Zw attepad - Staatsbosbeheer

Wandelroute in de boswachterij Schoonloo
Zwattepad
Staatsbosbeheer Regio Noord
Trompsingel 1 9724 CX Groningen
T 050-7074444
www.staatsbosbeheer.nl
Zwerven langs bos
en beek
De wandeling is nauwelijks drie kilometer lang en toch kun je er met
gemak een halve dag of langer over
doen. In de uitgestrekte bossen van
Schoonloo is steeds iets nieuws te
De route is ongeveer 2,8 kilometer lang en gemarkeerd met witte paaltjes. Langs de route vindt u een
aantal genummerde palen. De nummers verwijzen
naar de beschrijving in deze folder. Delen van de
route kunnen vooral in de winter en het vroege voorjaar nat zijn; laarzen zijn dan onmisbaar. De natste
stukken kunt u vermijden door de omwegen te kiezen
die op het kaartje zijn aangegeven. De route is niet
geschikt voor rolstoelen en wandelwagens.
1 Elpermeer: afdruk van een ijsklomp
Het Elpermeer is niet alleen het grootste ven van de
beleven. De stilte is er haast tastbaar,
boswachterij Schoonloo, het is ook op een bijzondere
net als de nevels die tussen de spar-
manier ontstaan. De ovale laagte is het overblijfsel
ren hangen. Telkens wanneer het
donkere naaldbos somber dreigt te
stemmen, wijken de bomen voor een
schitterend ven of een stukje paarse
heide. En alsof dat nog niet genoeg
afwisseling is, doorkruist de route
tweemaal de loop van de
Elperstroom, een beek die door een
schilderachtig, onvervalst Drents
landschap slingert.
van een ‘pingo’, een ijsheuvel zoals je die tegenwoordig nog kunt vinden in het noordpoolgebied. In
Drenthe ontstonden ze in de laatste IJstijd, toen de
bodem permanent bevroren was. Op plekken met
veel water in de bodem vormde zich een grote ijsklomp, die de aarde tot een heuvel opdrukte. Toen
het klimaat warmer werd en het ijs smolt, stortte de
heuvel in en bleef een soort krater achter, die zich
met water vulde.
2 Stroetma: begin van een beek
De route kruist een langgerekte, smalle strook grasland begrensd door houtwallen. Die strook draagt de
veelzeggende naam ‘Stroetma’. ‘Ma’ is hetzelfde als
‘made’ en betekent zoiets als drassig land.
‘Madelanden’ zijn in Drenthe vanouds de landerijen
langs de beek die te nat waren om er vee te weiden,
maar wel geschikt om ’s zomers te hooien. Een
‘stroet’ is een natte laagte die het begin van een beek
vormt, in dit geval van de Elperstroom. Een echte
beek wordt het pas verder stroomafwaarts, maar
Onzichtbare grenzen
hier verzamelt zich al wel water. Veel Drentse beken
De naam ‘Zwattepad’ van deze wandelroute verwijst
hebben van nature niet een duidelijke bron, maar
naar het Zwattewater, de tweede naam van het
ontstaan geleidelijk op deze manier.
Elpermeer. Die heeft niet, zoals je zou denken, te
3 De hangende spar
maken met zwart water. ‘Zwatte’ of ‘zwat’ is een
Drents woord dat grens of waterscheiding betekent.
Toen deze forse douglasspar omviel, bleef de stam
In deze omgeving ligt de waterscheiding tussen de
precies in een takvork van een eik steken. Zo hangt
beken die water naar het noorden afvoeren, zoals de
hij nu over het pad, als symbool voor dit bosgedeel-
Drentsche Aa, en de beken die naar het zuiden stro-
te. Dit stuk bos is namelijk een van de zestig ‘bosre-
men, zoals de Elperstroom. Bovendien ligt het meer
servaten’ in Nederland: plekken waar de beheerder
precies op de grens tussen de ‘marken’ (dorpsgebie-
niet ingrijpt, om te zien wat er dan gebeurt. Zoals de
den) van de dorpen Elp en Schoonloo. Dat is nu nog
meeste bosreservaten bestaat ook dit reservaat uit
de grens tussen de gemeenten Aa en Hunze en
bos waaraan je duidelijk kunt zien dat het is aange-
Midden-Drenthe.
plant. De vraag is hoe lang het erover doet om een
natuurlijker aanzien te krijgen zonder dat de mens
een handje helpt. Intussen laat de douglas alvast
zien hoeveel waarde ontwortelde bomen hebben
voor de natuur. De imposante wortelkluit is een
groeiplaats voor allerlei planten, mossen en paddenstoelen en een ideale plek voor allerlei dieren om
zich te verschuilen of een nest te bouwen.
De dodaars, een klein soort fuut, is een kenmerkende broedvogel
van de vennen in dit gebied.
4 Herstelde schoonheid
Dit ven was door ontwatering uitgedroogd, maar
heeft zich hersteld nadat afwaterende sloten zijn
gedempt. Nu is het weer een natuurjuweeltje, vol
veenmos en met in de vroege zomer de kenmerkende witte bolletjes van het veenpluis. Libellen in allerlei soorten en maten zijn er ’s zomers op jacht naar
kleine insecten.
5 Karakteristieke keien
Bij de aanplant van de Drentse ‘staatsbossen’ zijn
wegen aangelegd voor het beheer. Vaak zijn die
bestraat met de veldkeitjes die tevoorschijn kwamen
bij het ploegen van de grond als voorbereiding op
de aanplant. De bodem van Drenthe zit er vol mee:
souvenirs uit Scandinavië, meegevoerd door het ijs
tijdens de voorlaatste IJstijd. Op een paar plekken
zoals hier is nog zo’n oorspronkelijke keienweg
bewaard gebleven.
6 Gevarieerd bosbeeld
De boswachterij Schoonloo is vanaf 1925 aangeplant
voor de houtproductie. Dat betekende: rechte vakken met bomen van één soort en één leeftijd.
Tegenwoordig streeft de beheerder naar een natuurlijker, meer gemengd beeld, met bomen van verschillende soorten en verschillende leeftijden door
elkaar. Zo’n bos is gezonder en er huizen meer soorten planten en dieren. Het bosgedeelte rechts voldoet al aardig aan dit beeld. Groot is het contrast
met het dichte, donkere sparrenbos links. Toch heeft
dat ook zijn bekoring; let bijvoorbeeld eens op de
fraaie mostapijten.
Schoonlo
1
2
9
8
3
7
5
6
4
wandelroute
den vol bijzondere planten zoals orchideeën en dotterbloem. Er leven bijzondere vogels zoals de grauwe klauwier en sinds een paar jaar is hier zelfs de
zilveren maan, een zeldzame vlinder, teruggekeerd.
Niet voor niets is het beekdal van de Elperstroom
aangewezen als onderdeel van Natura 2000, het stelsel van de mooiste natuurgebieden in de Europese
Unie.
9 Gasleiding
Deze brede baan met heide en jong bos is het tracé
van een hoofdgasleiding van de Gasunie. Omdat de
leiding altijd toegankelijk moet blijven, wordt de
strook van tijd tot tijd open gekapt, zodat er geen
hoogopgaand bos ontstaat. De gevarieerde structuur
Ook dood hout leeft.
7 Scharrelaar voelt zich thuis
met zonnige open plekken is in trek bij vlinders en
libellen. Ook de levendbarende hagedis komt hier
graag.
Dassen voelen zich wonderwel thuis in de bossen
van Schoonloo. Samen met de bossen van Grolloo en
Hooghalen vormen deze het kerngebied van de das
in Drenthe. Dassen bouwen hun burchten vaak in
het bos, want ze houden van rust en stilte rond de
Informatie
woning. ’s Nachts gaan ze op zoek naar allerlei eet-
Het Zwattepad is één van de gemarkeerde
baars. Op hun strooptochten bezoeken ze dan graag
wandelroutes van Staatsbosbeheer in de bos-
kleinschalige graslandgebieden zoals dit: daar is
wachterij Schoonloo. Alle routes vindt u op de
altijd wel wat te halen.
Staatsbosbeheer-Falkplankaart Midden/
8 Elperstroom: natuur van topklasse
Drenthe (kaart nummer 10).
Voor meer informatie kunt u terecht bij
Staatsbosbeheer Middenveld, Ieberen 1, 9442
Vanaf dit punt heeft de Elperstroom zijn natuurlijke
TJ Elp, telefoon 0592 – 29 21 90, of op www.
slingerende loop en glooiende oevers teruggekre-
staatsbosbeheer.nl
gen. De percelen langs de beek ontwikkelen zich
weer tot bloemrijk grasland. Iets verder stroomafwaarts liggen langs de Elperstroom schrale graslan-
© Staatsbosbeheer 2009 | Tekst: Henk van den Brink | Fotografie:
Andries de la Lande Cremer | Illustratie: Ulco Glimmerveen