Borderlands La Frontera

Gloria Anzaldúa
Borderlands
La Frontera
The New Mestiza
Naam
Cursus
Datum
Marie-Therèse Geerts
Latijns-Amerika minderheden: Chicanos
23 oktober 2003
Inhoud
1. Inleiding..................................................................................................... 2
2. De situering van het boek.......................................................................... 3
3. Opzet en korte inhoud ............................................................................... 3
4. De schrijfster en de beweging die zij op gang probeert te brengen. ......... 5
5. Eigen visie op het boek ............................................................................. 6
6. Invloed van secundaire literatuur. ............................................................. 7
7. Conclusie ................................................................................................... 8
Discussiepunten................................................................................................. 9
Bibliografie...................................................................................................... 10
1. Inleiding
In 1987 verscheen Borderlands / La Frontera, the New Mestiza door Gloria Anzaldúa. Dit
boek werd uitgegeven door uitgeverij “Aunt Lute Books” in San Fransisco. Het boek is
geschreven vanuit de chicanotraditie, in een tijdperk, tweede helft van de twintigste eeuw,
waarin de chicano-beweging actief was binnen de Mexicaans-Amerikaanse bevolking.
Verschillende staten, vooral in het zuidwesten van de huidige VS maakten oorspronkelijk deel
uit van Mexico. Dit betreft o.a. Texas, Nieuw-Mexico, Arizona en het zuidelijk deel van de
huidige staat Californië. De term Chicano slaat op de van origine Mexicaanse bevolking,
veelal Spaanstalig, in de Verenigde Staten die zich bewust is of wordt van de ondergeschoven
positie ten opzichte van de Anglo-Amerikanen. De chicanobeweging hield zich bezig met de
emancipatie van de chicanobevolking.1
Dit boek heeft een bijzondere invalshoek en daardoor een heel eigen visie op de problemen
waarmee de bevolking uit de Borderlands te maken had en nog heeft, daarbij in het bijzonder
het vrouwelijk deel en de wijze waarop zij met die problemen omgaan.
In dit werkstuk zal ik de werkwijze en de ideeën zoals die door Gloria Anzaldúa gebruikt zijn
verder uitdiepen. Ook wil ik nagaan wat zij met haar schrijven wil bereiken. Voor dit boek in
het bijzonder wil ik dat verder onderzoeken.
Daartoe geef ik eerst een kort overzicht betreffende de geschiedenis van het gebied waarover
Anzaldúa schrijft. Daarna komt een hoofdstuk over de opzet van dit boek en een korte inhoud.
Vervolgens wil ik de achtergrond van de schrijfster en haar drijfveren toelichten, alsmede de
positie die zij inneemt binnen de chicanowereld. Hierna geef ik mijn visie op het boek en de
ideeën die in het boek ter sprake komen. Ook de invloed die de secundaire literatuur die ik
heb gebruikt op mijn meningsvorming heeft gehad komt ter sprake om dan te eindigen met
conclusies en discussiepunten.
1
Our people are the internal exiles. To affirm that as a valid experience when all other things are working
against it, is a political act. That’s the time we stop being Mexican-American and start being Chicanos.
Diane Nuemaier from an interview with Judy Baca. “Judy Baca: Our People as Exiles”
I wake up as a Mexican in U.S. territory. With my Mexican psyche, my Mexican heart, and my Mexican body,
I have to make intelligible art for American audiences who know very little about my culture. This is my
dilemma. I have to force myself to cross a border, and there is very little reciprocity from the people on the
other side. Guillermo Gómez Peña Warrior for Gringostroika [ESTRADA].
Borderlands / La Frontera
p 2 van10
M.T.J. Geerts
2. De situering van het boek
Het grondgebied waarbinnen de studie zich afspeelt
Het grote gebied ten noorden van het huidige Mexico, de zuidwestelijke Staten van de
Verenigde Staten, heeft een gecompliceerde en gewelddadige geschiedenis. De kennis die we
daarover hebben dateert vanaf ongeveer het jaar 1500 na Christus. Dit is vanaf de ontdekking
van Amerika door de Spanjaarden.
De Spanjaarden, de Conquistadores, gebruikten veel geweld bij de verovering van de Nieuwe
Wereld. De oorspronkelijke bevolking werd nagenoeg geheel geëlimineerd, of door middel
van rasvermenging ontwricht van grond en cultuur, alsmede taal. Ruim 150 jaar geleden werd
dit specifieke deel van Noord-Amerika nogmaals overweldigd. Ditmaal door indringers die
vanuit het Noordelijk deel van de Verenigde Staten kwamen. Ook nu weer werd de
oorspronkelijke bevolking ontvreemd van zijn grond en cultuur.
Sinds midden jaren zestig van de twintigste eeuw is er een beweging op gang gekomen,
waarvan de exponenten de geschiedenis, de ontwikkeling en de toekomstverwachtingen van
deze Mexicaans-Amerikaanse bevolking aan het papier toevertrouwen. Deze groep activisten
noemde zichzelf de Chicano-beweging.Vanuit deze beweging wilden ze de AngloAmerikaanse maatschappij aanklagen vanwege racisme en economische exploitatie én de
arme, veelal ongeletterde bevolking bewust maken van hun cultuur, maar ook van hun
rechten. Zij deden dit in eerste instantie door middel van toneelstukken, die uitgevoerd
werden in de directe omgeving van de bevolking, zodat de uitvoeringen laagdrempelig waren
en ook gemakkelijk te begrijpen. Daarnaast werd hun geschiedenis in de vorm van gedichten
en zang, de “Corridos”, bezongen. Verder kwamen er boeken waarin de
levensomstandigheden en het onrecht dat de Mexicaans-Amerikaanse bevolking in het
verleden, maar ook in het ‘heden’, aangedaan werd voor het voetlicht kwam. Dit gebeurde
zowel in het Spaans als in het Engels, alsmede mengvormen hiervan. Spaans was hierbij
veelal de moedertaal van de bevolking en het Engels werd nogal eens gezien als de taal van de
onderdrukkers.
Vanuit de chicanobeweging ontstond een geheel eigen groep, met een specifieke invalshoek,
namelijk vrouwenemancipatie, de Chicanabeweging. Vrouwen bevonden zich nog vaak in een
dubbele ondergeschikte positie. Enerzijds doordat ze behoorden tot de groep MexicaansAmerikanen, anderzijds vonden de mannen met hun machogedrag de ondergeschikte positie
van de vrouw in de eigen gelederen wel prettig. Aan deze tweede vorm van ongelijkheid
wilden de mannelijke exponenten van de beweging dan ook weinig doen. De
chicanabeweging probeerde daarom deze dubbele ongelijkheid op te heffen.
3. Opzet en korte inhoud
De eerste druk van Borderlands / La Frontera, The New Mestiza van de hand van de Chicanaschrijfster Gloria Anzaldúa is uit 1987. De titel verraadt al meteen de opzet. Het is een, in
hoofdzaak in de Engelse taal geschreven, boek waarin het dubbele gevoel van de schrijfster
met betrekking tot haar afkomst duidelijk tot uiting komt. Dit in eerste instantie door het
veelvuldige gebruik van de Spaanse taal. Daar waar emoties in het geding zijn, wordt primair
de Spaanse taal gebruikt. De uitleg over de aard van de geschiedenis van de Borderlands is
dan in het Engels.
Borderlands / La Frontera
p 3 van10
M.T.J. Geerts
Het tweede deel The New Mestiza is een compilatie van poëzie, waarin de gevoelens van de
nieuwe mens, in dit geval de nieuwe vrouw tot uiting komen. The New Mestiza is de mestiza
uit de twintigste eeuw, die met haar persoonlijke verleden en met het verleden van haar volk
en land in harmonie probeert om te gaan.
Omdat de drie titels allen zo essentieel zijn voor het boek, zou je de schrijfster te kort doen
door een deel van de titel weg te laten. Voor het gemak wordt vaak alleen Borderlands
gebruikt. Het Spaanstalige element is dan niet zichtbaar, evenmin als het specifiek
vrouwelijke en moderne element van de nieuwe Mestiza.
Zoals al eerder bleek is het boek opgebouwd uit twee delen.
In het eerste deel Atrevesando Fronteras / Crossing Borders komt systematisch naar voren hoe
de geschiedenis van de Borderlands verlopen is. Dit is dus de interpretatie door Anzaldúa van
de echte geschiedenis en niet zoals die voorkomt in de officiële analen van de Verenigde
Staten. Ze gaat hierbij terug tot de Azteken, 1000 jaar voor Christus toen het land Aztlán
heette [ANZALDÚA 23 e.v.]. Hierin wordt ook de ingewikkelde constructie beschreven van de
Goden uit de Aztekencultuur en hoe nu nog steeds deze Goden, met de mythen die daarbij
horen, met de cultuur en gedachtegang van de huidige nakomelingen van de Azteken
verweven is. Daarbij transformeert zij deze traditioneel patriarchale geschiedenis tot een
positief vrouwelijke vorm.
De invasie van de Spanjaard Hernán Cortés, begin zestiende eeuw, zijn conquistadores die het
land met zijn Aztekencultuur totaal veranderden en de invloed van de rassenvermenging, de
mestizaje, komt duidelijk naar voren. Niet alleen de fysieke mestizaje, maar zeker ook de
culturele mestizaje, leidde tot grote problemen bij de betrokken bevolking. Het katholieke,
monotheïstisch geloof werd hun opgedrongen terwijl de traditionele goden verboden werden.
Daarnaast werd la Malinche, de verraadster van het eigen volk, vaak naar voren geschoven als
symbool van dé Mexicaanse vrouw.
Taal en cultuur van de Azteken moesten dus plaats maken voor die van de conquistadores. De
meztizos zochten en vonden veelal een eigen oplossing voor de soms tegenstrijdige gegevens
en gewoonten vanuit de religies van beide groepen. Midden negentiende eeuw kwam daar nog
eens de nieuwe overheersing bij door de Engelstalige inwoners van de Verenigde Staten. Ook
zij legden hun cultuur, zoals de taal en gedragspatronen op aan de bevolking die zij
overheersten. Anzaldúa beschrijft heel duidelijk de problemen waar deze grote MexicaansAmerikaanse bevolkingsgroep, mensen die afstammen van de oorspronkelijke bewoners van
de streek, mee te kampen hadden en nog hebben. Het is een groep die ongewenst aan de
onderkant van de samenleving terecht is gekomen, veelal zeer arm, zonder scholing en met
een taal en cultuur die voor de tweede keer binnen 400 jaar als minderwaardig bestempeld
wordt door de overheersers.
Niet alleen worstelt de schrijfster in dit boek met de invloeden van de geschiedenis, maar ook
met haar seksuele voorkeur, die in geen van de drie culturen volledig geaccepteerd wordt.
Zowel de Azteekse, de Mexicaans-Amerikaanse als de Anglo-Amerikaanse cultuur verzetten
zich immers tegen vrouwen die zich duidelijk, ten detrimente van de mannen, tot andere
vrouwen aangetrokken voelen.
Ondanks deze schier onoplosbare problemen spreekt uit het hele boek de genegenheid en de
gebondenheid aan het land en het volk en de wil om met alles in het reine te komen. Het
schrijven zelf is daarbij een voor haar effectief middel. Ze lijkt echter nog niet klaar te zijn
met haar worsteling.
De poëzie in het tweede deel Un Agitado Viento / Ehécatl, The Wind [ANZALDÚA 121 e.v.] is
een bundeling met hetzelfde thema. Ook hier worden geschiedenis en land op poëtische wijze
Borderlands / La Frontera
p 4 van10
M.T.J. Geerts
beschreven. Hoewel er meer de nadruk gelegd wordt op zaken die in het dagelijks leven
gebeuren. Dit zijn zaken waar de culturele ideeën van de mestizos zich tegen verzetten, maar
die hun steeds weer overkomen. Dit is treffend verwoord in het eerste eigen gedicht in dit
tweede deel, White-wing Season [ANZALDÚA 124-125] waarin een boerin voor het
noodzakelijke geld toestaat dat er op witgevederde vogels wordt geschoten.2 Een ander
voorbeeld is To live in the Borderlands means you… [ANZALDÚA 216], leven op je
geboortegrond, maar toch niet geaccepteerd worden als volwaardig persoon.
Toch blijft er een gevoel van hoop en dat geeft de moed om vol te houden en er van uit te
gaan, dat het het lot van de chicana uiteindelijk zal verbeteren. Een duidelijk teken daarvan is
het laatste gedicht [ANZALDÚA 222-224], dat zowel in het Spaans (No se raje, chicanita) als in
het Engels (Don’t Give In, Chicanita) afgedrukt is. Het is alsof de schrijfster daarmee de
meztizas een hart onder de riem wil steken en zeggen: Wat ook je culturele bagage is, houd
die vast, je zult uiteindelijk zegevieren: Like old skin will fall the slave ways of obedience,
acceptance, silence. Like serpent lightning we’ll move, little woman. You’ll see.
De tweede druk uit 1999 bevat ook nog een uitgebreide inleiding door Saldívar-Hull
[ANZALDÚA 1-15] en een interview met de auteur door Ikas [ANZALDÚA 227-246].
4. De schrijfster en de beweging die zij op gang probeert te brengen.
Gloria Anzaldúa werd geboren in 1942 in het grensgebied van Texas en Mexico in het zuiden
van de Verenigde Staten [SPEAK OUT; MILLER]. Zij was de oudste uit een gezin van
landarbeiders. Haar familie trok van de ene plek naar de andere, daar waar werk was.
Hierdoor miste zij vaak school. Haar ouders waren zich hiervan bewust en besloten een vaste
woonplaats te zoeken. De vader van Gloria was daardoor veel en lang van huis. Omdat het
gezinsinkomen laag was, moesten de kinderen ook veel werk op de velden in de buurt van
hun huis doen. Vader Anzaldúa overleed toen Gloria ongeveer 15 jaar oud was. Daardoor
kwam veel gezinsverantwoordelijkheid op haar terecht.
Ondanks de slechte en arme gezinsomstandigheden is Gloria Anzaldúa blijven studeren en
werd taallerares. Zij heeft zich in de beginjaren vooral beziggehouden met onderwijs aan
migrantenkinderen. De groep waar ze als kind zelf deel van uitmaakte.
Ze ontwikkelde zich verder, mede door haar interesse in taal. Haar afkomst, de verbondenheid
met haar volk en met taal, maakten haar bijna automatisch tot een potentiële deelnemer aan de
chicano-beweging. Deze beweging kwam op in 1965 en verzette zich tegen de sociale
ongelijkheid en het racisme van de Anglo-Saxons.
Gloria Anzaldúa was zich al jong bewust van haar seksuele voorkeur, die ook binnen de
chicano-cultuur door velen niet geaccepteerd wordt. Zij was feministe en erg assertief. Ze
voelde zich niet thuis in de door mannen gedomineerde chicano-beweging. Mannen die vaak
geen oog hadden voor de dubbele onderdrukking van de Mexicaans-Amerikaanse vrouwen.
Anzaldúa werd een van de grote drijfveren achter de beweging die zij El Movimiento Macha
noemt. Ze vertelt hier zelf over in een interview door Ikas [ANZALDÚA 227-246], opgenomen
in de tweede druk.
Dit was een kleine beweging, die ook nog eens door een beperkte groep gedragen werd. Grote
groepen chicanas voelden zich niet aangetrokken tot deze beweging. Veel chicanas zaten nog
gevangen, bewust of onbewust, in de oude culturele waarden van religie en traditie. Immers,
het stempel van la Virgen, la Llorona en la Malinche, de maagd, de huilende vrouw en de
hoer, als de enige mogelijkheden voor de vrouw om zich te manifesteren is zelfs nu nog volop
2
Saldívar-Hull zegt [ANZALDÚA 10] dat het hier over witte duiven gaat.
Borderlands / La Frontera
p 5 van10
M.T.J. Geerts
aanwezig. El Movimiento Macha probeerde dit te doorbreken maar zat ook gevangen in een
nauw keurslijf. Zij richtten zich voornamelijk op chicanas zowel in het Spaans als het Engels,
ze waren fervente voorstanders van feminisme. Dit spreekt vele traditioneel gevormde
chicanas niet aan en zeker niet de mannelijke helft van de Spaanstalige bevolking. Mede
daardoor wordt ook de benaming chicana binnen de groep niet altijd positief benaderd.
Gloria Anzaldúa is ook nu nog actief als schrijfster en voorvechtster van vrouwenrechten.
Daarbij zijn de idealen die zij voor ogen heeft: de bewustwording en vorming van de vrouwen
van haar volk. Dit met behoud van eigen cultuur en taal. In dit verband wil ze helpen om deze
waarden op hetzelfde niveau van waardering te brengen als de Anglo-Amerikaanse cultuur.
Sinds 1977 woonde Anzaldúa niet meer direct aan de grens, maar nog wel binnen de voor
haar ruime Borderlands, in San Fransisco. Daar kwam ze in contact met blanke feministische
schrijvers, waar zij zich als chicana niet geaccepteerd voelde. Haar ervaringen kwamen niet
overeen met die van de blanke feministen en deze waren niet bereid zich in haar ervaringen in
te leven.
5. Eigen visie op het boek
Dit boek geeft een diep inzicht in de problematiek ervaren door een groot deel van de
bevolking in dit deel van de Verenigde Staten. Daarbij gaat Anzaldúa niet zozeer in op de
economische als wel op de sociale aspecten. Het sterke punt hierbij is de manier waarop
Anzaldúa de lezer introduceert in de, veelal onbewuste op het verleden gebaseerde, drijfveren
van de meztizas. Ze komt met overrompelend veel informatie over de pre-Columbiaanse
geschiedenis van het land. Vanuit die vroege geschiedenis beredeneert zij de tradities die de
chicanas er ook nu nog in ere houden. Daarnaast wordt de grote invloed duidelijk van de hun
opgedrongen wisseling van taal en cultuur.
De leefwereld van de mestizos wordt niet verteld aan de hand van belevenissen van één
persoon of een familie, maar aan de hand van taal en religie, mythen en het inpassen daarvan
in het leven van alledag. Door het hele boek heen speelt dan ook nog de persoonlijke
problematiek van de schrijfster als vrouw met haar seksuele voorkeur. Zij heeft al op jonge
leeftijd besloten dat ze die voorkeur niet wil ontkennen, maar daarvoor uit wil komen. Dit
komt onder meer tot uiting in El secreto terrible y la rajadura [ANZALDÚA 64-67]. Ze weet
echter dat dit niet door haar eigen volk geaccepteerd wordt. Door haar manifeste feminisme
en haar openlijk uitkomen voor haar seksuele voorkeur komt zij daar, zelfs met haar
gecompliceerde redeneringen via de oude culturen, niet helemaal uit. Maar de worsteling van
de schrijfster met deze gegevens en hoe zij daarmee voor zichzelf een beeld probeert te
scheppen van de gecompliceerde opvattingen binnen haar cultuur, is het overheersende beeld
in het verhaal. In twee zinnen: “The new mestiza copes by developing a tolerance for
contradictions, a tolerance for ambiguity.” [ANZALDÚA 101] “I am possessed by a vision: that
we Chicanas and Chicanos have taken back or uncovered our true faces, our dignity and selfrespect.” [ANZALDÚA 109]
Het taalgebruik is een duidelijk voorbeeld van die worsteling. Als het mythische beschreven
wordt komen veelal Nahuatl (de taal ten tijde van de Azteken) woorden in de tekst, alsof dit
de enige taal is waarin de schrijfster haar soms onbewuste levensdrang kan verwoorden. Daar
waar ze emoties bespreekt gebruikt ze de Spaanse taal. Dit is waarschijnlijk een overblijfsel
van de taal die gesproken werd in de periode van haar leven dat haar gevoelens zich
ontwikkelden, dus haar jeugd. Daar waar omstandigheden zakelijk benaderd worden, gebruikt
ze dan de Engelse taal. Het is de taal waarin de schrijfster geleerd heeft haar gevoelens
gecontroleerd onder woorden te brengen en haar zakelijke belangen in te behartigen? Heel
verhelderend is dit, volgens mij, om de duidelijke deling in het leven van de mestizos aan te
Borderlands / La Frontera
p 6 van10
M.T.J. Geerts
geven. Het is ook een weerslag van de grote problematiek waarmee de chicanos te maken
hebben. Het maakt ook duidelijk, waarom Anzaldúa het als een persoonlijke aanval
beschouwt als zij vanwege het taalgebruik gecorrigeerd wordt, hetzij door andere Spaans
sprekenden, hetzij door Engels sprekenden.
De opzet van het boek, waarin mythen, geschiedenis en gebeurtenissen door elkaar lopen,
maakt het voor outsiders moeilijk te lezen. Daarbij komt dan de eigen interpretatie van de
figuren uit de Azteekse mythologie in het leven van de twintigste eeuw en dat van de
schrijfster, wat het boek moeilijk te doorgronden maakt.
Het consequent gebruik maken van de diverse talen heeft niet alleen voordelen. Naast een
goed inzicht geven in de problemen van de mestizos, is dat meteen ook een beperking.
Anzaldúa geeft wel duidelijk aan voor welke doelgroep zij schrijft, maar het is voor mij de
vraag of zij die doelgroep wel bereikt. Het antwoord volgens Anzaldúa is, doordat ze de
oorzaak zo gecompliceerd zoekt, weer een heel moeilijk te begrijpen oplossing. Het verweven
van de hele geschiedenis in de oplossing zal ook voor haar eigen volk moeilijk te bevatten
zijn, waardoor waarschijnlijk slechts een kleine groep hiervoor open zal staan. Aan de andere
kant heeft Anzaldúa duidelijk een boodschap en wil zij die ook uitdragen. Die boodschap is
zeker ook van belang voor andere groepen dan de Borderlands bewoners. Dan wordt het
taalgebruik echter wel een probleem. Anzaldúa komt tot de conclusie, dat er vele
verschillende, min of meer van het Spaans afgeleide, talen zijn die de chicanos hanteren,
afhankelijk van de omstandigheden. Door die verschillende talen in één boek door elkaar te
gebruiken schiet zij mijns inziens haar doel voorbij. Dit doordat niet iedereen de tekst zal
kunnen lezen. Spitta geeft in Between Two Waters aan [SPITTA 204] dat Anzaldúa zelf schrijft:
“And because we are a complex, heterogeneous people we speak many languages”. Ze noemt
er dan al acht. Door het gebruik van een van deze talen op een bepaald moment wordt er van
code gewisseld, aldus Anzaldúa. Daarmee is de groep echter niet zo uniek als Anzaldúa
beweert, dit komt bij vele bevolkingsgroepen over de hele wereld voor.
De lezersgroep die voldoende tweetalig Spaans en Engels is, of die talen beheerst, om dit
boek te begrijpen is niet zo groot. Hierdoor is de werkelijk te bereiken groep voor dit boek
naar verwachting betrekkelijk klein. Omdat de boodschap duidelijk is en zeker voor nietmestizo bevolkingsgroepen heel verhelderend zou kunnen zijn, is dat een nadeel.
De poëzie in het tweede deel van het boek ervaar ik als geslaagd experiment. Het maakt de
gecompliceerde stof uit het eerste deel op een luchtige, maar zeker niet oppervlakkige manier
duidelijk. Dit gedeelte is prettig te lezen en nodigt uit om een stukje poëzie apart op te slaan
en door te nemen.
De opzet van dit boek is, ook binnen het type chicano-literatuur uitzonderlijk. Als zodanig
mag het gerust een experiment worden genoemd. Het is een worstelend zoeken van de
schrijfster naar een stijl die de boodschap op een geheel eigen wijze overbrengt. Hierin is
Gloria Anzaldúa zeker geslaagd. Door dit boek krijgt de lezer een beter begrip voor de
bevolkingsgroep in de Borderlands. Jammer vind ik het dat het boek zo duidelijk voor een
klein lezerspubliek geschreven is. Het zou wel goed gebruikt kunnen worden als discussie- en
studieboek voor taal- en cultuurstudies.
6. Invloed van secundaire literatuur.
Hoewel er veel literatuur is over de chicano-beweging, is de informatie over Gloria Anzaldúa
en haar Moviemiento Macha maar beperkt. Het is duidelijk, dat deze groep, ook binnen de
eigen geledingen geen grote aanhang heeft. Het lijkt erop, alsof de tijd er nog niet rijp voor is
en de manier waarop Anzaldúa haar ideeën uitdraagt door de belanghebbenden nog niet
Borderlands / La Frontera
p 7 van10
M.T.J. Geerts
begrepen en zeker nog niet geaccepteerd wordt. Miller beschrijft haar als een van de eerste
openlijk lesbische Chicana schrijfsters die zichzelf de taak heeft gesteld om bruggen te
bouwen. Dit met speerpunten als racisme, klasse en gender en ze neemt daarbij haar
persoonlijke ervaringen als basis [MILLER].
Saldívar-Hull heeft het over de mannelijke interpretatie van de legenden en mythen van de
religie en de door mannen gedomineerde versie van de geschiedenis. Anzaldúa doorbreekt dit
door haar eigen interpretatie van de plaats van la Virgen(de Guadeloupe) en la Malinche. Zij
introduceert de slang als verpersoonlijking van de seksualiteit, zoals die volgens haar al in de
tijd van de Azteken bestond. Zij ziet de slang als de feministe [SALDÍVAR-HULL GA].
Mijn ideeën over de beperkte reikwijdte van de boeken van Gloria Anzaldúa worden door
Barnard bevestigd. Die vermeldt, dat zij nauwelijks genoemd wordt in overzichten over
Chicano-literatuur, zelfs niet in overzichten van homo en lesbische studies. Barnard vindt dat
jammer, omdat Anzaldúa juist doordat ze over grenslanden schrijft een opening biedt om deze
problematiek ook aan de kaak te stellen [BARNARD]. Deze opmerking staafde mij in het idee,
dat Gloria Anzaldúa inderdaad slechts een heel klein bereik heeft. De lijst achter in het boek
met de artikelen die er verschenen zijn over haar en/of het boek is daar echter weer mee in
tegenspraak. De interviews die ik over haar gelezen heb, gaven steeds dezelfde informatie,
alsof ze van elkaar overgeschreven waren.
Spitta vermeldt [SPITTA 196]: As Gloria Anzaldúa writes, multiculturalism is a “euphemism
for the imperialising and now defunct ‘melting pot.’” Spitta signaleert als een ander probleem
dat het woord Borderlands een metafoor is voor de positie waar Anzaldúa zich in bevindt,
niet alleen vanwege haar afkomst, maar ook vanwege haar geaardheid en haar feminisme.
Ook staat Borderlands voor de plaats die de chicano-literatuur inneemt, op het grensgebied
tussen de literatuur van de Verenigde Staten en die van Latijns-Amerika. Dit laatste werpt de
vraag op of de Amerika’s een gemeenschappelijke literatuur hebben. Volgens haar is dit niet
de vraag van Anzaldúa, zij gaat uit van een eigen Mexicaans-Amerikaanse literatuur [SPITTA
196-198].
Saldívar-Hull stelt in Feminism on the Border [SALDÍVAR-HULL FEMINISM 59-63] dat
Anzaldúa’s Borderlands een politiek manifest is. Anzaldúa zou een nieuwe cultuur creëren op
basis van Azteken verbeelding met een gelijke rol voor mannen en vrouwen in vrede en
vrijheid. De drager van deze nieuwe cultuur is The New Mestiza. Ook zij onderkent de
metafoor van “Borderlands, maar dan in een andere betekenis, namelijk de chicana die niet
alleen in het zuiden woonachtig is, maar alle chicanas, omdat zij altijd zijn, daar waar een
andere cultuur dominanter is dan de cultuur waar zij oorspronkelijk vandaan komen.
Quintana gaat in Home Girls [QUINTANA 136] vooral in op het feminisme en de daaraan
gekoppelde uitgangspunten in het boek. Een voorbeeld daarvan geeft ze als ze Anzaldúa’s
hypothese aanhaalt, dat de godin van geboorte en dood, Coatlicue, in wezen boven haar zoon
de god van de oorlog, Huitzilopochtli staat. Daarmee bewijst Anzaldúa, dat de New Mestiza in
de nieuwe cultuur de vrede boven de oorlog stelt en zo kan het boek inderdaad als een politiek
manifest gezien worden.
7. Conclusie
Borderlands / La Frontera, the New Mestiza van Gloria Anzaldúa is een boek dat een geheel
eigen plaats inneemt in de chicano-literatuur.
Door de opzet en de verrassende visie die het tentoonstelt is het een opmerkelijk boek, wat
ook de bedoeling van de auteur lijkt te zijn geweest. De problematiek die ze in het boek
behandelt is genoegzaam bekend. Het betreft steeds de sociale en economische onderdrukking
Borderlands / La Frontera
p 8 van10
M.T.J. Geerts
van bevolkingsgroepen met andere culturele achtergrond dan die van de heersende groep. Een
uitkomst uit deze problematiek draagt de schrijfster aan via een herinterpretatie van de
geschiedenis, leidend naar een nieuw zelfbewustzijn. De manier waarop ze dit alles vormgeeft
bestempelt dit boek tot uniek in zijn soort.
Gloria Anzaldúa maakt haar standpunt heel goed duidelijk, waardoor zij als auteur een geheel
eigen plaats in de Chicano-literatuur inneemt. Niet alleen hierdoor, maar tevens door haar
duidelijk stellingnemen is het niet eenvoudig om aan haar voorbij te gaan.
Discussiepunten
1. Het besproken boek getuigt van een doordacht concept, dat voor velerlei uitleg vatbaar
is. Toch kan het ook gezien worden als een hulpmiddel voor de schrijfster om met
haar eigen geschiedenis en levensstijl om te kunnen gaan. Of beschrijft het boek juist
een weg die hulpmiddel voor andere chicanas kan zijn? Wat zijn jullie ideeën
daarover?
2. De stelling van het politieke manifest is mijns inziens wel te verdedigen, maar is daar
meer voor nodig, dan het verhaal van de hypothese van de slang, de Azteekse God van
de oorlog, Huitzilopochtli, en Coatlicue, een versie van moeder aarde?
3. Het politieke manifest kan ook wel worden gevonden in de poëzie van het tweede
deel. Is dit deel van het boek echt noodzakelijk? Zou het boek veel aan waarde
inboeten als dat stuk werd weggelaten?
Borderlands / La Frontera
p 9 van10
M.T.J. Geerts
Bibliografie
[ANZALDÚA] Anzaldúa, Gloria, Borderlands / La Frontera, The New Mestiza (2e druk 1999,
San Fransisco) [1e druk 1987].
[BARNARD] Barnard, Ian, Anzaldúa, Gloria, http://www.glbtq.com/literature/anzaldua_g.html
[ESTRADA] Estrada, Jesú, Introducion to Chicano studies,
http://www.wsu.edu/~mestrada/cac151/fall02/syllabus.html [In 2005 niet meer
beschikbaar op het web. Kijk echter bij http://www.wsu.edu/ en typ Anzaldúa bij Search
site. Dan blijkt de schrijfster in veel colleges te worden behandeld]
[MILLER] Miller Megan E., Bio-Intro of Gloria Anzaldúa Background and Education,
http://www.unm.edu/~lsfugi/WMST324/Anzaldua.htm [In 2005 niet meer beschikbaar op
het web. Kijk echter bij http://www.unm.edu/ en typ Anzaldúa bij Advanced search. Dan
blijkt de schrijfster in veel colleges te worden behandeld]
[QUINTANA] Quintana, Alvina E., Home Girls. Chicana Literary Voices (1996)
[SALDÍVAR-HULL FEMINISM] Saldívar-Hull, Sonia, Feminism on the Border. Chicana Gender
Politics and Literature (Los Angeles 2000)
[SALDÍVAR-HULL GA] Saldívar-Hull, Sonia, Gloria Anzaldúa,
http://college.hmco.com/english/lauter/heath/4e/students/author_pages/contemporary/anz
aldua_gl.html
[SPEAK OUT] Speak out now! Gloria Anzaldúa, Creative and Critical Perspectives from
Women of Color http://www.speakersandartists.org/People/GloriaAnzaldua.html
[SPITTA] Spitta, Silvia, Between Two Waters, Narratives of Transculturation in Latin America
(Houston 1995)
Borderlands / La Frontera
p 10 van10
M.T.J. Geerts