Verslaving, het stigma voorbij

Verslaving, het stigma voorbij
10 feb 2014
Stigma
Stigma
Stigma
Stigma
…. is een schandvlek of brandmerk dat aan een
bepaald persoon wordt gekoppeld. Een stigma
kan ook een vooroordeel zijn dat leeft bij een
bevolkingsgroep……
www. wikipedia.org/stigma
Stigma
• Gaat over hoe anderen je zien en hoe je jezelf
(gaat) zien
• Gaat over
– Beeldvorming
– Oordeel
– Zelf/Identiteit
– Groepen en groepsgedrag
Stigma
•
•
•
•
Filosofisch
Sociologisch
Antropologisch
Psychologisch
Filosofisch
Persoonsidentiteit
…Eén persoon die op 2 verschillende momenten in
tijd dezelfde is...
– Filosofen van de geest
• Dualisme: de relatie tussen materie én geest
• Monisme: één fundamentele substantie
Filosofisch
Persoonsidentiteit
– hedendaagse filosofie
• Structuralisme
• Psychoanalyse:
– Freud: ich es überich
– Lacan : spiegelstadium
voorbij spiegelstadium
subject
Filosofisch
Persoonsidentiteit
Lacan
Taal, taal, taal
De vereenzelviging van het kind is niet meer met
moeder of met zijn spiegelbeeld maar met “zijn
naam”
Deze naam wordt dan volgens Lacan niet meer door een
persoon zelf bepaald, en een persoon bepaalt dus niet
zelf wie hij is, maar door het systeem van de taal zelf,
en in het verlengde daarvan dus door de samenleving.
Sociaal-filososfisch
• Contract filosofisch
– Hobbes (1651)
“Man's life was solitary, poor, nasty, brutish and short”
Sociale cohesie door macht
– Rousseau (1762)
Sociale cohesie door consensus
– Rawls (1922)
Geen onrecht
– De Mol (2014)
Utopia
Sociologisch
De samenleving:
• Sociale kenmerken
• Behandeling overeenkomstig die kenmerken
• Verplichting, te zijn wat je voorgeeft te zijn.
Sociologisch
Het gaat dus niet alleen om een geloofwaardige
presentatie, maar ook om een presentatie
waarin men zelf kan geloven…. Erving
Goffmann (1922)
Sociologisch/Goffmann
“Presentation of self in every day life”
= Impression management
Performance
Team
Front region and back region
Discrepant roles
Communication out of character
Sociologisch/Goffmann
de identiteit van het individu is een in hoge
mate sociaal product, het resultaat van de
interactie tussen team en audience
'machinery of selfproduction'
Stigma in sociologisch opzicht
• Bij een stigma is er sprake van een belangrijk
en negatief verschil tussen de virtuele
(verwachte en geprojecteerde) en de actuele
(werkelijk aanwezige) sociale identiteit van
iemand.
• Een gestigmatiseerde is een deviant normale
omdat hij beschaamd anders is
Stigma in sociologisch opzicht
Drie vormen
• Fysieke gebrek
• Psychische gebrek
• Categorale gebrek
Stigma
Stigma in sociologisch opzicht
• Onderdeel van zelfde referentiekader:
normaal en abnormaal zijn sociale
beslissingen die complementair zijn
Antropologisch
• Relational and Situational Identifications
– Contrasten zijn belangrijk voor alle identificaties.
Zonder de ander, ben ik niet mezelf; zonder de
anderen, kunnen wij niet onszelf zijn.
– Identificaties kunnen wisselen.
– negotiations over the definition of the situation
– Hoe ziet men mij?
Antropologisch
• Imperative and chosen identity
= dwang en keuze
– ethnic stigma werd geïntroduceerd door Eidheim
Simmel’s rule: The internal cohesion of a group
depends on the degree of external pressure
Antropologisch
• De externe druk bepaalt niet alleen de interne
cohesie van een groep.
• Er moet ook een bepaalde interne
samenstelling zijn, welke loyaliteit en
toewijding creëert. Anders leidt externe druk
alleen maar tot interne conflicten en
ontbinding.
Antropologisch-stigma
• “Anderen”- haat:
– het “negatieve” in het oordeel groeit door de
wens de “anderen” buiten te houden
– Angst voor vermenging
…..Angst voor verlies van identiteit…..
Antropologisch-stigma
…..hoe gelijker mensen worden, des te
verschillender van elkaar gaan ze zich
gedragen. Dus hoe verschillender mensen
proberen te zijn, hoe gelijker ze worden…..
(sociaal)Psychologisch
Opvatting (belief)
gedrag (attitude)
positief
wij én zij
stereotypering
afwijking van de norm
negatief
wij tégen zij
vooroordeel
stigma
(sociaal)Psychologisch
• Zondebok
• Om neerwaarts te kunnen vergelijken
• Het rationaliseren van de prestaties van de
gestigmatiseerde
• Symbolische relevantie en bedreiging
• Maatschappelijke controle
(sociaal)Psychologisch
• Zondebok
frustratie, projectie en verplaatsing (Berkowitz)
Waargenomen weerloosheid
Zichtbaarheid
Eigenaardigheid
Vorige ongewenste persoon of groep
(sociaal)Psychologisch
• Om neerwaarts te kunnen vergelijken
Opdat gevoel van eigen status groter wordt
Cadinu en Reggiori (2002): zodra een ingroup zich
bedreigd voelt, wordt de behoefte verhoogd om
een outgroup neerhalend te bejegenen
Cadinu en Reggiori
Feedback
+
arts
psych
oloog
Maatsch
appelijk
werkend
e
+
-
+ - + -
+
-
+ - + -
Cadinu en Reggiori
Feedback
+
arts
psych
oloog
Maatsch
appelijk
werkend
e
-
++
++
+
+
+
-/+
-/+
-
---
--
---
(sociaal)Psychologisch
• Het rationaliseren van de prestaties van de
gestigmatiseerde
• Symbolische relevantie en bedreiging
• Maatschappelijke controle
Stigma
• Gaat over hoe anderen je zien en hoe je jezelf
(gaat) zien
• Gaat over
– Beeldvorming
– Oordeel
– Zelf/Identiteit
– Groepen en groepsgedrag
Stigma
• Vreest het onbekende
• Onbekend maakt onbemind
• Is onderdeel van groepen
• Verschuift!
Verslaving en stigma
• Is alcoholverslaving een psychische ziekte?
– 19%-49% ja (tegenover 57%-95% bij schizofrenie)
• Verslaving is je eigen schuld
– 54%-60% ja (ander psychische aandoeningen 413%)
• Mag een alcoholverslaafde je buurman zijn
– 60% nee (19% nee depressie, 37% nee
schizofrenie)
Stigma?
• De mythe voorbij
Verslaving en stigma