Mechelse Heide

Het grindwinningsgebied waarvoor het herstructureringscomité bevoegd is en zoals afgebakend volgens het
gewestplan is ca. 263 ha groot en behelst volgende twee zones:
• Mechelse Heide Zuid
Dit gebied situeert zich op het grondgebied van de gemeente Maasmechelen, ten zuiden van de Steenweg
naar As (N763).
• Mechelse Heide Noord
Dit gebied situeert zich eveneens op het grondgebied van Maasmechelen, maar dan ten noorden van de
Steenweg naar As, aan de overzijde van voormelde groeve Mechelse Heide Zuid.
Aangezien inmiddels gebleken is dat de binnen het gewestplan afgebakende berggrindwinnings-gebieden niet
zullen volstaan om de toegekende quotumtonnen berggrind te realiseren werd een ontwerp gewestelijk
uitvoeringsplan ‘berggrindontginning Kempens Plateau’ uitgewerkt. Dit ontwerp-RUP is inmiddels definitief
vastgesteld (20-05-2005).
Middels dit RUP worden een drietal zones afgebakend als uitbreiding op voormelde zones:
1 deelgebied G1 (korte been L) vormt een uitbreiding van het gebied Mechelse Heide Zuid en situeert zich ten
zuiden van deze groeve;
2 deelgebied G2 (spoorwegbocht) vormt een uitbreiding van het gebied Mechelse Heide Noord en situeert zich
ten noorden van deze groeve op het grondgebied van de gemeente As;
3 deelgebied G3 (lange been L) vormt eveneens een uitbreiding van het gebied Mechelse Heide Zuid en
situeert zich ten oosten van deze groeve.
Het totale grindwinningsgebied inclusief deze uitbreiding is ca. 346 ha groot.
Vroegere herinrichtingsvisie
Mechelse Heide Zuid
Vermits het gewestplan destijds voor deze groeve de nabestemming landbouw voorzag werd hier na ontginning
het volledige terrein relatief vlak afgewerkt met een enkele meters (ca. 5 m) dikke laag dekgronden en met
steilere hellingen rondom het gebied.
Nadat middels de laatste gewestplanwijziging van 2001 de nabestemming werd gewijzigd naar bijzonder
ontginningsgebied met nabestemming natuurgebied werd de landbouwactiviteit in het gebied stopgezet. Thans
kent deze groeve dan ook spontane natuurontwikkeling.
Mechelse Heide Noord
Het herstructureringscomité opteerde in deze
groeve voor een maximale ontgrinding waarna in
de
herstructureringsfase
enkel
de
ontginningshellingen rondom de groeve, middels
de bij ontgrinding vrijkomende dekgronden en
storingslagen, afgezwakt werden tot relatief zacht
glooiende, variërende taluds en waarbij dus het
binnengedeelte van de ontginningsput niet werd
heraangevuld.
Gezien het gebied zich situeert tussen twee zeer
uitgestrekte groengebieden werd geopteerd voor
een nabestemming gericht op natuurontwikkeling,
passend binnen de ruimere context van het
plangebied:
wintereikenbos,
struweelzone,
steilrand, zandvlakte met een gradiënt van droge
naar natte heide, kleine verlandingspoelen,
stuifduinen, grindpartijen, … . Voorts voorziet het
plan een ontsluiting van het gebied via een
boswandelpad rondom het gebied en een fietspad
in het zuiden en het oosten.
Op deze wijze wenste het comité in te spelen op de visie welke inmiddels uit allerlei hoeken werd gelanceerd
om in de ruimere omgeving van het plangebied een nationaal park uit te bouwen. Anderzijds, hoewel het comité
opteerde voor een herstructurering in functie van een nabestemming als natuurontwikkeling, wenste het comité
evenwel een latere heraanwending van de groeve conform het gewestplan als ‘stortplaats voor huishoudelijk
afval’ niet nodeloos te hypothekeren. Vandaar dat geopteerd werd voor een niet heraanvullen van de bodem.
Voorliggende herinrichtingsvisie
Inmiddels werd de nabestemming van beide voormelde groeves middels de gewestplanwijziging herzien waarbij
na ontgrinding een herinrichting in het kader van natuurontwikkeling dient uitgewerkt, waarna (buiten de context
van het Grinddecreet) beide voormelde groeves verder ontzand zullen worden en vervolgens weerom
heringericht in functie van natuurontwikkeling. Middels voorliggend RUP werden vervolgens drie
uitbreidingsgebieden voor ontgrinding met nabestemming natuurontwikkeling toegevoegd.
Parallel
met
en
in
overeenstemming
met
de
haalbaarheidsstudie en het ontwerp-RUP wordt momenteel
(in opdracht van de exploitanten) de laatste hand gelegd aan
een MER-studie die het ruimere plangebied bestrijkt. In deze
MER-studie – die vertrekt van dezelfde visie en planvorming
als de haalbaarheidstudie horend bij het ontwerp-RUP –
werd een eerste impressie opgenomen van het gewenste
nabestemmingsreliëf voor het gehele gebied evenals een
natuurdoeltypenplan.
Na
bespreking
heeft
het
herstructureringscomité deze visie in grote lijnen
geadapteerd en besloten om de nodige bouw- en
uitvoeringsdossiers te laten uitwerken aan de hand van deze
plannen.
• Er werd geopteerd voor een herinrichting in functie van
natuurontwikkeling aangezien het volledige plangebied
zich situeert in de doelzone van het Nationaal Park Hoge
Kempen.
• In het plandeel ‘Mechelse Heide Zuid en deelgebieden
G1 en G3’ wordt een grote, relatief diepe plas voorzien
omzoomd door ondiepere, zacht glooiende partijen
waarbij een gradiënt ontstaat van meer vochtig naar
drogere vegetatietypes (struweelrijk grasland, rietmoeras,
natte heide met kleinere plasjes, droge heide,
bosranden) terwijl in het noordelijk deel van de groeve
Mechelse Heide Zuid, waar zich thans de slibbergingen
bevinden, middels het wasslib vrijkomend bij de grind- en
zandverwerking, een rietzone wordt gecreëerd.
• In het deelgebied G1 ontstaat, vertrekkend vanuit de groeve Mechelse Heide Zuid, een gradiënt van natte
heide met hierin eventueel kleinere plasjes naar droge heide om tenslotte tegen de rand van de groeve uit te
deinen in een bosrand.
• Het deelgebied G3 varieert van een landschapsmozaïek van heide en schraal grasland met plasjes naar, in
aansluiting op het natuurgebied Mechelse Heide, droge heide.
• Het plandeel van de Mechelse Heide Noord stemt in grote lijnen overeen met de door het
herstructureringscomité voorziene herinrichting.
• Hierop aansluitend voorziet men in het deelgebied G2 een open corridor waarbij het heidelandschap uit de
Mechelse Heide Noord zich verder uitstrekt over de middenzone van de uitbreiding. De oostelijke en
westelijke flank van deelgebied G2 worden net zoals in de Mechelse Heide Noord bebost.
Mechelse Heide Noord + uitbreidingsgebied G2
Het thans binnen het herstructureringscomité
voorliggend herinrichtingsplan (zoals vergund en zoals
momenteel gerealiseerd wordt op het terrein) blijft in
grote lijnen behouden. Enkel in de zone waar
aansluiting gezocht moet worden naar de ontgrinding
van het uitbreidingsgebied G2 zullen plaatselijke
aanpassingen in het plan noodzakelijk zijn.
Voornaamste gevolg van de uitbreiding is dat de
steilrand, langs welke zone de ontsluiting van het
nieuwe gebied gebeurt, verdwijnen zal.
Het deelgebied G2 vormt een uitbreiding van de
groeve Mechelse Heide Noord en sluit qua
herinrichting dan ook aan bij dit gebied. Zo zullen in dit gebied na ontgrinding ook enkel de flanken
heraangevuld worden terwijl de ontsluitingsstructuur (boswandelpad….) vanuit de groeve Mechelse Heide
Noord doorgetrokken wordt in de uitbreiding van de groeve. Ook qua beplanting en vegetatietypes zal een en
ander aansluiten bij elementen uit de groeve Mechelse Heide Noord.
Mechelse Heide Zuid + uitbreidingsgebieden G1 en G3
Hoewel de plannen bij de MER ook reliëf- en natuurdoeltypenplannen na ontzanding van de groeve Mechelse
Heide Zuid toevoegen, dient opgemerkt dat deze ontzanding niet onder de bevoegdheden van het Grinddecreet
valt. Wel wordt verondersteld dat deze plannen door de exploitanten bij herinrichting na ontzanding als leidraad
gebruikt zullen worden.
Enkel die ingrepen welke noodzakelijk zijn om de
deelgebieden G1 en (desgevallend G3) te ontsluiten
ten behoeve van ontgrinding zullen dan ook door het
herstructureringscomité voorzien worden.
Voor de deelgebieden G1 en G3 opteerde het comité
voor een herstructurering van de grondschotel na
ontgrinding waarna deze gebieden zich via natuurlijke
processen spontaan zullen ontwikkelen naar
natuurgebieden. Dit betekent dat in deze gebieden in
principe enkel een reliëfwijziging gerealiseerd wordt
waarbij de grondschotel wordt aangelegd in functie van
de gewenste natuurtypen achteraf. Na realisatie van
de grondschotel zullen geen verdere ingrepen worden
voorzien. In principe zullen de vrijkomende gronden
(net zoals in Mechelse Heide Noord en deelgebied G2)
verwerkt worden in de taluds rondom de buitengrenzen
van de groeve.
Hierbij dient opgemerkt dat de zone G3 enkel zal
aangesneden worden indien blijkt dat dit noodzakelijk is
met het oog op het behalen van het globale
berggrindquotum. De wijze waarop en de mate waarin de
ontgrinding – en hierop aansluitend dus ook de
herinrichting – zal gebeuren, zal op dat ogenblijk
geëvalueerd worden afhankelijk van de dan nog
noodzakelijke ontgrinding.