Prof. Dr. Dimokritos Kavadias VUB

Prof. Dr. Dimokritos Kavadias
VUB
Opvoeden tot wereldburgers?
Onderwijs, Wereldoriëntatie &
Burgerschapseducatie in
Vlaanderen
Aula Magna
Opvoeden tot wereldburgers?
Onderwijs, Wereldoriëntatie &
Burgerschapseducatie in
Vlaanderen
Dimokritos Kavadias
[email protected]
I. School & Samenleving
Tot 17de – 18de eeuw:
school = occasionele disciplinering
Vanaf 18de eeuw (in Protestante landen):
‘Modern’ Massa-onderwijs om vorm te
geven aan ‘modern’ individu
 Morele & Politieke vorming staan
centraal
2de helft 20ste eeuw - ... :
Cognitieve activiteit
 ‘burgerzin = propaganda!’
School & Samenleving:
Delicaat evenwicht in
verdeelde maatschappijen
Onderwijs:
 Cruciaal geacht voor kennis & waarden
Probleem:
 Welke kennis, wiens waarden?
Oplossing in Vlaanderen:
 Minimumdoelstellingen zonder
resultaatsverbintenis
II. Visies vanuit de scholen
- 63 scholen over heel Vlaanderen
- Alle 6de jaars (n=4722)
- Per school +/- 10 lkn die meeste uren
geven aan 3de graad (n=637)
- Semi-gestructeerde interviews met
directies / pedagogische directeurs (n=63)
- Semi-gestructureerde interviews met
klasleerkrachten / coördinerende
leerkrachten (n=59)
- Jaar van invoering VOET
Visies op wat opvoeden tot
burgerzin betekent 1997
“We proberen er serieuze burgers van te maken, als ik
het zo mag zeggen <gelach>. Dat is in feite de kern
van de zaak. Dat ze weten wat mag en niet mag.”
(directeur, interview 7/1/1997)
“ … de leerlingen moeten beleefd zijn,
verantwoordelijkheidszin hebben, orde hebben, stipt
zijn, wederzijds respect hebben, respect hebben voor
gebouwen en elkaars materiaal, de leerkrachten
aanspreken met meneer en mevrouw, …moeten stil
zijn wanneer gevraagd, de leerkracht informeren na
een ziekteperiode van de leerling,...en goede
werkhouding, ...”
(leraar geschiedenis in ASO, 30/01/1997)
Visies op wat opvoeden tot
burgerzin betekent - SO
“Een goede burger is, voor mij, iemand die zich
kan gedragen in een maatschappij, maar daarom
ze niet slaafs volgt. Die nogal altijd wel kritisch
naar de dingen kan aankijken en desnoods aan
een aantal dingen een meerwaarde kan bieden,
maar nog altijd zijn weg moet vinden in die
maatschappij en weten waar hij zijn informatie
moet halen. Dat zijn ook dingen die we moeten
meegeven….”
(directeur GO! – ASO-school)
Visies op wat opvoeden tot
burgerzin & doelen WO
betekent – BaO 2009
I: Bent u vertrouwd met deze term?
G: Voor ons klinkt dat heel vreemd in de oren.
I: En waar denkt u spontaan aan als u de term hoort?
G: Aan één of ander democratisch principe, maar ik meen te weten dat
het eigenlijk gaat over sociaal vaardig zijn en dergelijke dingen. Een
aantal principes waarop de samenleving gebaseerd is. Dat alles vlot
verloopt.
(directie, basis, VO, interview1a)
G: We gebruiken hier andere termen en ik denk dat veel mensen de
link niet leggen.
(directie, basis, OGO, interview 18)
Leraren & Lerarenopleiding?
Hoe vertrouwd met geven
van… (2de graad SO 2009)
Thema's
MEDIA
MILIEU
VERSCHILLENDE CULTUREN & ETNISCHE GROEPEN
EUROPESE UNIE
VRIJWILLIGERSWERK
WERELDGEMEENSCHAP & INT. ORGANISATIES
ECONOMIE & BEDRIJFSLEVEN
EMMIGRATIE / IMMIGRATIE
STEMMEN & VERKIEZINGEN
GELIJKE KANSEN MAN VROUW
MENSENSRECHTEN
RECHTSINSTELLINGEN & RECHTBANKEN
BURGERRECHTEN & PLICHTEN
GRONDWET & POL. SYSTEEM
RECHTEN & PLICHTEN OP HET WERK
VL
77,5
77,0
71,8
46,6
45,7
53,8
32,8
56,1
54,7
64,0
60,7
25,7
59,8
41,2
37,9
W-Europa Diff
84,7
86,1
82,2
66,1
65,5
73,7
53,0
77,1
79,1
88,5
87,5
52,5
87,9
73,0
72,7
7,2
9,1
10,4
19,5
19,8
19,9
20,2
21,0
24,4
24,5
26,8
26,8
28,1
31,8
34,8
Hoe werkt men eraan?
-
Projectwerking (jaar, week, korter)
Infrastructuur (aankleding / inrichting op school)
Lessen (kennisoverdracht / activerende methoden)
Schoolklimaat / inspraak (leerlingenraad, klasraad,
nieuwsronde)
Dienstbaarheid (inzameling / vrijwilligers)
Uitstap
Wedstrijd
Uitwisseling
Lezing voor leerlingen
Een divers landschap
Type1: BSE
staat
centraal
Type2: BSE
op de
weegschaal
Type4: BSE
neen
bedankt
Type3:
BSE, in
basisvorm
Conclusie
- Grote vrijheid om eraan te werken 
structuur = stimulans
- Tendens tot Toevlucht naar maatschappelijk
“veilige thema’s” (controverse mijden)
- Maar Vanuit vergelijkend perspectief:
adolescenten in Vlaanderen scoren
alarmerend laag inzake actief BS 
morrelen in de marge?
- Wereldoriëntatie & Burgerschapsopvoeding
blijft softe materie