel toegankelijk zijn, ook voor lagere inkomens Cultureel aanbod voor specifieke doelgroepen: ouderen, kinderen en etnische minderheden Breder filmaanbod Meer musicals en opera Meer poppodia (vernieuwend) Meer promotie van cultuur Meer cultureel aanbod in Arnhem Zuid en de wijken Bijzondere musea/galerieën en exposities Gemeente moet meer daadkracht tonen/actiever zijn . 9 CULTUREEL KLIMAAT Bijna 8% van het aantal vestigingen Figuur 20: Werkgelegenheid Arnhemse culturele sector (kunst en culturele centra) 1200 2400 1000 2300 2200 800 2100 600 2000 400 1900 200 1800 0 1700 2004 2005 2006 2007 2008 2009 w erkgelegenheid 2010 2011 2012 2013 aantal vestigingen Bron: PWE werkgelegenheid vestigingen behoort tot de culturele sector Het aantal vestigingen in de Arnhemse culturele sector is in de afgelopen tien jaar gestaag gegroeid tot bijna 1000 in 2013. De culturele sector bestaat , naast een aantal grotere instellingen, voornamelijk uit eenmansbedrijven. Vooral het aantal eenmansbedrijven is de afgelopen tien jaar sterk gegroeid. Door het grote aantal eenmansbedrijven in de culturele sector is het aandeel van de culturele sector in de totale Arnhemse werkgelegenheid bescheiden: 2%. De ontwikkeling van de werkgelegenheid in de culturele sector is wisselend, met vooral in 2013 een sterke daling. Aantal studenten ArtEZ stabiel Figuur 21: Aantal studenten kunstopleidingen Arnhem Het aantal studenten dat in Arnhem staat ingeschreven bij de ArtEZopleidingen Art & Design, Muziek en Theater is vrij stabiel. In 2014 lijkt er sprake van een lichte afname2. Aantal studenten kunstopleidingen 1800 1600 1400 1200 Het ROC Rijn IJssel kent ook creatieve opleidingen, o.a. design, kunst en cultuur en media. Het aantal studenten voor deze opleidingen is de laatste jaren toegenomen tot bijna 1.700 studenten in 2014. 1000 800 600 400 200 0 2010 2011 Art&Design 2012 Muziek 2013 Theater 2014 Rijn IJssel Bron: ArtEZ, Rijn IJssel 2 De Ook de HAN kent een aantal creatieve opleidingen, zoals Industrieel Product Ontwerpen (IPO) en Informatica Communicatie Academie (ICA), cijfers zijn op dit moment niet voorhanden. Deze zullen in een volgende factsheet opgenomen worden. cijfers voor 2014 zijn voorlopige cijfers. GEMEENTE ARNHEM, ONDERZOEK EN STATISTIEK 10 CULTUREEL KLIMAAT Beeldende kunst in Arnhem Arnhem kent veel kunst in de openbare ruimte. Enkele kunstwerken zijn door de gemeente aangekocht vanuit de Sonsbeek (beelden)tentoonstellingen. In 2016 vindt een nieuwe editie van Sonsbeek plaats. Daarnaast zijn er galeries en expositieruimten waar kunstenaars kunnen exposeren. In 2012 is het platform Beeldende Kunst Arnhem opgericht waarin alle professionele beeldende kunstinstellingen uit Arnhem, groot en klein, vertegenwoordigd zijn. Op initiatief van het platform is in samenwerking met de gemeente Arnhem een kaart gemaakt waarin de galeries en de kunstwerken in de openbare ruimte zijn opgenomen. Creatieve initiatieven Arnhem kenmerkt zich door een actieve en veelzijdige creatieve 'humuslaag': creatief en ondernemend talent -al dan niet beginnend- krijgt in Arnhem de kans zich te ontwikkelen en uit te groeien. Dit gebeurt onder andere op het gebied van faciliteiten, zoals woon/werkruimte voor kunstenaars, voldoende repetitieruimte, het ondersteunen van productiehuizen en werkplaatsen en flexibele regelgeving voor tijdelijke initiatieven. De gemeente Arnhem stimuleert deze initiatieven omdat zij bijdragen aan de levendigheid en sociale cohesie in de stad en aan het tegengaan van leegstand. Bekende Arnhemse creatieve bottom-up initiatieven zijn Kweekland, Roof Garden Arnhem, Schakel Arnhem en de PopupKlup. Maar ook Coehoorn Centraal en het Transitieteam zijn hiervan voorbeelden. De stad kent daarnaast een veelvoud aan culturele festivals die jaarlijks vele bezoekers trekken, zoals Hoogte80, Sonsbeek Theater Avenue en Ruimtekoers. GEMEENTE ARNHEM, ONDERZOEK EN STATISTIEK Galeries en expositieruimten Circa….dit Plaatsmaken toART Motel Spatie Alicia Winters Galerie Galerie in de Kerkstraat Gallery Raw Beaty Galerie STIJL Galerie Van leuke mensen Museum Arnhem TAPE Rijnstate 11