Verslag studeren aan Stellenbosch University, Zuid-Afrika, januari-juni 2009 Afgelopen half jaar heb ik mogen studeren aan Stellenbosch University in Stellenbosch, Zuid-Afrika. Zuid-Afrika is een prachtig land met vriendelijke mensen. Mensen van verschillende culturen leven er naast elkaar. Ook de natuur is heel divers en indrukwekkend. Zuid-Afrika kent echter ook grote verschillen tussen arm en rijk en de gevolgen van de periode van Apartheid zijn nog steeds te merken. Alles bij elkaar maakt dit Zuid-Afrika een heel interessant land om een half jaar te studeren. Ik heb er dan ook een geweldige tijd gehad. Aan dit half jaar studeren ging wel wat voorbereiding vooraf. Allerlei dingen moeten geregeld worden. Als je op tijd begint is dit goed te doen. Ik hoop dat dit verslag je hierbij behulpzaam kan zijn. Aanmelding Bij mij liep de aanmelding via het Bureau Internationale Opleidingen van de rechtenfaculteit. Voor 15 maart 2008 moest ik een motivatiebrief schrijven om begin 2009 naar Zuid-Afrika te mogen. Na een paar weken werd ik uitgenodigd voor een gesprek en kregen alle studenten te horen of ze naar de universiteit van hun ke uze mochten. Bij mij was dat inderdaad het geval! Het is eerste wat er toen moest gebeuren is het aanmelden bij Stellenbosch University. Het is belangrijk dit meteen te doen, want het bewijs van aanmelding (wat ik pas ergens eind september/ begin oktober kreeg) heb je nodig voor onder andere het aanvragen van beurzen. Huisvesting Je kunt van te voren je huisvesting al regelen of je kunt dit na aankomst doen. Dat laatste raad ik niet echt aan, omdat het de eerste week veel stress met zich meebrengt, terwijl je je dan liever op het leren kennen van je woonplaats voor de komende maanden en natuurlijk je medestudenten wilt richten. Bovendien belandden veel studenten die nog niks hadden geregeld uiteindelijk in dezelfde accommodatie als degenen die wel van te voren iets geregeld hadden. Ik koos ervoor op de campus te gaan wonen. Je moet je hier al voor eind september voor opgeven. De campus bestaat uit Academia en Concordia. Beide liggen op hetzelfde terrein, waar ook een wasserette en snackbar/ winkeltje is. Ik woonde in Academia. Je kunt ervoor kiezen om met meerdere mensen een gemeenschappelijke ruimte te delen, of maar met z’n tweeën. Ik deelde mijn gemeenschappelijke ruimte met 7 andere internationale studenten en mijn keuken met een ander meisje. In mijn kamer had ik een eigen badkamertje met wastafel, douche en wc. Verder stond in de kamer een bed met matras, kast, bureau met lades en planken. In de keuken was een oven en kookgelegenheid. Alle handdoeken, dekens, potten, pannen etc. moet je echter meenemen of daar kopen. Veel keukenspullen deelden we ook. Verder was er een internetaansluiting in de kamer. Voor internet betaalde je per megabyte. Het leuke aan de campus vind ik dat er zo veel internationale en ook Zuid-Afrikaanse studenten wonen, waardoor je snel veel mensen leert kennen. Er is veel gras waarop je lekker kunt zonnen of studeren en er worden veel braaien en feestjes georganiseerd. De campus ligt niet middenin het centrum. Het is een paar minuten fietsen naar de meeste restaurantjes en cafés. Ik vond dit echter geen probleem. Alles is dichtbij. Omdat er veel studenten op de campus wonen is er ook altijd wel iemand die ook daarheen moet als je ’s avonds of ’s nachts naar huis wil. De campus ligt vlakbij de Neelsie, het student center, waar je goedkoop van alles kunt eten en waar ook de bibliotheek vlakbij is. Nadeel is dat de campus relatief duur is. Ik betaalde voor mijn kamer ongeveer EUR 250,- per maand, exclusief internet. Een andere optie is wonen in private accomodation, bijv. een huis aan Bosmanstreet, of een appartement in Bergzicht Plaza. Het voordeel is dat je dan echt in een huis woont, maar er wonen ook veel Nederlanders. Ik ben erg blij dat ik voor de campus heb gekozen door de vele mensen die je er leert kennen. Je woont niet alleen met de mensen op je eigen verdieping maar ook met die erboven en eronder en je loopt zo naar een Block een paar meter verderop. Financiën en randvoorwaarden Veel dingen in Zuid-Afrika zijn goedkoper dan in Nederland. Vooral uitgaan en kleding is erg goedkoop. Voor drankjes in cafés en clubs betaal je ongeveer de helft van de Nederlandse prijs, een bioscoopkaartje kost nog geen 2 euro en voor 5 tot 15 euro kun je heerlijk uit eten. In de supermarkt zijn fruit en groente erg goedkoop, maar voor de overige boodschappen betaal je ongeveer evenveel als hier. Ook studieboeken zijn niet goedkoper dan in Nederland. Ondanks dat een aantal dingen een stuk goedkoper zijn geef je tijdens een half jaar Zuid-Afrika, door de vele leuke dingen die je er kan doen, toch meer geld uit dan in Nederland. Hieronder geef ik een overzicht van verschillende kostenposten en inkomsten: Vliegticket Ik vloog met British Airways en had mijn ticket via Kilroy Travels geboekt. Het was een flexibel ticket, waardoor het vrij duur was; 1086 euro inclusief annuleringsverzekering. Met dit flexibele ticket betaalde ik nog steeds 60 euro om de terugreis datum te wijzigen. Ik raad dan ook aan om een normaal ticket te kopen, dat kan zo’n 200 euro schelen, of als je de mogelijkheid wilt hebben je ticket te wijzigen eerst uit te zoeken hoeveel dat kost bij een normaal ticket. Vaccinaties en malariapillen Ik heb geen vaccinaties hoeven halen omdat ik alles al had. Ik geloof dat vaccinaties tegen DTP en Hepatitis A en B aanbevolen worden. Ik heb malariapillen meegenomen. Mij was Malarone voorgeschreven. Of je malariapillen nodig hebt hangt af van waar je heen gaat en in welk seizoen. Als je dat van te voren niet weet dan kun je de pillen ook in Stellenbosch kopen. Ze zijn daar even duur of duurder dan in Nederland, maar je weet dan wel precies hoeveel je nodig hebt. Reisverzekering Het is belangrijk een goede reisverzekering af te sluiten. Ik had een reisverzekering afgesloten bij ISIS (afgesloten bij de JOHO, Special ISIS). De kosten hiervan waren 170 euro voor 5,5 maand. Dit is mij goed bevallen. Ik heb helaas van mijn verzekering gebruik moeten maken om voor een sterfgeval heen en weer naar Nederland te gaan. Zonder problemen heeft mijn verzekering mijn vliegticket geboekt en betaald. Zorgverzekering Mijn zorgverzekeraar (Zilveren Kruis) heeft verklaard dat ik ook verzekerd was in Zuid-Afrika. Ik hoefde dus geen extra ziektekostenverzekering af te sluiten. Deze verklaring heb je ook nodig voor je visum. Visum De kosten voor het aanvragen van een study-permit bedragen 50 euro. Ook heb je voor de aanvraag een Verklaring van goed gedrag nodig. Deze kost 30 euro. Verder moest ik een mantoux-test doen. Die kostte 19 euro. Totaal dus 99 euro. Administration fee en student account Aan Stellenbosch University moest ik eenmalig een administration fee betalen van 310 euro (R 3910). Ongeveer de helft van dit bedrag is voor de universiteit en de andere helft wordt op je student account gezet en kun je gebruiken voor wassen, kopiëren, printen, internet enz. Dit bedrag was niet voldoende. Uiteindelijk was ik nog ongeveer 130 euro extra kwijt. Een deel hiervan bestond uit mijn relatief hoge internetkosten van tussen de 10 en 50 euro per maand. De rest van het bedrag ging op aan printen. Het loont de moeite af en toe te kijken hoeveel internet je kost. Met name door te skypen lopen de kosten snel op. Vakken Voor het volgen van de gewone bachelor en mastervakken van de faculteit hoef je niet extra te betalen. Voor IPSU courses, vakken speciaal voor internationale studenten, moet dat wel. Hiervan heb ik de vakken Political science: Truth Commissions gevolgd en Afrikaans voor Nederlanders en Vlamingen. Het eerste vak kostte R 3400 (ongeveer 310 euro), maar hoefde ik niet te betalen omdat rechtenstudenten vrijgesteld waren van betaling voor dit vak. Afrikaans kostte R 2410 (220 euro). Bij deze IPSU-courses zat het studiemateriaal inbegrepen. Levensonderhoud Ik was uiteindelijk ongeveer 600 euro per maand kwijt aan levensonderhoud (boodschappen, uitgaan, winkelen, dagtripjes en weekendjes in omgeving van Stellenbosch en Kaapstad, exclusief huur van mijn kamer). Huur Mijn huur was zoals gezegd 250 euro per maand (R 17220 voor het hele semester). Overig en reizen Ik heb een tweedehands fiets gekocht voor 50 euro. Deze kon ik aan het einde van het semester terugverkopen aan de fietsenwinkel voor 25 euro. Ook heb ik een sportkaart gekocht voor 3 maanden. Die kostte 45 euro. Waar erg veel geld in kan gaan zitten is reizen. Hoeveel hangt ervan af hoe je reist, waar je overnacht en of je bijv. wilt bungee jumpen, shark cage diven, skydiven enz. of dat je dat niet nodig vind. Een nacht in een hostel kost tegen de 10 euro (R 100), een auto heb je al vanaf 20 euro per dag (of minder als je voor langere tijd huurt) en benzine kost maar 50 eurocent per liter. Als je een georganiseerde dagtrip boekt dan ben je vaak rond de 40 euro voor een dag kwijt. Wisselkoers Overigens hangen de kosten die je maakt ook af van de wisselkoers. Toen ik in het najaar de helft van mijn huur moest betalen kreeg je voor 1 euro 14 rand, terwijl je aan het eind van het semester nog maar 11 rand voor een euro kreeg. Inkomsten Om mijn verblijf in Zuid-Afrika te financieren ben ik gaan lenen bij de IBG. Ook krijg je een vergoeding als je je OV kaart inlevert. Deze is 80 euro per maand. Je moet de vergoeding wel van te voren aanvragen. Verder loonde het bij mij de moeite om een aantal fondsen aan te schrijven. Ik heb van het LUSTRA, het Curatorenfonds van de Universiteit, de Stichting Fundatie Vrijvrouwe van Renswoude en Stichting dr. Hendrik Muller’s Vaderlandsch Fonds een beurs ontvangen. Hier gaat wat tijd en werk in zitten. Ik raad aan hier al vroeg mee te beginnen. Dan weet je eerder of en welk bedrag er wordt toegekend. Bovendien hanteren alle fondsen strikte deadlines. Ik heb de aanvragen al in augustus verstuurd. Studieprogramma Ik kwam aan in Stellenbosch op 18 januari. Van 21-24 januari waren de oriëntatiedagen. Het dagprogramma bestond vooral uit nuttige informatie over het kiezen van vakken, de IPSU-courses, HIV/AIDS, veiligheid, culture-shock en je student account. ’s Avonds werden er steeds leuke dingen georganiseerd, zoals een braai en een drumsessie. In het weekend gingen we in twee groepen een dag naar Kaapstad. Tijdens deze dagen kan je erg snel en makkelijk veel mensen leren kennen en kan je allerlei praktische dingen te weten komen die van belang zijn voor je studieverblijf in Zuid-Afrika. Begin februari begonnen de colleges. Kort ervoor moest je de voorlopige keuze voor je vakken doorgeven. De eerste twee weken kon je nog bij meerdere vakken kijken om zo aan het einde van die twee weken je definitieve keuze te bepalen. Als je je aanmeldt bij Stellenbosch University vlak nadat je weet dat je naar Stellenbosch mag moet je ook al opgeven welke vakken je wilt volgen. Het is zinvol je hierin dan al te verdiepen, maar deze keuze is dan nog niet definitief. Het is handig meer vakken op te geven dan je wilt gaan volgen. Op dat moment weet je ook het rooster nog niet. Het semester bestond uit twee periodes. De eerste periode was dit jaar van 2 februari tot 20 maart en de tweede periode van 21 maart tot en met mei. Rond Pasen was er een week vrij. 15 mei waren de laatste colleges en vanaf 20 mei begonnen de tentamens. Ik was zelf op 3 juni klaar, maar de tentamenperiode duurt tot eind juni. Ik kon zowel postgraduate als undergraduate vakken volgen. Ik heb uiteindelijk een mastervak gevolgd en twee IPSU-courses: - LLM Comparitive Apartment Ownership 12 ECTS (behalve kopiëren en printen geen extra kosten, de literatuur werd ter beschikking gesteld): dit vak kijkt op een rechtsvergelijkende wijze naar de rechtsfiguur van het appartementsrecht (ook wel sectional titles of condominiums). Allerlei aspecten van het appartementsrecht kwamen aan de orde. Vergeleken werd vooral tussen de Zuid-Afrikaanse, Amerikaanse, Singaporese en een aantal Europese stelsels, maar ook andere landen kwamen aan bod. Voor dit vak heb ik gedurende het semester een keer per week college gevolgd, een korte presentatie gegeven, een paper geschreven van 4000 woorden en een take home examen van drie dagen gemaakt. - IPSU course Political science: Truth Commissions 6 ECTS (R 3400 waarvan als ik als rechtenstudent werd vrijgesteld). Dit was een erg interessant vak over truth and reconciliation commissions in Zuid-Afrika en andere landen. Het verschijnsel truth and reconciliation commission op zich werd eerst behandeld. Daarnaast werden, veelal op interactieve wijze met bijv. rollenspelen en discussies, de commissies van Zuid-Afrika, Argentinië, Chili, Sierra Leone en Liberia besproken. Ook kwam de oorlog tegen terrorisme aan de orde en de mogelijke creatie van een truth commission voor Uganda en Zimbabwe. Naast de docent van het vak waren er verschillende gastsprekers gespecialiseerd in het land dat die week op het programma stond. Met dit vak gingen we ook op excursie naar Crossroads en Gugulethu, twee townships van Kaapstad, waar tijdens de Apartheid mensen in een hinderlaag zijn gelokt. Voor dit vak heb ik gedurende het semester elke week een college van 3 uur gevolgd, een paper van 5000 woorden over Sierra Leone geschreven en een artikel van rond de 1000 woorden over Liberia. -IPSU course Afrikaans for Dutch and Flemish speeking students 6 ECTS (R 2410): Bij dit vak stond niet zozeer de verwerving van de Afrikaanse taal, maar vooral de cultuur centraal. Tijdens de bijeenkomsten twee keer in de week werd, in het Afrikaans, de Afrikaanse muziek, film, literatuur, dichtkunst en kookkunst besproken. In dit kader bezochten we 6 voorstellingen, theaterstukken, cabaret, concerten, dichtavond tijdens het jaarlijkse Woordfees in Stellenbosch, we hebben traditioneel gegeten, deden een filmstudie en we moesten een boek in het Afrikaans lezen en daarover een presentatie houden en verslag inleveren. Het eindcijfer bestond uit de cijfers voor deze boekopdrachten, filmstudie, opdrachten naar aanleiding van de voorstellingen tijdens het Woordfees en tot slot het schrijven van een gedicht. Uiteindelijk was dit een erg leuk vak en heb ik op deze manier veel over de Afrikaanse cultuur geleerd en tijdens het lezen en luisteren toch ook nog wat van de taal opgepikt. Taal De meeste vakken aan de rechtenfaculteit worden in het Afrikaans gegeven, of half in Engels en half in Afrikaans. Alle mastervakken zijn in het Engels. De IPSU courses zijn ook in het Engels, hoewel Afrikaans in het Afrikaans was. Dit vond ik goed te volgen. De opdrachten voor Afrikaans mocht je in het Nederlands of Afrikaans inleveren. De papers voor mijn overige vakken moest ik in het Engels schrijven. Dat leek me van te voren moeilijk, maar het viel me uiteindelijk mee. Door de hele tijd Engels te lezen en te praten ging het me makkelijker af. Ik heb het jaar voor ik weg ging de cursus English for Academic Purposes gevolgd bij het LAK (kosten 75 euro, maar na afronding met een voldoende krijg je 50 euro terug). Ik vond deze cursus nuttig omdat al mijn vakken tot nu toe altijd in het Nederlands waren. De cursus bood een goede mogelijkheid om vooral mijn Engelse grammatica op te frissen. Het is echter niet nodig om een taalcursus te volgen. Tijdens de oriëntatieweek was er een Engelse taaltoets, maar als exchange student hoefde ik die niet te doen. Zuid-Afrika heeft 11 officiële talen. Over het algemeen spreekt bijna iedereen (ook) Engels. Vooral in meer rurale gebieden is dit echter niet altijd zo. Zo heb ik tijdens mijn reis naar de Eastern Cape een nacht bij een Xhosa familie geslapen. De dochter in het gezin sprak Engels, maar haar zus en ouders spraken alleen Xhosa. In Stellenbosch en omgeving spreken de meeste mensen Afrikaans, maar ook Engels en in Kayamandi wordt vooral Xhosa gesproken. Visum Om in Zuid-Afrika te kunnen studeren heb je een study-permit nodig. Het aanvragen hiervan en verzamelen van alle benodigde documenten neemt nogal wat tijd in beslag. Je kunt het beste een aantal maanden van te voren al bellen naar de ambassade die je dan een lijst met alle vereiste documenten en wat formulieren kan opsturen. Je hebt onder andere het volgende nodig: - Het bewijs van toelating van Stellenbosch University. Het is daarom belangrijk je zo snel mogelijk aan te melden bij de universiteit. Het kan enige tijd duren voor je een bewijs van je aanmelding krijgt. - Een retourticket - Een Verklaring van Goed Gedrag (30 euro) - Een bewijs dat je geen tbc hebt of hebt gehad. In het formulier werd een röntgenfoto van mijn longen gevraagd, maar na een telefoontje naar de ambassade bleek een mantoux-test (kun je doen bij de GGD) ook voldoende. - Een doktersverklaring - Een verklaring van je zorgverzekeraar dat je verzekerd bent gedurende je verblijf in Zuid-Afrika. Deze verklaring moet de periode noemen dat je in het buitenland bent en ook het land Zuid-Afrika. - Een borg van 750 euro voor het geval je niet op tijd het land uit bent. Ik heb gehoord dat deze borg inmiddels afgeschaft is. De borg moest contant betaald worden. - 50 euro voor de aanvraag van het visum - Een bewijs van voldoende financiële middelen. Ik heb dit gedaan door middel van een bericht van de IBG en een afschrift van mijn spaarrekening. - Als je in een land bent geweest waarvoor een gele koorts inenting vereist is dan is het handig je gele koorts boekje mee te nemen. Ik was zelf in Brazilië geweest en had het boekje niet bij me, waardoor ik de dag erna weer terug kon komen. De gele koorts inenting is op zich niet verplicht voor je visum. Het indienen van de aanvraag zelf neemt een paar weken in beslag. Ik heb bij het verzamelen van alle informatie geen problemen ervaren maar weet van andere mensen dat ze bij de huisarts geen doktersverklaring kregen en hiervoor naar een andere instantie moesten. Vrije tijd Naast studeren zijn er in Stellenbosch genoeg andere dingen te doen. Je hoeft je geen moment te vervelen. Er is een mooi sportcentrum met een buitenzwembad en kleine sauna. Een sportkaart voor 3 maanden kostte 45 euro. Je kunt je ook bij allerlei sportverenigingen aansluiten. In Stellenbosch zelf zijn meerdere supermarkten, leuke winkeltjes en een klein winkelcentrum. In en vlakbij Kaapstad zijn een paar enorme winkelcentra en ook in Sommerset West kun je alles kopen wat je nodig hebt. In Stellenbosch zijn vele leuke restaurantjes te vinden en ook uitgaan kan er volop. Stellenbosch ligt een uur met de auto of 1,5 uur met de trein vanaf Kaapstad, welke stad zeker de moeite waard is om (meerdere keren) te bezoeken. In de omgeving van Stellenbosch kun je wijnproeven bij de vele winefarms en het strand is maar een half uur met de auto. De internationiale studentenvereniging ISOS organiseert veel leuke activiteiten zoals een international food evening, een weekend naar een muziekfestival en trips naar Robbeneiland, Cape point en Boulders beach en hikes en mountainbiketochten in de bergen rondom Stellenbosch. ISOS organiseert ook een vrijwilligersproject bij de Ikaya primary school in Kayamandi, de township vlakbij Stellenbosch. Ik heb hierbij gedurende het semester elke week een middag als vrijwilliger meegeholpen in het Afterschool program. De kinderen waren ongeveer tussen de 12 en 14 jaar. We hielpen ze eerst met huiswerk en een activiteit over bijv. de krant die ze gingen maken of over de slave lodge in Cape Town waar ze heen gingen op excursie. Daarna waren er altijd sport- en spelactiviteiten. Ondanks dat de organisatie van het project soms wat te wensen overliet was het een hele leuke een leerzame ervaring om aan het project deel te nemen. Vanwege de taalbarrière (de eerste taal van de kinderen in Kayamandi is Xhosa) was het soms ook lastig om ze echt iets nieuws te leren maar als dat dan lukte was dat extra mooi. Het biedt ook een goede mogelijkheid om een heel andere kant van Zuid-Afrika te zien dan het vrij westerse Stellenbosch. ISOS organiseerde ook een project voor jongere kinderen. Verder zijn er ook nog andere organisaties die vrijwilligersprojecten organiseren. Reizen Ik heb aan de meeste van de door ISOS georganiseerde activiteiten deelgenomen maar ben er daarnaast ook veel zelf met een groepje mensen opuit getrokken. Zo zijn we een weekend met de trein naar Kaapstad geweest en hebben we een weekend een roadtrip langs de Westcoast en naar Cederberg Mountains gemaakt. Ik heb zelf geen rijbewijs en kon dus geen auto huren. Voor de meeste trips hadden we wel een auto gehuurd en deelden we de kosten. Veel mensen huren ook met z’n tweeën of drieën een auto voor een paar maanden. Per dag is dit veel goedkoper dan wanneer je voor een los weekend een auto huurt. De auto is sowieso het ideale vervoermiddel om mee te reizen omdat je er overal mee kan komen. Het openbaar vervoer is niet heel goed geregeld en gebruik ervan wordt ook wel afgeraden. Ik heb ook een aantal langere reizen gemaakt. In Zuid-Afrika zelf en de omringende landen is ontzettend veel te zien en te ontdekken. De natuur is fantastisch en reizen biedt je de mogelijkheid meer te zien dan alleen de vrij West-Europees aandoende Western Cape provincie. Zuid-Afrika heeft elf officiële talen en veel verschillende bevolkingsgroepen met allemaal hun eigen rijke tradities. De manier om hier meer over te weten te komen en meer van het echte Afrika te zien is door te reizen. Er zijn veel manieren om te reizen, je kunt een auto huren, met een georganiseerde tour meegaan, zoals bijvoorbeeld van Nomad, met lange afstandsbussen of met de Bazbus. De Bazbus is een lange afstandsbus die bij allemaal hostels stopt. Zelf heb ik tijdens de Paasvakantie met twee vrienden uit Stellenbosch in 9 dagen de Eastern Cape bezocht en op de terugweg een aantal dingen langs de Garden route gezien. Eind april kwam mijn vriend langs en zijn we een week met de auto naar het zuidelijke deel van Namibie gegaan. Eind mei heb ik met een vriendin de Otter trail in Tsitsikamma National Park gelopen. Dat is een vijfdaagse hike met bepakking waarbij je in hutten overnacht. Behalve deze zijn er ook nog vele andere meerdaagse hikes in Zuid-Afrika. Je moet ze wel vrij vroeg al reserveren. Na mijn tentamens in juni ben ik naar Johannesburg gevlogen. Vanaf daar ben ik met twee anderen eerst in een gehuurde auto naar het Kruger Park gegaan. Daarna zijn we verder gereisd met de Bazbus. Zo heb ik in 20 dagen de Drakensbergen, Lesotho, Durban, de kust van KwaZulu-Natal en Swaziland bezocht. Begeleiding/ advies Bij de voorbereiding en tijdens mijn verblijf ben ik niet op problemen gestuit. Van te voren en ook tijdens mijn verblijf kon ik met al mijn vragen terecht bij het Bureau Internationale Opleidingen. Ook het contact met het International Office in Zuid-Afrika was goed. Ze waren altijd bereid om vragen over bijv. vakken en organisatorische dingen te beantwoorden. De organisatie in Zuid-Afrika liep niet altijd helemaal vlekkeloos. Soms bleek na overleg met de andere rechtenstudenten die naar Stellenbosch gingen dat zij bepaalde informatie al wel hadden en ik niet of andersom, maar na een mailtje kreeg je vrijwel altijd snel antwoord was het International Office erg behulpzaam. Mocht je na deze informatie nog vragen hebben over studeren in Stellenbosch of de voorbereidingen dan kun je me mailen op [email protected] Hetty ten Oever