Opleiding loopbaanexamen Vlaamse ambtenaren

Loopbaanexamen naar
niveau A:
grondwettelijk recht
Prof. Dr. Kaat Leus 10 maart 2009
19-7-2017
Loopbaanexamen naar niveau A
1
Basisprincipe
Belgische Grondwet is gekenmerkt door een
scheiding der machten
Drie staatsmachten:
- Wetgevende macht (Kamer en Senaat,
Koning)
- Uitvoerende macht (Koning met ministeriële
verantwoordelijkheid)
- Rechterlijke macht (hoven en rechtbanken)
Loopbaanexamen naar niveau A
Pag.2
19-7-2017
Basisprincipe
Scheiding der machten is relatief:
- Koning vormt zowel onderdeel van wetgevende als van
uitvoerende macht en komt tussen bij benoeming rechters
- Scheiding houdt in dat elke macht zich voornamelijk met zijn
hoofdfunctie inhoudt
- Samenwerking en interdependentie tussen de machten
(wetgeving komt alleen tot stand na tussenkomst van
Kamer(s) en Koning, rechterlijke macht mag geen onwettige
besluiten toepassen conform artikel 159 GW)
- Algemeen rechtsbeginsel ( Zie o.m; Cass., 26 juni 1980)
Loopbaanexamen naar niveau A
Pag.3
19-7-2017
Basisprincipes
Rechtsstaat:
-
In België is elke rechtsonderhorige onderworpen aan algemene en
onpersoonlijke rechtsregels
-
Dit geldt evenzeer voor de overheid als voor elke andere rechtsonderhorige
-
Voornamelijk dienen de fundamentele rechten en vrijheden (opgenomen in de
Grondwet en in internationale verdragen) te worden gerespecteerd:
- burgerlijke rechten: afweerrechten (recht op vrije meninguiting, vrijheid
van religie, …)
- politieke rechten: deelname aan staatsgezag (passief en actief
kiesrecht, …)
- economische, sociale en culturele rechten (recht op arbeid, recht op
menswaardig leven, …)
Loopbaanexamen naar niveau A
Pag.4
19-7-2017
Basisprincipes
Verhouding tussen wetgevende en uitvoerende macht
- Controle op uitvoerende macht door wetgevende Kamers
- Interpellatierecht, vragenrecht, recht van onderzoek, vordering tot
aanwezigheid van regeringsleden, strafrechtelijke verantwoordelijkheid en
burgerrechtelijke verantwoordelijkheid
- (constructieve) motie van wantrouwen
- Rol van de uitvoerende macht bij totstandkoming regelgeving
initiatiefrecht, behandeling in commissie en plenaire vergadering,
bekrachtiging, afkondiging
Loopbaanexamen naar niveau A
Pag.5
19-7-2017
Grondwetsherziening
Drie fasen bij grondwetherziening
De procedure m.b.t. grondwetsherziening is beschreven in
artikel 195 GW:
- verklaring tot herziening van de Grondwet (wetgevende macht) wijst
de artikelen aan die gewijzigd kunnen worden
- ontbinding wetgevende kamers
- nieuwe wetgevende macht (als Constituante) kan de Grondwet gaan
wijzigen met dubbele tweederde meerderheid
Loopbaanexamen naar niveau A
Pag.6
19-7-2017
Staatshervorming
België:
Overgang van eenheidsstaat tot sui generis federale
Staat met drie gemeenschappen en drie gewesten:
- federale overheid
- Vlaamse, Franse en Duitstalige Gemeenschap
- Vlaamse, Waalse en Brussels Hoofdstedelijk
Gewest
Loopbaanexamen naar niveau A
Pag.7
19-7-2017
Staatshervorming
Bevoegdheden:
- verdeling van bevoegdheden opgenomen in
Bijzondere Wet op de Hervorming der
Instellingen (BWHI)
- toegewezen bevoegdheden voor Gemeenschappen en Gewesten
(residuaire voorlopig nog bij federale overheid: artikel 35 GW)
- uitzondering: impliciete bevoegdheden:
- noodzakelijk
- gedifferentieerde regeling mogelijk
- marginaal invloed op federale bevoegheden
Loopbaanexamen naar niveau A
Pag.8
19-7-2017
Staatshervorming
Materiële bevoegdheden:
Gemeenschappen:
Culturele aangelegenheden, persoonsgebonden aangelegenheden, onderwijs, gebruik der
talen, samenwerking tussen de gemeenschappen en internationale samenwerking
Gewesten
Ruimtelijke ordening, leefmilieu en waterbeleid, landinrichting en natuurbehoud,
huisvesting, landbouwbeleid en zeevisserij, economie, energie, ondergeschikte
besturen, tewerkstellingsbeleid, openbare werken en vervoer
Loopbaanexamen naar niveau A
Pag.9
19-7-2017
Mogelijke conflicten
Soorten conflicten:
Belangen- en bevoegdheidsconflicten
Belangenconflicten zijn politiek en oplossingen dienen te worden
gevonden in de politieke dialoog
Bevoegdheidsconflicten zijn juridische conflicten aangaande de
bevoegdheidsverdeling in de BWHI. Bij de controle op de naleving van
de bevoegdheidsverdelende regels door wetten, decreten en
ordonnanties speelt het Grondwettelijk Hof zijn rol.
Loopbaanexamen naar niveau A
Pag.10
19-7-2017