Onderwijsactualiteit binnen en buiten Katholiek

Wat verwacht de
katholieke dialoogschool
van het vak godsdienst?
door
LIEVEN BOEVE,
directeur-generaal van het Katholiek
Onderwijs Vlaanderen
Wat verwacht de
katholieke dialoogschool
van het vak godsdienst?
Lieven Boeve
Inleiding
•
•
•
•
Doel van de lezing
Basisstelling: het vak godsdienst was eerst…
Twee petjes
Outline: vier delen
1. Maatschappelijke, theologische en institutionele
achtergrond
2. De katholieke dialoogschool en haar verwachtingen ten
aanzien van het vak godsdienst
3. Het vak godsdienst als integraal deel van de katholieke
dialoogschool
4. Hoe nu verder? Naar een sterk samenspel van katholieke
dialoogschool en godsdienstonderwijs
4
1.
Maatschappelijke,
theologische en
institutionele
achtergrond
5
• Katholiek onderwijs in een postchristelijke en
postseculiere samenleving
• Van ‘nog’ naar ‘nu’
• ‘Theologische’, maar ook ‘institutionele’ vraag
– Theologische vraag: verhouding christelijk geloof in
deze context, verhouding kerk tot wereld: hoe deze
opnieuw denken (modellen: correlatie / anticorrelatie / recontextualisering)?
– Institutionele vragen: visie is één ding,
implementatie een ander – organisatorische
gevolgen
6
Spiritualiteit – passie - inspiratie
Innovatie – zorgzaam vernieuwen
Duurzaamheid – fris - jong
Traditie - grond
7
2.
De katholieke
dialoogschool
en haar
verwachtingen
ten aanzien van
het vak
godsdienst
8
• Visietekst katholieke dialoogschool
Vijf paragrafen:
– Gastvrij én engagerend
– Goede school: kwaliteitsvol persoonsvormend onderwijs,
waar plaats is voor iedereen
– Katholieke school: drie christelijke kernintuïties -(scheppings)geloof, liefde, hoop
– Dialoogschool:
• leren van verschil als pedagogische en theologische
opportuniteit,
• met bijzondere plaats van de christelijke stem in deze
dialoog
– Output voor school, samenleving en leerling
9
Op deze wijze school maken vergt een blijvende inzet
van allen en biedt ruimte voor groei en
verscheidenheid.
Doorheen de dialoog verrijkt de katholieke school
zichzelf, en vernieuwt ze haar christelijke inspiratie in
de actuele context.
Vanuit de traditie waarin de school staat en in gesprek
met haar omgeving, wil de katholieke dialoogschool
een oefenplaats zijn voor een (samen)leven in een
wereld die gekenmerkt is door diversiteit en verschil.
Kritisch-creatief leren omgaan met wat eigen en wat
anders is, met wat verbindt en wat onderscheidt, stelt
mensen in staat bij te dragen aan een open, zinvolle,
verdraagzame en duurzame samenleving, waar een
plaats is voor iedereen…
– een wereld waar ook God van droomt.
10
Als katholieke school werkt ze vanuit de
grondervaring dat mens en wereld tegelijk gave en
opgave zijn. Gevat in een netwerk van relaties
met medemensen, de samenleving en de wereld,
is menselijke vrijheid een gekregen vrijheid, die
oproept tot verantwoordelijkheid.
In het vertrouwen dat het diepste mysterie van de
werkelijkheid de liefde is, neemt de school deze
liefde – zoals de Bijbel verhaalt en Jezus die
voorleeft – als richtsnoer voor opvoeden, leven en
samenleven.
De christelijke hoop die in deze liefde en het
verrijzenisgeloof ontspringt, oriënteert de school
in haar doelen en werking.
11
• Drie intuïties die de dialoog schragen:
– Dialoog is niet neutraal
• Theologische achtergrond – Vaticanum II:
– Het dialogaal openbaringsbegrip van Dei verbum…
• Controverse aangaande voorbereidend document
• Openbaring als ‘het gebeuren zelf van Gods historische
zelfopenbaring’
– … in intrinsieke verbondenheid met het ‘lezen van
de tekenen van de tijd’ van Gaudium et Spes
– Kortom: de katholieke dialoogschool is de vrucht van
recontextualisering
12
• Twee maal katholiek
– Als achtergrond van het concept ‘dialoog’:
• Dubbele asymmetrie
– Als bevoorrechte stem in de dialoog:
• Pluraliteit
• Verschil
• Explicitering
• Verwachtingen
– ten aanzien van het godsdienstonderwijs
– Ten aanzien van de godsdienstleraar
– Geen de-responsabilisering van anderen
13
3.
Het vak
godsdienst als
integraal deel
van de
katholieke
dialoogschool
14
• Kan het vak godsdienst dit aan? De leraar?
– Het vak godsdienst was eerst…
– Cf. derde deel doelstelling:
“Vanuit het inzicht in het plurale
levensbeschouwelijke karakter van het menselijke
spreken, denken, en handelen,
… en in dialoog met het christelijke geloof in deze
context,
… zich rekenschap geven van het eigen
levensbeschouwelijke profiel”
15
• Belangrijke gemeenschappelijke
krachtlijnen (Vl-Sencie 1998)
– Aandacht gevraagd voor:
•
•
•
•
pluraliteit,
nood aan identiteitsconstructie,
kritisch bewustzijn
en aandacht voor de eigenheid van het
christelijke geloven
– Gevolgen op:
• macro-niveau: kerk
• micro-niveau: godsdienstleerkracht (GSM)
• meso-niveau: katholieke school
16
• Evaluatie 2010: “Het leerplan revisited:
10 jaar later”
– Aanleiding: dubbele kritiek:
• Te christelijk om LEF te zijn
• Niet christelijk genoeg om nog godsdienst te zijn
– Dubbel antwoord:
• aandacht voor juiste aanpak identiteitsvorming
• cognitieve dimensie van christelijk geloof
– Randvoorwaarden:
• goed opgeleide leerkrachten,
• christelijk geloof,
• en opnieuw de school
17
4.
Hoe nu verder? Naar
een sterk samenspel
van katholieke
dialoogschool en
godsdienstonderwijs
18
• Aanknopingspunt: oefenplaatsen
• Wisselwerking tussen school en vak
• Verwachtingen voor het vak:
– Oefenplaats voor de dialoog
– Expliciete stem binnen de dialoog
– Explicitering van de christelijke kernintuïties die
de dialoog schragen
– Banden met opvoedingsproject van de school,
andere vakken, het schoolleven,…
– Verwachting naar leraar godsdienst: voluit GSM
19
• Wel oppassen voor val
– Veel breder project, en iedereen erin
betrokken: cf. eerste en derde paragraaf van
katholieke dialoogschool:
• iedereen welkom én engagement
• dialoog sluit iedereen in, met vanuit de opdracht
van de school inbrengen van christelijke stem
(dus niet alleen taak godsdienstleraar, en zelfs
niet alleen taak van christen op school)
20
EEN VOORLOPIGE VISIETEKST
Op het kruispunt van onderwijs, Kerk en
samenleving verwelkomt de katholieke
dialoogschool gastvrij iedereen, van welke
levensbeschouwelijke of religieuze achtergrond ook.
Zonder uitzondering nodigt ze leerlingen (internen,
cursisten, studenten), ouders, personeelsleden en
bestuurders uit aan haar onderwijsproject mee te
werken.
Vanuit haar christelijke inspiratie wil ze ieder
hiertoe uitdagen, motiveren en kracht geven.
21
Vanuit dit mens- en wereldbeeld nodigt de katholieke
dialoogschool in deze tijd van levensbeschouwelijkreligieuze veelheid iedereen uit om in dialoog met
elkaar op zoek te gaan naar het volle mens- en
medemens-zijn. Hiertoe brengt ze christenen, moslims,
joden, anders-gelovigen, niet-gelovige humanisten
samen met alle anderen die betekenis willen vinden in
leven en samenleven.
In gesprek met elkaar leert iedereen de eigen
identiteit vorm te geven, door deze te ontdekken,
erover na te denken, en te verdiepen.
Vanuit haar opdracht brengt de school zelf in woord en
daad op eigentijds-tegendraadse wijze de christelijke
stem in dit gesprek binnen. Ze schept daarbij ruimte
voor wie niet aan het woord komt.
22
– Maar beide kunnen wel kritisch op elkaar betrokken
worden: de school bevraagt het vak, het vak
bevraagt de school…
• Vraag naar katholieke dialoogkerk blijft…
– Betrokkenheid op geloof en gemeenschap…
– Ruimte voor biografie, veelvormigheid
– Ruimte voor nieuwe wijzen van kerkvorming op
school…
– Ruimte om op te spoor te komen waar de katholieke
dialoogschool en het vak godsdienst ook bijdragen
aan traditie- en kerkvernieuwing…
23
BESLUIT
- Theologisch:
zelfde contextueel-theologische analyse
aan grondslag, maar met eigen rol
- Institutioneel:
consortium als verbreding van
samenwerking met KU Leuven
24
Didachè studiedag
12 januari 2016
Geniet van de koffie