Vakinhouden Maatschappelijk Werk A. SOCIAAL WERK Eenheid

TNA
Centrum voor volwassenenonderwijs
http://www.tna.be
Vakinhouden Maatschappelijk Werk
A. SOCIAAL WERK
Eenheid Sociologische vraagstukken
conceptuele bouwstenen uit de sociologie: interactie en communicatie,
sociale posities, rollen en status, institutie, socialisatie, sociale conflicten
netwerken, conflicten, groepen en cultuur, macht en ideologie
behandeling van enkele actuele maatschappelijke items vanuit het
sociologische paradigma, bijvoorbeeld:
o (on)gelijkheid in het onderwijs
o armoede sociologisch bekeken
o gezondheidszorg (sociale stratificatie en ongelijkheid, zichtbare en
verdoken machtsgroepen, economische en politieke invloeden,
spanning tussen theorie en praktijk van het beleid)
o jeugdcultuur en criminaliteit (met b.v. socialisering, conformisme en
deviantie, sociale reproductie versus sociale verandering)
o racisme en intergratie (maatschappelijke betekenis van het begrip
racisme)
o arbeid (sociale stratificatie en ongelijkheid, institutionalisering,
armoede en ongelijkheid)
o nieuwe sociale organisatie- en interventievormen
o de invloed van de media
Psychologische vraagstukken
psychologie: wat, waarom, hoe gaat men te werk
de posities van het ik in relatie tot de anderen en de wereld
waarden, normen en drijfveren voor menselijk gedrag
omgaan met verschillen
beïnvloeden en beïnvloed worden
ontwikkelen en leren in de verschillende levensfasen
specifieke spciaal-psychologische thema’s, b.v. sociale waarneming en
zelfperceptie, groepsnormen, de attributie van het eigen gedrag,
hulpeloosheid empowerment
1
Maatschappelijk Werk
TNA
Centrum voor volwassenenonderwijs
http://www.tna.be
Sociaal-economische vraagstukken
conceptuele bouwstenen uit de economie zoals markt en marktmechanisme,
vraag- en aanbod, markttypes, marktgebeuren en prijsvorming, economische
conjunctuur, consumenten- en producentengedrag
deze bouwstenen worden aangebracht via de behandeling van enkele
belangrijke en actuele economische items zoals:
o actieve welvaartsstaat, arbeidsmarkt, werkloosheid en tewerkstelling
o de nieuwe sociale kwestie(s)
o inkomens(her)verdeling
o overheidshuishouding en begrotingsproblematiek
o internationale economie, globalisering
Filosofische en ethische vraagstukken
mensbeelden, maatschappij- en cultuurmodellen in hun historische en
antropologische context: relativiteit, waardegebondenheid en dynamisch
karakter van menselijke cultuur
zingevingsvraagstuk, zin en geluk
actuele sociaal en politiek-filosofische thema’s die de maatschappij en het
sociaal werkveld beroeren, bijvoorbeeld
o rationaliteit in de risicomaatschappij
o individualisering en burgerschap, democratiseringsconcepten
o rechtvaardigheid
o mensenrechten en zorgethiek
o arbeid en techniek
Organisatieleer
het verschijnsel ‘organisatie’ en de doelmatigheid van organisaties
de fasen in de ontwikkeling van een organisatie
een typologie van organisaties en de eigenheid van welzijnsorganisaties
het organisatieklimaat en de organisatiecultuur
taak- en functievorming in organisaties
teamontwikkeling en motivatie
processen in organisaties
strategieën voor organisatieverandering: hoe zet men ‘verandering’ in gang
organisatie-ontwikkeling: interventiemodellen en begeleiden van
verandering
2
Maatschappelijk Werk
TNA
Centrum voor volwassenenonderwijs
http://www.tna.be
Communicatieve vaardigheden
het communicatieproces en het eigen communicatieprofiel (onder meer de
eigen sterktes en zwaktes - referentiekader)
keuze van communicatiekanalen
basiselementen van communicatie: identiteit en filters; bewuste en
onbewuste communicatie, niveaus van communicatie, storingen, actief
luisteren, meningen en gevoelens uiten …
verbale en non-verbale communicatie, feedback geven en ontvangen
territorium
assertiviteit, kritiek geven en krijgen
taakgerichte communicatie: de eigen inbreng, samenvatten, argumenteren
communicatie vanuit verschillen in cultuur, gender, positie
Samenwerkingsvaardigheden
soorten groepen en vergaderingen
kernelementen van efficiënt vergaderen
communicatie en besluitvorming in groepen
rollen en posities in groepen
ontwikkelingen in groepen
macht, beïnvloeding en leiding in groepen
conflictpreventie en conflicthantering
onderhandelen: intensiteit van belangen, structuur van een onderhandeling,
procedures, creativiteit bij onderhandelingen
Geïntegreerde competentieverwerving 1
thema’s waarbij inzichten en methoden uit de andere modules verwerkt
worden, in verband gebracht worden met de eigen praktijk en geïntegreerd
worden
thema’s die de individuele cursisten vanuit de eigen praktijk als leermateriaal
inbrengen
leerstijlen en het proces van integrerend leren
Dit vak vindt plaats buiten de school in de vorm van een driedaagse in
internaatverband.
3
Maatschappelijk Werk
TNA
Centrum voor volwassenenonderwijs
http://www.tna.be
Geïntegreerde competentieverwerving 2
thema’s waarbij inzichten en methoden uit de andere modules verwerkt
worden, in verband gebracht worden met de eigen praktijk en geïntegreerd
worden
thema’s die de individuele cursisten vanuit de eigen praktijk als leermateriaal
inbrengen
leerstijlen en het proces van integrerend leren
Geïntegreerde competentieverwerving 3
Een geïntegreerde opdracht op basis van de competenties verworven in de
verschillende modules en de werkpraktijk
MAATSCHAPPELIJK WERK
Maatschappelijk werker als beroep
De historische en maatschappelijke situering van de ontwikkeling van het
beroep
De huidige invulling van het beroep in relatie tot de vigerende
maatschappelijke discussies en probleemformuleringen en in relatie tot
andere actoren op het werkterrein, landelijk en in internationaal perspectief
Beroepscode van de Maatschappelijk Assistent
Beroepsprofiel en basiscompetenties van de maatschappelijk werker
Sociale instituties en de verzorgingsstaat
de verzorgingsstaat en de actieve welvaartsstaat
instituties in het kader van de verzorgingsstaat:
de sociale zekerheid
het welzijnsbeleid met
o de volksgezondheid: lichamelijke en geestelijke gezondheidszorg
o het algemeen welzijnswerk
o de OCMW’s
o de CLB’s
o de gezinszorg
o de bijzondere jeugdbijstand
o het beleid t.a.v. personen met een handicap
o de thuiszorg
o allochtonen
4
Maatschappelijk Werk
TNA
Centrum voor volwassenenonderwijs
http://www.tna.be
de bejaardenzorg
instituties rond arbeid
o
Sociaal-wetenschappelijk onderzoek
de opbouw en het verloop van een sociaal/sociologisch onderzoek, de
problemen die zich stellen en de keuzes die gemaakt moeten worden
het verzamelen, analyseren en interpreteren van gegevens
waargenomen gegevens overzichtelijk presenteren en/of samenvatten
methoden en technieken voor sociaal/sociologisch onderzoek
observatie en rapportage
Biologische basis van het menselijk gedrag
neurofysiologie
de bouw, werking en ontwikkeling van het zenuwstelsel
de belangrijkste onderdelen van het zenuwstelsel
gedragsproblemen ten gevolge van een verstoorde werking van de
informatieoverdracht op celniveau en het ingrijpen van buitenaf (bvb
medicijnen, drugs)
erfelijkheidsleer
algemene structuur en basismechanismen van de erfelijkheid
wetmatigheden i.v.m. erfelijke overdracht
begeleiding van mensen die met erfelijke afwijkingen te maken krijgen
in hoeverre worden gedragseigenschappen (on)rechtstreeks beïnvloed door
erfelijke factoren?
Sociaal recht
Basis van de sociale zekerheidswetgeving
o De verschillende werknemersregelingen: de gezinsbijslag, de
ziekteverzekering, de pensioenen, de jaarlijkse vakantie, de
werkloosheidsverzekering
o Het sociale statuut van de zelfstandigen met zijn verschillende
regelingen
o Het bestaansminimum/leefloon
o Kritiek van het bestaande sociaal zekerheidsstelsel
Basis van de arbeidswetgeving
Capita uit de wet op de arbeidsovereenkomsten
De arbeidsrechterlijke organisatie van de arbeid
Het collectieve arbeidsrecht
5
Maatschappelijk Werk
TNA
Centrum voor volwassenenonderwijs
http://www.tna.be
Specifieke thema’s, bijvoorbeeld: de arbeidsongevallenwet, de regelingen
voor gehandicapten…
Oriëntatie op democratie en rechtstaat
de politieke instellingen in België op het wetgevend en uitvoerend vlak en
hun link met de Europese en internationale instellingen
de structuur van het rechtsapparaat: de diverse rechtstakken, de gerechtelijke
instellingen
de verschillende rechts- en mediabronnen
basisbegrippen uit het burgerlijk recht
analyse- opzoekingsmethoden i.v.m. de rechtsbronnen
Sociaal juridische hulpverlening
Personen- en familierecht, bijvoorbeeld
o afstamming en nationaliteit, ouderlijke rechten en plichten, voogdij;
o huwelijk, samenwonen, echtscheiding en scheidingsbemiddeling;
o rechts- en handelingsbekwaamheid, o.a. rechten en plichten van
minderjarigen en van feitelijk meerderjarigen die – in mindere of
meerdere mate - juridisch onbekwaam zijn (verklaard);
o overlijden en erfrecht.
Huren: huurcontract, verbreking, huurprijs en duur van de huur
Kopen – verkopen met aandacht voor krediet op afbetaling,
consumentenkrediet en schuldbemiddeling
Psychosociale hulpverlening
Interacties tussen personen en hun omgeving
Materiële en immateriële aspecten
De historisch-maatschappelijke situering en ontwikkeling van de
psychosociale hulpverlening
Basisvoorwaarden en stappen in psychosociale hulpverlening
Dossiervorming en rapportering
Specifieke methodieken en situaties, bijvoorbeeld:
o Telefonische hulpverlening
o Hulpverlening aan cliënten in situaties van kansarmoede
o Hulpverlening aan niet-vrijwillige cliënten
o Casemanagement, zorgbemiddeling en zorgcoördinatie
o Taakgerichte hulpverlening
o Maatzorg
6
Maatschappelijk Werk
TNA
Centrum voor volwassenenonderwijs
http://www.tna.be
Thema’s en problematieken, bijvoorbeeld:
Sterven en stervensbegeleiding
Crisissituaties en crisisinterventie
Psychosomatiek en begeleiding
Persoonsgecentreerd werken
Psychologische, biologische, sociale, economische en zingevingaspecten
binnen situaties van hulpvragers
Werken aan sociale vaardigheden van hulpvragers
o Leerprocessen bij mensen en methodische modellen van leren
o Basisprincipes bij het leren en aanleren van sociale vaardigheden bij
cliënten
o Emancipatorische en empowerende houding bij de hulpverlener
Concrete en informatieve hulpverlening
Structuurgericht werken
De signaalfunctie van het maatschappelijk werk
Beleidsgericht werken en de dynamiek ervan
Beleidsactoren en beleidsniveaus
Preventie: methoden en projectmatig werken
Netwerkhulpverlening
Samenlevingsopbouw
Organisatieoverstijgende samenwerking en netwerkvorming
(beleidsnetwerken)
Een selectie uit initiatieven en ervaringen op domeinen zoals
armoedebestrijding, wonen, werken, leren, welzijn en intercultureel
samenleven, …
Systeemgericht werken
Groepsmaatschappelijk werk
o Functies van groepen en groepswerk in de hulpverlening
o Fasering van het groepswerk, plannen en programmeren van
activiteiten
o Processen in groepen
o Methoden en technieken
Meervoudige partijdigheid
Gezinsbenadering vanuit het systeemdenken
7
Maatschappelijk Werk
TNA
Centrum voor volwassenenonderwijs
http://www.tna.be
Centrale begrippen uit de systeemtheorie en het functioneren van ‘gezonde’
gezinnen, gezinsfasen, genogram
Analyse van de hulpvraag en hypothesevorming
Circulaire bevragingstechniek en actietechnieken
Sociaal-agogische vaardigheden
Het begrippenkader over sociale en sociaalagogische vaardigheden, sociaal
inzicht en sociale competentie
De persoon van de facilitator in het sociaalagogische proces
Basisvaardigheden van de maatschappelijk werker, bij wijze van voorbeeld:
feedback geven, omgaan met weerstanden, beïnvloeden, (bege)leiden,
positief labelen, herkaderen…
De agogische relatie
De werksetting
Procesmatig en methodisch werken
Methodisch werken 1 TV
Beroepsactiviteiten als maatschappelijk werker - eerste stage
Methodisch werken 2 TV
Beroepsactiviteiten als maatschappelijk werker - tweede stage
Supervisie 1
Praktijksituaties bespreken bij methodisch werken 1
Reflecteren over praktijksituaties: observeren-voelen-denken-handelenopnieuw observeren-opnieuw voelen-denken-handelen-... Zowel individueel
met je superviso als in groep.
Supervisie 2
Praktijksituaties bespreken bij methodisch werken 2
Reflecteren over praktijksituaties: observeren-voelen-denken-handelenopnieuw observeren-opnieuw voelen-denken-handelen-... Zowel individueel
als in groep
8
Maatschappelijk Werk
TNA
Centrum voor volwassenenonderwijs
http://www.tna.be
KEUZEMODULES
Opvoeding en opvoedingsbijstand
Opvoeding en opvoedingsproblemen nu en in het verleden
Kind- en jeugdbeeld in historisch perspectief
Opvoedingsmodellen en hun historische en maatschappelijke gesitueerdheid
Het analyseren van hulp- en opvoedingsvragen
Problematische opvoedingssituaties
Het situeren van disfunctioneel gedrag binnen zijn relationele context
Straf- en jeugdbeschermingsrecht
Situering, beginselen en basisbegrippen van het strafrecht
Het misdrijf (kwalificatie en bestanddelen)
De straf (indeling en criteria voor straftoemeting)
Het strafrechtbedelingssysteem (vooronderzoek, straftoemeting,
strafuitvoering, strafeinde)
Beschermen, helpen en straffen van minderjarigen: historiek en krachtlijnen
Wetgeving m.b.t. jeugdbescherming
Voorzieningen bijzondere jeugdbijstand
Omgaan met diversiteit
het begrippenkader multicultureel, intercultureel, etnisch,
diversiteitsmanagement
identiteit als dynamisch begrip met een culturele component
racisme in een historische en hedendaagse context
interculturele communicatie en interculturele negotiatie
interculturele hulpverlening
een ethisch perspectief t.a.v. de omgang met diversiteit
programma’s en initiatieven in Europees en mondiaal perspectief
9
Maatschappelijk Werk