Spuitere tegen bacteriën

66
11 MAART 2 0 1 7 ELSEVIER
KENNIS
DE M Y S T E R I E U Z E
WERKING VAN ZILVER
Dat zilver helpt tegen engerds, weten
we uit de folklore. Vampiers schrikken
zich een hoedje en zelfs wanneer u een
buitenaardse engerd tegenkomt die
zich niet door bommen en granaten
laat afschrikken, kunt u oltijd nog een
zilveren kogel proberen, zo leren diverse films. Feit is dat zilver het inderdaad goed doet tegen bacteriën. In
bijna alle bacteriedodende coatings zit
het element verwerkt. Dat maakt het
des te vreemder dat niet exact bekend
is waardoor zilver werkt. Mogelijk verstoort het de inwendige biochemische
processen van bacteriën, wellicht versterkt het ook antibiotica.
Taaie tegenstander
Bouw en onderdelen van een bacterie
Plasmide
Chromosoom
Slijmlaag
Celwond
Celmembraan
Cytopiosma
Spuitere tegen bacteriën
GEZONDHEID /
Studenten gaan na of het zin heeft in ziekenhuizen vieze plekken (nee Juist niet de wc-bril) te bedekken met een bacteriedodende coating.
Simon Rozendaal
n een ziekenhuis zitten enge
beestjes op pleld<en waar je het
niet meteen verwacht. Iedereen
denkt aan de wc-bril, maar die
wordt doorgaans zo goed en regelmatig schoongemaakt, datje daar
niet bang voor hoeft te zijn.
Gevaarlijker zijn, zegt moleculair bioloog dr. Birgit Tennissen
(40) van CHILL (Chemelot Innovation and Learning Labs) in Geleen, de plekken die zowel minder
vaak worden schoongemaakt als
veelvuldig worden aangeraakt.
'Wij zeggen wel eens gekscherend
dat je beter aan de wc-bril kan likken dan aan de mobiele telefoon.'
En wat te denken van het kastje
naast het bed? Daar worden de gebruikte papieren zakdoekjes op
gedeponeerd, daar sneuvelt wel
eens een beker sap.
Jaarlijks lopen liefst vier miljoen mensen een bacteriële infectie op in een Europees ziekenhuis.
Steeds vaker zijn die bacteriën
niet of moeilijk te behandelen met
antibiotica. Dat maakt de vraag
extra relevant waar de enge beestjes zich precies bevinden en hoeveel het er zijn.
Uit verkennend onderzoek dat
studenten van Zuyd Hogeschool
hebben uitgevoerd, komt naar voren dat op de tafeltjes naast het
ziekenhuisbed, maar ook op het
toetsenbord van computers, veel
bacteriën zitten.
Zuyd Hogeschool, waar onder
anderen laboranten en analisten
worden opgeleid, en CHILL gaan
de komende weken onderzoeken
of het zin heeft om in ziekenhui-
zen oppervlakken met een antibacteriële coating te bekleden.
De Vlaamse bioloog dr. Francy
Grijns (49), opgeleid aan de universiteit van Leuven en docent
aan Zuyd Hogeschool, leidt het
project, dat zich voor een deel afspeelt op Chemelot, het industrieterrein bij Geleen. Daar is sinds
2012 CHILL gevestigd, een spie en
span laboratoriumcomplex dat de
grens tussen universiteit en hogeschool doet vervagen.
De hogeschool met vestigingen
in iVlaastricht, Heerlen en Sittard
ELSEVIER
67
1 1 MAART 2 0 1 7
Antimicrobiële coatings zijn
niet nieuw. Sterker, de markt ervoor bedraagt inmiddels al meer
dan 1 miljard euro. Producenten
zijn tamelijk onbekende bedrijven
zoals het Nederlandse NanoSennces, het Italiaanse Ag Polymers,
het Finse MiUidyne Oy en nog
tientallen andere.
Er zit meestal het bacteriedodende zilver in, maar soms ook
koper, titaanoxide of triclosan,
vaak in de vorm van nanodeeltjes.
De bedrijven die de coatings op de
markt brengen, hebben doorgaans ervaring in de voedingsindustrie. Zo zitten er in sommige
snijplanken zilveratomen verwerkt om bacteriën te doden.
Het heeft een verrassend
houtje-touwtjekarakter. Het is allemaal nog niet zo wetenschappelijk onderzocht en ook voor de ziekenhuissector is het nieuw.
Daarom ook komt het Limburgse
experiment als geroepen.
Eerst brengen medewerkers
van de betrokken bedrijven de
bacteriewerende coating met een
spuitpistool aan op verschillende
oppervlakken. Dat geschiedt dubbelblind: twee vertreldcen worden
behandeld, een met de real thing,
een ander met een nepmiddel.
Vervolgens nemen de studenten
van Zuyd Hogeschool met wattenstaafjes monsters van sommige
oppervlakken en kweken die in
petrischaaltjes.
Vooralsnog wordt gedacht aan
coördineert het Europese AMiCIproject (Antimicrobial coating in- de tafeltjes naast het bed, de klenovations to prevent infectious dingkastjes, de telefoon, wanddiseases), waarin 29 landen sa- bekleding, vloeren, muren, deurmenwerken en dat beoogt om met klinken, lichtlmopjes en andere
kennisinstellingen en bedrijven hotspots. Het experiment begint
antibacteriële coatings voor de ge- in het Zuyderland-ziekenhuis in
zondheidszorg te onderzoeken en Sittard en daarna volgen de vestiging in Heerlen en het VieCurieontwikl<elen.
Het is toegepast wetenschap- ziekenhuis in Venlo.
De cruciale onderzoeksvraag is
pelijk onderzoek, en dan kunnen
hbo-instellingen een voordeel of de coatings doen wat ze belohebben ten opzichte van universi- ven. In het laboratorium kunnen
teiten. Grijns: 'Er zijn tal van be- ze de bacteriën met 99,9999 prodrijven met antibacteriële coa- cent terugbrengen, maar doen ze
tings, maar zij aarzelen om naar dat ook in de vieze werkelijkheid?
En, gaat de vHeger ook op voor
universiteiten toe te stappen. Het
duurt langer, het is bureaucrati- de echte engerds: resistente bacscher, er komen octrooiafspraken teriën zoals de MRSA waartegen
aan te pas. Bij ons is het wat laag- geen kruid meer gewassen is?
drempeliger. Dit zijn bedrijfjes die Worden ook zij afgeschrikt door
zelf geen laboratorium hebben en nanozilver en andere bacteriedoons praktischer en minder eng dende coatings?
Wordt vervolgd.
E
vinden dan een universiteit.'
IN HET LAB
Jan Gort hoefde
maarte fluisteren
Tijdens de Sterrenkijkdagen beklimt JOPPE
GLOERICH de trap naar
de hemel in de Leidse
Sterrewacht waar Jan
Hendrik Oort de Melkweg zijn vorm gok
Het is een klein wonder. De houten kijkerbuis van de zesduimstelescoop in de
Leidse Sterrewacht is sinds zijn ingebruikname in 1838 nog geen fractie loromgetrokken. Een minuscule afwijking en een dergelijk instrument kan naar het astronomische rangeerterrein. Ijzige winternachten
noch oorlogen toegen deze bijna 2,5 meter
lange iVIerz-refractor uit het lood.
De 'trap naar de hemel' voert nog wat
hoger, naar de tienduimstelescoop, een
metalen kolos uit de jaren dertig. 'Van
Duitse makelij,' zegt de gids, 'dus van topkwaliteit.' Tot 1990, het jaar dat de Hubbletelescoop werd gelanceerd, werd met de
'tienduims' het gedrag bestudeerd van
dubbelsterren, die om elkaar bewegen.
Ooit werden in Nederlandse sterrenwachten de grenzen van het universum
verlegd, inmiddels is het respectabel erfgoed. Onze astronomen behoren nog
steeds tot de wereldtop, onze observatoria
al lang niet meer. De radiotelescopen in
Dwingeloo, die geen last hebben van de hchtvervuiling,
zijn de laatste levende getuigen van een rijk verleden.
Onbegrensd
IJzIge nachten
noch oorlogen
kregen de
Merz-refractor
uit het lood
Beroemde ogen hebben gekeken door de lenzen in Leiden.
Ironisch genoeg was de briljantste astronoom geen hartstochtelijk observator. Liever
dan in de koude koepel deed
hoogleraar-directeur Jan Hendrik Oort (1900-1992) zijn
grote ontdekldngen - rotatie
en vorm van de Melkweg, het
bestaan van de donkere materie - gezeten aan zijn onberispelijke bureau in een vleugel
van de Sterrewacht. Naar hem vernoemd is
de Oortwolk, de plaats waar kometen hun
gezamenlijke oorsprong hebben.
Oort gaf de mens zijn definitieve plaats
in het heelal: aan de rand van de Melkweg,
30.000 lichtjaren van de kern. Niet slechts
zijn voorstellingsvermogen, ook zijn invloed was onbegrensd. Een Leidse rector
liet zich eens ontvallen: 'Oort hoeft maar te
fluisteren, en hij krijgt wat hij wil.'
E