veilig werken met verf

VEILIG WERKEN MET VERF
Eigenschappen en risico’s van verfsoorten
Watergedragen verven voor houtwerk: emulsies
alkyd-emulsies
Arbouw voor gezond en veilig werken
Inhoud
1. Inleiding
3
2. Toepassing van watergedragen emulsieverven voor houtwerk
4
3. Technische eigenschappen
4
4. Voornaamste bestanddelen
5
5. Wanneer kom je met emulsieverf in contact?
7
6. Risico’s voor de gezondheid
8
7. Regels en wetten
10
8. Maatregelen om risico’s te beperken
11
9. Meer informatie?
14
1. Inleiding
Sinds 1 januari 2000 mogen schilders binnenshuis alleen nog producten op
waterbasis gebruiken. Hiermee is het schilderwerk een stuk gezonder geworden.
Maar geen enkele verf is volledig onschadelijk. Een veilige manier van werken is
bij élke verf belangrijk.
Daarom hebben werkgevers en werknemers in de
schildersbranche samen met de verfproducenten
vijf brochures gemaakt over de eigenschappen
van de meest gebruikte verfsoorten met de daarbij
behorende risico’s en de te nemen maatregelen:
1. watergedragen muurverven;
2. watergedragen verven voor houtwerk: dispersies
(acrylaat, polyurethaan (PUR), PUR-acrylaat);
3. watergedragen verven voor houtwerk: emulsies
(alkyd-emulsies);
4. oplosmiddelgedragen alkydverven voor houtwerk (traditioneel, high solids, doorwerkverven);
5. tweecomponentenverven
(epoxy’s & polyurethaan (PUR)).
Dit deel gaat over watergedragen verven voor
houtwerk op basis van alkyd-emulsies, ofwel:
emulsieverven. Een kenmerk van deze verven is
dat het bindmiddel als ‘vloeibare bolletjes’ in water
verdeeld zit. Men noemt dit een emulsie.
3
2. Toepassing van watergedragen emulsieverven
Als gevolg van de Vervangingsplicht zijn watergedragen verven voor binnentoepassingen verplicht. Voor houtwerk worden daarbij vooral dispersieverven
gebruikt. Deze zijn ook al het langst op de markt. Op kleinere schaal
worden de nieuwere watergedragen emulsieverven toegepast. Nog niet veel
schildersbedrijven gebruiken watergedragen verven voor buitenwerk. Enkele
‘voorlopers’ hebben er echter al goede ervaringen mee opgedaan.
3. Technische eigenschappen
Het bindmiddel voor emulsieverven is alkyd:
hetzelfde bindmiddel dat in de meeste traditionele
oplosmiddelrijke bouwverven wordt gebruikt.
Daardoor lijkt de verf in z’n eigenschappen wat
meer op de traditionele verf dan de watergedragen
dispersieverven.
Nadelen van alkydharsen in het algemeen en dus
ook van alkyd-emulsies zijn:
• de uitharding gaat continu door, zodat de
verf laag na verloop van tijd bros wordt;
• alkydverven verliezen een deel van hun glans als
ze verouderen;
• witte alkydverven kunnen vergelen;
• op beton zijn alkydverven niet bruikbaar, omdat
ze hierop ‘verzepen’;
• bij een grote laagdikte kans op ‘schroeien’: het
rimpelen van de oppervlaktelaag, doordat deze
sneller droogt dan de laag daaronder;
• er zijn vooralsnog drogers (siccatieven) nodig
die het schadelijke Cobalt bevatten.
Voordelen van alkyd-emulsies ten opzichte van
watergedragen dispersies zijn:
• een hoge glans is mogelijk;
• een betere vloeiing;
• een langere ‘open tijd’, dus beter te corrigeren
zonder kwastaanzetten of strepen;
• een goede hechting aan en deels indringing in
hout;
• meer waterdampdicht en daardoor minder variatie in het vochtgehalte van het hout;
• na doorharding goed bestand tegen ‘blokken’1;
de verffilm verweekt niet bij een hoge temperatuur;
• goed schuurbaar en afföhnbaar.
1
van alkyd-emulsies vergeleken met
oplosmiddelrijke alkydverven kunnen zijn:
• gevoeligheid voor aantasting door water;
• een zachtere film als te veel emulgator is
toegevoegd;
• meer gevoeligheid voor een lage temperatuur en
hoge vochtigheid tijdens de droging, zoals bij
alle watergedragen verven.
Nadelen
Blokken: het ‘aan elkaar kleven’ van twee verflagen, bijvoorbeeld bij een kozijn
4
4. Voornaamste bestanddelen
Net als andere verfsoorten, bestaan watergedragen
muurverven uit de volgende bestanddelen:
• bindmiddel;
• pigmenten (kleurstoffen);
• oplosmiddelen
(inclusief verdunningsmiddelen);
• vulstoffen;
• hulpstoffen (additieven).
Oplosmiddelen
Het oplosmiddel is een vloeistof die een andere
stof kan oplossen of een mengsel kan verdunnen.
Emulsieverven bevatten als verdunningsmiddel
voornamelijk water. Daarnaast bevatten emulsieverven kleine hoeveelheden ‘organische oplosmiddelen’.
Het water in emulsieverven heeft de volgende
functies:
• verdunnen van de verf, zodat deze verwerkbaar
wordt;
• zorgen voor een snelle droging.
De organische oplosmiddelen in emulsieverven
zijn stoffen die traag verdampen. Ze verdampen
pas nádat het water is verdampt. Veel gebruikt
worden texanol, glycolethers en propyleenglycol.
Emulsieverven bevatten maar zeer weinig
organisch oplosmiddel; meestal minder dan
watergedragen dispersieverven. De meeste emulsieverven bevatten meerdere soorten oplosmiddelen. Deze hebben ook meerdere functies:
• het vertragen van de droging, zodat de schilder
langer kan corrigeren;
• zorgen voor de onderlinge menging van de
verf bestanddelen: zogenaamde ‘cosolvents’.
Bindmiddel
Het bindmiddel vormt na het drogen de eigenlijke
verffilm. Het ‘bindt’ de overige bestanddelen,
zoals pigmenten en vulstoffen, aan elkaar. Het
bindmiddel in emulsieverven is een alkydhars. Dit
wordt deels gemaakt uit natuurlijke grondstoffen
(plantaardige olie) en deels uit aardolie. Het
bindmiddel zit als vloeistof bolletjes in het water
verdeeld. Dit is te vergelijken met de opbouw van
mayonaise. Tijdens het drogen verdampt eerst het
water. Vervolgens vloeien de bolletjes bindmiddel
aaneen en vormen deze een gesloten laag (‘film’).
Tenslotte bindt het alkydhars zuurstof uit de lucht,
waardoor het uithardt.
Pigmenten
Het pigment is een witte of gekleurde, poedervormige stof. Pigmenten geven dekkingskracht en
kleur aan de verf. Het witte pigment titaandioxide
is veruit het meest toegepaste pigment. Het is
goedkoop, dekt erg goed, is helder wit, is erg
duurzaam en is bovendien onschadelijk. Gekleurde
verven kunnen daarnaast allerlei andere pigmenten
bevatten. Vooral ijzerpigmenten worden veel
gebruikt.
5
het pigment, de vulstof en het oplosmiddel.
Hulpstoffen worden in kleine hoeveelheden
aan verven toegevoegd om bepaalde technische
eigenschappen van de verf te verbeteren. Ze kunnen
de functionele eisen van een verf verbeteren. In
alkyd-emulsieverven vind je vooral de volgende
hulpstoffen vaak:
• drogers (siccatieven): deze versnellen de
uitharding;
• anti-velmiddel: deze gaan in het blik de vorming
van een vel aan het oppervlak tegen;
• anti-schuimmiddelen;
• verdikkingsmiddelen;
• regelaars van de zuurgraad (pH);
• conserveermiddelen: gaan aantasting van de
verf door bacteriën, schimmels of gisten tegen.
Vulstoffen
De vulstoffen zijn net als de pigmenten
poedervormige stoffen. Ze zijn meestal veel
goedkoper dan pigmenten. In sommige verven is
een deel van het pigment dan ook vervangen door
vulstoffen. Ze worden vooral in grondverven voor
houtwerk gebruikt en hebben daarin de volgende
functies:
• kostenverlaging van de verf;
• geven van dekkingskracht;
• geven van ‘kleur’ (alleen wit);
• leveren van ‘vulling’, dat wil zeggen
oneffenheden in de ondergrond opvullen.
Krijt (calciumcarbonaat) en kleiachtige stoffen
(silicaten) zijn de meest gebruikte vulstoffen.
Hulpstoffen
Hieronder een voorbeeld van de samenstelling van
een alkyd-emulsie (af lak) voor houtwerk. Enkele
voorbeelden van veelgebruikte stoffen worden ook
genoemd.
Hulpstoffen worden ook vaak aangeduid met de
term additieven, ofwel: ‘toegevoegde stoffen’.
Hiermee worden ze onderscheiden van de
‘hoofdbestanddelen’ van de verf: het bindmiddel,
Bestanddeel
Gehalte (%)
Voorbeelden
Water
40
-
Bindmiddel
30
Alkydhars
Pigment
25
Titaandioxide
Oplosmiddel
2
Propyleenglycol, butoxyethanol
Hulpstoffen
3
Droger (1%, o.a. cobalt-octoaat)
Anti-velmiddel (0,3%, butanonoxim)
Anti-schuim (0,1%, aardolie)
Verdikkers (0,5%, polyether-polyurethaan)
Conserveermiddel (0,01%, kathon)
6
5. Wanneer kom je met emulsieverf in contact?
Het ‘in contact komen’ van chemische stoffen met het lichaam wordt vaak
aangeduid met de term ‘blootstelling’. Het kan gaan om een contact dat alleen
tot de buitenkant van de huid beperkt blijft.
Blootstelling kan er ook toe leiden dat een stof in
het lichaam wordt opgenomen, dit kan:
• door inademing;
• door de huid heen;
• door inslikken.
Let ook op:
• Bij verspuiten:
- welke spuitapparatuur je gebruikt (pneumatisch
en airless geeft veel nevel);
- of je de juiste afstand aanhoudt;
- of de verf niet te dun of juist te dik is;
- of een ademhalingsmasker aanbevolen is
(meestal wel!).
Contact met emulsieverf
Als schilder kun je op verschillende momenten in
contact komen met verven:
• tijdens het oproeren van de verf: morsen, spatten
op de huid;
• tijdens het aanbrengen met kwast of roller:
spatjes, morsen op de huid;
• tijdens het verspuiten: spuitnevel in de lucht én
op de huid;
• tijdens het schuren van verf lagen: verfstof in de
lucht én op de huid.
Als de muurverf snel verdampende stoffen bevat,
kun je die bovendien op al deze momenten inademen: bijvoorbeeld de oplosmiddelen en sommige conserveermiddelen.
Als je met vuile handen eet of rookt, kun je ook
verf bestanddelen inslikken.
• Vermijd huidcontact zoveel mogelijk:
- werk zorgvuldig (rustig oproeren, niet morsen,
rustig rollen en dergelijke);
- denk eraan dat rollers meer spatjes geven dan de
kwast;
- bij verspuiten komt altijd verfnevel op de huid:
draag werkkleding en handschoenen;
- bij schuren komt altijd verfstof op de huid: draag
werkkleding en handschoenen.
7
6. Risico’s voor de gezondheid
Vergeleken met de ‘oude’ oplosmiddelrijke verfsoorten hebben watergedragen
emulsieverven minder gezondheidsrisico’s. Dat betekent niet dat ze onschadelijk
zijn! De verf bevat nog steeds oplosmidden en daarnaast onder meer schadelijke
conserveermiddelen, anti-velmiddel en drogers. Bij het schuren van oude
verflagen kan altijd irritatie van luchtwegen, ogen en huid optreden.
Risico’s bij huidcontact
is opgebouwd (‘monomeren’). Het risico dat een
schilder een allergie oploopt door emulsieverven
is niet heel groot, maar wel groter dan bij
dispersieverven. Bij schilders die al allergisch
zijn voor één van deze bestanddelen kunnen ook
huidklachten optreden. Het risico op huidklachten
blijkt bij watergedragen verven overigens niet
hoger dan bij oplosmiddelrijke (alkyd) verven.
Watergedragen emulsieverven bevatten kleine
hoeveelheden bestanddelen die de huid kunnen
irriteren. Irriterende stoffen brengen kleine
beschadigingen op de huid aan. Wanneer de huid
langdurig of herhaaldelijk in contact komt met
irriterende stoffen, krijgt deze geen gelegenheid
om te herstellen. Op den duur kan dan eczeem
ontstaan (zie Eczeem).
Eczeem en allergisch eczeem
Irriterende stoffen in emulsieverven zijn vooral de
oplosmiddelen, de drogers (siccatief ), sommige
antischuimmiddelen, de regelaars van de zuurtegraad en de conserveermiddelen. Het contact
met de huid moet je daarom zo veel mogelijk
beperken.
Eczeem is een ontsteking van de huid die meestal
gepaard gaat met een droge huid, jeuk, roodheid,
en bultjes, blaasjes en/of kloofjes. Eczeem is niet
besmettelijk, maar kan zich wel uitbreiden over de
huid. Eczeem ontstaat vaak door irritatie van de huid:
een opeenstapeling van kleine beschadigingen van de
huid kan leiden tot eczeem als de huid niet voldoende
tijd krijgt om zich te herstellen.
Bekende oorzaken van ‘irritatie-eczeem’ zijn ‘nat werk’,
schoonmaakmiddelen en oplosmiddelen. Als een
schilder z’n handen vaak met terpentine reinigt, is de
kans op eczeem groot.
Allergisch eczeem ontstaat als het afweersysteem tegen
ziekten op hol slaat en te sterk reageert op één bepaalde
chemische stof. In dat geval is de schilder allergisch
voor die stof.
Irritatie-eczeem verdwijnt als de huid tijd krijgt om
te herstellen. Een allergie is blijvend: elke keer als de
schilder in contact komt met de stof waarvoor hij
allergisch is, ontstaat het eczeem direct opnieuw.
Allergie
Emulsieverven kunnen ook stoffen bevatten die een
huidallergie kunnen veroorzaken (zie Eczeem).
Ook dit leidt tot eczeem. Als de schilder met dezelfde verf blijft werken, zal het eczeem niet overgaan. Watergedragen emulsieverven bevatten méér
bestanddelen die een allergie kunnen veroorzaken
dan watergedragen dispersieverven. Stoffen in
emulsieverven die allergieën kunnen veroorzaken,
zijn met name de drogers (siccatief ), het antivelmiddel en de conserveermiddelen. Ook kunnen
- in een heel laag gehalte - restanten aanwezig
zijn van de bouwstenen waaruit het bindmiddel
8
Risico’s bij inademing
Watergedragen emulsieverven bevatten meestal
weinig bestanddelen die snel verdampen. Inademing van bestanddelen zal daarom niet snel leiden
tot gezondheidsklachten.
De oplosmiddelen in emulsieverven zijn meestal
stoffen die erg traag verdampen. Sommige emulsieverven bevatten echter nog ammoniak of andere
vluchtige amine-verbindingen als regelaar van
de zuurtegraad. Deze stoffen verdampen snel en
werken irriterend op de luchtwegen en de ogen.
Het gehalte in de verf is meestal erg laag (< 0,1%).
Wanneer de werkruimte niet wordt geventileerd,
kan het gehalte in de lucht toch nog oplopen. Je
kunt dan hinder ondervinden van de geur of last
krijgen van geïrriteerde ogen. Blijvende schade aan
de gezondheid zal dit niet opleveren.
Het hele ‘mengsel’ aan langzaam- en snelverdampende bestanddelen van een watergedragen
verf geeft vaak een kenmerkende geur aan de verf.
Hoewel dit geen gevaar voor de gezondheid geeft,
kunnen sommigen de geur onplezierig vinden. Een
goede ventilatie is dan ook altijd aan te raden.
Let op! Bij het verspuiten van verf komen alle
bestanddelen van de verf als nevel in de lucht.
Dit geldt dus ook voor de langzaam verdampende
stoffen die allergieën kunnen geven, zoals het
anti-velmiddel of de drogers. Tijdens het spuiten
komt meestal zo veel nevel in de lucht terecht dat
ademhalingsbescherming noodzakelijk is. Ook kan
de huid geheel met verf worden bedekt, zodat deze
ook moet worden beschermd. Zie verder onder ‘8.
Maatregelen om de risico’s te beperken’.
9
7. Regels en wetten
Uiteraard geldt voor het werken met verven de algemene arbo-regelgeving. Zo
moet elk bedrijf onderzoeken (of laten onderzoeken) in welke mate de schilders
blootstaan aan risico’s, waaronder chemische stoffen. Dit kan gebeuren door
schattingen, berekeningen of metingen. Het resultaat moet de werkgever
melden in de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). De producten moeten
natuurlijk ook voldoen aan de algemene richtlijnen van etikettering met R- en
S-zinnen en gevaarssymbolen. Daarnaast gelden voor verven ook nog specifieke
regels: de Vervangingsplicht Binnenschilderwerk en de Europese Verfrichtlijn.
Vervangingsplicht Binnenschilderwerk
Europese Verfrichtlijn
Houtverven, en ook verven voor metaal en
kunststof, voor binnengebruik mogen maximaal
100 gram oplosmiddel (Vluchtige Organische Stof )
per liter verf bevatten (exclusief water).
Er is één uitzondering op de Vervangings-plicht:
• het repareren van staalconstructies die voorheen met een oplosmiddelhoudende verf zijn
geschilderd.
Een schildersbedrijf moet wel bij de Arbeidsinspectie aanvragen of het volgens deze uitzondering
mag werken.
Ook de Europese Verfrichtlijn van april 2004 geeft
grenswaarden voor het gehalte oplosmiddel in
verven; in dit geval niet alleen voor binnenverven,
maar ook voor buitenverven. Voor binnenverven
gaat de Verfrichtlijn minder ver dan de Nederlandse
Vervangingsplicht. Er blijven zowel voor binnen
als buiten twee typen houtverven toegestaan:
watergedragen en oplosmiddelgedragen.
Grenswaarden voor houtverven in de Europese Verfrichtlijn in 2007 en 2010
Verftype
Max. oplosmiddelgehalte
2007 (gr./liter)
Max. oplosmiddelgehalte
2010 (gr./liter)
Houtverf binnen én buiten - watergedragen
150
130
Houtverf binnen én buiten - oplosmiddel
400
300
Grondverf binnen én buiten - watergedragen
50
30
Grondverf binnen én buiten - oplosmiddel
450
350
10
8. Maatregelen om risico’s te beperken
Hoewel watergedragen emulsieverven minder risico’s hebben dan oplosmiddelrijke verfsoorten, is het nooit goed om te veel in contact te komen met de
verf. Het kiezen van de minst schadelijke producten heeft de voorkeur. Maar
veilige werkmethoden zijn ook erg belangrijk. Bescherming door middel van
bijvoorbeeld maskers en handschoenen is niet ideaal, maar helaas soms nog wel
nodig.
heidsinformatieblad dat de leverancier moet
meeleveren, vraag het je werkgever of kijk in PISA
(Productgroep Informatie Systeem Arbouw).
Dit systeem bevat kaarten voor allerlei typen
verven en lakken. Op deze kaart staat informatie
over de samenstelling van het product, de
gezondheidsrisico’s en de maatregelen die je moet
nemen om veilig met het product te werken.
Veiligere producten
Als het schildersbedrijf een minder schadelijk
verf bestek opstelt en de eigenaar van het pand
stemt daarmee in, kunnen zij er beiden aan
bijdragen dat de schilder minder schadelijke
producten gebruikt.
Om de kans op hinder of gezondheidsklachten zo
klein mogelijk te houden, hebben emulsieverven
met de volgende eigenschappen de voorkeur (na te
vragen bij de leverancier):
• verf zonder ammoniak (maar met een andere,
niet-vluchtige pH-regelaar);
• verf met niet méér anti-velmiddel en droger
(siccatief ) dan strikt noodzakelijk;
• verf met een zo laag mogelijk gehalte aan
organische oplosmiddelen;
• verf met een ander conserveermiddel dan Kathon
(Kathon geeft vaak allergieën).
Veiligere verpakking
Sommige leveranciers besteden extra aandacht
aan de veiligheid van de verfverpakking. Het gaat
dan vooral om verpakkingen waarmee de verf
makkelijker over te schenken is, zonder te morsen.
Veiligere werkwijzen
Vooral de kans dat verf op de huid komt, kun je
verkleinen door de juiste spullen te gebruiken en
doordacht te werk te gaan.
Ga bij het oproeren van verf rustig te werk. Roer
grotere hoeveelheden met een mixer op een lange
boortol en bij een lage snelheid.
Als je weet dat je allergisch bent voor een bepaalde
stof (bijvoorbeeld een conserveermiddel), kun je
bij de leverancier (laten) navragen of hij een verf
heeft zonder die stof.
Lees in ieder geval altijd het etiket van de verf.
Heb je vragen over een product, kijk in het Veilig-
11
Kwasten of rollen heeft de voorkeur boven
verspuiten, tenminste wat betreft de kans op
verontreiniging van de huid en luchtwegen. Verspuiten zal bij houtverven overigens niet vaak
voorkomen.
Vooral te snel rollen geeft veel spatjes; ga dus ook
hierbij rustig te werk. Kies voor elk product de
juiste - door de leverancier aanbevolen - roller.
Bij het spuiten van verven is ademhalingsbescherming nodig. Gebruik in dat geval op zijn
minst een halfgelaatsmasker met gecombineerd
damp-/stoffilter A/P2. Wanneer veel nevel op
de huid van het gezicht terechtkomt, is een
‘volgelaatsmasker’ nodig.
Huidbescherming en -verzorging
Als je voorzichtig en rustig werkt, zijn handschoenen bij normale watergedragen verven niet nodig.
Als je duidelijk ziet dat je huid verontreinigd raakt,
is het gebruik van handschoenen wél aan te raden
en bij spuitwerk altijd. De volgende aanbevelingen
gelden:
• draag handschoenen van nitrilrubber of
eventueel PVC. Vraag zo nodig advies aan de
leverancier;
• draag katoenen binnenhandschoenen om
transpiratievocht op te vangen;
• draag
geen
leren
werkhandschoenen,
katoenen
handschoenen
of
zogenaamde
‘schildershandschoenen’ (katoen met kunststof
binnenkant);
• draag handschoenen eenmalig, dat wil zeggen
één dag; zorg ervoor dat ze schoon zijn;
• trek handschoenen alléén aan over schone en
droge handen.
Wanneer oude lagen verf moeten worden geschuurd, dan kan nat schuren de vorming van stof
sterk verminderen.
Voeg nooit zelf bestanddelen toe aan de verf, zoals
extra drogers (siccatief ). De pure bestanddelen zijn
vaak irriterend voor de huid. Drogers kunnen ook
een allergie veroorzaken. Bovendien vermindert
het zelf toevoegen van bestanddelen meestal de
kwaliteit van de verf.
Ventilatie
Goed ventileren kan de kans op geurhinder of
irritatie van ogen of luchtwegen voorkomen. Bij
watergedragen verven is het meestal voldoende om
de ramen te openen.
Bij het schuren van oude verf lagen moet je
gebruikmaken van afzuiging op de schuur-
Draag zo veel mogelijk een lange broek en lange
mouwen tijdens schilderwerk.
machine.
Ademhalingsbescherming
Smeer je handen in met een beschermende
handcrème voor en na het werk. Dit houdt de huid
in goede conditie en kan huidklachten voorkomen.
Bovendien zorgt een handcrème ervoor dat je huid
na het werk makkelijker te reinigen is.
Normaal gesproken is het gebruik van ademhalingsmaskers bij watergedragen verven niet
nodig.
Wanneer bij het schuren geen schuurmachine met
afzuiging op het apparaat beschikbaar is, moet
je een stofmasker gebruiken. Gebruik altijd een
masker met CE-keurmerk van type P2.
12
Was je handen voor het eten en voor toiletbezoek.
Verwijder verfspatten meteen met een schone doek.
Gebruik geen oplosmiddelen (peut, thinner en
dergelijke) om je handen te reinigen. Dit is vragen
om problemen.
Draag een beschermende (veiligheids)bril als je
boven het hoofd moet werken met rollers of als je
verf moet verspuiten (in het laatste geval is een
volgelaatsmasker nog beter).
Ingrijpen bij klachten
Werk bij huidirritatie, jeuk, erg droge en gebarsten
handen, kloofjes, blaasjes en dergelijke niet door,
maar ga naar de bedrijfsarts. Als je liever naar de
huisarts gaat, vertel dan over je werk.
Als je denkt allergisch te zijn geworden voor een
bepaald product (meestal komt dit door één
bepaalde stof in het product), dan kun je dit laten
testen bij een dermatoloog. Deze heeft dan wel
informatie nodig over de samenstelling van het
product. Hij kan dit bij de leverancier navragen.
13
9. Meer informatie?
Heb je vragen over specifieke producten , bijvoorbeeld over Veiligheidsbladen of verftechnische
vragen? Bel dan met de servicecentra van de
producenten of met de leverancier.
Daarnaast kun je bij Arbouw de volgende publicaties over verven of schilderwerk bestellen of
gratis downloaden (www.arbouw.nl):
• Veilig werken met verf. Eigenschappen en risico’s
van verf bestanddelen (uitgebreide informatie
over verf bestanddelen) (alleen downloaden)
• Weet waar je mee verft. Eigenschappen en
risico’s van verf bestanddelen (samenvatting van
brochure ‘Veilig werken met verf’) (downloaden
en bestellen)
• Arbouw advies: Schilderwerkzaamheden
(downloaden en bestellen)
• Schilder, een echte vakman doet het goed
(beroepenfolder) (downloaden en bestellen)
• PISA (Productgroep Informatie Systeem Arbouw)
(bestellen)
• Gezond onder handbereik (informatie voor
werknemers over voorkomen van huidaandoeningen) (alleen downloaden)
• Schilderwerk in gezonde handen (informatie
voor werkgevers over voorkomen van huidaandoeningen) (alleen downloaden)
Heb je vragen over gezond en veilig werken ? Kijk
dan op de Arbouw website www.arbouw.nl of bel
met de Arbouw Infolijn (020) 580 55 99.
De Arbouw Infolijn is op werkdagen bereikbaar van
09.00 - 17.00 uur.
Publicaties
Deze brochure is er een uit een reeks van vijf
brochures over verschillende soorten verf. Deze
zijn niet in papieren vorm beschikbaar, maar kun
je gratis downloaden van www.arbouw.nl. De
overige brochures over verfsoorten zijn:
• Watergedragen muurverven
• Watergedragen verven voor houtwerk: dispersies
(acrylaat, polyurethaan (PUR),PUR-acrylaat)
• Oplosmiddelgedragen alkydverven voor houtwerk (traditioneel, high solids, doorwerkverven)
• Tweecomponentenverven
(epoxy’s en polyurethaan (PUR)).
Arbouw
Postbus 8114
1005 AC Amsterdam
telefoon (020) 580 55 80
telefax (020) 580 55 55
e-mail [email protected]
Deze brochure is tot stand gekomen in samenwerking met:
Hout- en Bouwbond CNV, FNV Bouw, Fosag en V V VF
internet www.arbouw.nl
Arbouw voor gezond en veilig werken
14