brainport in de tijd - Brainport Development

OORLOG
LOPENDE BAND
MACHINEFABRIEK
INNOVATIE
METAAL
CULTUUR
KENNIS
ONDERWIJS
RECREATIE
AMBACHT
1850
1900
COÖPERATIES
TWEEDE INDUSTRIËLE
REVOLUTIE
EERSTE INDUSTRIËLE
REVOLUTIE
1950
1970
COMPANY TOWN
OPBOUW
EUROPA CUP
2000
BRAINPORT
IN DE TIJD
TRIPLE
HELIX
TRANSITIE
BRAINPORT
DESIGN
BEVRIJDING
TEXTIEL
LANDBOUW
OPEN INNOVATIE
KATHOLIEKE ZUIL
airport
Amsterdam
TABAK
seaport
MASSAPRODUCTIE
STOOMMACHINE
DEMONSTRATIES
ONDERZOEK
PHILIPS
Rotterdam
HIGH TECH
SYSTEMS &
MATERIALS
brainport
Eindhoven
CENTURION
FABRIEK
AUTOMOTIVE
STRIJP-S
FAILLISSEMENT
FOOD
LIFETEC
TU/e
ARBEIDERS
SLOOP
WERKLOOSHEID
NIJVERHEID
DAF
EVOLUON
MAAKINDUSTRIE
Een tijdlijn aan de wand van het
kantoor van Brainport Development
illustreert met historische beelden
en objecten de ontwikkeling van
de Brainport regio. Deze folder
licht de tijdlijn nader toe.
< batik
Honderd jaar geleden voorzag Gerard Philips
een grote toekomst voor de gloeilamp. Het
produceren van gloeilampen was de allereerste
activiteit van Philips. Philips groeide uit tot een
wereld­concern en is nog steeds de grootste
fabrikant in de verlichtingsindustrie. Hoewel de
gloeilamp plaatsmaakt voor LED-verlichting en
het bedrijf op diverse terreinen met hoogstaande
innovaties blijft komen, staat de gloeilamp nog
altijd symbool voor Philips.
< gloeilamp
Philips veranderde het aanzien van de stad.
Het bedrijf startte in 1909 met het bouwen van
huizen voor het snel groeiend aantal werknemers
en in 1920 kwam het gloeilampencomplex aan de
Emmasingel gereed. Ook werd gebouwd aan
het Strijp-S complex. Riolering, elektriciteit en
uiteindelijk het telefoonnet werden vanzelf­
sprekend. In 1898 werd ook de Coöperatieve
Centrale Boerenleenbank Eindhoven opgericht.
Door haar vooruit­strevende, duurzame leen­
model kon kapitaal in de gemeenschap worden
geïnvesteerd.
DAF
Hub en Wim van Doorne begonnen in 1928 een
machinefabriek. Zij ontpopten zich als ware
oplegger- en aanhangwagenspecialisten. Hun
activiteiten vonden vanaf 1934 plaats onder de
naam Van Doorne’s Aanhangwagen Fabriek,
ofwel D.A.F. Het bedrijf produceerde onder meer
vrachtwagens voor het Nederlandse leger en
deed allerlei vindingen, zoals de roltrommelvuilniswagen. Ook op het gebied van personenwagens ontwikkelde DAF zich, met de variomatic
versnellingsbak als bekendste vinding. De productie
van auto’s werd uiteindelijk overgenomen door
Volvo. De truckdivisie is tegenwoordig in handen
van Paccar, de merknaam DAF is gebleven.
< daf truck
De crisis van de jaren dertig trof Eindhoven hard.
De instortende (inter)nationale vraag, gevolgd
door verdere machinalisatie, leidde tot vele
ontslagen. Het in die tijd opgerichte DAF
ontwikkelde zich snel, mede door bestellingen
van het leger.
De tweede wereldoorlog zorgde voor veel schade
aan woningen en fabrieken. Na de bevrijding kon
Philips de productie weer opvoeren. Begin jaren
zestig was het aantal medewerkers verdubbeld
tot 40.000.
DAF groeide spectaculair. In 1963 rolde de
100.000e auto van de lopende band. Ook
zuivelbedrijf Campina kwam na de tweede
wereldoorlog tot ontwikkeling.
1970
ASML - NXP
De wafer, onmisbaar bij de fabricage van
half­geleidermaterialen en daarmee een veel­
betekenend symbool voor het belang van hightechbedrijf pur sang ASML en chipfabrikant NXP.
Chipfabrikanten wereldwijd kunnen niet zonder
de lithografische apparaten van ASML, in het
bijzonder steppers en scanners. Met complexe
machines van marktleider ASML maken chip­
fabrikanten als NXP geïntegreerde schakelingen,
die worden toegepast in een veelheid aan
producten. In consumptiegoederen als notebooks, mobiele telefoons en MP3-spelers,
maar ook in professionele apparatuur.
< wafer
Het karakter van industrieel Eindhoven
veranderde na 1970. Tabaks- en textielindustrie
verdwenen. DAF verkocht de personenauto­
divisie aan Volvo, maar bleef succesvol met de
productie en ontwikkeling van vrachtwagens en
onderstellen van bussen. In 1993 ging DAF echter
failliet, maar startte in afgeslankte vorm door als
DAF Trucks N.V. Sinds 1996 is het bedrijf in
Amerikaanse handen.
Philips bleef na 1970 de grootste werkgever
van de regio, toch werkten er in 2008 nog maar
11.000 mensen. Dit was mede het gevolg van
de ingrijpende reorganisatie ‘Centurion’. Veel
productie werd verplaatst naar lage lonen
landen. De inkrimping van Philips betekende
het einde van de ‘company town’. Vanuit
Philips ontwikkelden zich echter ook succesvolle
nieuwe bedrijven, zoals ASML en FEI Company.
Hiermee ontstond het aanzien van het huidige
Brainport, waarin toptechnologie een centrale
plaats inneemt.
2000
HOLST CENTRE
In Brainport is het door TNO en IMEC
geïnitieerde Holst Centre een belangrijk en
onafhankelijk centrum van open innovatie en
R&D. Het centrum ontwikkelt onder meer
technologieën voor draadloze verbindingen.
Bij Holst Centre gaat innovatie hand in hand
met duurzaam energiegebruik en gemak. Zo
ontwikkelt het centrum met IMEC miniatuur­
versies van gezondheidsmonitoringsystemen,
zoals een eenvoudig draagbaar ECG-systeem.
Bij Holst Centre zijn meer dan 20 industriële
partners betrokken en er werken meer dan
150 medewerkers, van zo’n 25 nationaliteiten.
< hartmeter
BRAINPORT 2020
In 2004 verhief het kabinet de economisch succesvolle kennis- en technologieregio tot ‘Brainport’
van Nederland. Brainport omvat Zuidoost-Brabant
en is de spil van een netwerk dat zich over
Zuidoost-Nederland en de landsgrenzen uitstrekt.
In Brainport heerst een klimaat van open innovatie:
samenwerking tussen bedrijven, overheid, kennis
en onderzoeksinstellingen leidt er tot nieuwe
bedrijvigheid en vindingen, die niet alleen bijdragen
aan welvaart, maar ook aan welzijn (veiligheid,
zorg, duurzaamheid). Brainport is een belangrijke
pijler van de Nederlandse economie. In 2009 vroeg
het ministerie van Economische Zaken daarom
aan Brainport een visie te ontwikkelen op 2020,
analoog aan de luchtvaartnota en de havenvisie.
Deze visie, ‘Brainport 2020’, werd in 2011 aange­
boden aan de minister van Economische Zaken.
Het Programma Brainport 2020 is in uitvoering.
BRAINPORT
IN DE TIJD
bijdrage aan nederlandse innovatiekracht
Bron: cbs/lisa/eim/etin * Cijfers Noord-Brabant
Nederland
Brainport regio Eindhoven
52%
4%
7%
10%
19%
21%
23%
27%
ne
in
bu
rs
du
ite
st
nl
rie
an
ba
ds
ne
ei
n
nv
7.4
es
te
00
rin
bè
ge
ta
n
-s
tu
19
d
.20
en
te
0
n
on
de
rz
oe
57
ke
m
rs
ilj
ar
2,1
d
ex
m
ilj
po
ar
rt*
d
pr
iv
a
4
te
pa
r&
te
d
nt
en
pe
rd
ag
PHILIPS
1950
nd
De industrialisatie van Eindhoven en de om­
liggende gemeenten zette in de tweede helft van
de negentiende eeuw door. De tabaksindustrie
werd dominant, de houtverwerkende industrie
kwam op. Ook de textielindustrie maakte een
opvallende ontwikkeling door. Thuisnijverheid
maakte plaats voor fabrieksarbeid, met een
gemechaniseerd productieproces.
1900
00
De regio Eindhoven heeft zich ontwikkeld tot
centrum van een vitale economische regio, waar
maakindustrie, hightech en design samenkomen.
Speerpunten zijn high tech systems & materials,
automotive, design, food en life tec. Multinationals
als VDL Groep, ASML, FEI Company en Philips
bevinden zich in een breed netwerk van gespecialiseerde toeleveranciers. De regio besteedt veel aandacht aan Research en Development, bijvoorbeeld
op de High Tech Campus Eindhoven,de High Tech
Automotive Campus in Helmond en Holst Centre.
la
In de laatste decennia van de twintigste eeuw
verrezen in Eindhoven nieuwe woonwijken,
winkelcentra en werd gewerkt aan de uitvals­
wegen. Het bedrijventerrein Strijp-S is sinds
2004 op weg te veranderen in woonwijk en
design- en uitgaanscentrum.
in
wo
Philips speelde nog altijd een dominante rol in
deze periode. De groei van het bedrijf kwam
onder meer door de productie van radiotoestellen.
De vele Philips-werknemers woonden in huizen
van de Philips-woningbouwvereniging en
bezochten het Philips-gezondheidscentrum,
volgden onderwijs op scholen van Philips of
sportten bij Philips-sportverenigingen. Omdat
vele nieuwe inwoners op de bedrijvigheid
afkwamen, was er toch woningnood. Elf
bedrijven, waar­onder Philips, waren daarom
nauw betrokken bij de oprichting van de
Vereeniging Volkshuisvesting.
er
De opkomst van Philips, opgericht in 1891,
is kenmerkend voor deze periode. Technische
vernieuwingen, waaronder de wolfraamdraad,
gecombineerd met een stijgende vraag,
leidden tot de overstap naar massaproductie.
De groei van Philips had ingrijpende gevolgen.
In dertig jaar steeg het aantal inwoners van
Groot-Eindhoven met 50%. Heette de sigarenen snuiftabakfabriek van Anton de Block en
Adolf John Mignot in 1890 nog ‘groot’ met
375 medewerkers, Philips telde er in 1916
al 3700.
0
Gedurende de tweede helft van de negentiende
eeuw voltrokken de veranderingen in ‘GrootEindhoven’ zich in snel tempo. De bevolking
nam in omvang toe, de industrialisatie zette
door, de bereikbaarheid verbeterde door de aanleg en verbetering van infrastructuur. Er werden
nieuwe kerken gebouwd, gasverlichting werd
geïntroduceerd en communicatiemogelijk­heden
verbeterden door de komst van de telegraaf.
Industriële bedrijven vestigden zich en trokken
vele arbeiders aan.
In 2011 werd Brainport uitgeroepen
tot de slimste regio van de wereld.
57
.0
BRAINPORT REGIO EINDHOVEN
ed
Textielbedrijf Vlisco – onderdeel van Gamma
Holding N.V. in Helmond – staat sinds de
oprichting in 1846 bekend als specialist op het
gebied van imitatiebatik. In de negentiende
eeuw produceerde Vlisco stoffen voor export
naar Indonesië. Tegenwoordig zijn haar kleurrijke
modestoffen nog altijd zeer populair populair in
West- en Centraal Afrika.
Vlisco staat voor kwaliteit, vakmanschap en
innovatie. Het bedrijf brengt in Afrika elk
kwartaal een nieuwe collectie kleurrijke stoffen
en kleding uit, met bijpassende tassen, schoenen
en sieraden.
TRANSITIE
N
VLISCO
COMPANY TOWN
00
Brainport kent grote namen op
industrieel en hightechgebied.
Ware iconen, met producten en
innovaties die wereldwijd hun
waarde hebben bewezen. Elke
industriële periode heeft haar
eigen opvallende kenmerken en
gerenommeerde fabrikanten.
TWEEDE INDUSTRIËLE REVOLUTIE
74
0.
1850
EERSTE INDUSTRIËLE REVOLUTIE
‘Brainport in de tijd’ is een publicatie van:
Brainport Development
De Admirant, Emmasingel 11, 5611 az Eindhoven
t 040 751 24 24, e [email protected]
brainportdevelopment.nl – brainport.nl
Brainport Development is een ontwikkelings­maat­schappij
nieuwe stijl. Met vertegenwoordigers uit bedrijfsleven,
kennisinstellingen en overheid werkt zij aan het versterken van
de toptechnologieregio Brainport.
Voor illustratieverantwoording en bron­vermelding zie:
www.brainportdevelopment.nl
Bij de samenstelling van deze publicatie is gebruik gemaakt van
diverse bronnen en de informatie die door een aantal organisaties is verstrekt. Brainport Development kan echter niet de
juistheid of nauwkeurigheid garanderen van de in deze uitgave
voorkomende gegevens.
© Brainport Development, Eindhoven, 2010