Verslag

Innovatieagenda
Innoveren in de visserijketen
Een innovatieagenda voor 2015-2030
De langetermijnvisie voor de Nederlandse visserijsector zoals die is geschetst in het
rapport Nederland duurzame innovatieve draaischijf vis (2012), is nog steeds relevant.
Als Platform Innofish vinden we het belangrijk om op dat rapport voort te bouwen.
Kernwoorden als duurzaamheid, maatschappelijke acceptatie, productinnovatie en
ketensamenwerking zijn leidend. Maar we voegen graag wat concreetheid toe aan het
visiedocument uit 2012. Onze innovatieagenda is bedoeld om de stakeholders in de
sector te prikkelen en te inspireren.
Het streefbeeld: De Nederlandse visserijsector in 2030
In 2030 is de Nederlandse visserijsector wereldwijd koploper op het gebied van
innovatie, duurzaamheid, transparantie en communicatie. Bijvangst is in de pelagische
sector verdwenen en in de demersale sector gereduceerd tot onder de 10 procent.
Hierdoor zijn een aantal visserijtypen verdwenen, maar er zijn nieuwe in de plaats
gekomen. De ‘vierkantsverwaarding’ van de vis is geoptimaliseerd. De schepen die
gebruikt worden zijn energieneutraal. Aan boord wordt zoveel mogelijk verwerkt, zodat
de verwerkingstijd korter wordt. Er wordt gevist voor de keten, de veilingen spelen geen
rol meer en de prijs komt tot stand in dedicated ketens (retail, visspeciaalzaken, horeca
etc.). Naast de ‘traditionele vis’ wordt vis als product heel sterk verwerkt tot nieuwe
producten met veel meerwaarde (‘nespresso effect’). Vissers werken in kleine
coöperaties samen en hebben hun quota en schepen gezamenlijk in beheer. Op deze
manier zijn er veel efficiëntere combinaties van schepen en quota ontstaan en is de
werkdruk veranderd ten opzichte van vroeger. Dankzij nieuwe technologie zijn bepaalde
banen verdwenen, ander werk is ingewikkelder geworden en daardoor is het
opleidingsniveau in de sector sterk verhoogd. Tegelijkertijd is er veel gedaan om de
cohesie in en de leefbaarheid van kuststreken te behouden en vergroten. Er zijn
combinaties visserij en toerisme, visserij en watersport en visserij en scholing gemaaktin een soort multifunctionele visserij- die voor veel extra banen hebben gezorgd.
Instrumenten:
Voor de gehele Nederlandse visserijketen is de belangrijkste doelstelling om op een
duurzame manier een gezond rendement te draaien in een sector die door de
maatschappij wordt gewaardeerd. We moeten naar een sector die er in slaagt zijn eigen
verhaal te vertellen, de competitie met buitenlandse ondernemers (goedkope kweekvis)
aan te kunnen en een open houding laat zien voor vernieuwing en verbetering.
Europees Visserijfonds: Investering in duurzame visserij
1/6
De instrumenten die door de overheid kunnen worden ingezet om het streefbeeld te
bereiken zijn hieronder op een rij gezet, maar de sector heeft een grote
verantwoordelijkheid om de overheid te helpen die instrumenten goed in te zetten.
Bovendien zijn er andere partijen zoals scholen en ketenorganisaties die hun rol moeten
spelen richting een vernieuwde visserijketen.
Economische prikkels (hiermee als eerste instrument beginnen)
Het is belangrijk dat economische instrumenten zoals subsidies, boetes en
garantstellingen ingezet worden om bij te dragen aan een toekomstbestendige sector.
Het is onwenselijk dat publiek geld wordt ingezet om tegen de publieke zaak te vechten.
Juridische prikkels
De visserijsector kent van oudsher een zeer hoge regeldruk. Dat de Europese Commissie
daar nu vanaf stapt is potentieel een belangrijke positieve stap. Innofish gelooft dat de
visserijsector zich veel constructiever op zou moeten stellen bij het kritisch doorlichten
van de technische maatregelen en het huidige quota systeem, om zo te komen tot een
werkbaar kader aan regels dat innovatie en duurzaamheid bevorderd en misbruik
voorkomt. Alleen op die manier kan de visserijsector de aanlandplicht overleven. Er zou
een Ketenoverleg implementatie aanlandplicht moeten komen waarin constructieve
krachten in de sector met de overheid nadenken over precies dit onderwerp.
Controle en handhaving
Wetgeving is een krachtig sturend instrument, maar alleen indien de regels gehandhaafd
worden. Het is ontzettend belangrijk dat verboden praktijken, zoals het vissen met
binnenzakken, streng worden gecontroleerd en dat er een cultuur ontstaat waarbij
vissers inzien dat het wangedrag van de één overslaat op het imago van de hele sector.
Onderzoek
De onderzoeken die onder het nieuwe EFMZV worden gefinancierd zijn nog te veel puur
gericht op technische innovatie. Al hoewel de sector potentieel veel te winnen heeft bij
nieuwe technologie, is er ook veel meer aandacht nodig voor sociale en
maatschappelijke innovatie. Onderzoeksvragen over samenwerking, schaalvergroting,
cultuurverandering, coöperatievorming, financiering, ketenorganisatie, scholing en
opvolging worden op dit moment nauwelijks serieus onderzocht of opgepakt. En juist dat
zijn de onderwerpen waar de Nederlandse visserijketen boven haar buitenlandse
concurrenten uit kan stijgen. Juist ook de ‘sociale innovatie’ waarin alle nieuwe
componenten moeten samenvallen, is van groot belang.
2/6
Europees Visserijfonds: Investering in duurzame visserij
Data mining
Er zijn veel data beschikbaar over visserij en watergebruik. Er zullen nieuwe technieken
ontwikkeld worden waarmee analyse en advisering aan de hand van de vele beschikbare
data beschikbaar komen, en dit zal de kwaliteit van het visserij beheer en het
ondernemerschap versterken.
Scholing
Net als in veel andere economische sectoren zullen door technologische verandering en
robotisering banen komen te vervallen. Zeker ook in de visserijsector zal dat het geval
zijn, tegelijkertijd komen er nieuwe banen in de visserijsector bij. Deze vragen echter
om beter geschoolde krachten met oog voor ondernemerschap en trends in de
maatschappij. Aan de nieuwe generatie vissers worden andere eisen gesteld dan aan de
huidige en het visserijonderwijs zal hier op in moeten spelen. Het specifieke visserij
onderwijs zal veel meer geintegreerd moeten worden in het andere onderwijs.
Inhoudelijke lijnen:
Als Platform zien wij de volgende inhoudelijke lijnen waarop de visserijketen zich zou
kunnen richten om te komen tot duurzame en rendabele bedrijfsvoering in een gezonde
keten.
Op zee
Op zee wordt gezocht naar oplossingen in de volgende richtingen:
Multifunctionele bedrijfsvoering
Onderzoek naar combinaties van visvangst, viskweek op zee, zeewierkweek en
energieproductie
Professionaliseren van viskweek op zee en in kustgebieden
Onderzoek naar het combineren van het vissen op verschillende vissoorten in
verschillende perioden van het jaar (seizoensvisserij)
Onderzoek naar combinaties van visserij met toerisme, watersport, educatie en
onderzoek
Schone zeeën
Delen van best practices op het gebied van afvalmanagement aan boord
Vervuiling op zee wordt tegengegaan door te investeren in afvalmanagement aan
boord
Verwaarding van afval door samenwerking te zoeken met bedrijven aan wal,
zoals Interface met haar ‘visnet’-tapijten
3/6
Europees Visserijfonds: Investering in duurzame visserij
Selectiever vissen
Er wordt geïnvesteerd in informatietechnologie die enerzijds de transparantie en
controleerbaarheid van de sector verhoogt en anderzijds selectiever vissen mogelijk
maakt
Selectiever vissen door netinnovatie
Verbeteren van overleving door netinnovatie
Camera’s aan boord en onder water
Customizen remote sensing technieken voor de demarsale visserij
Investeren in informatiesystemen zoals het fisherman’s dashboard
Investeren in robottechnologie voor het vissen, sorteren en verwerken aan boord
Klimaatneutraal vissen
Vanuit het EFMZV komt geld beschikbaar voor schipinnovatie (andere vorm,
andere materialen, veel lichter), waarbij de lessen van MDV goed worden
meegenomen
Onderzoek naar nieuwe brandstoffen zoals schepen op zonne-energie of
waterstofenergie
Onderzoek naar ‘aflaadstations op zee’ zodat de boten zo kort mogelijk zwaar
beladen zijn en discards niet in de weg liggen in het ruim.
Overleving aan boord en tijdens transport
Onderzoek naar overleving van verschillende vissoorten aan boord en tijdens het
transport om ketens voor levende vissen op te zetten (zie voorbeeld: crab
fending machines in Japan en levende kreeften voor supermarkten).
Behandeling aan boord
Nieuwe technieken en de wens van super kwaliteit zullen leiden tot een verdere
verwerking van vis aan boord. De interne organisatie op zee zal er heel anders
uit komen te zien.
Aan de wal
Opvolging
Er komt veel meer aandacht voor -en communicatie- over de mogelijkheden van
bedrijfsopvolging
Samen met de overheid, financiële adviseurs en banken wordt gekeken naar
mogelijkheden om opvolging makkelijker te maken, in een werkgroep
‘financiering visserijsector’
Samenwerking
Er wordt een onderzoek uitgevoerd naar de voor- en nadelen van het
samenvoegen van quota en schepen in samenwerkingsverbanden
4/6
Europees Visserijfonds: Investering in duurzame visserij
-
Er worden een aantal kennisuitwisselingsessies tussen boeren en vissers
georganiseerd op het gebied van samenwerking in maatschappen en coöperaties.
De overheid ontwikkelt (fiscale) instrumenten en geeft korting op juridisch
advies om samenwerking tussen vissers aantrekkelijk te maken.
Ondernemers worden aangemoedigd om in samenwerkingsverbanden ketens voor
discards op te zetten. Echter, tendensen om ondernemerschap en vrije
concurrentie op het gebied van verwaarding van discards te beperken, worden
zoveel mogelijk tegen gehouden.
Scholing
Samenwerking tussen visserijonderwijs op alle niveaus wordt verder versterkt en
er worden een gezamenlijke visie op scholing in de visserijketen gemaakt.
Vanuit die visie wordt het lesprogramma gemoderniseerd. De vakken
Ondernemerschap, marketing en communicatie worden aan de lesstof
toegevoegd. Op langere termijn zal het visserij onderwijs worden samengevoegd
met andere onderwijs instellingen. Dit moet niet als een bedreiging worden
gezien maar als een versterking, omdat visserij ondernemerschap veel meer zal
vragen dan alleen visserij technische kennis.
Leven lang leren zal worden ingezet als instrument om voortdurend up to date
te blijven met kennis en competenties.
Voor de markt
Er wordt gevist voor de markt, ketens worden korter en de consument wordt verleid om
vaker voor Nederlandse vis te kiezen. Vissen voor de markt vraagt om ondernemerschap.
Het is met name een taak van de ondernemers zelf om initiatief te nemen, nieuwe
verbindingen te maken en na te denken over verwaarding en vermarkting. Een aantal
zaken kan wel samen opgepakt worden:
Consumentencommunicatie
De demarsale sector brengt jaarlijks verslag uit van de activiteiten die zij heeft
ondernomen om duurzame visserij te waarborgen
De visserijsector neemt het initiatief tot een campagne gericht op de
Nederlandse consument om deze meer Nederlandse vis te laten eten.
Kortere ketens
De Nederlandse, demersale visserijsector organiseert een ‘roadshow’ langs de
belangrijkste retailers, food processors en horeca-instellingen en vertelt haar
verhaal. Doel is om vissers aanknopingspunten te geven voor het opzetten van
5/6
Europees Visserijfonds: Investering in duurzame visserij
-
dedicated ketens, zodat zij van te voren weten op welke vissoorten zij gaan
vissen, voor wie en voor welke prijs.
Er wordt onderzocht of het mogelijk is om aan te sluiten bij nieuwe food and
retail-concepten, zoals verse vis in de supermarkt, maaltijdboxen als HelloFresh
enz.
Nieuwe concepten
De visserijsector maakt veel slimmer gebruik van horeca en van de studenten
van food (design) opleidingen om te komen tot nieuwe voedingsconcepten met
Nederlandse vis (snel, gezond en gemakkelijk)
Eerlijke prijsvorming
Er wordt een onderzoek geïnitieerd naar prijsvorming in de visserijketen en de
rol van de veilingen daarin, waarin ook wordt gekeken naar mogelijke
alternatieven.
6/6
Europees Visserijfonds: Investering in duurzame visserij