Het zenuwstelsel

Het Zenuwstelsel
Urgentiemedicatie
Dr. Filip Van den Brande
Dept. Anesthesie & Kritische Zorgen
AZ Sint-Jan AV, Campus Brugge
dinsdag 21 mei 13
Overzicht van het zenuwstelsel
dinsdag 21 mei 13
Belang van het zenuwstelsel voor de ambulancier
Regulatie van de vitale functies
•
•
Ademhaling
–
diepte
–
frequentie
–
patroon
–
diameter van de luchtwegen
(bronchodilatatie /
bronchoconstrictie)
Circulatie
–
hartdebiet
–
pols
–
bloeddruk
–
vasodilatatie / vasoconstrictie
dinsdag 21 mei 13
Belang van het zenuwstelsel voor de ambulancier
Regulatie van de vitale functies
•
•
Ademhaling
–
diepte
–
frequentie
–
patroon
–
diameter van de luchtwegen
(bronchodilatatie /
bronchoconstrictie)
Circulatie
–
hartdebiet
–
pols
–
bloeddruk
–
vasodilatatie / vasoconstrictie
dinsdag 21 mei 13
Belang van het zenuwstelsel voor de ambulancier
Regulatie van de vitale functies
•
•
Ademhaling
–
diepte
–
frequentie
–
patroon
–
diameter van de luchtwegen
(bronchodilatatie /
bronchoconstrictie)
Circulatie
–
hartdebiet
–
pols
–
bloeddruk
–
vasodilatatie / vasoconstrictie
dinsdag 21 mei 13
Belang van het zenuwstelsel voor de ambulancier
Regulatie van de vitale functies
•
•
Ademhaling
–
diepte
–
frequentie
–
patroon
–
diameter van de luchtwegen
(bronchodilatatie /
bronchoconstrictie)
Circulatie
–
hartdebiet
–
pols
–
bloeddruk
–
vasodilatatie / vasoconstrictie
dinsdag 21 mei 13
Links met medicatie en
ziektebeelden
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Pijn
Reanimatie
Shock
Acuut myocard infarct
Astma
Preterme contracties
Vagale syncope
Drugs
Organofosfaat-intoxicatie
Overzicht van het zenuwstelsel
dinsdag 21 mei 13
Het sensorisch zenuwstelsel
Soorten prikkels
• Gevoel
• Reuk
• Smaak
• Zicht
• Gehoor
dinsdag 21 mei 13
Overzicht van het zenuwstelsel
dinsdag 21 mei 13
Het motorisch zenuwstelsel
dinsdag 21 mei 13
Het motorisch zenuwstelsel
Nicotine-receptoren
dinsdag 21 mei 13
Het motorisch zenuwstelsel
Choline - esterase
Nicotine-receptoren
dinsdag 21 mei 13
Het motorisch zenuwstelsel
Choline - esterase
Nicotine-receptoren
Spierverslappers
dinsdag 21 mei 13
dinsdag 21 mei 13
dinsdag 21 mei 13
dinsdag 21 mei 13
Het motorisch zenuwstelsel
• Neurotransmitter =
Acetylcholine
• Nicotine-receptoren
• Choline-esterase breekt
acetylcholine af
• Spierverslappers
dinsdag 21 mei 13
Overzicht van het zenuwstelsel
dinsdag 21 mei 13
Het Autonoom zenuwstelsel
• Regeling van orgaansystemen buiten de
wil om
• 2 delen :
– Parasympatisch
– (Ortho)sympatisch
• De meeste organen zijn door beide delen
bezenuwd
dinsdag 21 mei 13
dinsdag 21 mei 13
dinsdag 21 mei 13
Het parasympatisch zenuwstelsel
Anatomisch
Activatie door
•
•
•
•
•
Nervus vagus (10e hersenzenuw)
Effecten
Pijn
Emoties
Warmte
...
•
Ogen : Myosis (Kleine pupillen)
•
Mond : Speekselproduktie ↑
Neurotransmitter
•
Hart : Bradycardie, hypotensie
•
•
Luchtwegen : Bronchoconstrictie
•
Maag en darmen : Braken en diarree
Receptor
•
dinsdag 21 mei 13
Acetylcholine
Muscarine - receptor
Het parasympatisch zenuwstelsel
Anatomisch
Activatie door
•
•
•
•
•
Nervus vagus (10e hersenzenuw)
Effecten
Pijn
Emoties
Warmte
...
•
Ogen : Myosis (Kleine pupillen)
•
Mond : Speekselproduktie ↑
Neurotransmitter
•
Hart : Bradycardie, hypotensie
•
•
Luchtwegen : Bronchoconstrictie
•
Maag en darmen : Braken en diarree
Receptor
•
dinsdag 21 mei 13
Acetylcholine
Muscarine - receptor
Atropine
Het orthosympatisch zenuwstelsel
Activatie door
Anatomisch
•
Diffuus
•
Bijniermerg (verspreiding langs de
bloedbaan)
Effecten
•
•
•
•
•
•
•
Pijn
Stress
Angst
Inspanning
Shock - Hypotensie
Hypoxie
...
•
Ogen : Mydriasis (Grote pupillen)
•
Mond : Speekselproduktie ↓
Neurotransmitter
•
Hart : Tachycardie, hypertensie
•
•
Ademhaling : sneller en dieper
•
Bloedvaten : Vasoconstrictie
•
Luchtwegen : Bronchodilatatie
•
Baarmoeder : Relaxatie
dinsdag 21 mei 13
Noradrenaline
Receptoren
•
•
•
Alfa
Beta 1
Beta 2
De receptoren van het (ortho)sympatisch
zenuwstelsel
Alfa - receptoren
Beta - 1 - receptoren
•
bevinden zich ter hoogte van de
bloedvaten
•
•
•
zorgen voor vasoconstrictie
bevinden zich ter hoogte van het hart
zorgen voor tachycardie, verhoging van
het hartdebiet en krachtigere
samentrekkingen van het hart
Beta - 2 - receptoren
•
•
dinsdag 21 mei 13
bevinden zich ter hoogte van de
luchtwegen en de baarmoeder
zorgen voor relaxatie (bronchodilatatie
en stoppen van weeën)
De receptoren van het (ortho)sympatisch
zenuwstelsel
Alfa - receptoren
Beta - 1 - receptoren
•
bevinden zich ter hoogte van de
bloedvaten
•
•
•
zorgen voor vasoconstrictie
Beta - mimetica
Beta - 2 - receptoren
•
•
dinsdag 21 mei 13
bevinden zich ter hoogte van het hart
zorgen voor tachycardie, verhoging van
het hartdebiet en krachtigere
samentrekkingen van het hart
bevinden zich ter hoogte van de
luchtwegen en de baarmoeder
zorgen voor relaxatie (bronchodilatatie
en stoppen van weeën)
De receptoren van het (ortho)sympatisch
zenuwstelsel
Alfa - receptoren
Beta - 1 - receptoren
•
bevinden zich ter hoogte van de
bloedvaten
•
•
•
zorgen voor vasoconstrictie
Beta - mimetica
Beta - 2 - receptoren
•
Beta - blokkers
dinsdag 21 mei 13
bevinden zich ter hoogte van het hart
zorgen voor tachycardie, verhoging van
het hartdebiet en krachtigere
samentrekkingen van het hart
•
bevinden zich ter hoogte van de
luchtwegen en de baarmoeder
zorgen voor relaxatie (bronchodilatatie
en stoppen van weeën)
Het orthosympatisch zenuwstelsel
dinsdag 21 mei 13
Het orthosympatisch zenuwstelsel :
Alfa - mimetica
Noradrenaline
Adrenaline
Beta-mimeticum
dinsdag 21 mei 13
Het orthosympatisch zenuwstelsel :
Beta - mimetica
Noradrenaline
Adrenaline
Beta-mimeticum
dinsdag 21 mei 13
Het orthosympatisch zenuwstelsel :
Beta - blokkers
dinsdag 21 mei 13
Links met ziektebeelden en medicatie
gebruikt in de urgentiegeneeskunde
Medicatie
Links met ziektebeelden
•
Adrenaline
•
Atropine
•
Morfine
•
Beta - mimetica
•
Beta - blokkers
•
Spierverslappers - Curare
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
dinsdag 21 mei 13
Pijn
Vagale syncope
Reanimatie
Shock
Acuut myocard infarct
Astma
Preterme contracties
Kinderen
Drugs
Organofosfaat - intoxicatie
Pauze
dinsdag 21 mei 13
Pijn
dinsdag 21 mei 13
Pijn
dinsdag 21 mei 13
Pijn
dinsdag 21 mei 13
AAUW !!!
Pijn
AAUW !!!
Orthosympaticus
dinsdag 21 mei 13
Pijn
AAUW !!!
Orthosympaticus
Parasympaticus
dinsdag 21 mei 13
Pijn
AAUW !!!
Orthosympaticus
Morfine
dinsdag 21 mei 13
Parasympaticus
Vagale syncope
Definitie
Activatie door
•
•
•
•
•
Kortstondig bewustzijnsverlies door
zuurstoftekort t.h.v. de hersenen
Oorzaak : Parasympaticus
•
Ogen : Myosis (Kleine pupillen)
•
Mond : Speekselproduktie ↑
•
Hart : Bradycardie, hypotensie
•
Luchtwegen : Bronchoconstrictie
•
Maag en darmen : Braken en diarree
dinsdag 21 mei 13
Pijn
Emoties
Warmte
...
Vagale syncope
Definitie
Activatie door
•
•
•
•
•
Kortstondig bewustzijnsverlies door
zuurstoftekort t.h.v. de hersenen
Oorzaak : Parasympaticus
•
Ogen : Myosis (Kleine pupillen)
•
Mond : Speekselproduktie ↑
•
Hart : Bradycardie, hypotensie
•
Luchtwegen : Bronchoconstrictie
•
Maag en darmen : Braken en diarree
dinsdag 21 mei 13
Pijn
Emoties
Warmte
...
Vagale syncope
Definitie
Activatie door
•
•
•
•
•
Kortstondig bewustzijnsverlies door
zuurstoftekort t.h.v. de hersenen
Oorzaak : Parasympaticus
•
Ogen : Myosis (Kleine pupillen)
•
Mond : Speekselproduktie ↑
•
Hart : Bradycardie, hypotensie
•
Luchtwegen : Bronchoconstrictie
•
Maag en darmen : Braken en diarree
dinsdag 21 mei 13
Pijn
Emoties
Warmte
...
Vagale syncope
Definitie
Activatie door
•
•
•
•
•
Kortstondig bewustzijnsverlies door
zuurstoftekort t.h.v. de hersenen
Oorzaak : Parasympaticus
•
Ogen : Myosis (Kleine pupillen)
•
Mond : Speekselproduktie ↑
•
Hart : Bradycardie, hypotensie
•
Luchtwegen : Bronchoconstrictie
•
Maag en darmen : Braken en diarree
dinsdag 21 mei 13
Pijn
Emoties
Warmte
...
Vagale syncope
Definitie
Activatie door
•
•
•
•
•
Kortstondig bewustzijnsverlies door
zuurstoftekort t.h.v. de hersenen
Oorzaak : Parasympaticus
•
Ogen : Myosis (Kleine pupillen)
•
Mond : Speekselproduktie ↑
•
Hart : Bradycardie, hypotensie
•
Luchtwegen : Bronchoconstrictie
•
Maag en darmen : Braken en diarree
dinsdag 21 mei 13
Pijn
Emoties
Warmte
...
Reanimatie
dinsdag 21 mei 13
Reanimatie
Krachtigste adrenergicum =
ADRENALINE
dinsdag 21 mei 13
Reanimatie
Anticholinergicum = ATROPINE
Krachtigste adrenergicum =
ADRENALINE
dinsdag 21 mei 13
Reanimatie
dinsdag 21 mei 13
Reanimatie
dinsdag 21 mei 13
Reanimatie
dinsdag 21 mei 13
Reanimatie
dinsdag 21 mei 13
Reanimatie
dinsdag 21 mei 13
Shock
Soorten
Activatie door
•
Hypovolemische shock
•
Anafylactische shock
•
Septische shock
•
Neurogene shock
•
•
•
•
•
Cardiogene shock
Neurotransmitter
•
Effecten
•
Ogen : Mydriasis (Grote pupillen)
•
Mond : Speekselproduktie ↓
•
Hart : Tachycardie, hypertensie
•
Ademhaling : sneller en dieper
•
Bloedvaten : Vasoconstrictie
•
Luchtwegen : Bronchodilatatie
•
Baarmoeder : Relaxatie
dinsdag 21 mei 13
Pijn
Hypovolemie
Hypotensie
...
(Nor)adrenaline
Receptoren
•
•
•
Alfa
Beta 1
Beta 2
Het Acuut Myocardinfarct
• Patiënt heeft pijn ⇒ tachycardie
• Hoe sneller het hart klopt,
hoe meer zuurstof het verbruikt
• Doel : Pijn ↓
• R/ Morfine, Nitraten (Cedocard®)
eventueel β-blokker : vertraagt hartritme
dinsdag 21 mei 13
Astma
• Probleem : bronchospasme
• Bronchodilatatie door activatie van
sympaticus en blokkeren van
parasympaticus
• R/ Ventolin®, Berotec® (β2-mimetica)
Atrovent (Parasympatolyticum)
• Ofwel Duovent® (combinatiepreparaat)
Combivent®
dinsdag 21 mei 13
Preterme contracties
• Autonome bezenuwing van de baarmoeder :
orthosympaticus (β2-receptoren) zorgt voor
relaxatie
• Vroegtijdig contracties :
R/ Ventolin ®, Prepar ®
dinsdag 21 mei 13
Kinderen
• Het orthosympatisch zenuwstelsel is nog
niet volledig ontwikkeld bij kinderen
• In geval van stress gaat de parasympaticus
sneller de overhand halen ⇒ bradycardie
dinsdag 21 mei 13
Kinderen : cardiotocogram (CTG)
dinsdag 21 mei 13
Drugs
1) Uppers : Stimulantia
2) Downers
•
Cocaïne
•
Amfetamines
•
•
•
XTC
•
...
Effecten : stimulatie sympaticus
•
Ogen : Mydriasis (Grote pupillen)
•
Mond : Speekselproduktie ↓
•
Hart : Tachycardie, hypertensie
•
Ademhaling : sneller en dieper
•
Bloedvaten : Vasoconstrictie
•
Luchtwegen : Bronchodilatatie
•
Baarmoeder : Relaxatie
dinsdag 21 mei 13
Heroïne, methadone
Morfine
Effecten
•
•
•
•
Miosis (kleine pupillen)
Pijn ↓
Roes, euforie, slaperigheid
Jeuk, AH-depressie, misselijkheid
3) Hallucinogenen
•
•
LSD
Marijuana, Hasj, Cannabis
Organofosfaatvergiftiging
Wat ?
Antidotum en behandeling
•
Pesticiden zoals DDT, e.a.
•
Blokkeert de afbraak van ACh overal in
het lichaam
•
•
Atropine
Oximes (antidotum)
Effecten
Muscarine - receptoren
•
Ogen : Myosis (Kleine pupillen)
•
Mond : Speekselproduktie ↑
•
Hart : Bradycardie, hypotensie
•
Luchtwegen : Bronchoconstrictie
•
Maag en darmen : Braken en diarree
Nicotine - receptoren
•
Spieren : Eerst krampen daarna parese
(verzwakking)
dinsdag 21 mei 13
Choline - esterase
Organofosfaatvergiftiging
Wat ?
Antidotum en behandeling
•
Pesticiden zoals DDT, e.a.
•
Blokkeert de afbraak van ACh overal in
het lichaam
•
•
Atropine
Oximes (antidotum)
Effecten
Muscarine - receptoren
•
Ogen : Myosis (Kleine pupillen)
•
Mond : Speekselproduktie ↑
•
Hart : Bradycardie, hypotensie
•
Luchtwegen : Bronchoconstrictie
•
Maag en darmen : Braken en diarree
Nicotine - receptoren
•
Spieren : Eerst krampen daarna parese
(verzwakking)
dinsdag 21 mei 13
Choline - esterase
Medicatie : Adrenaline
Effecten
Contra-indicaties
•
Alfa
•
•
Beta 1
•
Beta 2
Geen in geval van CPR of anafylactische
shock
Neveneffecten
Indicaties
•
Reanimatie
•
Anafylactische shock
•
Status Asthmaticus
dinsdag 21 mei 13
•
•
•
•
Angina pectoris
Hypertensie
Hartkloppingen
Risico op fibrillatie ↑
Medicatie : Atropine
Effecten
Contra-indicaties
•
•
Blokkeert parasympaticus (muscarinereceptoren)
Indicaties
•
Bradycardie
•
Asystolie
•
PEA - EMD
•
Organofosfaat intoxicatie
•
Astma (Atrovent ®갊)
dinsdag 21 mei 13
Tachycardie
Neveneffecten
•
Droge mond
Medicatie : Morfine
Effecten
Contra-indicaties
•
•
•
Blokkeert pijnprikkels t.h.v. het centraal
zenuwstelsel
(Hypotensie)
(Koliekpijn (Nier - Gal))
Neveneffecten
Indicaties
•
Pijn
•
Acuut myocard infarct
•
Longoedeem
•
•
•
•
Jeuk
Misselijkheid en braken
Ademhalingsdepressie
Hypotensie
Gelijkaardige producten
Antagonist
•
Narcan
dinsdag 21 mei 13
®갊
•
•
Sufenta, Fentanyl
Heroïne
Medicatie : Beta - 2 - mimetica
Effecten
Contra-indicaties
•
(Beta 1)
•
Beta 2
•
•
Tachycardie
Angor
Indicaties
Neveneffecten
•
Astma
•
Premature contracties
•
•
•
Tachycardie
Tremor, nervositeit
Hartkloppingen
Merknamen
•
Berotec®갊, Ventolin
Serevent ®갊
•
Prepar
dinsdag 21 mei 13
®갊
®갊,
Bricanyl
®갊,
Duovent ???
Atrovent + beta-mimeticum
Medicatie : Beta-blokkers
Effecten
Contra-indicaties
•
•
•
blokkeert beta 1 en beta 2 receptoren
Astma - CARA - Hooikoorts
Hartfalen
Indicaties
•
Bepaalde hartritmestoornissen
Neveneffecten
•
Hypertensie
•
Acuut myocardinfarct
•
•
Merknamen
•
Atenolol ®갊, Dimitone ®갊, Emconcor ®갊,
Inderal ®갊, Isoten ®갊, Kredex ®갊,
Lopressor ®갊, Propanolol ®갊, Sectral ®갊,
Selectol ®갊, Seloken ®갊, Selosol ®갊,
Tenormin ®갊, Trandate ®갊, Visken ®갊
dinsdag 21 mei 13
Bronchospasmen
Hypotensie, hartfalen
Medicatie : Spierverslappers
Effecten
Contra-indicaties
•
•
•
blokkeren nicotine-receptoren
Geen beademing mogelijk
Vermoeden moeilijke intubatie
Indicaties
•
vergemakkelijkt de intubatie
•
Algemene narcose
•
•
Merknamen
•
Tracrium ®갊, Nimbex ®갊, Esmeron ®갊,
Pavulon ®갊, Mivacron ®갊, Norcuron ®갊
•
Myoplegine
dinsdag 21 mei 13
Neveneffecten
®갊
Patiënt stopt met ademen
(Bronchospasme)
The End
Eindelijk, pfff !!!
dinsdag 21 mei 13