Veilig internetten, hoe moet dat?
advertisement
Veilig internetten, hoe moet dat? Oktober 2013 Inhoudstafel In Game aankopen: betaal en verhoog je spelplezier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Kinderen in het wereldwijde web: een beknopte gids voor ouders. . . . . . . . . . . 6 Phishing, hap niet toe! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Betalen op internet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Privacy op het internet: hoe u gevolgd wordt en wat u eraan kunt doen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 De betrouwbaarheid van websites. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Interessante sites. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Veilig internetten, hoe moet dat? In Game aankopen: betaal en verhoog je spelplezier Internet thuis en in elke kamer, de opkomst van sociale media, de ontwikkeling van ‘internetgeconnecteerde’ spelconsoles en de alomtegenwoordigheid van smartphones of tablets hebben de markt van online spelletjes een ongelooflijke boost gegeven. Maar, er schuilt een addertje onder het gras… Online games zijn vandaag big business. Het populaire Farmville bijv. had binnen de 2 maanden na lancering maar liefst 11,5 miljoen gebruikers. Het ondertussen bijna ‘klassieke’ World of Warcraft telt wereldwijd niet minder dan 10 miljoen geregistreerde gebruikers (cf. www.saferinternet.org online-gaming) (1). In app/in game: een gratis verhaal in gameverpakking Game-ontwikkelaars en exploitanten van online games zijn privébedrijven en proberen – evident – op allerlei manieren winst te realiseren. Eén van de meest lucratieve technieken om online games op korte termijn te laten renderen is ervoor te zorgen dat een spel op het eerste zicht gratis lijkt, maar uiteindelijk toch geld kost. Deze vorm van misleiding heeft een naam: in app of – juister – in game aankopen. In-game aankopen zijn extra aankopen tijdens het spelen van een online game of een spelletje dat online verkrijgbaar is. Spelletjes worden ‘gratis’ aangeboden en kunnen als app(licatie) gedownload worden op tablet, smartphone of PC. Bedrijven die deze spelletjes aanbieden, richten zich – u raadt het al – bij voorkeur op steeds jongere kinderen, tieners en adolescenten. Enkele voorbeelden (cf. www.consumentenautoriteit.nl, (2) www.mijnkindonline.nl) (3) •Tijdelijk gratis: het spel kan slechts voor een beperkte tijd (bijv. een uur) gratis gespeeld worden. •Gratis + extra: een basisversie van het spel speel je gratis. Als je ‘extra’s’ wil verwerven die het spel sneller laten vooruitgaan of als je het spel op een hoger level wil spelen, kan je daarvoor betalen (met ‘echt’ geld). •Zeer grote verschillen in kostprijs: de prijs van extra’s varieert soms heel sterk (bijv. van 4 € tot 79,99 € bij smurfvillage.com) (4). Een onvoorzichtige adolescent die overmoedig of per vergissing betaalt, riskeert op die manier in een oogwenk zeer veel geld uit te geven. •(Virtueel) geld: door te spelen verdien je ‘gamevaluta’ en dat kan je gebruiken om virtuele kledij of decoratie te kopen. Je kan het virtuele geld echter ook kopen met echt geld. •Betalen met persoonsgegevens: het spel lijkt gratis, maar om te kunnen spelen moet je je inschrijven. Deze gegevens worden gebruikt om tijdens het spelen online advertenties op maat van de speler te tonen. •Belonen van aandacht voor advertenties: spelers verdienen ‘extra’s’ als ze advertenties aanklikken. 3 Veilig internetten, hoe moet dat? Betaalmogelijkheden Betalen kan zeer flexibel en wordt zo toegankelijk mogelijk gemaakt: via internetbanking, kredietkaart of PayPal of via kleine betalingen per sms, telefoon, telefoonkaart (pre-paid) en O90x-nummer. Voor deze micro-betalingen via telefoon is geen tussenkomst van de ouders vereist. Kinderen die op één of andere manier kunnen beschikken over kredietkaartgegevens en paswoord van één van de ouders hebben in het recente verleden op die manier al flink wat geld uitgegeven, soms met spijtige gevolgen voor de financiële situatie van hun ouders (cf. hln.be, 2010) (5). Wat is het probleem? De methode om snelle winsten te genereren door het aanbieden van ‘gratis’ spelletjes die tijdens het spel toch betalend blijken te zijn, roept heel wat vragen op… Smartphone of tablet worden verkocht met instellingen die in game aankopen a priori toelaten. Volwassen en jonge consumenten zouden er veel meer bij gebaat zijn als deze producten in een veilige ‘modus’ verkocht werden: uitvoeren van in app en in game aankopen wordt op die manier een bewuste beslissing (cf. OIVO, 2013 NL OIVO, 2013 FR) (6). Kinderen gaan – bijv. via het gebruik van tablets – steeds jonger online en worden via online games aangezet tot kopen. Voor kinderen jonger dan 12 is betaling via internet of sms echter zeer abstract: ze staan er te weinig bij stil dat ze met ‘echt’ geld betalen. Jongere en oudere tieners worden bij hun keuzes voor specifieke aankopen bovendien sterk beïnvloed door de keuzes en meningen van leeftijdsgenoten en vrienden. Betalen wordt ook zeer makkelijk gemaakt: voor online verrichtingen heb je de toestemming van de ouders nodig, betalen via sms of door te bellen kan zonder tussenkomst van de ouders. Zelfs bij het uitgeven van kleine bedragen kan het totaalbedrag snel oplopen en jongere of oudere consumenten krijgen op geen enkel moment een overzicht van het totale bedrag dat al werd uitgegeven. De creativiteit die aangewend wordt om kinderen aan te zetten tot kopen, kent geen grenzen. Een voorbeeld: een jongere verwerft tijdens het spel een uniek (en gratis!) lidmaatschap dat hem of haar in staat stelt mooie en plezante virtuele spulletjes te kopen. Eens dit gratis lidmaatschap afloopt, zijn de spulletjes echter plots onbruikbaar geworden, tenzij… u raadt het al! Hoe kunnen kinderen en ouders deze problemen voorkomen? (2) (3) Vertrouwensrelatie en goede afspraken •Praat met je kind over internetgebruik op computer, tablet of smartphone: binnen een vertrouwensrelatie zullen uw kinderen vlugger praten over eigen ervaringen en hulp zoeken als dat nodig is. •Speel eens een game met uw kind, laat hem of haar het spelletje aan u uitleggen en probeer samen heel het spel te doorlopen. Tijdens het spelen kan je met elkaar discussiëren over mogelijke risico’s. •Maak goede afspraken over internetspelletjes, spelmoment en speelduur en hou – zeker bij kinderen jonger dan 12 – een oogje in het zeil. •Controleer of de inhoud van het spel aangepast is aan de leeftijd van uw kind (bijv. via het Pan European Game Information of PEGI – systeem). •Zorg ervoor dat uw zoon of dochter steeds de correcte leeftijd invult bij het aanmelden voor een online game. 4 Veilig internetten, hoe moet dat? Bescherm de privacy van uw kind •Lees samen met uw kind de algemene gebruiksvoorwaarden voor het zich als gebruiker voor een online game laat registreren. •Leer uw kroost zo weinig mogelijk persoonlijke gegevens door te geven op het internet. Online uitgaven: onaangename verrassingen voorkomen •Maak afspraken over online geld uitgeven en maak duidelijk wat de gevolgen zijn als afspraken niet worden gerespecteerd. •Hou de gegevens van je kredietkaart voor jezelf. Overweeg om de PC uit te schakelen nadat u aankopen hebt gedaan via het internet. •Pas uw instellingen aan: zorg ervoor dat creditcard gegevens steeds opnieuw moeten ingevoerd worden voor elke aankoop, anders is een nieuwe aankoop zo gebeurd! •Controleer regelmatig uw bankrekening en telefoonrekening op onvoorziene en onverwachte uitgaven. •Stel duidelijke grenzen aan de maandelijkse kost van de mobiele telefoon, leg uit aan uw kind dat bellen, sms’en en in game aankopen niet gratis zijn. Beveiligen waar het kan •Pas uw instellingen aan: stel een wachtwoordbeveiliging in voor aankopen binnen een spel. Deze beveiliging verschilt naargelang u gebruik maakt van Apple producten (NL) Apple producten (FR) of Android (NL) Android (FR). •Overweeg om uw mobiel telefoonnummer of dat van uw kind te laten blokkeren voor sms-diensten. •Overweeg om specifieke dure telefoonnummers (bijv. 090x) te laten blokkeren. Bronnen: 1) http://www.saferinternet.org/online-issues/parents-and-carers/online-gaming (geraadpleegd op 21 08 2013) 2) Autoriteit Consument en Markt, Marktscan naar Online Games. Den Haag, Juli 2013. 18 p. Online 3) Pijpers, R. (red.), et. al., Pas op je portemonnee! Over geld uitgeven in virtuele kinderwerelden. Stichting mijn kind online, oktober 2011, 44 p. Online 4) http://www.mysmurfsvillage.com/category/smurfs-village-guide/currency (geraadpleegd op 21 08 2013) 5) www.hln.be , Tiener spendeert ruim 1000 Euro aan Farmville, april 2010 Online 6) Caminiti, M., In-app aankopen blokkeren helpt gepeperde facturen te vermijden, OIVO, februari 2013 Online 5 Veilig internetten, hoe moet dat? Kinderen in het wereldwijde web: een beknopte gids voor ouders We kunnen het internet beschouwen als een ruimte vol nieuwe kansen en mogelijkheden of als een wereld vol bedreigingen waarin duidelijke en strikte regels noodzakelijk zijn. Feit is dat het jonge volkje het internet enthousiast gebruikt om zich te informeren, met de buitenwereld te communiceren en zich te amuseren. Deze handige en beknopte gids laat u toe uw nieuwsgierige en leergierige kroost zo goed mogelijk te begeleiden tijdens hun exploratie van het wereldwijde web. Enkele voorbeelden uit de actualiteit Het pestgedrag op de sociale netwerksite Ask.fm leidt begin augustus 2013 tot de zelfmoord van een Brits tienermeisje (DS 14 08 2013, p. 2). Een Antwerpse studente ontdekt een oude privé-foto van zichzelf op anonib.com. Ze dient klacht in tegen een ex-lief (DM 20 08 2013, p. 7). Volgens een schooldirecteur uit New York gebruiken meer en meer jongeren de app(licatie) Snapchat om seksueel getinte foto’s te versturen. Deze applicatie zorgt ervoor dat berichten, foto’s of video’s na minimum 1 tot maximaal 10 seconden automatisch vernietigd worden (DH 19 08 2013). Het zijn slechts enkele voorbeelden uit de actualiteit die aantonen dat het gebruik van (mobiel) internet door kinderen en jongeren niet zonder risico is. Toezicht, begeleiding en aangepaste regelgeving is dan ook onontbeerlijk. Kenmerken van (mobiel) internet doen sommige risico’s toenemen Een aantal specifieke kenmerken van het internet doen de risico’s van internetgebruik toenemen. Online gebeurtenissen worden makkelijker ‘uitvergroot’ dan gebeurtenissen in de offline wereld en deze gebeurtenissen blijven zeer lang zichtbaar voor een ruim publiek. Via internet kan je relatief makkelijk contact leggen met onbekenden, zonder enige zekerheid over elkaars identiteit (SCP, 2011, p. 14) (1). Mobiel internetgebruik (smartphone, tablet) is moeilijker controleerbaar door de ouders. Bovendien zijn de meeste smartphones tegenwoordig voorzien van een GPS, waardoor jongeren het risico lopen dat hun locatie nauwkeurig kan bepaald worden (cf. www.digibewust.nl). Belgische kinderen en internet: de voornaamste risico’s Volgens Europees onderzoek (EU kids online network, 2011, p. 35) (2) zijn de meest voorkomende risico’s ervaren door Belgische jongeren: •online contact met iemand die de jongere nog nooit offline heeft ontmoet; •(peer-to-peer) ontvangen van seksueel getinte boodschappen met afbeeldingen (‘sexting’); •zien van seksueel getinte afbeeldingen op het internet; •kwetsende of schadelijke inhoud aangemaakt door andere gebruikers; •iemand offline ontmoeten die het kind of de jongere online heeft leren kennen; •misbruik van persoonlijke gegevens; •ontvangen van kwetsende of pijnlijke boodschappen via internet. ‘Sexting’ is een relatief recent fenomeen dat snel aan populariteit wint door de opkomst van mobiel internet: jongeren of zelfs volwassenen sturen prikkelende foto›s of video›s van zichzelf door via sms, mail, sociale media… naar hun partner, een kennis of een totaal onbekende. Jongeren lijken nog te weinig te beseffen dat – eens de foto›s verstuurd zijn – ze volledig de controle verliezen over het gebruik ervan (www.clicksafe.be). 6 Veilig internetten, hoe moet dat? 43% van de bevraagde Belgische jongeren die actief zijn op het internet, heeft ervaring met 1 of meer van bovenstaande risico’s (EU kids online network, 2011, p. 35). Belang van voldoende weerbaarheid Deze opsomming van risico’s kan bij ouders de indruk doen ontstaan dat zijn of haar kind maar beter helemaal wegblijft van het internet. Het EU kids online network (2013) (3) wijst echter op het probleem van overbescherming van kinderen en jongeren… ‘zowel kinderen die overbeschermd worden (zoals in België en Frankrijk), als kinderen die veel internetvrijheid krijgen maar geen ouderlijke begeleiding, kunnen de meeste schade oplopen wanneer ze verrast worden door bijv. sexting, online pestgedrag, gewelddadige beelden of pornowebsites’ (www.knack.be 14 08 2013) (4). Nederlandse ouders laten hun kinderen meer risico’s nemen op het internet, maar zijn tegelijk ook intensiever bezig met de internetbegeleiding van hun kinderen. Nederlandse kinderen en jongeren krijgen dus meer gelegenheid om hun internetvaardigheden te oefenen en hebben daardoor een grotere weerbaarheid op het internet. Kinderen veilig op het internet: tips voor de ouders (Zie ook www.veiligonline.be , www.clicksafe.be) Algemeen: werken aan vertrouwen 1) Praat met je kind over internetgebruik op computer, tablet of smartphone: binnen een vertrouwensrelatie zullen uw kinderen vlugger praten over eigen ervaringen en hulp zoeken als dat nodig is. 2) Maak goede afspraken over (mobiel) internetgebruik: waarvoor mag internet gebruikt worden? Hoe lang en op welk tijdstip mogen de kinderen internetten? 3) Zorg ervoor dat je het internetgedrag van je kind kent, vraag hen ook te laten zien hoe ze met vrienden communiceren. 4) Laat je kind zelfstandig internetten, maar wel zoveel mogelijk in een gemeenschappelijke ruimte of op een zichtbare plaats. Algemeen: gezond wantrouwen in een onbekende internetomgeving 5) Kinderen en jongeren surfen vaak met te veel vertrouwen op het internet: maak zoon of dochter ervan bewust dat informatie op het internet soms onbetrouwbaar is. 6) Kinderen en jongeren hebben online vaak teveel vertrouwen in anderen: maak zoon of dochter dat mensen leren kennen via internet risico’s inhoudt, niet iedereen op het internet is wie hij of zij beweert te zijn. 7) Leer uw kinderen zeer voorzichtig te zijn met het vrijgeven van persoonlijke gegevens en foto’s via websites, chat, e-mail, sociale netwerksites of online (multiplayer) games. Algemeen: benut de bestaande beveiligingsmogelijkheden 8) Beveilig uw PC, laptop, tablet of smartphone met een firewall, antivirussoftware en antispysoftware. 9) Maak aparte gebruikersaccounts voor uw kinderen en leer ze paswoorden geheim te houden. 10) Benut de functies voor ouderlijk toezicht in het besturingssysteem (vb. Windows), internetbrowser (vb. Internet explorer), zoekmachine (vb. Google), e-mailprogramma (vb. Outlook) en mobiele telefoon. 7 Veilig internetten, hoe moet dat? 11) Leer samen met uw kind veilige profielen aan te maken met ingeschakelde privacy- instellingen, leer uw kind goed na te denken over foto’s op het profiel. 12) Stel een wachtwoordbeveiliging in voor aankopen binnen een spel. Deze beveiliging verschilt naargelang u gebruik maakt van Apple producten of Android. Veilig surfen •Zorg ervoor dat het mailadres van u of uw kinderen niet op het internet gepubliceerd wordt. •Gebruik voor jonge kinderen aanvullende filtersoftware… MAAR geen enkel programma is perfect, investeren in een vertrouwensrelatie blijft nodig. •Probeer af en toe samen te surfen op het internet : samen zoeken en leren versterkt de vertrouwensrelatie. Veilig online communiceren •Zorg ervoor dat uw kind een schuilnaam gebruikt tijdens het chatten en e-mailen. •Leer samen met uw kinderen een spamfilter te gebruiken. •Leer samen met uw kind onbekenden verwijderen uit een chat-contactlijst en contactpersonen weigeren of blokkeren in een lijst met contactpersonen. •Leer uw kinderen enkel te reageren op boodschappen van mensen die ze ook offline kennen. •Als ze willen afspreken met een chatvriendje of -vriendinnetje, moeten ze daarvoor jouw toestemming vragen. •Maak uw kinderen duidelijk dat digitale foto’s blijven circuleren op het internet en makkelijk tegen hen gebruikt kunnen worden. •Maak uw kind duidelijk dat fouten maken mag, zoek nadien samen naar oplossingen. Kinderen leren omgaan met cyberpesten •Voorkom cyberpesten door uw kinderen te leren hoe ze hun privacy kunnen beschermen. •Probeer op de hoogte te zijn van het sociaal netwerk van uw kinderen. •Probeer samen met andere ouders en leerkrachten pesten en cyberpesten bespreekbaar te maken. •Leer uw kinderen niet te reageren op pestberichten. •Leer samen met uw kinderen hoe ze mensen die hen vervelende berichten sturen in de contactpersonenlijst kunnen blokkeren. •Bewaar kwetsende berichten, ze kunnen nog van pas komen als bewijsmateriaal. •Zorg ervoor dat uw kind weet dat het bij u terecht kan en dat hij of zij nooit het gevoel krijgt dat het zijn of haar schuld is dat het gepest wordt. Veilig downloaden •Leer uw kinderen het onderscheid tussen websites met legale en illegale inhoud en moedig uw kind aan om enkel websites met legale inhoud te gebruiken. •Lees samen met uw kind de privacyverklaring en gebruiksovereenkomst voor het downloaden van een programma. •Leer uw kinderen onbetrouwbare pop-ups herkennen en sluiten. •Leer samen met uw kind welke uitwisselprogramma’s of ‘file sharing programs’ betrouwbaar zijn en zorg ervoor dat je kind geen bestanden downloadt zonder jouw toestemming. 8 Veilig internetten, hoe moet dat? Veilig online gamen •Maak afspraken over spelmoment en speelduur en houd een oogje in het zeil. •Stel een wachtwoordbeveiliging in voor aankopen binnen een spel. •Controleer of de inhoud van het spel aangepast is aan de leeftijd van uw kind (vb. via het Pan European Game Information of PEGI – systeem). •Leer uw kinderen enkel te spelen op sites met duidelijke regels en met een moderator (= iemand die toezicht houdt). •Zorg ervoor dat uw kind zo weinig mogelijk persoonlijke gegevens doorgeeft aan andere spelers en niet met spelers off line afspreekt die het enkel online kent. Kinderen veilig mobiel •Leer uw kind de smartphone te beveiligen met een wachtwoord of pincode. •Zorg ervoor dat het mobiele telefoonnummer van u of uw kinderen niet op het internet gepubliceerd wordt. •Leer uw kinderen hoe ze de lokaliseerdiensten van een smartphone kunnen uitschakelen. •Stel duidelijke grenzen aan de maandelijkse kost van de mobiele telefoon, leg uit aan uw kind dat bellen en sms’en niet gratis is. •Maak duidelijke afspraken over het gebruik van commerciële sms-diensten, vb. stemmen bij tvprogramma’s, downloaden van beltonen en het spelen van betaalde spelletjes. Raadpleeg ook: •www.clicksafe.be (Handleiding voor ouders) •www.veiligonline.be •www.digibewust.nl •www.saferinternet.org Bronnen: 1) Sonck, N., de Haan, J., Kinderen en internetrisico’s. EU Kids online onderzoek onder 9-16-jarige internetgebruikers in Nederland. Sociaal en Cultureel Planbureau, Den Haag 2011. 82 p. 2) Lobe, B., et. al., Cross-national comparison of risk and safety on the internet. Initial analysis form the EU kids online survey of European Children. The London School of Economics and Political Science, August 2011. 84 p. 3) Helsper, B., et. al., Country Classification. Opportunities, Risks, Harm and Parental Mediation. The London School of Economics and Political Science, July 2013. 46 p. 4) Lahousse, E., Kinderen worden vaak overbeschermd op het internet. www.knack.be (geraadpleegd op 14 08 2013 9 Veilig internetten, hoe moet dat? Phishing, hap niet toe! Febelfin meldt dat er in de eerste zes maanden van dit jaar al 838 gevallen van bankfraude via het internet vastgesteld werden. In de meeste gevallen wordt daarbij gebruikgemaakt van een techniek met lokaas, in het Engels “phishing” genoemd. In totaal gaat het om een bedrag van 2,7 miljoen euro. Het OIVO grijpt deze melding aan om opnieuw fors uit te halen naar deze praktijk door te herhalen wat “phishing” precies is en enkele tips te geven om deze valstrikken te vermijden. En aangezien beelden meer zeggen dan woorden, stellen we voor dat u eens gaat kijken naar de video van Febelfin op Youtube - Lien. Wat is phishing? De techniek is heel eenvoudig. Eerst sturen de fraudeurs u een e-mail, waarbij ze zich voordoen als uw bank of een bepaalde instantie (Belgacom, de belastingdienst...). In die mail is een link naar een website opgenomen en er wordt u – met een drogreden zoals een geblokkeerde kaart, het nodig updaten van gegevens, een of ander probleem oplossen – gevraagd om op die link te klikken en uw persoonlijke gegevens te bevestigen. Deze link brengt u in werkelijkheid echter naar een spiegelwebsite, die een kopie is van de echte website van de betrokken instantie en die de fraudeurs gebruiken om uw persoonlijke en/of bankgegevens te verzamelen. Wat later bellen de bedriegers u op, opnieuw zogezegd in naam van uw bank of een financiële instelling en leiden ze u met een smoesje naar uw internetbank en vragen ze via een korte omweg om hen de «respons»-code te verklappen die op uw kaartlezer verschijnt. En dan bent u de pineut, want nu kunnen zij rustig uw bankrekening(en) leeghalen! Phishing komt er dus op neer dat uw persoonlijke en/of bankgegevens voor frauduleuze doeleinden gebruikt worden. Enkele andere vormen van phishing De hierboven gegeven beschrijving van phishing is wel de meest toegepaste vorm, maar fraudeurs zijn zeer vindingrijk en komen met steeds nieuwe technieken op de proppen. Enkele voorbeelden van andere technieken die deze fraudeurs gebruiken zijn: •U ontvangt een eerste e-mail van «uw bank», die bol staat van de grammaticale en spellingsfouten, maar daar let u niet op vanwege het dringende karakter van de (drog)reden waarom deze mail u gestuurd wordt. Enkele dagen later ontvangt u nog een e-mail, deze keer onberispelijk geformuleerd en geschreven, van dezelfde bank en daarin wordt u meegedeeld dat bedriegers geprobeerd hebben u uw gegevens via e-mail te ontfutselen. Die tweede mail is uiteraard bedoeld om u vertrouwen in te boezemen... en u te vragen om uw geheime bankcodes te bevestigen via een link naar een «beveiligde» website...! •U bent de gelukkige winnaar van een loterij... waaraan u nooit hebt deelgenomen (!?). Maar er zit een addertje onder het gras: u moet uw persoonlijke en/of bankgegevens doorsturen om de prijzenpot te kunnen binnenhalen. 10 Veilig internetten, hoe moet dat? Advies www.saferinternetbanking.be U hebt het wel al begrepen: u moet bijzonder voorzichtig zijn met het prijsgeven van uw persoonlijke gegevens en uw bankcodes. Weet dat geen enkele financiële instelling ooit telefonisch of per e-mail contact opneemt met klanten om ze hun bankgegevens of -codes te vragen! Denk er ook aan dat u de «echte» websites van banken kunt herkennen aan het kleine hangslotje in de navigatieregel. Onthoud dat u uw elektronische handtekening (respons code) enkel mag zetten om bestellingen/instructies te bevestigen die u verwacht en die u zelf hebt ingegeven. Bij twijfel doet u er best aan de banktransactie onmiddellijk te onderbreken. En geef alstublieft dergelijke gegevens nooit door via de telefoon! Wat moet u doen wanneer u een dergelijke e-mail ontvangt? 1) Geef er geen gevolg aan en wis hem onmiddellijk. 2) Klaag deze poging tot phishing aan bij de politie via het speciaal geïnstalleerde platform voor internetcriminaliteit: www.ecops.be. 3) Bij twijfel neemt u rechtstreeks contact op met uw bank. Alle agentschappen hebben een meldpunt of verstrekken bijstand op hun respectieve websites. 4) En als laatste – en heel algemene – tip nog dit: vermijd zoveel mogelijk uw persoonlijke of bankgegevens vrij te geven via internet of telefoon! Beveilig uw computer en uw persoonlijke gegevens! Om onaangename verrassingen te voorkomen, neemt u best enkele voorzorgen: •Installeer een deugdelijk antivirusprogramma op uw computer en vergeet niet dat programma geregeld te updaten. •Beveilig uw Wifi-netwerk. •Gebruik verschillende paswoorden en verander ze regelmatig. •Gebruik de functie “dit paswoord onthouden” niet. •Let goed op welke instellingen u aanvinkt met betrekking tot de toegang tot uw vertrouwelijke gegevens op de socialenetwerksites. Meer informatie staat tot uw beschikking dankzij de volgende linken: •Safer Internet Banking: http://www.safeinternetbanking.be/ •Video van Febelfin •Andere artikels van het OIVO over dit onderwerp: o http://www.crioc.be/NL/doc/x/y/document-6631.html o http://www.crioc.be/NL/doc/communiques/all/document-6760.html o http://www.crioc.be/index.php?mode=document&id_doc=6777&lang=nl •Lees ook de getuigenissen van andere slachtoffers van phishing op de website www.consumentenbedrog.be 11 Veilig internetten, hoe moet dat? Betalen op internet We kunnen heel veel verrichtingen doen via internet. Niet enkel ter ontspanning, ook professionele en zakelijke transacties verrichten we steeds meer via de virtuele weg. Er zijn verschillende mogelijkheden, maar wat is nu de beste? En welke betaalwijzen vermijd je best? We proberen wat duidelijkheid te scheppen. Telefoonrekeningen, facturen van water, gas en elektriciteit, verzekeringspremies,… heel veel rekeningen worden betaald via het internet. Maar ook vliegtuigtickets, concerttickets, spelletjes op de tabletcomputer, muziek of virusprogramma’s worden met een paar drukken op de knop met virtueel geld betaald. De handel via internet is booming business. Het aantal webshops in ons land neemt hand over hand toe en meer en meer consumenten doen ook hun dagelijkse boodschappen via het internet. Elke dag zou er in ons land één webshop bijkomen1. Dat cijfer spreekt voor zich. Deze betalingen doen we quasi allemaal via het internet. Is dat wel allemaal even veilig? Op zich wel, doch malafide figuren hebben hier letterlijk en figuurlijk geld geroken en proberen via de meest creatieve en uiteenlopende manieren uw geld te onderscheppen. Fenomenen als phishing zijn niet meer weg te denken uit deze wereld en dagelijks krijgen nog vele consumenten met deze keerzijde van de virtuele media te maken. Om door het bos de bomen te kunnen blijven zien, geven we kort een overzicht van de verschillende betaalwijzen op het net. Vervolgens gaan we nog een stapje verder en bekijken we ook de verschillende manieren om te betalen met een smartphone, ontegensprekelijk de toekomst der betalingen. De verschillende betalingswijzen 1) Betalen met een bankkaart 1.1 Betalen met een kredietkaart Kredietkaarten zijn misschien wel het meest algemeen aanvaarde betalingsmiddel op het internet. U geeft aan dat u met uw kredietkaart wenst te betalen door op het overeenstemmende logo te klikken. U geeft een aantal persoonlijke gegevens in die u op uw kaart terugvindt en dan wordt u omgeleid naar een portaalsite van uw bank. Middels de kaartlezer van uw bank keurt u dan uw eigen betaling goed door het geven van een elektronische handtekening. Opnieuw zal u worden omgeleid naar de website van de verkoper, waar de betaling zal bevestigd worden. 1.2 Betalen met een debetkaart Betalen met een debetkaart, ook wel een ‘gewone’ bankkaart, is quasi identiek als betalen met een kredietkaart. Ook hier hebt u dus uw bankkaart en een kaartlezer nodig om de betaling te bevestigen. 2) Betalen met een overschrijving Betalen via een overschrijving blijft in de meeste gevallen ook mogelijk, naast de mogelijkheid die geboden wordt om te betalen met een krediet- of debetkaart. Deze betaalwijze is quasi identiek aan een betaling met een papieren overschrijvingsformulier, maar verloopt via online bankieren. Om deze betaling te kunnen verrichten moet je over de bankgegevens van de begunstigde beschikken. 1 Cijfers Neutraal Syndicaat voor Zelfstandigen, http://www.nsz.be/nl/nieuws/sectoren/elke-dag-opent-ereen-nieuwe-webwinkel-in-ons-land/ (geraadpleegd op 10/09/2013) 12 Veilig internetten, hoe moet dat? 3) Betalen met een voorafbetaalde betaalkaart Deze kaarten kan je misschien nog best vergelijken met een prepaid kaart voor je GSM. Je krijgt een betaalkaart (van een winkel of van een financiële instelling) en daar plaats je een bepaald bedrag op. Met deze kaart kan je dan bij die specifieke winkel of via die bepaalde financiële instelling betalingen verrichten. De betaling zal minder omslachtig verlopen dan met een gewone krediet- of debetkaart, omdat je bij de initiële aanschaf van de kaart al je gegevens hebt achtergelaten. 4) Betalen met een e-wallet De hierboven beschreven betaalmethoden zouden als omslachtig kunnen worden aanzien. Zeker bij een eerste aankoop op een webshop moet u zich vaak registreren, gegevens achterlaten… Het kan ook anders. Verschillende bedrijven bieden een elektronische portefeuille aan. U kunt in deze e-wallet uw fictieve bankkaarten steken, net zoals dat het geval is bij uw gewone portefeuille. De webstek van je mobiele portefeuille zal je bij het aanmelden door de procedure leiden en je zal eenmaal uw verschillende gegevens moeten invullen. Kom je op een website die het toelaat met je e-wallet te betalen dan wordt online betalen plots een stuk eenvoudiger. Je opent uw elektronische portefeuille, kiest de gewenste betaalkaart en betaalt mits het ingeven van uw paswoord. Quasi identiek aan betalen met een betaalkaart in het dagelijkse leven. 5) Betalen met een smartphone Betalen met je smartphone kan op verschillende manieren. Uiteraard bestaat de mogelijkheid om op het internet te gaan surfen en je betalingen te volmaken op een wijze zoals hierboven beschreven. Het kan echter ook anders. Verschillende banken hebben een speciale applicatie ontworpen om zo aan mobiel bankieren te kunnen doen. U hoeft dus niet meer naar de webpagina van uw bank te surfen, maar kunt via de app uw bankzaken verrichten. Dat is zonder twijfel veel eenvoudiger, maar we vragen ons in een zelfde adem ook af of dit wel even veilig is. Veelal moet enkel een paswoord worden ingegeven en wordt geen gebruikgemaakt van bankkaart en kaartlezer. Betalen via een smartphone hoeft niet perse via internet te gaan. Ook met sms’jes kan worden betaald. Denk bijvoorbeeld aan het betalen van een parkeerticket of een biljet voor het openbaar vervoer. Het te betalen bedrag wordt dan verrekend bij je maandelijkse telefoonrekening. Je provider rekent dus een bedrag aan via je factuur en stort dat dan door naar de dienstaanbieder. Daar blijft het niet bij. Betalen met je smartphone kan ook gewoon contactloos. In se zijn er twee verschillende systemen. Het ene maakt gebruik van een QR code (kort voor Quick Response code) die dient gescand te worden, het andere hanteert de NFC (Near Field Communication) technologie. Deze laatste is mogelijk nog eenvoudiger, want om een betaling af te ronden volstaat het om twee apparaten, bijvoorbeeld een smartphone en een betaalterminal, gedurende luttele seconden dicht bij elkaar te houden. Deze vorm van betalen vormt, enig visionair denken is het OIVO niet vreemd, de toekomst en zal alsmaar aan populariteit winnen. Het is dus zaak deze betalingsvorm uitermate goed te regelen en te beveiligen. Ook tussen smartphones, ergo tussen consumenten, kunnen betalingen steeds sneller en eenvoudiger plaatsvinden. Je stuurt een bericht naar iemand anders en stelt daarin een bepaalde transactie voor. Die kan de verrichting aanvaarden door het scannen van een QR-code, met een sms of een andere verbinding. Het systeem blijkt handig voor het delen van kleinere bedragen, zoals zakgeld of een rekening op café. 6) Betalen met Western Union of PayPal Via bedrijven als Western Union en PayPal is het mogelijk om cash geld op te sturen naar quasi eender welke plaats ter wereld. Na het invullen van een aantal gegevens en het overmaken van de betreffende som geld krijg je een referentienummer. Dat nummer dien je dan over te maken aan de 13 Veilig internetten, hoe moet dat? begunstigde. Om het geld te kunnen ontvangen moet deze laatste zijn identiteitskaart en het referentienummer tonen. Deze systemen zijn snel en gemakkelijk maar vooral ook gevaarlijk. Om geld over te maken naar vrienden of familie in het buitenland kan dit zeer geschikt blijken, maar transacties met vreemden zijn absoluut te mijden. Omdat de controle van de identiteit niet waterdicht is, misbruiken oplichters en bedriegers vaak dergelijke systemen. Bedenkingen Vooreerst willen wij toch waarschuwen voor te snel en te gemakkelijk consumeren. Als men kan betalen door eenvoudig met de smartphone voorbij een ander toestel te wuiven, de transactie duurt werkelijk nog maar luttele seconden, dan wordt consumeren wel een heel hol begrip. De reële waarde van geld wordt zo tot een minimum herleid. Ten tweede moet ook de beveiliging van de betaling gewaarborgd worden. Op de smartphone kunnen een aantal zaken worden ingesteld. Zo moet steeds met een pincode worden gewerkt en kan de uitgavenlimiet worden beperkt. Handig als je je kind zakgeld wil geven, deze een dagelijks maximum wilt opleggen en tegelijk wilt volgen waar en wanneer het geld werd uitgegeven. Maar de smartphone of de tablet moet op zich voldoende waarborgen bieden zodat oplichters niet al te gemakkelijk met je geld kunnen gaan lopen. De diensten van de betalingsdienstaanbieders moeten dus voldoende garanties bieden opdat je geld veilig zou zijn. Ten derde moeten ook de kosten van de verschillende apps, bewerkingen en betalingswijzen duidelijk zijn. Dat is een verplichting die zowel rust op de banken als op de verkopers. De banken moeten duidelijk en transparant zijn over de kost van hun apps en bewerkingen, de verkopers moeten de meerkost van de gewenste betalingswijze mee opnemen in de geafficheerde prijs. De wet marktpraktijken verplicht in haar artikel 5 de verkoper de prijs schriftelijk en ondubbelzinnig aan te duiden en artikel 6 stelt onomwonden dat de aangeduide prijs de door de consument totaal te betalen prijs moet zijn. Ten slotte moeten ook een aantal wettelijke beschermingsregels worden uitgebreid. Het is in de eerste plaats de consument die bewust en verantwoordelijk moet omgaan met al deze virtuele betalingsmogelijkheden. Daartoe moeten deze toestellen en applicaties ook voldoende beveiliging bieden zodat het risico op fraude tot een minimum herleid wordt. Maar ook als aan deze twee factoren is voldaan kan nog niet gegarandeerd worden dat consumenten worden opgelicht. Dan is een derde beschermingsmechanisme nodig, en dat is de wet. Over deze wet hebben we het in dit document: Meer informatie over de Wet Betalingsdiensten. 14 Veilig internetten, hoe moet dat? Privacy op het internet: hoe u gevolgd wordt en wat u eraan kunt doen Het respecteren van de privacy is belangrijk om de persoonlijke levenssfeer te beschermen. Privacy is voor iedereen belangrijk, maar in het huidige digitale tijdperk liggen uw gegevens als het ware op straat. Op het internet wordt u door middel van cookies in de gaten gehouden door internetgiganten als Google en Facebook die ontzettend veel geld verdienen aan gegevens die precies vertellen hoe u denkt, met wie u een relatie heeft en wat u leuk vindt. De oprichter van Facebook, Mark Zuckerberg, heeft verklaard dat privacy niet langer de norm is (http://www.theguardian.com/technology/2010/jan/11/facebook-privacy). Het klopt dat via Facebook heel veel persoonlijke data wordt uitgewisseld. Trotse oma’s laten foto’s van hun kleinkinderen zien en jongeren delen met elkaar naar welke concerten ze gaan en welke merken ze leuk vinden. Alles wat interessant is om te delen met je vrienden kan op Facebook geplaatst worden en al die informatie is een goudmijn voor Facebook omdat bijvoorbeeld adverteerders zo beter weten welke reclame ze op de gebruikers moeten afvuren. Voor Google geldt precies hetzelfde. Als u op Google bijvoorbeeld zoekt naar een konijnenhok, dan wordt deze informatie opgeslagen om op een later moment reclame voor, uiteraard, konijnenhokken aan te bieden. Dat lijkt in eerste instantie onschuldig, want of we het willen of niet, de maatschappij is overal toch al van reclame doordrongen. In potentie kunnen de data voor veel meer doeleinden gebruikt worden dan het aanbieden van gerichte advertenties. Stel dat u een nieuwe baan zoekt. U hebt een keurige brief geschreven en u heeft het juiste CV. U wordt echter niet uitgenodigd voor een gesprek omdat het betreffende bedrijf waar u solliciteert data heeft gekocht waaruit blijkt dat u op internet heeft gezocht naar medicijnen tegen migraine en tegen een hoge bloeddruk. Het bedrijf kiest liever iemand waarvan ze denken dat het ziekteverzuim lager zal zijn en besluiten u niet uit te nodigen. Dit is slechts een hypothetische situatie, maar wel eentje die mogelijk is door het verzamelen van data door bedrijven zoals Google en Facebook. Data De huidige regelgeving biedt onvoldoende bescherming. In België bestaat de Privacywet (http://www. ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&table_name=wet&cn=1992120832) die mensen beschermt tegen misbruik van persoonsgegevens. Deze wet stelt grenzen aan de verwerking van persoonsgegevens, maar hierbij moet u vooral denken aan formulieren die u invult bij een sportvereniging of een internetwinkel of een verzekeraar. Die sportclub, winkel of verzekeraar mag die gegevens niet zomaar doorgeven aan derde partijen. Als u op het internet surft is het een ander verhaal. Als u een website opzoekt in Google dan wordt dat onthouden. Als u een website bezoekt dan worden er cookies (kleine bestanden) op uw computer geplaatst. Cookies kunnen meerdere dingen doen: ze zijn voor websites bijvoorbeeld nodig om bezoekers-analyses uit te voeren of om de website correct weer te geven, maar cookies kunnen ook worden ingezet om uw handelingen op het internet te volgen en te registreren. In de Wet betreffende de Elektronische Telecommunicatie (http://www.bipt.be/ShowDoc.aspx?objectID=949&lang=nl) staat dat u eerst toestemming moet geven voordat organisaties zoals Google dit mogen doen, maar die toestemming wordt impliciet verondersteld, waardoor u helemaal niet expliciet wordt gevraagd of u het hiermee eens bent. Begin 2012 heeft de Europese Commissie een voorstel gedaan voor een Verordening Bescherming Persoonsgegevens (http://ec.europa.eu/justice/data-protection/document/review2012/com_2012_11_nl.pdf). De commerciële belangen van veel bedrijven zijn dermate groot dat Commissaris Viviane Reding, die verantwoordelijk is voor de betreffende verordening, constateerde dat ze nog niet eerder een dergelijke intensieve lobby-campagne heeft meegemaakt als bij de Verordening Bescherming Persoonsgegevens. Het kan dan ook nog enige tijd duren voordat er een definitief wetsvoorstel ligt. 15 Veilig internetten, hoe moet dat? Onder de huidige regelgeving mogen persoonsgegevens alleen worden doorverkocht als het land van de koper ook regels heeft over de bescherming van persoonsgegevens. Onder het nieuwe voorstel van de Commissie zouden burgers ook nog het recht krijgen om hun persoonlijke informatie te laten verwijderen (http://www.oivo.be/NL/doc/dcdc/all/document-6514.html). Facebook is tegen dit ‘recht om vergeten te worden’ en zet politici en beleidsmakers onder druk om het te schrappen. In het nieuwe voorstel voor een verordening staat ook dat er aan internetgebruikers expliciet toestemming gevraagd moet worden voor het bewaren van persoonsgegevens (enkel voor NL: http://www.europa-nu.nl/id/vhkejco8liwc/bescherming_van_persoonsgegevens_in). Het nieuwe voorstel voor een verordening stelt ook voor dat geanonimiseerde data (dus data die niet te herleiden is naar een persoon) niet valt onder de restricties in de verordening, wat betekent dat deze data vrij verhandeld mag worden zonder dat er toestemming voor nodig is. Het is echter maar de vraag of data succesvol geanonimiseerd kunnen worden en hoe dat vervolgens in de praktijk werkt. Onderzoekers zijn er alvast in geslaagd om anonieme datasets te de-anonimiseren, waardoor persoonsgegevens alsnog aan individuen gekoppeld kunnen worden http://www.theguardian.com/technology/blog/2013/jun/05/data-protection-eu-anonymous. Vooralsnog is het niet duidelijk wanneer de Verordening Bescherming Persoonsgegevens van kracht wordt en of deze verordening uw privacy voldoende zal beschermen. Het is daarbij maar de vraag of autoriteiten zullen optreden tegen bedrijven die zich niet houden aan de wet. Het is niet evident om te controleren of miljoenen websites toch niet stiekem informatie verzamelen en doorverkopen voor oneigenlijke doeleinden. Wie dan ook gesteld is op zijn privacy zal zelf actie moeten ondernemen. Hoe kunt u uw privacy op internet waarborgen? Om uw persoonsgegevens te beschermen plaatst u het beste geen gegevens op het internet waarvan u niet wilt dat ze in verkeerde handen terechtkomen. Vooral privégegevens zoals adres, naam, gebruikersnaam, wachtwoorden, foto’s, of de plek waar u (of uw familie) werkt of op school zit, kunt u beter geheim houden. Zorg dat uw privacy-instellingen op Facebook zo zijn ingesteld dat enkel vrienden uw berichten en informatie kunnen zien. Het is ook een goed idee om een tweede mailadres te gebruiken voor webwinkels en andere commerciële partijen op het internet. Zo zorgt u ervoor dat de hoeveelheid spam en ongewenste nieuwsbrieven in uw inbox beperkt blijft. Er zijn ook nog enkele ‘technische’ maatregelen die u kunt treffen door de instellingen van uw browser aan te passen (Internet Explorer/Google Chrome/Firefox). Niet alle browsers bieden echter de mogelijkheid om alle onderstaande instellingen aan te passen. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat u nog een oude versie van een browser gebruikt. In dat geval is het altijd aangeraden om de nieuwste versie te downloaden en te installeren. 1) U kunt via uw browser instellingen voor cookies aanpassen. Het is mogelijk om alle cookies categorisch te blokkeren, maar dat valt niet aan te raden omdat veel websites dan niet goed worden weergegeven. In uw browser kunt u echter wel aangeven dat u niet gevolgd (‘do not track’) wilt worden, wat zeer verstandig is om aan te geven. 2) In uw browser kunt u eveneens besluiten om opgeslagen cookies te verwijderen. Doe dit zelf regelmatig of geef aan dat uw browser de cookies automatisch regelmatig moet verwijderen. 3) Het is ook verstandig om in uw browser aan te geven dat u geen ‘third party cookies’ accepteert. Dit zijn cookies die worden geïnstalleerd zodra u een website bezoekt, maar de cookies zijn niet van de website zelf maar van een derde partij afkomstig. Bovenop de hierboven genoemde tips zijn er nog zeer veel maatregelen die u kunt nemen die privacybevorderend zijn. Op de website van de Commissie voor de Bescherming van de Persoonlijke Levenssfeer (http://www.privacycommission.be/nl) kunt u meer informatie vinden over privacy. Op de website van de federale overheid kunt u informatie vinden over uw rechten (http://www.belgium.be/nl/justitie/ privacy/bescherming_persoonsgegevens/rechten_van_de_betrokkene/). Tot slot heeft de Nederlandse Consumentenbond een zeer duidelijk en handig boekje gepubliceerd waarin nog veel extra tips worden gegeven en uitgebreid wordt ingegaan op het thema online privacy. Het boekje is te bestellen via de website van de Consumentenbond (http://www.consumentenbond.nl/webshop/boeken/digitaal/online_privacy_bk13030/). 16 Veilig internetten, hoe moet dat? De betrouwbaarheid van websites “Is deze website wel betrouwbaar?” Dat is een veel gestelde vraag die ook u altijd in het achterhoofd moet houden wanneer u op het internet surft. Ongeacht of een consument informatie zoekt of iets wil aankopen via internet, is elke internetgebruiker het aan zichzelf verplicht om kritisch te staan tegenover websites die deze diensten aanbieden. Het komt immers niet zelden voor dat websites desinformatie publiceren of dat er zich oplichters achter verschuilen die namaakproducten aanbieden. Het OIVO wil u met enkele tips helpen om de betrouwbaarheid van een website te controleren. Op zoek naar informatie op het net? Het internet verstrekt een enorme massa informatie. Het staat iedereen echter wel vrij om iets op het internet te zetten. Het gevolg is dat er van alles en nog wat op het net staat. Er is bovendien geen organisme dat instaat voor de controle van de juistheid van de informatie, eenmaal ze op het net is gezet. We mogen ons dus wel terecht enkele vragen stellen: •Van wie is de informatie afkomstig? Kunnen we de identiteit van de auteur vinden op de betreffende website? Welk beroep oefent hij uit? Hoeveel ervaring heeft hij met het onderwerp? Heeft hij een goede naam en faam voor wat zijn vakmanschap betreft? De auteur moet duidelijk identificeerbaar zijn, als waarborg voor de geloofwaardigheid. •De kwaliteit van de informatie Is de informatie gedetailleerd en controleerbaar? Worden er referenties en bronnen vermeld? De beste manier om de geloofwaardigheid van informatie te controleren is een cross-check met andere bronnen, t.t.z. een vergelijking met andere media (websites over hetzelfde onderwerp, boeken, kranten enz.). Vergeet ook niet na te gaan of de website die de informatie verstrekt, geregeld geactualiseerd wordt door de auteur. Als de meest recente update al lang geleden is uitgevoerd, kan het zijn dat de informatie voorbijgestreefd is. •Spelling en presentatie van de website Een ernstige website zal altijd een verzorgde presentatie hebben. Als er een pak spellingsfouten in de tekst staan, de zinsbouw of vertaling slecht is, de lay-out en de grafische elementen nergens op lijken, als kortom de website slecht opgemaakt is, kan hij moeilijk als geloofwaardig beschouwd worden. Anderzijds zijn een degelijke inhoudstafel, een goed gestructureerde opbouw, goed leesbare tekst, vlotte navigatie doorheen de website, duidelijke referenties naar de bronnen, allemaal elementen die vertrouwen wekken. Blijf evenwel kritisch! Vergeet niet dat het internet een heel breed platform is, waar iedereen vrij (en anoniem) zijn mening mag uiten door zelf een website aan te maken en/of er (al dan niet juiste) gegevens op te posten! En wat met online aankopen? Online koopsites kennen vandaag de dag almaar meer succes. Er is echter altijd de mogelijkheid dat achter een schijnbaar ernstige website onwettige praktijken schuilgaan, zoals oplichting, phishing of verkoop van producten van namaakmerken. 17 Veilig internetten, hoe moet dat? Hierna volgen enkele tips die je best in het achterhoofd houdt om veilig te kopen op het internet: •De identiteit van de verkoper Het eerste waar u op moet letten is of de identiteit van de verkoper vermeld wordt. Wanneer u iets op het internet koopt, zult u doorgaans immers eerst moeten betalen voordat u het product ontvangt. De levering van het bestelde goed is dus sterk afhankelijk van hoe ernstig de verkoper is. Als er een probleem (zoals te late levering, een defect product of ander) zou zijn, is het trouwens ook de verkoper die uw aanspreekpunt zal zijn. De eerste vraag die u moet stellen is dus: is de verkoper identificeerbaar? Zijn volledige contactgegevens moeten op de website terug te vinden zijn. Die staan meestal in een rubriek “Contact” of “Wie zijn wij?”. Voor contracten via het internet is de verkoper bij wet verplicht om een hele reeks gegevens over zijn identiteit en zijn beroepsactiviteit op te geven1, zoals zijn naam of de bedrijfsnaam; het geografisch adres; de contactgegevens, inclusief het mailadres, om hem snel te kunnen contacteren en rechtstreeks en efficiënt met hem te kunnen communiceren; eventueel het handelsregister waarin hij ingeschreven is en zijn inschrijvingsnummer; de gedragscodes waaraan hij eventueel onderworpen is, alsook de informatie over hoe die gedragscodes digitaal geraadpleegd kunnen worden. Al die informatie moet direct en gemakkelijk toegankelijk zijn. Als er enkel een mailadres of postbus opgegeven wordt, kunt u die website maar beter niet vertrouwen. Want met die informatie alleen kunt u de verkoper niet identificeren, wat inhoudt dat er gemakkelijk een oplichter achter het aanbod kan zitten. Geef nooit uw persoonlijke gegevens prijs aan iemand van wie u de identiteit niet kent! Bij twijfel is hem rechtstreeks contacteren, bij voorkeur telefonisch via het nummer dat u in de telefoongids vindt, de snelste weg naar duidelijkheid. •De algemene verkoopvoorwaarden Staan ze vermeld en zijn ze raadpleegbaar op de website? Zijn ze duidelijk genoeg? De algemene verkoopvoorwaarden regelen alle details van uw contractuele relatie door middel van informatie over de prijzen, de leveringsmodaliteiten, de betaalmodaliteiten, het al dan niet bestaan van een recht van herroeping, de modaliteiten voor het terugzenden van het product, de modaliteiten voor het inroepen van de garantie, enz. Hun doel bestaat erin u in staat te stellen om een aankoop te doen met volle kennis van zaken. In die zin zijn ze een indicator van de betrouwbaarheid van de website van de verkoper. Als de verkoper geen algemene voorwaarden opgeeft, kunt u op die website maar beter niets bestellen. •Informatie over de te koop aangeboden goederen en over het verloop van het contract De verkoper heeft een informatieplicht ten overstaan van de koper. De wet op de handelspraktijken en de bescherming van de consument stipuleert dat de verkoper u verplicht informatie moet verstrekken2 over het goed (bijv. over de essentiële kenmerken ervan), de prijs, de leveringskosten, de betaalmodaliteiten, leveringsvoorwaarden of uitvoering van het contract, het bestaan van een herroepingsrecht of niet, de modaliteiten voor terugname of terugbetaling van het goed, inclusief eventuele kosten die daaraan verbonden zijn... Wat de prijsaanduiding betreft, schrijft de wet voor dat de verkoper die op een duidelijke en ondubbelzinnige manier moet vermelden en erbij moet zetten of taksen en leveringskosten inbegrepen zijn3. Let op met producten die voor abnormaal lage prijzen aangeboden worden! Het zou om consumentenbedrog (met smokkelwaar of namaak) kunnen gaan! De bestelvoorwaarden zijn ook een graadmeter voor de betrouwbaarheid van een website. De verkoper moet het koopproces eenvoudig, duidelijk en begrijpelijk houden en moet u als klant informeren over de verschillende stappen die u moet doorlopen om te bestellen4. U moet ook een bevestiging 1 Artikel 7, §1 van de wet betreffende bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij van 11 maart 2003 en artikel 45 van de wet op de marktpraktijken en de bescherming van de consument van 6 april 2010. 2 Artikel 45 van de wet op de marktpraktijken en de bescherming van de consument van 6 april 2010. 3 Artikel 7, §2 van de wet betreffende bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij van 11 maart 2003. 4 Artikel 8 van de wet betreffende bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij van 11 maart 2003. 18 Veilig internetten, hoe moet dat? van uw bestelling ontvangen, ten laatste op het moment van de levering5. Bewaar die bevestiging zorgvuldig: u zult ze nodig hebben in geval van een later geschil met uw verkoper! •De beveiliging van de website voor de betaling Vergewis u ervan dat de website van de verkoper beveiligd is voor de betaling. Een beveiligde website is herkenbaar aan het feit dat er in het URL-adres een «s» aan de http is toegevoegd. Een voorbeeld: de website met URL http://www.google.be/ is niet beveiligd, maar die met URL https://www.google. be/ wel. Een ander herkenningsteken is een hangslotje in de adresbalk van de beveiligde website. Geef nooit uw bankgegevens in op een niet-beveiligde website: ze zouden in verkeerde handen kunnen vallen, waarna u het slachtoffer van phishing zou kunnen worden. Nuttige linken: www.infoshopping.be www.internet-observatory.be www.e-cops.be www.consumentenbedrog.be www.saferinternet.be http://www.belgopocket.be/nl/content/online-kopen http://economie.fgov.be/nl/consument/Internet/elektronische_handel/ 5 Artikel 46 van de wet op de marktpraktijken en de bescherming van de consument van 6 april 2010. 19 Veilig internetten, hoe moet dat? Interessante sites FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Rubriek Informatiemaatschappij Informatie over de wetgeving en de bescherming van de consument in verband met ICT. http://economie.fgov.be/nl/consument/Internet Portaal Belgium.be Rubriek Consumentenbescherming – Elektronische handel Website met informatie en diensten van de overheid. http://www.belgium.be Infoshopping Didactische website over goede praktijken in e-commerce. Een initiatief van de FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie. http://www.infoshopping.be Belmed Rubriek Consumentenbescherming Onlinebemiddelingsdienst. http://economie.fgov.be/belmed.jsp E-cops Belgisch meldpunt waar je als internetgebruiker misdrijven in verband met België op of via het internet kan melden. https://www.ecops.be SpamSquad De informele werkgroep SpamSquad - samengesteld uit persoonlijkheden uit de academische wereld, overheidsvertegenwoordigers, rechtsgeleerden en professionelen uit de sector - buigt zich over methodes om het Spamverschijnsel te meten en over de uitwerking van gemeenschappelijke oplossingen om het actief te bestrijden. http://www.spamsquad.be 20 Veilig internetten, hoe moet dat? Europees Centrum voor de Consument - EEC-België Het ECC België informeert je over je rechten als consument wanneer je goederen of diensten koopt in een andere EU-lidstaat, Noorwegen en IJsland en verleent je bijstand bij de behandeling van je grensoverschrijdende klacht. http://www.eccbelgie.be Commissie voor de Bescherming van de Persoonlijke Levenssfeer – CBPL De Privacycommissie zorgt ervoor dat persoonsgegevens zorgvuldig worden gebruikt en beveiligd, en dat uw privacy ook in de toekomst gewaarborgd blijft. http://www.privacycommission.be Ik Beslis Site om kinderen en jongeren op een ludieke manier bewust te maken van de privacy op internet. Een initiatief van de Privacycommissie. http://www.ikbeslis.be Observatorium van de Rechten op het Internet Het Observatorium van de Rechten op het Internet is een vrije ruimte waarop elke burger die van nabij of van ver betrokken is bij de Informatie- en Communicatietechnologieën (ICT) zijn standpunt kan kenbaar maken en over die materies informatie kan krijgen. http://www.internet-observatory.be Safe Internetbanking Tips en informatie over e-banking. Een initiatief van Febelfin. http://www.safeinternetbanking.be The European Consumers’ Organisation – BEUC De BEUC is een Europese overkoepelende organisatie van verbruikersorganisaties en behartigt de belangen van de Europese verbruiker, ook op digitaal vlak. (Engels- en Franstalig) http://www.beuc.org 21 Veilig internetten, hoe moet dat? Veilig Online Deze handige site helpt jonge mensen én hun ouders om op een veilige manier te surfen op het internet. Een initiatief van Child Focus en de Gezinsbond. http://www.veiligonline.be Click Safe Child Focus site over veilig internetten. Hier vind je alle informatie over een veilig en verantwoord internetgebruik voor kinderen en jongeren. http://www.clicksafe.be eSafety Kit Europese pedagogische website voor kinderen. Lid van het Insafe-netwerk. http://www.esafetykit.net Insafe Insafe is een Europees netwerk ter bevordering van veilig en verantwoord internetgebruik bij jongeren. http://www.saferinternet.org Belgian Anti Privacy Federation – BAF BAF is een vzw opgericht door de Belgische videoproducenten die strijdt tegen namaak en piraterij van films, muziek en video games, enerzijds door informatiecampagnes en anderzijds door middel van juridische acties. http://www.anti-piracy.be Belgopocket Rubriek Consumentenbescherming Een initiatief van de federale overheid. Op deze website geven de federale overheidsdiensten duidelijke, beknopte en concrete antwoorden op tal van vragen. http://www.belgopocket.be Safeonweb Alles over online veiligheid in België. Site van het Federal Cyber Emergency Team (CERT.be). https://www.safeonweb.be 22 Veilig internetten, hoe moet dat? Cyberpesten Informatieve website over cyberpesten. Deze site informeert over preventie van en begeleiding bij digitaal pesten. http://www.cyberpesten.be Robinsonlijst Personen die geen reclame op naam per post meer wensen te ontvangen van geen enkel bedrijf, kunnen zich op deze lijst inschrijven. http://www.robinson.be Bel-me-niet-meer-lijst De bel-me-niet-meer-lijst zorgt ervoor dat je geen ongewenste reclame meer ontvangt via telefoon. Bedrijven halen je telefoonnummer en naam uit hun belbestanden en zullen je zo niet meer bellen voor hun producten of diensten of voor speciale promoties. https://www.bel-me-niet-meer.be Kansspelcommissie Rubriek De bescherming van de speler De bescherming van de spelers is één van de belangrijkste taken van de Kansspelcommissie. Zowel in reële en virtuele casino’s, speelautomatenhallen, en virtuele weddenschapskantoren. http://www.gamingcommission.be @wt.be - Agence Wallonne des Télécommunications Website van het Waals Agentschap voor Telecommunicatie. http://www.awt.be DIGIbewust Op deze site vindt u informatie en tips over veilig gebruik van internet en andere digitale toepassingen. (Nederlandse website) http://www.digibewust.nl Mijn Kind Online Deze website onderzoekt hoe kinderen en jongeren tussen 2 en 18 jaar omgaan met nieuwe media. (Nederlandse website) http://mijnkindonline.nl 23 Veilig internetten, hoe moet dat? Econsumer.gov Website voor bemiddeling van grensoverschrijdende klachten in verband met elektronische transacties. (Engelse- en Franstalige site) http://www.econsumer.gov WOT Trust Seal Via de WOT Trust Seal kan je de reputatie van een site achterhalen op het gebied van betrouwbaarheid, privacy en kindvriendelijkheid. (Engelstalig) http://www.mywot.com European Union Agency for Network and Information Security - Enisa Website over netwerk- en informatieveiligheid binnen de EU. (Engelstalig) http://www.enisa.europa.eu Howard – The Shopping Assistent Howard is een handige interactieve shopping assistant die je toont hoe je veiliger kan aankopen op het net. Hij leert je de geloofwaardige van de minder betrouwbare internetwinkels te onderscheiden en hij biedt je allerlei nuttige tips over shoppen op internationale websites. http://be.theshoppingassistant.com 24 Verantwoordelijke uitgever: Caroline Jonckheere Auteurs: Pieter-Jan De Koning, Rob Buurman, Jan Velghe, Caroline Sauveur, Thomas Moureau OIVO Stichting van openbaar nut - ON 417541646 North Gate II - Koning Albert II-laan - 1000 Brussel Tel. 02/547.06.11 - Fax. 02/547.06.01 www.oivo-crioc.org Uitgave 2013 D-2013-2492-20 Het OIVO draagt bij aan de ontwikkeling van een meer duurzame consumptie, zowel door zijn activiteitenkeuze als door de informatie die het verspreidt. Het OIVO heeft voor zijn activiteiten en projecten een milieubeheersysteem ingevoerd dat met de vereisten van de EMAS-reglementering (Eco-Management and Audit Scheme (EMAS 1221/2009)) overeenstemt en de mogelijkheid biedt om onder andere de milieuprestaties te meten met als doel ze continu te verbeteren. De milieuverklaring van het OIVO is beschikbaar op zijn website op http://www.oivo-crioc.org/files/nl/page12-EMAS.pdf © OIVO - Reproductie toegelaten mits duidelijke bronvermelding en voorafgaande toestemming van de uitgever.
