Seksueel misbruik van kinderen 1. Wat is seksueel misbruik van

Seksueel misbruik van kinderen
1. Wat is seksueel misbruik van kinderen?
Onder seksueel misbruik van kinderen verstaan we seksuele contacten
van (jong) volwassenen met kinderen jonger dan zestien jaar, die
plaatsvinden tegen de zin van het kind of zonder dat het kind deze
contacten kan weigeren. Daders zetten het kind emotioneel onder
druk, dwingen hot of weten door hun overwicht te bereiken dat het zich
niet aan de seksuele toenaderingen kan onttrekken.
In Nederland is seksueel contact met een kind beneden de twaalf jaar
zonder meer strafbaar. Ook contact met een jongere tussen de twaalf
en zestien jaar is strafbaar maar de politie komt volgens hot geldende
recht alleen in actie als aangifte wordt gedaan en een klacht wordt
ingediend door de jongere, de ouders of de Raad voor de
Kinderbescherming. Hot is immers niet de bedoeling dat een jongen
van zeventien die met zijn vriendinnetje van vijftien naar bed gaat,
wordt vervolgd. In het belang van de bestrijding van seksueel misbruik
is wetgeving in voorbereiding, waarbij zonder klacht tot vervolging kan
worden overgegaan. De minderjarige krijgt dan de gelegenheid zijn
mening te geven.
Ook strafbaar is de volwassene die seksueel contact heeft met een
minderjarige (beneden de achttien jaar) die afhankelijk van hem is:
een vader met een dochter of een leraar met een leerling.
2. Welk seksueel misbruik van kinderen komt voor?
Er is een grote variatie in aard en ernst. De volgende indeling is te
maken:
•
Licht: een eenmalig incident van relatief 'onschuldig'
karakter zoals betasting van de geslachtsdelen boven of
onder de kleding. De dader gebruikt geen dwang, maar
hot kind ervaart hot wel als ongewenst.
Matig: eenmalige of meermalige betasting van de
geslachtsdelen onder de kleding of masturbatie in bijzijn
van hot kind. Hot kind is in geringe mate afhankelijk van
de dader (bijvoorbeeld een jeugdleider). Die oefent geen
lichamelijke dwang uit, maar zet hot kind wel onder druk
of vraagt hot om geheimhouding.
Ernstig: (pogingen tot) penetratie of wederzijdse
masturbatie. Het kind is afhankelijk van de dader. Het
misbruik houdt minimaal een jaar aan. De dader gebruikt
lichamelijke dwang of psychische manipulatie.
Zeer ernstig: meermalig, langdurig seksueel misbruik
(penetratie), dat minimaal een jaar aanhoudt. Hot kind is
afhankelijk van de dader. Die chanteert hot kind of gebruikt
lichamelijk geweld.
4. Wat zijn de gevolgen van seksueel misbruik voor kinderen?
De gevolgen op korte termijn variëren in ernst en kunnen geestelijk of
lichamelijk van aard zijn:
1.
Kinderen die 'licht' misbruik hebben meegemaakt vertonen vaak
geen symptomen. Datzelfde geldt voor kinderen die ernstiger
zijn misbruikt maar de veerkracht hebben om zich te herstellen
of die door ouders of de niet-misbruikende ouder goed warden
opgevangen. Van alle kinderen met misbruikervaring vertoonde
volgens verschillende onderzoeken tussen de 21 en 49 procent
geen opmerkelijk gedrag in de periode kort na het bekend
warden van het misbruik. Maar bij sommigen van hen steken
nadelige gevolgen pas vele jaren later de kop op.
2.
Kinderen die een 'matige' misbruikervaring hebben
opgedaan, zijn vaak in meer of mindere mate van slag. Hun
basisgevoel van veiligheid is aangetast. Zij zijn bang voor
situaties die lijken op de misbruiksituaties. Bijvoorbeeld, het
kind wil niet aangeraakt warden of durft zich tijdens de
gymles niet te verkleden. Deze kinderen zijn somber en
ontwikkelen zich sociaal gezien langzamer dan normaal.
3.
Kinderen die ‘ernstig’ zijn misbruikt, hebben vaak lichamelijke
klachten en letsels en vertonen soms seksueel gedrag dat niet
past bij hun leeftijd. Jongens worden vaak brutaal, agressief of
overactief. Meisjes daarentegen worden bang, klappen dicht,
raken depressief en apathisch en hebben in niemand meer
vertrouwen, ook niet in zichzelf. Ze vinden zichzelf slecht, vies
en voelen zich schuldig.
4.
Kinderen die 'zeer ernstig' zijn misbruikt, hebben naast
bovengenoemde gevolgen ook vaak last van een psychisch
trauma. Het waren voor hen immers heel bedreigende
ervaringen. Zij hebben nachtmerries, slaapproblemen,
paniekaanvallen, problemen met lichaamsbeleving, geheugenen persoonlijkheidsproblemen.
Veel symptomen zijn niet alleen het gevolg van de seksuele contacten,
maar hebben ook te maken met andere problemen die het kind
belasten: de druk tot geheimhouding die door de dader werd
afgedwongen en het gevoel van medeplechtigheid dat het kind werd
opgedrongen. Bij seksueel misbruik binnen het gezin zijn er extra
nadelige gevolgen als het kind of de jongere misbruikt wordt door de
vader en als er spraken is van langdurige en ernstig verstoorde relaties
in het gezin, lichamelijke mishandeling, emotionele verwaarlozing door
de ouders of een crisis die in het gezin ontstaat nadat het misbruik is
uitgekomen.
De gevolgen zijn ook ernstiger als:






de contacten op jongere leeftijd (jonger dan twaalf jaar)
hebben plaatsgevonden
het kind zich moeilijk kon onttrekken aan de seksuele contacten
de pleger een familielid was in plaats van een vreemde - de
seksuele contacten vaak plaatsvonden
het misbruik lang aanhield
dwang, chantage of geweld werd gebruikt bij het misbruik
spraken was van penetratie
de ouder(s) het kind onvoldoende hebben gesteund toen het
misbruik bekend werd.
5. Wat zijn de gevolgen van seksueel misbruik op latere
leeftijd?
Kinderen die zijn misbruikt, kunnen daar ook op volwassen leeftijd nog
gevolgen van ondervinden, vooral als er indertijd niet goed op werd
gereageerd. Volwassenen die in hun jeugd als incident te maken
kregen met licht misbruik hebben geen grote kans op latere
problemen. Volwassenen die in hun jeugd ernstig, langdurig misbruikt
zijn kunnen klachten krijgen op vier gebieden:
1. Psychische klachten. De angst die het kind als slachtoffer heeft
meegemaakt kan zich later uiten in angsten, paniekreacties,
depressiviteit en slaapproblemen. Die reacties treden vooral op in
situaties die lijken op de vroegere gebeurtenissen. Bijvoorbeeld, er niet
tegen kunnen ergens alleen te zijn en bang te zijn achtervolgd te
worden.
2. Relationele problemen. Een kind dat zich gebruikt en verraden
voelt door iemand van wie moeilijk vertrouwen. Dat gaat gepaard met
gevoelens van machteloosheid, onzekerheid, niets waardigheid en
eenzaamheid. Soms kan dat leiden tot problemen bij het opvoeden
van de eigen kinderen.
3. Seksuele problemen. Seksuele toenaderingspogingen van de
partner roepen meteen onaangename herinneringen op aan het
misbruik. Bij sommigen is spraken van afkeer van partners en
aanrakingsangst. Eigen kinderen worden heel angstig gemaakt voor
mogelijk misbruik.
4. Gezondheidsklachten. Soms ontstaan lichamelijke problemen,
zoals hoofdpijn, buikklachten, rugpijn, maagklachten en
hyperventilatie, zonder dat daar een aanwijsbare lichamelijke oorzaak
voor is.
6. Wie plegen seksueel misbruik van kinderen?
Seksueel misbruik komt voor in alle milieus, zowel bij de lagere als
hogere sociale klasse, bij mensen van alle kerkelijke gezindten.
Voor zover bekend uit onderzoek zijn plegers vrijwel altijd
mannen.Vrouwen vormen een tot drie procent van alle plegers. Meestal
zijn hun slachtoffers kinderen binnen het gezin, jongens even vaak als
meisjes. De helft tot driekwart van deze vrouwen pleegt het misbruik
onder druk van een (hun) man die er bij aanwezig is. De meeste
vrouwelijke plegers zijn zelf in hun jeugd seksueel misbruikt of
verwaarloosd. In 80 tot 95 procent van alle gevallen gaat het om
bekenden van het kind. De onbekende'man in de bosjes'
of'kinderlokker' komt maar zelden voor.
De kinderen zijn doorgaans afhankelijk van de pleger of hebben
vertrouwen in hem: een vader, broer, oom, de vriend van moeder, een
tante, huisvriend, buurman, leraar of jeugdleider. Meisjes blijken vaker
door gezins- of familieleden misbruikt to worden terwijl jongens vaker
door mannen buiten de kring van verwanten worden misbruikt. Plegers
van seksueel misbruik van kinderen worden wel pedoseksuelen
genoemd. Naast pedofielen heb je ook de ‘gelegenheidsplegers en antisociale plegers.
7. Waaraan kunnen ouders of verzorgers merken dat een
kindseksueel misbruikt is?
Kinderen zwijgen vaak over seksueel misbruik. Ze schamen zich,
voelen zich schuldig of zijn bang dat de pleger en zijzelf het nog
moeilijker krijgen als het misbruik naar buiten komt. Meestal
krijgen ouders argwaan door terloopse opmerkingen van het kind
dat er iemand aan hem of haar heeft gezeten of door blauwe
plekken en klachten rond vagina, penis en anus.
De meest betrouwbare signalen zijn letsel rondom de genitale streken
en een geloofwaardig verhaal van het kind. Het verhaal van een kind
wordt geloofwaardiger als het een duidelijk verhaal vertelt over'wat',
'wanneer en 'waar het gebeurde, met We' het was en 'hoe' hij het kind
overhaalde. Als het kind steeds hetzelfde verhaal vertelt, daarbij iedere
keer overstuur raakt en als het zegt dat het geheim moet blijven, clan
zijn dat aanwijzingen voor een geloofwaardig verhaal.
Er bestaan wel lijstjes met klachten, symptomen en opvallende
gedragingen van kinderen die kunnen wijzen op misbruik. Maar die
signalen zijn niet specifiek voor seksueel misbruik en kunnen ook het
gevolg zijn van andere problemen van het kind, zoals echtscheiding
van de ouders, het overlijden van een familielid, klasgenootje of
huisdier of problemen op school. Hieronder staat zo'n lijstje. Kinderen
die seksueel misbruikt zijn geven daarover lichamelijk en geestelijk
signalen af.
Elk signaal op zich betekent niet dat het kind misbruikt is maar bij
meerdere signalen moeten ouders en andere opvoeders vragen stellen
aan het kind of advies vragen aan een hulpverlener. Het gaat hier om
plotselinge gedragsveranderingen van jonge kinderen tot ongeveer tien
jaar.









Slaapproblemen, bang zijn in het donker, nachtmerries, extreme
vrees voor 'monsters”.
Verlies van eetlust, eetproblemen, voortdurend buikpijn zonder
aanwijsbare reden.
Plotselinge wisselingen in de stemming van het kind: ongelukkig
zijn, boos, teruggetrokken gedrag bij een voorheen opgeruimd
kind.
Vrees voor bepaalde mensen of plekken, bijvoorbeeld: het kind
wil niet alleen gelaten worden met een oppas, huisvriend of
familielid.
Een ouder kind dat doet zoals een jong kind: weer bedplassen,
duimzuigen of heel eenkennig worden.
Weigeren om over een 'geheimpje' te praten dat het kind met
een andere volwassene heeft.
Praten over een nieuwe, oudere vriend en daar vaak over de
vloer komen.
Plotseling over veel zakgeld beschikken.
Niet bij de leeftijd passend seksueel gedrag vertonen.
8. Wat is typisch seksueel gedrag van kinderen en wat niet?
Eerst beschrijven we normale gedragingen van kinderen die niet duiden
op misbruik.
Peuters en kleuters (twee tot vijf jaar) zijn nieuwsgierig naar hun eigen
lichaam en vooral naar dat van anderen. Ze spelen met hun
geslachtsdelen en zijn gefascineerd door bloot, kijken en bekeken
worden. Ze vinden het heerlijk om overal - en ook daar - gestreeld te
worden. Dit is de tijd voor stereotype seksspelletjes: doktertje spelen
(uitkleden), vadertje en moedertje spelen. Ook 'vieze' woorden (poep,
pies, pik, kut) zijn leuk.
Basisschoolkinderen (zes tot twaalf) experimenteren ook met seks en
met hun lichaam maar meer in het verborgene. Ze gaan zich schamen.
De meeste jongens en meisjes masturberen voor het twaalfde jaar, dat
wil zeggen dat ze hun eigen geslachtsdelen aanraken en strelen. De
helft van alle kinderen doet voor het twaalfde jaar seksuele spelletjes
met een ander kind. Het gaat daarbij om doktertje spelen, elkaars
genitaliën bekijken of betasten,'vrijen', of 'vrijen nadoen'. Deze
spelletjes worden meestal positief of neutraal beleefd. Ouders reageren
echter meestal afkeurend of verontrust voor zover ze ervan op de
hoogte zijn.
In het begin van de puberteit (elf tot dertien) spelen bij jongeren
vooral de lichaamsveranderingen een rol. Het overgrote deel van de
jongeren heeft op deze leeftijd seksuele fantasieën jongens meer dan
meisjes. Meisjes masturberen minder vaak en minder meisjes hebben
ervaring met tongzoenen en strelen dan jongens. Pas later, rond
veertien, vijftien jaar, zoeken jongens en meisjes persoonlijker contact
eerste geslachtsgemeenschap. Een klein deel van de jongeren geeft te
kunnen dat zij homoseksuele verlangens hebben of heeft al eens met
een seksegenoot gevreeën.
De hier beschreven seksuele uitingen zijn normaal en duiden niet op
seksueel misbruik. Alleen seksueel gedrag dat in het geheel niet past
bij het ontwikkelingsstadium van het kind, kan een aanwijzing zijn dat
er misbruik in het spel is. Voorbeelden hiervan zijn: niet bij de leeftijd
passend 'seksueel' spel, dwangmatig seksueel gedrag, extreem veel
masturberen, erg vaak tonen van geslachtsdelen, bij herhaling praten
over seks, niet bij de leeftijd passende kennis over seks en seks in
tekeningen.
9. Komen onbetrouwbare verhalen van kinderen vaak voor?
Nee, verreweg de meeste kinderen kunnen betrouwbaar vertellen wat
hun is overkomen, als ze de goede vragen krijgen. Neem ze dus
serieus. Onder bepaalde omstandigheden vertellen kinderen echter
verhalen over seksueel misbruik die niet of slechts voor een deel
kloppen.
Dat kan het gevolg zijn van:
•
•
•
•
•
•
het onder druk zetten van het kind door de opvoeder
(bijvoorbeeld in de strijd om het ouderlijk gezag in
echtscheidingszaken)
een verkeerde uitleg van een onschuldig incident
door het kind of de opvoeder
liegen van het kind vanwege schaamte- en
schuldgevoelens, angst voor straf of bedreiging, onwil
een geheim prijs te geven, hoop op een beloning of de
wens de werkelijke dader te beschermen
fantasieën van het kind, uit eigen initiatief, uit wraak
of omdat andere kinderen ook fantaseren
het verwarren van fantasie en werkelijkheid (bij
zwakbegaafde kinderen)
gebrekkige geestelijke vermogens: een slecht
geheugen, een lage intelligentie en gevoeligheid
voor suggestie.
10. Wat kunnen ouders doen als zij het vermoeden
hebben dat een kind misbruikt is?
Luister naar wat het kind uit zichzelf wil vertellen. Stel open
vragen en geen sturende of suggestieve vragen. Vraag naar
het wat, wanneer en wie en niet naar het waarom. Vraag
hoe het kind zich voelde bij lichamelijke aanrakingen
 stel geen vragen op een beschuldigende of
veroordelende manier
• zeg dat het kind er zelf niets kan kon doen
concludeer echter niet overhaast dat het kind misbruikt is
op basis van weinig of onduidelijke informatie van het kind
 raak niet overstuur en als dat toch gebeurt, belast het
kind daar dan niet mee: er hoeft bij nader inzien niets
gebeurd te zijn of het gaat om iets onschuldigs dat u, uw
kind of een ander verkeerd begrijpt

ondervraag het kind niet voortdurend: kleine kinderen
zijn ontvankelijk voor suggestie en voelen op den duur
aan wat je wilt of denkt te gaan horen

vertel het kind dat je gaat helpen om er iets aan te doen
en dat je hiervoor zelf ook hulp gaat vragen aan iemand
die er verstand van heeft (het komt immers vaker voor)
•
bespreek je vermoeden niet meteen met buren, vrienden of
kennissen; dan ontstaat al snel een beschuldigende roddel
•
vraag advies bij de Kinderbescherming, de zedenpolitie of
Schoolmaatschappelijk werk. Zij kunnen u advies geven en
kunnen ook een onderzoek instellen waarin zij nagaan of er
inderdaad spraken is van seksueel misbruik.
Deze aanwijzingen gelden natuurlijk ook voor vertrouwenspersonen
van het kind buiten het gezin: de huisarts, de buurvrouw of de
mentor van school.
11. Wat kunnen ouders doen om seksueel misbruik van een kind
te voorkomen?
Seksuele vorming en voorlichting kunnen het beste thuis en op school
gegeven worden. Dit kan misbruik helpen voorkomen. Door goede
informatie over seksualiteit en seksueel misbruik zal een kind hopelijk
eerder een misbruiksituatie herkennen en inschatten. De toegenomen
aandacht voor seksueel misbruik heeft het voorlichtingsverhaal van
ouders en leerkrachten sterk beïnvloed zij leren kinderen om'nee' te
zeggen tegen ongewenst (seksueel) contact.
Maar een al te eenzijdige nadruk op de negatieve en gevaarlijke kanten
van seks draagt niet bij aan een gezonde, positieve seksuele
ontwikkeling. Natuurlijk is het goed dat kinderen en jongeren leren om
in seksueel contact de grenzen van zichzelf en anderen te respecteren.
Het is ook belangrijk dat kinderen eigen keuzes leren maken op
seksueel gebied. Je kunt met hen praten over relaties en seks in het
algemeen en de prettige kanten van lichamelijkheid en intimiteit.
Kinderen mogen immers ook 'ja' zeggen tegen de dingen die ze zelf
lekker en spannend vinden.
voorlichting een paar gedragsregels:
• Als iemand je aanraakt waar jij dat niet wilt, moet je echt
gewoon 'nee' zeggen en weglopen. Je kunt dan het beste
iemand om hulp vragen.
• Er zijn maar een paar mensen die je bloot mogen aanraken.
• Eerst thuis vertellen waar je naar toe gaat.
• Als je er niet over praat, kan niemand je helpen.
Leer kinderen dat ze nooit iets geheim hoeven te houden als ze daar in
de war of verdrietig van raken. Leer kinderen ook de meest gangbare
woorden voor geslachtsdelen, anders kunnen ze -indien nodig- niet
onder woorden brengen wat ze hebben meegemaakt. Ouders zijn
uiteindelijk verantwoordelijk voor het beschermen van hun kinderen en
het melden van misbruik.
Deze informatie is samengesteld uit brochures van het ministerie van justitie
en het NIZW informatiecentrum (Nederland).