Handout module 5

15‐8‐2016
Module 5
Spijsverteringsstelsel
1/18
De evolutie
De visser‐verzamelaar
➲
Overleven en eten of gegeten worden
➲
2.6 miljoen jaar geleden – stenen tijdperk (Paleolithicum)
➲
Geen exclusief dieet, gevarieerd door aanpassing aan omgeving
➲
Wel belangrijk: universele voedingskenmerken (vorm genoom) ➲
Natuurlijke selectie lopen op 2 benen
➲
Zicht werd daardoor belangrijker
➲
Hersenontwikkeling mogelijk door wijziging voedingspatroon, herbivoor naar omnivoor (eiwitten).
2/18
1
15‐8‐2016
Aanpassing
➲
10.000 Jaar geleden invoering landbouw en veehouderij
➲
Wijziging voedingspatroon (granen en zuivel)
➲
Aanpassen genen ‐ 0,5% in 10.000 jaar
➲
Europa 5.000 – 6.000 jaar geleden
➲
Wereldwijde sterfte honger – 24.000
➲
Wereldwijde sterfte ondervoeding – 125.000
➲
Aanpassen genen in de toekomst?
3/18
Lactose tolerantie
4/18
2
15‐8‐2016
Wetenschap
➲
Onderzoek wijst in een verschuiving van herbivoor, naar carnivoor en dus uiteindelijk naar omnivoor
➲
Isotopenonderzoek van fossiele botten indiceert een dieet hoog in eiwitten
➲
Etnografische Atlas laat zien dat 35% van de calorieën afkomstig is uit plantaardige voeding en 65% uit dierlijke
➲
Schijf van 5 en Voedingspiramide: granen, zuivel (450 ml melk en 30 gr. kaas) en weinig tot geen vet!
5/18
Voedingscentrum
250 gram groente 2 porties fruit 4‐5 bruine / volkoren boterhammen 4‐5 opscheplepels volkoren graanproducten of kleine aardappelen 1 portie vis / peulvruchten / vlees 25 gram ongezouten noten 2‐3 porties zuivel 40 gram kaas 40 gram smeer‐ en bereidingsvetten 1,5‐2 liter vocht 6/18
3
15‐8‐2016
De spijsvertering
➲
Mond
➲
Slokdarm
➲
Maag
➲
Lever
➲
Galblaas
➲
Alvleesklier
➲
Darmen: Duodenum
Dunne darm
Dikke darm.
7/18
De mond
➲
1 – Oorspeekselklier
➲
2 – Buisje tussen mond en neus
➲
3 – Tand
➲
4 – Tong
➲
5 – Ondertongspeekselklier
➲
6 – Onderkaakspeekselklier
➲
Huig en strottenklepje.
8/18
4
15‐8‐2016
De mondfunctie
➲
Kauwen, mechanisch fijn maken van voedsel
➲
Mengen met speeksel (fermentatie m.b.v. enzymen) – amylase
➲
Samenstelling van speeksel wijzigt o.i.v. reuk, smaak en zicht
➲
Aansturing autonoom zenuwstelsel
➲
Speeksel 1 – 2 L per dag
➲
Samenwerking gebit/speeksel/tong
➲
Spijsbal => slikreflex.
9/18
De slokdarm
➲
1 – Slokdarm (peralstiek)
➲
2 – Middenrif
➲
3 – Sluitspiertje tussen de slokdarm en de maag (Cardia Sphincter) ➲
4 – Maag.
10/18
5
15‐8‐2016
De maag
➲
1 – Sphincter Cardia (maagingang)
➲
2 – Fundus (maagkoepel)
➲
3 – Maagcorpus (maaglichaam)
➲
4 – Sphincter Pylorus (maagportier)
➲
5 – Duodenum (12‐vingerige darm). 11/18
De werking van de maag
➲
Positie van de maag in het lichaam
➲
Taak: reservoir, mengen, verdelen
➲
In rust 50 ml – na een maaltijd 1500 ml met een max. van 3L
➲
Spijsbal mengen met maagsap => Chymus
➲
De Sphincter Pylorus bepaalt de snelheid van passeren
➲
Maagslijmvlies produceert: pepsinogeen (pepsine –
eiwitten), slijm, maagzuur (HCL – pH 2) en intrinsieke factor( co‐enzym nodig voor opname van vit. B12)
➲
Hoeveelheid maagzuur wordt geregeld door gastrine.
12/18
6
15‐8‐2016
De lever
➲
Positie en uiterlijk van de lever (350 miljard, bijzonder ingewikkelde cel)
➲
Functie:
•
Buffer/depot – opslag van voedingsstoffen
•
Detoxificatie – omzetten van afvalstoffen richting nieren/gal
•
Spijsvertering – Galproductie (vetten) en vit. A
➲
Werking:
•
Koolhydraten – Glucose (Glycogeen)
•
Eiwitten – Aminozuren
•
Vetten – Chylomicronen uit de darmen, ‐remnants, VLDL, IDL, LDL – HDL (apoproteïne)
13/18
De galblaas
➲
Functie en uiterlijk van de galblaas, 7‐ 10 cm
➲
Werking o.i.v. hormonen( cholecystokine en secretine) en samenstelling
➲
Enterohepatische kringloop, ieder galzuurmolecuul wordt ca. 20 x gebruikt
➲
Cholesterol verwijdering op 2 manieren.
14/18
7
15‐8‐2016
De pancreas
➲
Positie van de pancreas
➲
Exocrien en tegelijk endocriene klier
➲
Samenstelling alvleessap, amylase – lipase – trypsine en chymotrypsine
➲
Hormoonleverancier, insuline – glucagon ‐ somatostatine
15/18
De darm
Duodenum
➲
Verklaring naam
➲
Toevoer van spijsverteringssappen, galvloeistof en pancreassap
➲
Aanmaak hormonen, cholecystokinine (ledigen galblaas) en secretine (stimuleert aanmaak bicarbonaat).
16/18
8
15‐8‐2016
De darm
Dunne darm
➲
1ste deel: jejenum (nuchtere) – 2e deel ileum (kronkel)opname voedingsstoffen
➲
Lengte ca. 5‐6 meter – darmvlokken (250m2)
➲
Voedingspassage 1‐2 uur
➲
Zeer snelle celdeling (revitalisatie) – 3 dagen
➲
Darmsapklieren – water/slijm/enzymen
➲
Opname ijzer en vitamine B12 (ileum)
➲
Onttrekken van water.
17/18
De darm
Dikke darm
➲
Lengte colon ca. 1 meter
➲
Ileo caecale klep – bacteriën
➲
Blinde darm en hoeveelheid spijsbrei (ca. 1l. per dag)
➲
Darmflora, evenwicht en vitamine K
➲
Verstoring evenwicht t.g.v. ziekteverwekkende bacteriën
➲
Het belang van vezels ‐ Diverticulose
➲
Obstipatie (normaal 1‐2 dagen)
➲
Diarree (lichte ontsteking darmslijmvlies)
18/18
9