preektekst

[DIA 1] Familieberaad
Lezen en tekst: Handelingen 15.1-31
Afgelopen weekeind, in Meppel, begon de Synode 2017 van onze kerken.
Misschien geen wereldnieuws. De meeste mensen maken zich drukker om de
handtekening van Donald Trump. Onder dat discriminerend inreisverbod. En dat
snap ik. [DIA 2] Want wordt de wereld nou echt anders van een kerkelijke
vergadering? Word jij anders van een synode?
Sommigen mensen natuurlijk wel. Misschien moet je daarvoor lezer van het ND
zijn. Zoals deze uit Hardenberg. Die zich in een ingezonden brief opwindt over
wat hij noemt: één en al drama en patstellingen, waar hij moe en moedeloos van
wordt. (klik) Onzinnige discussies onderling zoals vrouw en ambt, enz. Ik denk
niet dat hij de enige is die het beter weet dan een synode. Het is eigenlijk best
wel van deze tijd. Waar bemoeien ze zich mee, of het nou Meppel of Brussel is,
ik maak zelf wel uit wat belangrijk is.
Er zijn ook mensen die juist heel erg hangen aan wat een Synode beslist. (klik)
Dat scheelt namelijk enorm. Het geeft een groot gevoel van veiligheid als je
maar naar regels kunt wijzen, wanneer er discussie is. Mag het wel, mag het
niet: sla de kerkorde er maar op na. Of er nou hier en nu iemand mee geholpen is
maakt niet zoveel uit: de synode heeft beslist. Alles wordt veel overzichtelijker
wanneer ik me maar laat leiden door wat anderen vinden.
En nou heb ik het over de kerk. Maar deze tegenstelling is veel breder. Het gaat
over afbakening, en verbinding. Over autonomie en afhankelijkheid. (klik)
Focus ik vooral op mezelf, wat ik wil, wat ik vind? Bewaak ik heel streng mijn
grenzen? Of bepalen anderen wie ik ben, wat ik mag zijn? Word ik in feite
geleefd? We zoeken allemaal daarin balans, denk ik. De een lukt het wat beter
dan de ander.
1
De Bijbel helpt ons balans te vinden in ons leven. Ook op het terrein van de
kerk. Ook in relatie tot kerkelijke vergaderingen. Of misschien moet je het juist
anders zien: de bijbel leert ons dat de kerk oefenplaats en basis is voor ons
leven. (klik) Omdat we in de kerk allemaal écht onszelf mogen zijn, en tegelijk
verbonden met elkaar en met God. En dat is ontzettend waardevol.
Met dit in gedachten gaan we luisteren naar een verslag van een kerkelijke
vergadering uit de tijd van de apostelen. Handelingen 15. Niet echt een synode,
maar het komt een beetje in de buurt.
Lezen: Handelingen 15.1-31
[DIA 3] Afgelopen maandag. Het Familiediner. Een broer en zus die vervreemd
zijn. Ze hebben elkaar meer dan 30 jaar niet gesproken. In het begin lijkt het iets
te maken te hebben met een erfenis. Maar je kijkt en je luistert en je denkt: dit
gaat echt nergens over. Ze willen eigenlijk allebei gewoon broer en zus zijn voor
elkaar. En dan ontmoeten ze elkaar in het restaurant, ze omhelzen elkaar, en het
is alleen maar misverstand wat ze uit elkaar gehouden heeft.
Zo moet het dus niet, he? Wat een zonde van die 30 jaar! Je moet
communiceren. (klik) De kanalen openhouden. Misverstanden voorkomen, en
als ze toch ontstaan oplossen. En dat doe je niet door je mening of je frustratie
als een handgranaat op het erf van de ander te gooien en je achter de heg te
verstoppen. Woon je met een stel huisgenoten op kamers? Wacht niet totdat de
boel ontspoort of ontploft. Ben je gehuwd? Pas op dat je niet langs elkaar heen
gaat leven. Want voordat je het weet kom je tegenover elkaar te staan. Vader,
moeder, kind: probeer erachter te komen wat de ander belangrijk vindt, en
waarom. En dan niet: ja, maar, jij… Zorg eerst dat je begrijpt, voordat je
begrepen wilt worden. (klik) Broer, zus, inmiddels uit huis, zeker als je ouders
wegvallen of hulpbehoevend werden, niet meer boven jullie om de boel bij
2
elkaar te houden. Zorg voor momenten dat je elkaar ontmoet. (klik) En kom af
en toe bij elkaar voor familieberaad.
Zo moet je een kerkelijke synode zien. Je bent familie. Soms moet je gewoon
met elkaar om tafel. (klik) Niet alleen omdat er problemen zijn om op te lossen,
maar ook omdat je elkaars steun en advies kunt gebruiken. En omdat er soms
gewoon afspraken gemaakt moeten worden, dingen samen geregeld.
[DIA 4] Handelingen 15 begint nadat de apostel Paulus en Barnabas in
Antiochië (ergens in Syrie) teruggekomen zijn van een rondreis door Cyprus en
Turkije. Ze waren in principe uitgezonden naar de Joodse gemeenschappen in
alle steden daar. Joden geloven dat God een Redder, de Messias, zal sturen om
zijn volk te bevrijden. Paulus en Barnabas, allebei zelf Jood, konden getuigen
dat de Messias Jezus is. En dat die redding vooral bevrijding van schuld en
schaamte en zonde is. Paulus en Barnabas werden niet overal geloofd. Maar op
heel veel plaatsen wel. En niet alleen door Joden, vertellen ze, maar ook door
mensen van andere volken. Er waren zoveel die tot geloof kwamen, ze begrepen
zelf niet eens hoe dat kon. (klik) Dat moest wel werk van de Heilige Geest zijn.
God houdt niet alleen van Joden, maar van alle mensen!
Nou, daar ging hun verslag over, teruggekomen van hun reis, in Antiochie. En er
waren héél veel enthousiaste reacties. Maar er waren ook mensen voor wie het
allemaal wel heel erg snel ging. Hun hele leven hadden ze geloofd dat God een
speciale band met het Joodse volk heeft. En ze waren wel blij dat anderen in
Jezus gingen geloven. Maar Paulus en Barnabas deden wel heel laconiek over
hoe dat dan verder moest. Natuurlijk zijn ze welkom, heidenen die in Jezus
geloven. Maar ze moeten wel integreren. (klik) Ze moeten zich laten besnijden,
zoals God altijd verwacht heeft. En zich dan natuurlijk ook leren houden aan
alle gedragsregels die bij het Jodendom horen. Wat je mag eten, en wat
verboden is. Hoe je je kleedt. Hoe je bidt. Welke ceremonies daarbij horen, en
op welke dagen. Het komt erop neer, eigenlijk, dat je pas iets aan Jezus hebt, als
3
je bij Gods volk gaat horen. En Paulus en Barnabas gaan daar wel erg relaxed
mee om.
Er verandert nu wel heel veel! Is dit wat wij willen? (klik) Is dit wat God wil? Je
kunt wel gaan geloven, maar als je dat dan vervolgens niet invult zoals dat aan
ons overgeleverd is, en zoals wij dat al eeuwenlang doen, wat heeft het dan te
betekenen?
Ik denk dat dit niet zo’n rare gedachtegang is. Het is niet dat deze mensen
moeilijk willen doen. En het is geen vreemdelingenhaat. Zij zijn oprecht
bezorgd. (klik) Het gaat hen hierom: dat mensen gered worden. Dat staat er. En
zij beroepen zich op de Bijbel. Het zijn geen kerkelijke regeltjes. Maar geboden
van God die via Mozes bekend zijn gemaakt. We gaan niet voor de lieve vrede
maar mee met een ontwikkeling die toch duidelijk ingaat tegen wat in de Bijbel
staat.
Dus dat is waar het over gaat in dit hoofdstuk. En vandaag ga ik niet uitgebreid
in op de theologische discussie. Of op vragen die erachter weg komen zoals: ja,
maar hoe lees je de Bijbel eigenlijk? [DIA 5] Voor dit moment is het belangrijk
om te letten op hoe ze er samen uit willen komen.
Het is een stevige discussie. (klik) Grote onenigheid, lezen we, een felle
woordenstrijd. Ja, dat kan soms gebeuren. Juist omdat je niet langs elkaar heen
wilt leven, maar elkaar echt serieus neemt. In de kerk, en daarbuiten, is het heel
ongezond wanneer je conflicten vermijdt en over je grenzen heen gaat of laat
gaan. Als het maar niet is om je gelijk te halen, en als je maar bereid bent om
echt naar de argumenten van de ander te luisteren.
En ze komen er in Antiochië niet uit. Bovendien, realiseren ze zich, wij zijn vast
niet de enigen die met deze vragen worstelen. Er gebeurt iets in onze dagen.
Nieuwe vragen komen op ons af. (klik) En we hebben heel veel wijsheid nodig
4
om daar met elkaar verder in te komen. We gaan dat breder zoeken. We houden
familieberaad, in Jeruzalem.
Mooi is dat. (klik) Ze gaan niet uit elkaar omdat ze verschil van mening hebben.
En de meerderheid legt zijn mening niet op aan de minderheid. (klik) Ze gaan
samen op de bank zitten, als het ware, en kijken samen naar het probleem, en
denken samen na over een oplossing. (klik) In dit geval: Paulus en Barnabas,
jullie gaan, met een afvaardiging uit deze gemeente, naar Jeruzalem om de
kwestie voor te leggen aan de apostelen en de oudsten.
Dat is een heel verstandig besluit. Niet omdat de kerk in Jeruzalem de baas is
over een dochterkerk ergens in Syrië. Maar omdat de apostelen en de oudsten
het vertrouwen hebben van beide partijen. Aan de ene kan zijn ze diepgeworteld
in Israël en het jodendom. Aan de andere kant zijn dit de oudste volgelingen van
Jezus. Zij hebben de gebeurtenissen rond Jezus nog persoonlijk meegemaakt.
Dat wekt vertrouwen, en ze ontvangen vertrouwen. (klik) Super belangrijk als
een kerkelijke vergadering, een synode, aan het werk is. Je gaat de mensen die
daar naar eer en geweten namens ons allemaal aan het werk zijn, niet afbranden
met goedkope kritiek en je laat ze ook niet ongeïnteresseerd aan hun lot over. Je
leest verschillende keren dat de hele gemeente meedenkt, instemt, en
ongetwijfeld zullen ze meegebeden hebben. Het is niet ze besluiten maar… We
zijn vertegenwoordigd, en we geven vertrouwen.
[DIA 6] En hoe gaat die vergadering in Jeruzalem nu aan het werk? Inderdaad,
het blijkt dat de kwestie breder speelt. Ook daar zijn er christenen, en niet de
minsten – Farizeeën: goed opgeleide, bekwame, toegewijde gelovigen (Paulus
was er zelf één van) – die hetzelfde argument hanteerden: Jezus is gekomen om
ons (het volk van God) met God te verzoenen. Maar om daar iets aan te hebben
moet je wel tot dat volk van God gaan horen, besneden worden, en leven volgen
de regels van de wet.
5
Hoe komen ze eruit? (klik) Hoe zoeken ze samen naar wat God nu echt, in deze
nieuwe situatie, in zijn kerk wil?
Er gebeuren eigenlijk drie dingen.
1. (klik) Ze luisteren naar de stem van ervaring. Ze hebben al gehoord wat
Paulus en Barnabas meegemaakt hebben op hun rondreis. En dan
herinnert Petrus aan wat hij ervaren heeft. Jaren geleden al kwam hij bij
een niet-Joodse officier in het Romeinse leger, Cornelius. En toen die de
boodschap van Jezus geloofde werd de Heilige Geest in hem uitgestort.
Niks besneden, niks geen regels naleven uit de Joodse wet, maar door de
goedheid van Jezus hoorde Cornelius er helemaal bij. En dan bevestigen
Paulus en Barnabas dat het hen op hun rondreis net zo vergaan is. Overal
waar ze kwamen deed God grote en onverwachte dingen. En niemand valt
hen in de reden met een: ja, maar, in de Bijbel staat toch… Zet eerst maar
even een nieuwe bril op, omdat je toch ziet wat de resultaten zijn? Je
theorie: er zal geen speld tussen te krijgen zijn, maar soms bewijst de
praktijk dat je er toch opnieuw naar moet kijken.
2. (klik) De Bijbel gaat open. Nieuwe inzichten worden getoetst. Het is
Jakobus, de broer van Jezus, die zegt: maar wat we nu horen, dat klopt
met wat er altijd al stond. Gek dat ons dat nooit eerder opgevallen is!
Maar de profeten zeggen heel vaak dat iedereen die de Heer zoekt, of ze
nou uit het volk Israël komen, of uit de wereld eromheen, voor God maakt
dat niet uit. Jezus volgen, dat is de sleutel, en voor de rest moet je het niet
moeilijker maken dan het is.
3. (klik) Ze houden rekening met de situatie waarin de boodschap moet
landen. Diep respect voor Joodse gelovigen en waar zij voor staan. Je kunt
wel zeker zijn van je zaak, maar als je in de uitwerking anderen
belemmert om de boodschap te aanvaarden, dan ga je niet verstandig om
met de ruimte die Jezus geeft. Zeg het maar hardop: als in heidense
6
tempels het eten van bloed een ritueel is, dan onthouden wij ons daarvan.
En ja, verboden seks blijft ook voor ons verboden, ook al is het niet omdat
het in de wet van Mozes staat. Logisch misschien, en helemaal niet nodig
om dat te apart te zeggen, maar als het helpt om Joodse gelovigen
vertrouwen te geven…
Zo lukt het de broers en zussen in dit familieberaad om elkaar te bereiken, te
begrijpen, en te ondersteunen. (klik) Mooi om te zien. Mooi ook dat ze na de
bespreking allemaal overtuigd zijn dat het de Geest van Jezus is die hen geleid
heeft. Ook degenen die van tevoren hele grote bedenkingen hadden. De hele
gemeente, staat er. Eensgezind, schrijven ze in hun brief aan de kerk te
Antiochie.
En ik denk dat dat het ook is waardoor die gemeente deze brief als zo’n
bemoediging ervaren heeft. (klik) Waar Jezus de ruimte krijgt, en zijn Heilige
Geest, daar ontstaat de vrucht van liefde, vreugde en vrede, geduld,
vriendelijkheid en goedheid, geloof, zachtmoedigheid en zelfbeheersing.
Ik hoef niet uit te leggen dat dat zegen betekent, niet alleen voor de kerk, maar
ook voor de wereld eromheen, en in het leven van ons allemaal. Laten we
bidden dat onze synode op deze manier een familieberaad is dat de wereld, en
onszelf, een stuk beter maakt.
7