Rode gistrijst goed alternatief bij intolerantie voor statines

Chinees kruid beter te verdragen dan cholesterolremmers
Rode gistrijst goed alternatief
bij intolerantie voor statines
Een middel uit de traditionele Chinese geneeskunde – rode gistrijst –
blijkt ldl-cholesterol in dezelfde mate te verlagen als statines.
Een voordeel is dat het beter wordt verdragen dan de gangbare
cholesterolremmers. Het is daarom een alternatief voor mensen die
intolerant zijn voor statines.
Auteurs Koos Brouwers, Louis Bartels en Peter Nieboer
18
| Pharm weekbl 21 augustus 2015;150–34/35
In Nederland neemt de aandacht voor natuurgeneesmiddelen, meestal in de vorm van kruidengeneesmiddelen, toe. De
gedachte heerst dat natuurgeneesmiddelen veiliger zijn dan
‘chemische’ geneesmiddelen. Dat is vaak niet zo: veel krachtige geneesmiddelen zijn afkomstig uit de natuur, bijvoorbeeld digoxine, doxorubicine, pilocarpine en colchicine.
Veel kruidengeneesmiddelen zijn niet als geneesmiddel
geregistreerd, maar als voedingsmiddel (supplement) in de
handel gebracht. Voedingssupplementen met een medische
claim vallen in Nederland onder het toezicht van de Voedsel- en Warenautoriteit. Bijvoorbeeld rode gistrijst (rgr)
bij hoge cholesterolwaarden, een toepassing die hieronder
verder wordt uitgewerkt.
Chinese Farmacopee
In de lekenpers wordt veelvuldig geadverteerd voor
rgr-bevattende producten. Waren hiervan in 2012 nog
maar vijf merkpreparaten op de markt, inmiddels zijn dat
er meer dan twintig. Van belang is daarom dat apothekers
en artsen weten wat de plaats is van rgr bij de behandeling van hypercholesterolemie.
rgr ontstaat na fermentatie van rijst met behulp van de
schimmel Monascus purpureus. De toepassing ervan werd
al beschreven in de Chinese Farmacopee gedurende de
Ming-dynastie (1368-1644) [1]. Het hoofdbestanddeel is
monacoline K. Daarnaast zijn nog dertien andere monacolines in rgr aanwezig. Monacoline K is gelijk aan het
DE AMERIKAANSE FDA WAARSCHUWDE IN 2007 TEGEN HET
GEBRUIK VAN RODE GISTRIJST
(synthetische) lovastatine, dat in veel landen – maar niet in
Nederland – is geregistreerd als cholesterolverlager.
De Amerikaanse geneesmiddelautoriteit fda waarschuwde
in 2007 tegen het gebruik van rgr omdat het een nietgeregistreerd geneesmiddel (lovastatine) zou bevatten. De
grootste zorg van de fda was niet zozeer de effectiviteit
van monacoline K. De fda waarschuwde omdat risico’s op
bijwerkingen (vergelijkbaar met lovastatine) niet altijd op
het etiket of in de bijsluiter stonden en dat bereiding onder
gmp-condities onvoldoende was gegarandeerd [2].
Ter illustratie: meer dan honderd rgr-producten in de
Verenigde Staten zijn inmiddels onderzocht. Circa 60% van
de producten bevatte geen informatie en/of waarschuwingen die voor statines gelden. Verder zijn er aanwijzingen dat
een deel van de producten is verrijkt met zuiver lovastatine
[3,4]. Ook ontbrak informatie over potentiële bijwerkingen
en relevante geneesmiddelinteracties.
Een ander gesignaleerd probleem is de aan/afwezigheid
van citrinine in rgr-bevattende producten. Citrinine is
nefrotoxisch in hoge concentraties en mutageen in lagere
concentraties [5]. Producten met rgr mogen daarom
maximaal 2 microgram citrine per gram voedingssupplement bevatten. In Europa heeft de efsa in 2011 een wetenschappelijk advies opgesteld voor rgr. Inname van
10 mg monacoline K uit rgr handhaaft volgens het efsapanel een normaal serum-ldl-cholesterol. Het rapport
besteedt geen aandacht aan de grenswaarde voor citrine in
rgr-producten [6].
Vergelijkbaar met statines
Inmiddels zijn meerdere meta-analyses en systematische reviews verschenen over de effectiviteit en veiligheid van rgr.
De eerste meta-analyse, afkomstig uit China, verscheen in
2006. In nagenoeg alle studies (meer dan vijftig) bleek rgr
R I J S T
na een therapieduur van 8-12 weken het totaal cholesterol
te verlagen, vergeleken met placebo. Het cholesterolverlagend effect was vergelijkbaar met dat van alle bekende statines (onder meer simvastatine, pravastatine, atorvastatine,
en fluvastatine). Ernstige bijwerkingen werden niet bij rgr
gerapporteerd [7].
Uit een analyse van in 2012 gepubliceerde cumulatieve
gegevens (elf studies) komt naar voren dat rgr het ldlen totaal cholesterol in dezelfde mate verlaagt als statines,
met als kanttekening dat enkele studies methodologische
tekortkomingen hadden [8].
Een recente meta-analyse van Nederlandse bodem (2015)
analyseerde twintig studies. De auteurs stelden vast dat
rgr het ldl gemiddeld met 1,02 mmol/L ten opzichte
van placebo verlaagt. Het effect op ldl was gelijk aan
dat van de onderzochte statines (–0,36; 0,41). Lever- en
nierfunctiestoornissen traden in beide groepen in dezelfde
mate op (placebo als controle of statine). De auteurs stellen
dat rgr een goed alternatief is voor patiënten die intolerant zijn voor statines [9].
Intolerantie voor statines komt bij vrouwen vaker voor
dan bij mannen. Dat verklaart wellicht waarom statines
bij vrouwen minder goed werken dan bij mannen [10,11],
mogelijk dus door therapieontrouw. Vrouwen met intolerantie voor statines lijken derhalve de grootste doelgroep
voor rgr.
Vermeldenswaard is verder nog een onderzoek uit België
uitgevoerd bij artsen (nb: niet in referentie 8 vermeld):
ldl-cholesterol werd verlaagd met 36% en totaal cholesterol met 15% ten opzichte van placebo [12].
De tabel geeft de bevindingen weer van een webbased quick
scan via de zoekterm ‘rode gistrijst’ in Google. Daaruit
blijkt dat de informatie over bijwerkingen/interacties ontoereikend is. De consument heeft dus onvoldoende informatie om een juiste keus te maken. Bij de meeste producten
staat het gehalte monacoline K wel aangegeven. Sommige
producten bevatten een te lage dosis (<10 mg). Bij slechts
R O D E
G I S T R I J S T
R O D E
G I S T
DE KEUS MOET VALLEN OP
PREPARATEN MET EEN STRIKTE
KWALITEITSGARANTIE
twee producten is informatie over citrinine via quick scan
search op internet beschikbaar. Alleen de producten ‘Rode
Gist Rijst Biologisch’ en ‘Arterin’ bevatten voldoende
werkzame stof. Alleen bij ‘Arterin’ bevat de informatie het
advies om vooraf een arts of apotheker te raadplegen.
Alternatief
rgr-bevattende producten met een gehalte van 10 mg
Prof. dr. jrbj (Koos) Brouwers is als klinisch farmacoloog verbonden aan
Ephor-umc Utrecht (www.ephor.nl) en de afdeling Farmacotherapie &
Farmaceutische Patiëntenzorg aan de Rijksuniversiteit Groningen,
dr. Louis Bartels is cardioloog in het Martini Ziekenhuis Groningen en
dr. Peter Nieboer is internist in het Wilhelmina ziekenhuis Assen.
Zie voor de literatuurreferenties: pw.nl.
Informatie over producten met rode gistrijst op internet is summier
merk (firma)
sterkte monacoline K (mg)
informatie over
bijwerkingen en
interacties
informatie over
citrininegehalte
opmerking
Rode Rijst Extract
(Vitamines Per Post)
5 mg (100 capsules/
verpakking)
ja
ja
te lage dosis
Arkocaps Rode Gist Rijst
Capsules (Akropharma)
5,2 mg (45 st)
2,6 mg (45 st)
nee
nee
te lage dosis
Rode Gist Rijst Biologisch
(Vitals)
10 mg (120 cps)
nee
nee
BioActive Rode Gist rijst
(Pharma Nord)
niet vermeld
nee
nee
Arterin (Omega Pharma,
België/Frankrijk)
10 mg (60-120 tabletten)
ja: info vragen aan
apotheker
ja
onvolledige info
19
| Pharm weekbl 21 augustus 2015;150–34/35
monacoline K of meer zijn geschikt om het ldl- en totaal
cholesterol te verlagen. De patiënt moet rgr zelf betalen;
de prijs is gemiddeld € 0,20-0,30 per capsule of tablet (€ 9
per maand). De keus moet vallen op preparaten met een
strikte kwaliteitsgarantie, een gestandaardiseerd gehalte van
ten minste 10 mg monacoline K, en getest zijn op gehalte
van citrinine (tot onder de toegestane hoeveelheid). Verder
moeten de preparaten afkomstig zijn van betrouwbare farmaceutische firma’s.
Voorts gelden bij rgr dezelfde voorzorgen als bij statines:
monitoren bijwerkingen, controle op contra-indicaties en
interacties met andere geneesmiddelen. Artsen en apothekers hebben de taak om hun patiënten hierover goed voor
te lichten.
Informatie op internet is summier
merk (firma)
sterkte monacoline K (mg)
informatie over
bijwerkingen en
interacties
informatie over
citrininegehalte
opmerking
Rode Rijst Extract
(Vitamines Per Post)
5 mg (100 capsules/
verpakking)
ja
ja
te lage dosis
Arkocaps Rode Gist Rijst
Capsules
(Akropharma)
5,2 mg (45 st)
2,6 mg (45 st)
nee
nee
te lage dosis
Rode Gist Rijst Biologisch
(Vitals)
10 mg (120 cps)
nee
nee
BioActive Rode Gist rijst
(Pharma Nord)
niet vermeld
nee
nee
Arterin
(Omega Pharma, België/
Frankrijk)
10 mg (60-120 tabletten)
ja: info vragen aan
apotheker
ja
OVERZICHT VAN PREPARATEN MET RODE GISTRIJST (rgr) DIE VIA WEBWINKELS TE KOOP ZIJN.
Literatuur
1 Monascus pupureus (monograph), Altern Med Rev 2004;9:208-10.
2 Cunningham E. Is red yeast rice safe and effective for lowering
cholesterol? J Am Dietetic Ass 2011;324 (letter).
3 Childress L, Gay A, Zargar A, Ito MK. Review of red yeast rice
content and current Food and Drug Administration oversight. J
Clin Lipidol 2013;7:117-22.
4 Mark DA. All red yeast rice products are not created equal-or
legal. Am J Cardiol 2010;106:448-9 (letter).
5 Sabater-Vilar M, Maas RFM, Fink-Gremmels J. Mutagenicity of
commercial Monascus fermentation products and the role of
citrinine contamination. Mutation Res 1999;444:7-16.
6 Eur Food Safety Authority, Scientific Opinion on the substantiation
of health claims related to monacoline K from red yeast rice and
maintenance of normal blood LDL-cholesterol concentration (ID
148,1700) pursuant to Article 13(1) of regulation EC No 1924/2006.
EFSA Journal 2011;9(7)2304.
7 Liu J, Zhang J, Shi Y, Grimsgaard S, Alraek T, Fønnebø V et
al. Chinese red yeast rice (Monascus pupureus) for primary
hyperlipidemia: a meta-analysis of randomized controlled trials.
Chinese Medicine 2006:I:4 (open acces).
8 Yang CW, Mousa SA. The effect of red yeast rice (Monascus
pupureus) in dyslipidemias and other disorders. Compl Ther Med
2012;20:466-74.
9 Gerards MC, Terlou RJ, Yu H, Koks CHW, Gerdes VE. Traditional
Chinese lipid lowering agents red yeast rice results in significant
LDL reduction but safety is uncertain – a systematic review and
meta-analysis. Artherosclerosis 2015;240:415-23.
10 Mombelli G, Bosisio R, Calabrese L et al. Gender related lipid
and/or lipoproteine responses to statins in subjects with primary
and secondary prevention. J Clin Lipidol 2015;9:226-33.
11 Hsue PY, Bittner VA, Betterridge J et al. Impact of female sex
on lipid lowering, clinical outcomes, and adverse effects of
atorvastatin trials. Am J Cardiol 2015;115:447-53.
12 Verhoeven V, Lopes-Hartmann M, Remmen R et al. Red yeast
lowers cholesterol in physicians: a double blind placebo controlled
randomized trial. BMC Compl Altern Med 2013;13:178-85.
onvolledige info