Kruidentuin Coolhem

Kruidentuin Coolhem.
De geschiedenis van kruiden en kruidkunde.
Wanneer kruiden voor het eerst zijn gebruikt door de mensen is niet precies
bekend, maar toch zeker al vanaf de voorhistorische tijden.
Hoe de methode om kruiden te bereiden en toe te passen werden ontdekt zal
evenzeer een mysterie blijven.
Kruiden maken saai of onsmakelijk eten een stuk aantrekkelijker, maar
bedenk wel dat vroegere kruidkunde geen verschil maakte tussen
- medicinale kruiden
- culinaire kruiden
Vele kruiden kunnen voor beide doeleinden gebruikt worden.
In de vroegere tijden moet men er van uitgaan dat de kruidenkennis op zuiver
mondelinge wijze van generatie op generatie is overgedragen. Pas vanaf er
schriftelijke bronnen verschenen, hebben we meer zekerheid.
De vroegste teksten waren in het Chinees 5000 jaar oud. Vanaf 1800 v.c. zijn
ze bekend uit India-Egypte en in het Midden Oosten. We vinden ook vele
verwijzingen naar kruiden in de bijbel.
De Romeinen verspreiden de kruidenkennis door heel hun Rijk en na de val
van dit Romeinse Rijk gaat de handel in kruiden sterk achteruit.
De kloosters blijven tot de 14de eeuw toch de centra van de kennis.
(beschrijvingen en kruidentuinen).
15de eeuw verschijnen er kruidenboeken door de boekdrukkunst. Incunabel
(boeken van voor 1501). Het Herbarium van Mathias Goes uit 1482.
De 16de eeuw is de gouden eeuw voor de kruiden. Kruidenartsen zoals John
Gerard, de apotheker van de Engelse koning James I.
Eerste verandering in de 16de eeuw.
Men gaat verschillende kruiden met specifieke planeten en astrologische
tekens verbinden.
Tweede verandering in de 16de eeuw.
Is de introductie van de Signatuurleer met als belangrijk persoon Paracelsius.
Hij meende dat de fysieke (tastbaar) verschijningsvorm van een plant een
aanwijzing gaf over de geneeskrachtige werking ervan.
Een voorbeeld is het Sint-Janskruid,een plant waarmee wonden worden
behandeld. Volgens de signatuurleer staan de doorzichtige puntjes in de
bladeren voor de poriën in de huid en daarmee voor het vermogen van de
plant om wonden in het menselijke lichaam te genezen. Het roodachtige sap
uit de bloem stelt het bloed voor.
Wordt aanzien als bijgeloof of een wondermiddel.
1
In de 17de eeuw geraakt de kruidenkennis in verval en de medische en
botanische wetenschap valt uiteen.
19de eeuw homeopathie en reactie op de allopathie.
In de 20ste eeuw werden alle allopathische medicijnen rechtstreeks gewonnen
uit planten, maar tegenwoordig zijn het bijna allemaal zuivere synthetische
chemicaliën.
Voordeel:
Constante kwaliteit.
Nadeel:
Ongewenste bijwerking.
De homeopathie is ingevoerd door Samuel Hannmann.
- dat het gelijke het gelijke geneest
- een geneesmiddel wordt werkzaam door het te verdunnen.
Modern onderzoek heeft aangetoond dat een aantal kruiden, welke door onze
voorouders gebruikt werden, schadelijk waren, maar sommige planten
worden nu nog altijd door de moderne wetenschap gebruikt.
Signatuurleer.
De signatuurleer stamt uit de geneeskunst in de oudheid en werd
waarschijnlijk voor het eerst toegepast in China. Ze gaat ervan uit dat de
natuur door God is geschapen en daardoor een logisch geheel is. De natuur
geeft zelf aanwijzingen hoe planten en dergelijke gebruikt kunnen worden.
Bij de signatuurleer worden er overeenkomsten gezien tussen de vormen van
de delen van een plant met de delen van het menselijke lichaam.
Voor het eerst in Europa beschreven door Paracelsus, die leefde van 1493 tot
1541.
In de huidige biologie speelt de signaturenleer geen enkele rol meer. Alleen
bij alternatieve geneeswijzen, die tegenwoordig ook de inhoudsstoffen van de
plant meenemen, zijn er aanhangers te vinden.
De mens heeft altijd geprobeerd om de ene plant van de andere te
onderscheiden en de eigenschappen ervan te vatten in een
beschrijving of een naam. Namen als leverkruid, smeerwortel,
moederkruid, goudsbloem, bijvoet, vrouwenmantel en valkruid wijzen
ons op een eenvoudige wijze al de werking van de plant. De namen
ontstonden doordat mensen bepaalde overeenkomsten van de plant
zagen in de mens. Hieruit is de signatuurleer ontstaan.
Zo staat de kleur geel voor de lever en de spijsvertering. Rood voor het
bloed en het hart. Blauw brengt verkoeling en werkt op de luchtwegen.
Paars gebruiken we voor het zenuwstelsel, het is stimulerend én
kalmerend. Groen werkt kalmerend op de inwendige organen. Wit is
verzachtend en harmoniserend.
Verder kijken we naar de bloeiwijze, bijvoorbeeld naar bovengerichte
bloem (zonnebloem, goudsbloem, paardebloem), open voor de
zonnekracht, analoog aan de extraverte mens. Stimuleren in het
algemeen de levenskracht. Naar de aarde gericht met klokvormige en
2
hangende bloemen (monnikskap, smeerwortel), analoog aan de
introverte mens. Werken harmoniserend op de bovenpool. En
horizontaal gerichte bloemen (salie, rozemarijn, tijm, dovenetel) die de
verbinding symboliseren. Werken op de bloed en zuurstofcirculatie.
In het blad kunnen we het conflict ontdekken tussen de vormkrachten
en de groeikrachten. Kleine, fijn gevormde blaadjes hebben een sterke
vormkracht in zich en werken op de mens juist ontkrampend
(duizendblad, valeriaan, kamille). Grote bladeren hebben veel
groeikracht in zich en werken op de mens samentrekkend
(vrouwenmantel).
Beharing van de stengel en het blad geven aan dat het kruid werkzaam
is op huid, haren en slijmvliezen. Doornen geven aan dat het kruid
weerstand verhogend, prikkelend en koortsopwekkend is.
Is de stengel rond, dan zien we daar iets vrouwelijks in, de werking is
verzachtend en harmoniserend. In een hoekige en vierkante stengel
zien we iets mannelijks, dus weerstand en stevigheid. Een holle
stengel komt overeen met de slokdarm en de luchtpijp.
Deze signatuurleer is nog steeds bruikbaar als we ook de
inhoudstoffen meenemen in de keuze van een plant.
Signaturen.
Bloemkeur.
Geel
Rood
Blauw
Paars
Groen
Wit
:voor lever en spijsvertering.
: voor bloed en hart.
: geeft verkoeling en werkt op de luchtwegen.
: werkt stimulerend en kalmerend op het zenuwstelsel.
: kalmerend op inwendige organen.
: verzachtend en harmoniserend.
Bloeiwijze.
Naar boven gericht
Naar beneden gericht
Horizontaal gericht
:stimulerend voor de levenskracht.
: harmoniserend op de bovenpool.
: werken op de bloed en zuurstofcirculatie.
Blad.
Klein, fijn gevormde blaadjes:
Grote bladeren:
Bladvorm:
Beharing:
Doornen:
werken ontkrampend.
werken samentrekkend.
niervormig voor de nier
hartvormig voor het hart enz…
werkzaam op de huid, haren en
slijmvliezen.
weerstand verhogend, prikkelend en
koortsopwekkend.
3
Stengel.
Rond:
Hoekig en vierkant:
Hol:
werking verzachtend en harmoniserend.
werking op weerstand en stevigheid.
voor slokdarm en luchtpijp.
Vrucht.
Vorm van de hersenen (walnoot) : voor de hersenen enz…..
Bereidingen.
Je kunt kruiden op veel verschillende manieren gebruiken. Wat we natuurlijk
allemaal kennen is het gebruik van kruiden voor het eten. Denk maar aan
basilicum, tijm en salie voor Italiaanse gerechten, bonenkruid voor de
tuinbonen en selderij en lavas in de soep. Uiteraard streeft deze toevoeging
een bepaalde werking na, vaak smaakverhogend en
spijsverteringsbevorderend. Je hoeft je natuurlijk niet te beperken tot de
bekende kruiden. Ook met niet gangbare maar toch bekende kruiden is het
heerlijk en spannend koken.
Een andere toepassing van kruiden is in het bad. Wie kent niet de
kalmerende werking van een lavendelbad en de opwekkende werking
van een rozemarijnbad? Wees erop bedacht dat een kruidenbad,
vooropgesteld dat je het maakt van verse kruiden, een erg intensieve
en diepe werking heeft. Een flesje met een of andere (kruiden) badolie
is louter toe te passen als badversiering (het kleurt en ruikt heerlijk)
maar stelt qua geneeskracht niet veel voor. De enige werking die ervan
te verwachten is, is de ontspanning die het baden sowieso al met zich
meebrengt.
Verder kun je kruiden tegenkomen in capsules, in tabletten, in zetpillen
en in tinctuurvorm. Het maken van deze toepassingen kun je het beste
overlaten aan specialisten.
Kruidenthee, kruidenzalf en kruidenolie is echter op een eenvoudige
wijze wel zelf te maken.
Beschrijving van enkele kruiden aanwezig in de kruidentuin.
Anijs.
Eenjarig plant. Afkomstig van het Oostelijk deel van de Middellandse Zee.
Onderste bladeren zijn niervormig, de middelste zijn brede lobben.
Witte bloem.
Vruchten zijn eivormig en langwerpig.
Alom geteeld.
Wordt verwerkt in tandpasta, cosmetica en in drank. (Pastis, Ricard, Ouzo
(Grieks) Raki Turks).
Als je er thee van maakt is het licht verdovend en goed voor een zware hoest.
Wordt ook in de keuken toegepast omwille van de bijzondere smaak vb.
anijsbrood.
Van de anijszaadjes worden muisjes gemaakt, een soort beleg.
4
De naam ‘muisjes’ is verzonnen omdat ze op muizenkeuteltje lijken.
Werden vroeger als het symbool van de vruchtbaarheid beschouwt.
‘Muisjes’ werden en worden in Nederland namelijk vooral na de geboorte van
een kind gegeten.
De bekende beschuit met muisjes (versuikerde anijszaadjes).
Blauw voor een jongen.
Roze voor een meisje.
Ter vergelijken met onze suikerboontjes.
Moederkruid.
Vaste plant. Afkomstig van de Balkan.
Lang geteeld als medicijn en verwilderd in vele streken.
Het drinken van thee, gemaakt van de bladeren is een aloude behandeling
van artritis, verkoudheid en kramp.
Wordt gebruikt als geneesmiddel tegen migraine. We moeten er wel
voorzichtig mee zijn, omdat het allergische reacties, huidontstekingen en
zweertjes in de mond aanwakkert.
Citroenkruid.
Aromatische heester (ruikt naar citroen).
Alom geteeld en verwildert.
Net als de absintalsem (staat ook in de kruidentuin) is het versterkend,
wormverdrijvend, motte en muggenwerend.
Een bosje citroenkruid in de keuken hangen.
Als je het gebruikt als geneesmiddel, mag je dat zeker niet gebruiken tijdens
de zwangerschap. Het brengt de menstruatie terug op gang.
Bonenkruid.
Eenjarig plant.
Smalle tegenovertaande bladeren.
Witte bloem, roze of lila.
Keukenkruid met een sterke hete en pittige smaak.
Wordt bij productie van salami gebruikt.
In de keuken wordt het in groenten; bonen en vleesschotels gebruikt.
Dit keukenkruid was al ten tijde van de Romeinen zeer populair. Dit weten we
dankzij de geschriften van Virgilius, die het volk aanmaande bonenkruid
rondom bijenkorven te zaaien. Dit kwam de smaak van honing ten goede.
Rond de 9de eeuw raakte het kruid bij ons bekend en vond men het terug in
kloostertuinen. In het begin werd dit kruid gebruikt als middel tegen impotentie
(de voorloper van de Viagra?).
5