waaiertje hanneke versie - Huisartsenpraktijk R. van de Meent
advertisement
23 februari2007, versie die aansluit bij ‘Wel of niet naar de huisarts’ Aambeien De klachten - kleine verdikking of bobbeltjes bij de anus - soms pijnlijk, vooral tijdens en na het poepen - ze kunnen kapot gaan. Dan zit er helderrood bloed rond de ontlasting of volgen er druppels bloed na de ontlasting - soms is er alleen jeuk of een branderig gevoel Naar de dokter? - nee, aambeien zijn ongevaarlijk. Ze verdwijnen meestal vanzelf binnen enkele weken - ja, wanneer u iets bij de anus voelt en er onzekerheid bestaat of het aambeien zijn - ja, wanneer er bloed bij de ontlasting zit en er onzekerheid is of dat door de aambeien wordt veroorzaakt - ja, wanneer in korte tijd een aambei ontstaat die erg gezwollen is en veel pijn doet Wat kunt u zelf doen? - zorg dat de ontlasting zacht is. Gebruik vezelrijke voeding - zorg voor voldoende lichaamsbeweging - bij irritatie rond de anus een nat washandje of vochtige doekjes gebruiken - aambeienzalf kan pijn en jeuk verzachten. Zetpillen hebben weinig effect. Beiden zijn verkrijgbaar bij drogist of apotheek 1 Acne De klachten - Rode puistjes met later vaak een gele kop - meestal in het gezicht, soms op de rug of borst - vooral bij jongens tussen 12 en 25 jaar Naar de dokter? - nee, acne is vervelend maar onschuldig - ja, wanneer het niet lukt met onderstaande adviezen. Wat kunt u zelf doen? - gebruik zo weinig mogelijk zeep - was de huid met lauw water - liefst geen washandje gebruiken - dep de huid droog, wrijven irriteert de huid - gebruik make-up op waterbasis, maar gebruik dit zo min mogelijk op de aangedane huid - uitknijpen van gesloten mee-eters geeft littekens en nieuwe acne - behandel open mee-eters met een comedonelepeltje - koop benzoylperoxide 5% of salicylzuur in cetomacrogolcrème (bij drogist of apotheek) - soms helpt een hoogtezon - de schoonheidsspecialiste kan soms hulp bieden 2 Bedplassen De klachten - bedplassen op de leeftijd van zes jaar of ouder - natte broek, luier en/of nat beddengoed - soms door het bedplassen minder zelfvertrouwen bij het kind Naar de dokter? - nee, bedplassen wijst niet op een lichamelijke afwijking - ja, wanneer bedplassen samengaat met broekplassen overdag - ja, wanneer bedplassen samengaat met obstipatie, heel vaak plassen, afwijkende straal of een eerder doorgemaakte blaasontsteking - ja, wanneer u er niet uitkomt met onderstaande adviezen Wat kunt u zelf doen? - geef positieve aandacht. Benadruk de droge nachten - leg de verantwoordelijkheid van het nat zijn bij het kind - ‘s avonds drinken is geen probleem - geef ‘s avonds geen cola, koffie, thee, chocolamelk - geef geen luiers meer aan een kind van zes - laat het kind regelmatig poepen - opnemen aan het eind van de avond kan zinvol zijn - vertel ‘s avonds een verhaal, exclusief voor dat kind - noteer de droge nachten op een vrolijke kalender - beloon een aantal droge nachten met een cadeautje 3 Bijholteontsteking De klachten - pijn in het hoofd, bovenkaken en rond de ogen - pijn is vooral 's ochtends aanwezig - pijn vooral bij het voorover bukken (alsof er een blok naar voren valt) - verstopte neus, soms met geelgroen slijm - hoesten - ademen door de neus verloopt moeilijk - soms koorts Naar de dokter? - nee, de klachten gaan vanzelf binnen een week over - ja, wanneer er ernstige klachten zijn die langer duren dan een week Wat kunt u zelf doen? - gebruik xylometazol neusdruppels of neusspray. Dit is zonder recept verkrijgbaar bij drogist en apotheek - stomen boven een bak water. Er hoeft niets aan het water te worden toegevoegd - niet roken en niet in rokerige ruimtesverblijven 4 Bloedneus De klachten. - opeens loopt er bloed uit de neus, - het kan uit één neusgat komen, maar ook uit allebei, - er kan flink wat bloed uit de neus stromen, het is meestal minder erg dan het lijkt. Naar de dokter? - nee, een bloedneus is meestal een onschuldig probleem, - ja, wanneer het niet lukt met onderstaande maatregelen de bloeding te stelpen, - ja, wanneer een bloedneus regelmatig voorkomt en de oorzaak niet bekend is. Wat kunt u zelf doen? - neem een grote zakdoek of theedoek en snuit de neus flink uit. Wees niet te voorzichtig, het gaat juist om het uitsnuiten van de stolsels achterin de neus, - ga aan tafel zitten in de “leeshouding”met ellebogen op tafel. Knijp de neus dicht, vlak onder het neusbeen, waar het zachte deel van de neus begint. Hou dit een kwartier vol - wanneer een bloedneus vaak voorkomt kan het gebruik van xylometazoline neusspray helpen. Het is in een volwassen- en in een kindersterkte verkrijgbaar bij drogist of apotheek. De spray maximaal één week gebruiken. 5 Brandwonden De klachten - de lichtste brandwonden zijn eerstegraads brandwonden. De plekken zijn rood, droog en pijnlijk - een tweedegraads brandwond is behalve rood en pijnlijk ook vochtig, soms zijn er blaren - een derdegraads brandwond is geelwit van kleur en doet geen pijn Naar de dokter? - nee, een kleine eerste- of tweedegraads brandwond is pijnlijk maar niet gevaarlijk - ja, wanneer het verbrande oppervlak groter is dan de hand van betrokkene - ja, als het een diepe brandwond is die een witte of zwarte kleur heeft en bij aanraken niet pijnlijk is - ja, wanneer het brandwonden zijn op meerdere vingers, meerdere tenen, in het gezicht of in het kruis - ja, wanneer de brandwond wordt veroorzaakt door een chemische stof of door elektriciteit Wat kunt uzelf doen? - direct koelen onder lauw stromend water - houdt de brandwond minstens 20 minuten onder de lauwe kraan of douche - gebruik bij afwezigheid van stromend water een bad, natte lappen of een sloot - laat kleding die aan de brandwond kleeft gewoon zitten. Door verwijdering raakt de huid beschadigd - bij pijn koelen met natte kompressen, zonodig paracetamol - eerstegraads verbrandingen genezen het best in de open lucht - tweedegraads verbrandingen afdekken met zalfgaas of steriel verband 6 Diarree De klachten - waterdunne ontlasting waarbij men drie keer of vaker per dag naar het toilet moet - krampen in de buik - uitdroging: te merken aan sufheid, verminderde huidspanning en een droge mond en lippen. Jonge kinderen plassen minder en huilen zonder dikke tranen Naar de dokter? - nee, het gaat na 4 à 5 dagen vanzelf over - ja, wanneer de diarree langer dan 4 à 5 dagen duurt of wanneer diarree telkens weer terugkomt - ja, wanneer er diarree is bij kinderen onder de 2 jaar en de diarree gepaard gaat met koorts of braken - ja, bij uitdrogingsverschijnselen Wat kunt u zelf doen? - geen medicijnen tegen diarree gebruiken - voldoende drinken. Wat u drinkt is niet zo belangrijk - een speciaal dieet volgen heeft geen zin - bij dreigende uitdroging is het verstandig ORS te gebruiken. Dit is een zout/suiker mengsel dat u kunt oplossen in water. Het is zonder recept te krijgen bij drogist of apotheek 7 Eczeem De klachten - jeuk - een rode, droge schilferende huid - soms een vochtige schilferende huid met blaasjes en/of korstjes - bij baby’s meestal in het gezicht en tussen de haren - bij kinderen vanaf twee jaar vaak bij knie- en elleboogplooien, polsen en enkels Naar de dokter? - nee, het is ongevaarlijk en niet besmettelijk - ja, wanneer u met onderstaande maatregelen geen bevredigende resultaat krijgt Wat kunt u zelf doen? - gebruik luchtige katoenen kleding - zorg dat de omgevingstemperatuur niet te warm is - houd nagels kort in verband met infecties door krabben - gebruik geen zeep - voorkom uitdroging van de huid, gebruik vaak lanette wascrème (zonder recept verkrijgbaar) - gebruik bij baby’s badolie of balneum hermal - eczeemplekken behandelen met zinkzalf(droog eczeem) of zinkolie (vochtig eczeem) - wanneer het ‘in de familie zit’ de baby de eerste zes maanden borstvoeding geven 8 Enkelverstuiking De klachten - pijn in enkel na ‘verstappen’of verkeerd terecht komen - zwelling van de enkel - soms na een paar dagen een bloed uitstorting Naar de dokter? - nee, een kneuzing of verstuiking geneest vanzelf in een dag of vier - ja, wanneer er aanwijzingen zijn voor een botbreuk (extreme zwelling, abnormale stand van het gewricht) - ja, wanneer na drie dagen met onderstaande adviezen geen verbetering is opgetreden - ja, wanneer het een jong kind betreft Wat kunt u zelf doen? - koelen met koud water of ijs gedurende een uur - rust: het been omhoog leggen gedurende 1 a 2 dagen - enkele dagen zwachtelen als men gaat lopen 9 Griep De klachten - koorts - spierpijn - zich ziek voelen - hoofdpijn (soms) - hoesten (soms) Naar de dokter? - nee, bij griep kan de dokter niet meer doen dan uzelf - ja, wanneer de temperatuur na aanvankelijke daling opnieuw stijgt - ja, wanneer de koorts na 5 dagen niet daalt - ja, wanneer griep gepaard gaat met benauwdheid of het opgeven van veel slijm Wat kunt u zelf doen? - er bestaan geen medicijnen tegen griep. Ook de huisarts beschikt niet over dergelijke medicamenten - het belangrijkste is dat u uitziekt. Geef u zelf de tijd een paar dagen ziek te zijn - bij hoest maakt u zelf een hoestdrank van thymthee met honing. Het aanschaffen van allerlei hoestmiddelen is niet zinvol - omdat u veel vocht verliest is het belangrijk goed te drinken. Eten hoeft alleen wanneer u trek hebt - wanneer de klachten erg storend zijn kunt u een paracetamol innemen. Paracetamol is zonder recept verkrijgbaar bij de drogist en de apotheek - hartpatiënten, suikerpatiënten, patiënten met long- of nierziekten en mensen boven de 65 kunnen in het najaar een griepprik halen bij hun huisarts 10 Groeipijn De klachten - nachtelijke pijn in beide benen - de pijn kan .s nachts continu aanwezig zijn of in aanvallen komen. - bij kinderen tussen vier en tien jaar Naar de dokter? - nee, groeipijn is ongevaarlijk. Binnen 2 jaar zijn de klachten over - ja, als de pijn in één been zit - ja, als er behalve s’nachts ook overdag pijn is - ja, als de klachten samen voorkomen met koorts - ja, als er een afwijking te zien is aan het been Wat kunt u zelf doen? - belangrijk is dat de ouders rust uitstralen - massage van de benen is vaak verlichtend - een warme douche, een warm bad of een warme kruik werkt vaak goed tegen de klachten - zonodig een pijnstiller (paracetamol) nemen, verkrijgbaar zonder recept bij apotheek en drogist. 11 Heesheid. De klachten - de toonhoogte van de stem is veranderd - het stemgeluid is niet helder maar gesluierd, schor of gebroken - soms is iemand de stem “kwijt” Naar de dokter? - nee, meestal gaat het om een virusinfectie en is de stem binnen drie weken weer normaal - ja, wanneer de heesheid langer duurt dan drie weken Wat kunt u zelf doen. - niet teveel praten, fluisteren verergert de klachten - niet roken en niet in een rokerige omgeving zijn - als er slijm zit kan stomen een goede maatregel zijn, er hoeft niets aan het water te worden toegevoegd - stress minimaliseren - ontspanningsoefeningen ondersteunen het herstel van heesheid 12 Hoesten De klachten - hoesten met slijm - hoesten zonder slijm (droge hoest) - hoesten kan samengaan met verschijnselen van verkoudheid of griep Naar de dokter? - nee, een gewone hoest gaat binnen 14 dagen vanzelf over - ja, wanneer de hoest langer dan 14 dagen duurt of steeds terugkomt - ja, wanneer hoesten gepaard gaat met benauwdheid, pijn op de borst, algemeen ziek zijn of als er bloederig slijm wordt opgehoest - ja, wanneer baby’s jonger dan een jaar of mensen ouder dan 65 jaar langer dan enkele dagen hoesten Wat kunt u zelf doen? - bij een gewone hoest hoeft u de eerste twee weken niets te doen - niet roken - vaak wat drinken of zuigen op een dropje of zuurtje - bij verkoudheid de neus druppelen of sprayen met zout water - stomen onder een doek; met kleine kinderen in de badkamer - zelf (thijm)thee met honing maken - eventueel een hoestdrankje kopen. Het nut hiervan is overigens niet aangetoond 13 Hoofdluis De klachten - jeuk op de hoofdhuid - rode vlekken en korstjes tussen de haren (door het krabben) - soms zijn de luizen zichtbaar. Het zijn kleine grauw- zwarte beestjes, iets kleiner dan een kop van een lucifer - neten zijn zichtbaar als kleine witte stipjes. Ze zitten vast aan de haren vlak boven de hoofdhuid Naar de dokter? - nee, hoofdluis is niet gevaarlijk. Effectieve middelen zijn zonder recept verkrijgbaar bij drogist of apotheek Wat kunt u zelf doen? - koop een lotion of shampoo tegen hoofdluis bij drogist of apotheek - na de behandeling de haren eerst met een gewone kam en daarna met een stofkam kammen - het hele gezin met de stofkam controleren - het preventief gebruik van anti-luis middelen is niet verstandig - vaak de haren wassen helpt niet tegen hoofdluis 14 Hoofdpijn De klachten - pijn in voorhoofd, slapen of achterhoofd - pijn is drukkend/dof, soms is er een gevoel van een knellende band om het hoofd Naar de dokter? - nee, als er naast de hoofdpijn geen andere lichamelijke klachten zijn hoeft u niet naar de huisarts - ja, wanneer er ook andere klachten zijn: oogklachten, allergieën, hersenschudding, nekstijfheid, sufheid, verlammingen Wat kunt u zelf doen? - zorg voor voldoende lichaamsbeweging, een goede nachtrust en voldoende ontspanning - breng regelmaat aan in uw dag/nachtritme - voedingsmiddelen die klachten geven weglaten - praat met anderen over spanningen/stress of zorgen - een hoofdpijndagboek bijhouden - doe ontspanningsoefeningen of yoga - gebruik zonodig een pijnstiller. Doe dat niet met regelmaat want dat kan juist hoofdpijn veroorzaken. Gebruik als pijnstiller bij voorkeur paracetamol 15 Hooikoorts De klachten - niezen, verstopte neus, loopneus, jeukende-, tranende- of brandende ogen - soms een droge keel, kriebelhoest, benauwdheid of vermoeidheid - de klachten treden op tussen februari en september, afhankelijk van het gewas waarvoor men allergisch is Naar de dokter? - nee, hooikoorts is lastig maar kan geen kwaad - ja, het heeft zin om de huisarts (telefonisch) te raadplegen wanneer onderstaande adviezen onvoldoende effect hebben Wat kunt u zelf doen? - plan bezigheden buitenshuis zoveel mogelijk in de ochtend. Dan zijn er de minste pollen - binnen zijn er minder pollen wanneer de ramen gesloten blijven - probeer niet in de ogen te wrijven. Het verergert de klachten - een zonnebril kan de ogen enigszins beschermen tegen stuifmeelkorrels - volg via radio of teletekst de hooikoortsberichten - kies vakanties aan zee of in de bergen - medicijnen helpen goed tegen hooikoorts. Medicijnen, in de vorm van oogdruppels neusspray en tabletten zijn zonder recept verkrijgbaar bij drogist of apotheek 16 Huiduitslag De klachten - huiduitslag kan er op vele manieren uitzien - eczeem: rode uitslag met schilfering en onscherpe grenzen - luieruitslag: grote rode plekken op de huid onder de luier - voetschimmel: roodheid, schilfering en vooral jeuk op de voeten en tussen de tenen - ringworm: ronde plekken met een scherpe grens overgaand naar de gezonde huid - zonneallergie: jeukende rode uitslag op die delen van de huid die niet door kleding worden bedekt - netelroos: heftig jeukende uitslag in de vorm van galbulten of plakkaten op de huid Naar de dokter? - nee, de meeste vormen van huiduitslag gaan vanzelf weer over - ja, wanneer met onderstaande adviezen geen bevredigend resultaat wordt verkregen Wat kunt u zelf doen? - Draag luchtige katoenen kleding. Wol en kunststof irriteren de huid - Houdt de nagels kort zodat bij jeuk de huid niet wordt opengekrabd - Zorg bij jeuk en irritatie van de huid dat de omgeving niet te warm is. - Gebruik geen zeep, badschuim of douche-gel - Voorkom dat de huid uitdroogt. Gebruik een aantal malen per dag een neutrale crème - Bij plaatselijke jeuk is zinkzalf, azaron of nestosyl een goede keus - Medicijnen tegen jeuk zijn zonder recept te koop bij drogist en apotheek. Vraag naar cetrizine 10 mg of loratidine 10 mg - Gebruik bij zonneallergie lanette wascrème en wen de huid geleidelijk aan de zon - Droge eczeemplekken behandelen met zinkzalf. Vochtige eczeemplekken met zinkolie - Bij jeuk door voetschimmel helpt betadine/jodium vaak goed - Luieruitslag kan met zinkzalf worden behandeld - Bij schimmelinfecties als ringworm, zwemmerseczeem en langer bestaande luieruitslag een anti-schimmelcrème (miconazol) aanbrengen 17 Huilbaby’s en darmkrampjes De klachten - tenminste 3 dagen in de week 3 uur per dag huilen gedurende 3 weken - bij het huilen wordt het hoofdje rood, armpjes zwaaien heen en weer en de beentjes worden opgetrokken. Vaak wordt de romp gestrekt. - het buikje is hard, het kind laat windjes. Soms maken de darmen geluid - pogingen om te troosten mislukken of hebben maar kortdurend resultaat - huilbaby’s zijn onrustig, ook tussen de huilbuien door. Ze zijn schrikkerig en slapen moeilijk door Naar de dokter? - nee, huilbaby’s zijn gezonde kinderen. Op de leeftijd van 3 tot 4 maanden zijn de klachten verdwenen - ja, wanneer het kind niet goed groeit of achterblijft in de ontwikkeling - ja, wanneer het niet langer vol te houden is Wat kunt uzelf doen? - zorg zelf voor voldoende ontspanning. Accepteer hulp van vrienden en familie - een theelepeltje venkelthee door de voeding kan soms helpen - voed de baby rechtop zodat de lucht naar boven kan borrelen - soms helpt voorzichtige massage van de buik, maak rustige bewegingen in de richting van de klok - via de thuiszorg is een troostkoffer verkrijgbaar. De koffer bevat allerlei producten die kunnen helpen bij huilende baby’s. 18 Hyperventilatie De klachten - benauwdheid - duizeligheid, misselijkheid - tintelingen om mond, in handen en voeten - angst, angst om dood te gaan, of flauw te vallen - zweten - klamme koude handen - stijve verkrampte armen/benen Naar de dokter? - nee, hyperventilatie is ongevaarlijk - ja, wanneer u twijfelt of het hyperventilatie is - ja, wanneer u met de onderstaande adviezen niet uitkomt Wat kunt u zelf doen? - in een zakje blazen (gezicht niet helemaal afsluiten) - met de neus dicht door een tuinslang van 50 centimeter ademen - touwtje springen, hardlopen, kniebuigingen maken kan een aanval voorkomen - bijhouden van een dagboek kan u helpen erachter te komen welke spanningen/problemen de hyperventilatie veroorzaken - u aanmelden voor yoga of ademhalings/ontspanningstechnieken - praten over spanningen/problemen die met hyperventilatie te maken hebben - kalmeringsmiddelen onderdrukken de angst en spanning maar lossen het probleem niet op 19 Insectenbeten/steken De klachten - een bultje en/of jeuk na een muggensteek - een bult of zwelling na een wespen- of bijensteek - een donker gekleurd bolletje op de huid (teek) Naar de dokter? - nee, een zwelling na een insectenbeet /steek is na een paar dagen weer over. Vaak is het de tweede dag erger dan de eerste dag - ja, bij een steek in de mond, de keel of op de tong - ja, wanneer er uitslag of zwellingen ontstaan op afstand van de insectenbeet/steek - ja, wanneer er over het hele lichaam jeuk ontstaat - ja, wanneer er rond een tekenbeet na enkele dagen tot maanden een licht rode ronde vlek ontstaat Wan kunt u zelf doen? - voorkom muggensteken door beschermende kleding, horren voor de ramen, een klamboe en antimuggen producten - voorkom wespen- en bijensteken door oplettend te zijn met etenswaren buiten, fel gekleurde kleding, parfum en bloemen - een teek verwijderen met een tekenpincet. De teek niet verdoven met spiritus e.d. - de angel van een bij kan in de huid achterblijven. Verwijder deze door er met de nagel overheen te schrapen - een koude natte doek geeft verlichting bij jeuk, pijn en zwelling - bij jeuk azaroncrème of mentholpoeder gebruiken 20 Jeuk De klachten - een gevoel in de huid waarbij er behoefte is om te krabben of te wrijven - vaak is er aan de huid niets te zien - afhankelijk van de oorzaak is de huid schraal, rood of zijn er galbulten of blaasjes zichtbaar Naar de dokter? - nee, jeuk die niet langer dan een week duurt is meestal onschuldig - ja, wanneer de jeuk langer dan een week duurt of steeds weer terugkomt - ja, wanneer onderstaande adviezen onvoldoende helpen Wat kunt u zelf doen? - probeer niet te krabben. Knip de nagels kort - warmte verergert jeuk. Zorg voor een koele omgeving, niet te dikke kleding, luchtig beddengoed - een koude natte doek of ijsklontjes in een theedoek helpen tegen jeuk - mentholpoeder (niet bij kinderen onder de twee jaar) of mentholgel helpt goed - bij plaatselijke jeuk een crème gebruiken: zinkzalf, azaron, caladryl, nestosyl, prrrikweg - voor jeuk op grote delen van het lichaam zijn zonder recept medicijnen te koop. Vraag naar cetrizine 10 mg of loratidine 10 mg 21 Keelpijn De klachten - pijn bij het slikken - verkoudheid/hoesten - de keel is rood en opgezet - soms zijn er gele stippen of is er een geel laagje - soms is er koorts - soms zijn er pijnlijke verdikkingen in de hals (klieren) Naar de dokter ? - nee, wanneer u naast keelpijn ook hoest of verkouden bent - ja, wanneer de keelpijn naar een kant trekt en men de mond niet goed meer kan openen - ja, wanneer de keelpijn langer dan vijf dagen duurt - ja, wanneer er ook vlekjes op de huid te zien zijn Wat kunt u zelf doen - voldoende drinken (koude dranken), eten is niet noodzakelijk - zuigen op een dropje of zuurtje bevordert het herstel, keeltabletten werken zeker niet beter Bij een verstopte neus, neusspray kopen - gorgelen met zout water ( 1 afgestreken theelepel zout in een glas water) - neem voldoende rust, vermijd droge lucht, niet roken - bij pijn zonodig een pijnstiller nemen, bij voorkeur paracetamol 22 Koorts bij kinderen De klachten - koud hebben en rillen (wanneer de temperatuur snel stijgt) - warm hebben en zweten (wanneer de temperatuur gaat dalen) - lichaamstemperatuur hoger dan 38 graden. - de hoogte van de koorts is veel minder belangrijk dan het gedrag van het kind Wanneer het kind speelt en normaal reageert, is er niet veel aan de hand Naar de dokter? - nee, voor koorts alleen hoeft u niet naar de dokter - ja, wanneer een kind jonger is dan drie maanden - ja, wanneer koorts samengaat met sufheid, kreunen, slecht drinken,stijve nek, benauwdheid, braken of diarree - ja, wanneer koorts langer duurt dan 4 dagen of na aanvankelijke daling opnieuw stijgt Wat kunt u zelf doen? - geef extra drinken - dring geen eten op - als een kind zich fit voelt hoeft het niet persé in bed of binnen te blijven - geef een kind extra aandacht (spelletje, voorlezen) - zorg dat de lichaamswarmte weg kan. Leg het kind niet onder een dikke deken/dekbed, zorg voor dunne loszittende kleding - koortswerende medicijnen zijn niet nodig. Als het kind zich erg ziek voelt is paracetamol de meest aangewezen medicatie 23 Koortslip De klachten - het begint met jeuk, een brandend gevoel of pijn aan een kant van de lip - de plekjes zwellen op, er ontstaan blaasjes , de blaasjes worden korstjes - een koortslip is een besmetting met een herpesvirus Naar de dokter? - nee, een koortslip is zonder behandeling na ongeveer een week weer genezen, zonder littekens - ja, wanneer de blaasjes na 2 weken niet weg zijn - ja, wanneer de ontsteking steeds verder uitbreidt Wat kunt u zelf doen? - gebruik bij zon voor de lippen een zonnebrandmiddel met een hoge beschermingsfactor - niet knuffelen met baby’s. Zij kunnen ernstig ziek worden na besmetting met een herpesvirus - zinkolie en cetomacrogolcrème werken verzachtend. Deze middelen zijn zonder recept verkrijgbaar bij de apotheek - het effect van aciclovircrème is nauwelijks beter dan van bovengenoemde middelen - zorg voor een goede weerstand, voldoende nachtrust, gezonde voeding en drink voldoende 24 Krentenbaard De klachten - rode vlekjes met in het midden blaasjes en gele pus - de vlekjes kunnen samenvloeien en zich uitbreiden - als de blaasjes kapot gaan ontstaat er een gelige korst - krentenbaard zit meestal rond neus of mond, maar kan over gehele lichaam voorkomen - het komt vooral voor bij kinderen onder de 7 jaar Naar de dokter? - nee, krentenbaard gaat meestal vanzelf over - ja, wanneer de plekken zich uitbreiden over grotere delen van het lichaam - ja, wanneer het kind zich ziek voelt, koorts heeft of jonger is dan zes maanden Wat kunt u zelf doen? - houd de aangedane huid droog. Speeksel, snot en vocht vertraagt het herstel - eventueel zinkolie gebruiken. Het helpt tegen jeuk en laat de blaasjes indrogen. Zinkolie is zonder recept verkrijgbaar bij de apotheek - probeer verspreiding van de bacterie te beperken door de plekken niet aan te raken, regelmatig handen te wassen, nagels kort te houden, deurknoppen en speelgoed schoon te houden - medisch gezien hoeft een kind niet thuis te blijven van peuterspeelzaal of school. Wel is het verstandig met de schoolleiding te overleggen 25 Luieruitslag De klachten - de uitslag zit meestal op de billen maar kan ook op andere plaatsen onder de luier zitten - grote rode plekken, soms met blaasjes, bultjes of een beschadigde huid - soms is de baby huilerig, maar meestal heeft de baby er weinig last van Naar de dokter? - nee, luieruitslag is ongevaarlijk, met onderstaande adviezen verdwijnt de uitslag binnen een paar weken - ja, wanneer onderstaande adviezen niet helpen. Wat kunt u zelf doen? - zorg dat de huid niet geïrriteerd wordt door urine of ontlasting, vaak verschonen - billetjes schoonmaken met lauw water, geen zeep of geparfumeerde doekjes gebruiken - geen katoenen luiers gebruiken, niet afsluiten met plastic broekjes - na elke verschoning de plekken insmeren met flink veel zinkzalf, dit is zonder recept verkrijgbaar bij de apotheek - laat de baby een ruime tijd met blote billen liggen - wanneer de uitslag langer duurt en gekenmerkt wordt door een scherpe begrenzing dan is het waarschijnlijk een schimmelinfectie. Miconazolcrème helpt dan. Dit is zonder recept verkrijgbaar bij drogist en apotheek 26 Maagklachten De klachten - pijn in de maagstreek - een zwaar, vol of opgeblazen gevoel - misselijkheid, braken - zuurbranden - hartwater (teveel speeksel in de mond) - opboeren - geen zin om te eten Naar de dokter? - ja, wanneer maagpijn gepaard gaat met zwarte ontlasting of als u bloed spuugt - ja, wanneer u gewicht verliest - ja, wanneer uw maagklachten met onderstaande adviezen na 4 weken niet over zijn Wat kunt u zelf doen? - een maagdieet bestaat niet meer. Zoek uit welke voedingsproducten bij u last geven. Laat die weg. - regelmatig eten en goed kauwen - weinig alcohol en koffie gebruiken, niet roken - geen knellende kleding/strakke riemen dragen - afvallen als u te zwaar bent - geen pijnstillers gebruiken (alleen paracetamol geeft geen maagklachten). Ook andere medicijnen kunnen klachten geven. - bij maagpijn helpt het soms om lauwe melk of karnemelk te drinken - probeer spanningen/stress bespreekbaar te maken - overweeg ontspanningsoefeningen of yoga - wanneer de klachten vooral in bed optreden, zet dan het hoofdeinde van het bed op klossen 27 Menstruatiepijn De klachten - pijn in de onderbuik die telkens optreedt vlak voor of in het begin van de menstruatie - de pijn kan uitstralen naar rug, bovenbenen en heupen - sommige vrouwen hebben uren pijn, andere enkele dagen Naar de dokter? - nee, menstruatiepijn is niet ernstig, wel lastig - ja, wanneer iemand op latere leeftijd last krijgt terwijl er voordien nooit menstruatiepijn is geweest Wat kunt u zelf doen? - soms helpt een warme kruik of een warm bad - massage van de onderrug geeft soms verlichting - paracetamol is een goede pijnstiller. Soms helpt het beter wanneer 2 tabletten tegelijk worden ingenomen - als paracetamol niet helpt, gebruik dan ibuprofen (400mg) of naproxen (250mg). Neem de medicijnen in zodra de klachten zich aandienen. Deze tabletten kunnen zonodig drie keer per dag worden ingenomen. Ze zijn zonder recept verkrijgbaar bij drogist of apotheek 28 Misselijkheid en spugen bij kinderen De klachten - voordat een kind gaat braken is er vaak misselijkheid, kokhalzen en speekselvloed - soms ziet een kind opvallend bleek voordat het gaat spugen - het overgeven is vaak een opluchting, de kleur komt terug. Naar de dokter? - nee, spugen is een natuurlijke manier om irriterende stoffen kwijt te raken - ja, wanneer spugen samengaat met heftige buikpijn - ja, wanneer spugen samengaat met suf zijn of verwardheid - ja, wanneer een kind spuugt na een val op het hoofd - ja, bij dreigende uitdroging (minder natte luiers, droge mond, sufheid en verminderde huidspanning) - ja, wanneer spugen langer duurt dan 3 dagen. Bij baby’s al in de loop van de eerste dag met de huisarts contact opnemen Wat kunt u zelf doen? - vaak een paar slokjes water, thee of ander vocht te drinken geven - als een kind zich slap voelt na het spugen of als het langer duurt is het verstandig ORS te geven. Dit is een zout/suiker mengsel dat u kunt oplossen in water. Ook dit moet frequent en in kleine hoeveelheden worden gedronken. 29 Moedervlekken De klachten - moedervlekken zijn donker gekleurde vlekjes in de huid - soms zijn ze vanaf de geboorte aanwezig Naar de dokter? - nee, moedervlekken zijn gewoonlijk ongevaarlijk - ja, wanneer een moedervlek donkerder wordt of meerdere kleuren krijgt - ja, wanneer een moedervlek groter wordt of een andere vorm krijgt - ja, wanneer de rand of de omgeving om een moedervlek rood wordt - ja, wanneer een moedervlek gaat jeuken of steken, wanneer er een korstje op komt of wanneer de plek gemakkelijk gaat bloeden Wat kunt uzelf doen? - verstandig zonnen maakt de kans kleiner dat moedervlekken kwaadaardig worden Dat betekent beginnen met korte periodes (30 minuten) en niet zonnen tussen 11.00 en 15.00 uur - gebruik zonnebrandcrème. Hoe hoger de beschermingsfactor hoe langer men in de zon kan blijven - gebruik na het zonnen opnieuw crème omdat de inwerking van de zon nog een tijdje doorgaat 30 Obstipatie De klachten - moeilijke stoelgang, pijnlijke aandrang - een opgeblazen gevoel, winderigheid - tussendoor buikpijn - harde droge ontlasting - soms aambeien - soms wat bloed bij de ontlasting Naar de dokter? - nee, obstipatie kunt u meestal zelf oplossen - ja, wanneer obstipatie samengaat met pijn, vermagering, koorts of bloed bij de ontlasting - ja, wanneer uw normale stoelgang over langere tijd verandert - ja, wanneer u een bijwerking van een geneesmiddel vermoedt Wat kunt u zelf doen? - stel bij aandrang een bezoek aan de wc niet uit - drink 's ochtends een glas lauw water op de nuchtere maag - drink gedurende de hele dag minstens 2 liter vocht - zorg dagelijks voor ruime lichaamsbeweging: sporten, lang wandelen of fietsen - gebruik een vezelrijke voeding: volkoren brood, roggebrood, zilvervliesrijst, muesli, rauwkost, fruit - gebruik zonodig zemelen: 6 eetlepels per dag, vermengen met yoghurt, soep, gehakt of omelet - gebruik dagelijks gedroogde gewelde pruimen 31 Oorpijn bij kinderen De klachten - oorpijn aan één of twee kanten - baby’s grijpen soms naar het oortje - hangerig, geen zin in eten - koorts - verkoudheid/verstopte neus - huilen, nachtelijke onrust - pijn erger bij liggen en neerleggen Naar de dokter? - nee, een gewone oorontsteking is binnen drie dagen over - ja, wanneer het kind jonger is dan zes maanden - ja, wanneer een kind jonger dan twee jaar, naast oorpijn ook koorts heeft en ziek is. - ja, wanneer na drie dagen geen verbetering optreedt - ja, wanneer een loopoor na veertien dagen niet over is - ja, wanneer drie maanden na de oorontsteking het kind nog steeds minder hoort Wat kunt u zelf doen? - neusdruppels of neusspray gebruiken (zonder recept verkrijgbaar) - het hoofdeinde van het bed wat hoger zetten - paracetamol zetpillen gebruiken: kinderen van 3-12 maanden 3 maal daags 120 mg, 1-4 jaar 3 maal daags240 mg, 4-6 jaar 4 maal daags 240 mg, 6-12 jaar 3 maal daags 500 mg 32 Overgang De klachten - onregelmatige menstruatie en daarna het uitblijven van de menstruatie - opvliegers, stemmingswisselingen, moeheid, veranderende beleving van seks, dunner worden van vaginaslijmvlies, gewrichtsklachten. - de klachten kunnen afzonderlijk of in combinatie voorkomen. Naar de dokter? - nee, de overgang is een levensfase die elke vrouw doormaakt - ja, wanneer er zoveel klachten zijn dat de kwaliteit van het leven er ernstig onder lijdt - ja, wanneer de overgang voor het 45 ste jaar optreedt - ja, wanneer de laatste menstruatie langer dan een jaar geleden is en opnieuw bloedverlies optreedt Wat kunt uzelf doen? - praat over de veranderingen die gepaard gaan met de overgang - bespreek veranderingen op seksueel gebied met de partner - zorg voor een goede lichamelijke conditie, sporten en gezonde voeding zijn daarbij belangrijk - om in deze levensfase botontkalking te voorkomen is het belangrijk: niet te roken, alcoholgebruik te beperken en voldoende kalk te gebruiken. Dagelijks drie zuivel consumpties zijn voldoende. - er is een stichting vrouwen in de overgang (VIDO) die goede informatie verstrekt en praatgroepen organiseert. Tel. 030-2341142 33 Overgeven bij volwassenen De klachten - eerst is er een misselijk gevoel - daarna moet men overgeven Naar de dokter? - nee, voor gewoon een paar dagen spugen hoef je niet naar de dokter - ja, wanneer spugen samengaat met heftige buikpijn - ja, wanneer spugen samengaat met suf zijn of verwardheid - ja, wanneer iemand spuugt na een val op het hoofd - ja, bij dreigende uitdroging. De kans op uitdroging wordt groter wanneer er ook sprake is van: diarree, koorts en weinig drinken - ja, wanneer spugen langer duurt dan 3 – 4 dagen Wat kunt u zelf doen? - bij een paar keer overgeven rustig afwachten tot de maag tot rust komt - wanneer het overgeven langer duurt en vaak voorkomt is vochtinname belangrijk. Neem elke 5 a 10 minuten een paar slokjes water, thee of ander vocht - medicijnen zijn bij een paar dagen spugen ongewenst. Ze verhinderen dat irriterende stoffen uit het lichaam verdwijnen 34 Overgewicht De klachten - vrouwen met een taille van meer dan 80 centimeter - mannen met een taille van meer dan 94 centimeter. Naar de dokter? - nee, overgewicht kan men zelf oplossen met onderstaande adviezen. - ja, wanneer onderstaande adviezen niet werken Wat kunt uzelf doen? - neem voldoende lichaamsbeweging. Probeer dagelijks minimaal een half uur stevig te wandelen, sporten, fietsen of zwemmen. - wees matig met alcohol. Drink niet meer dan 2 glazen per dag en bij voorkeur niet elke dag - raadpleeg zonodig een diëtiste. Zij kan helpen bij het samenstellen van een voor u verstandige voeding. U kunt hiervoor telefonisch een verwijzing vragen bij de huisarts. - meldt u aan bij een van de cursussen of trainingen om af te vallen. Het meest bekend zijn cursussen bij thuiszorg, EGA en Weight Watchers. - op sommige plaatsen zijn er particuliere consulenten die mensen individueel begeleiden bij het reduceren van het gewicht. - het gebruik van medicijnen en afvalkuren wordt afgeraden - het accepteren van een zekere mate van overgewicht is gezonder dan eindeloos vermageren en weer aankomen. 35 Pijn en pijnstillers De klachten. - acute pijn is pijn die plotseling ontstaat en van relatief korte duur is, bijvoorbeeld pijn na een verwonding - chronische pijn is pijn die langdurig aanwezig is zoals bij reuma en kanker - het gaat hier alleen over acute pijn. Naar de dokter? - nee, de meeste oorzaken van acute pijn zijn tijdelijk en betrekkelijk onschuldig. Het lichaam zorgt er zelf voor dat alles weer goed komt - ja, bij hevige pijn die plotseling optreedt in de borst, in het hoofd of in de buik. - ja, bij hevige of terugkerende pijn waarvan de oorzaak niet duidelijk is Wat kunt uzelf doen? - een kruik, warme douche of warm bad kan verlichting geven bij bijvoorbeeld rugpijn, spierpijn en buikkrampen - koud water kompressen helpen na verbranding maar ook bij kneuzingen en blauwe plekken - ijs werkt goed bij een enkelblessure - er zijn verschillende soorten pijnstillers. De grote voorkeur gaat uit naar paracetamol. Het werkt behalve pijnstillend ook koortsverlagend - soms is het beter paracetamol (tijdelijk) op vaste tijden in te nemen, bijvoorbeeld om de 8 uur - wees zeer terughoudend met zogenaamde NSAID’s. De meest bekende middelen zijn ibuprofen (brufen, nerofen, advil), diclofenac (voltaren) en naproxen (naprosyn, femex). Deze medicijnen kunnen bijwerkingen geven zoals: maagbloeding, astma, nierfunctiestoornissen en verstoring van het stollingssysteem - het is beter om 3 keer per dag twee paracetamol van 500 mg in te nemen dan een keer per dag een NSAID 36 Pseudo-Kroep De klachten - laat in de avond, vroeg in de nacht wordt het kind met onderstaande klachten (huilend) wakker - benauwd met een moeilijke gierende inademing - luide blafhoest, klinkt als een zeehondje - soms heesheid - pseudo-kroep komt in aanvallen, soms maar één keer, soms meerdere avonden - de klachten komen vrijwel alleen voor bij kinderen tot vijf jaar Naar de dokter? - nee, een pseudo-kroep aanval gaat vanzelf over. Binnen enkele uren zijn de verschijnselen verdwenen - ja, wanneer het kind hoge koorts heeft (boven de 39 graden) en ijlt - ja, wanneer de klachten met onderstaande adviezen niet afnemen Wat kunt uzelf doen? - blijf rustig. Paniek bij ouders verergert de benauwdheid bij het kind - ga met het kind minstens 20 minuten naast de warme stromende douche zitten met de deur van de badkamer dicht. Of richt de warme douche een tijd lang tegen de wand zodat er veel stoom ontstaat - geef het kind iets te drinken dat de keel verzacht. Bijvoorbeeld warme thee met een paar scheppen honing of suiker - voor het kind is het prettiger te zitten dan te liggen 37 Reisziekte De klachten - hondsberoerd, misselijk en overgeven - soms buikpijn, hoofdpijn, zweten, duizeligheid en lusteloosheid - het komt voor in de auto, boot, vliegtuig, trein en bus. Soms ook in een lift. Naar de dokter? - nee, het is niet zinvol met reisziekte naar de huisarts te gaan. Hij/zij beschikt over dezelfde informatie als hierna vermeld. - ja, wanneer tabletten tegen reisziekte worden gecombineerd met bepaalde medicijnen (antidepressiva of antipsychotica). Wat kunt u zelf doen? - eet voor vertrek een lichte maaltijd - gebruik geen alcohol, koffie of koolzuurhoudende dranken - neem bij misselijkheid tijdens de reis een stukje fruit of droog brood - probeer bewegingen van het hoofd zoveel mogelijk te vermijden. Soms is liggen de beste houding - kies de minst bewegende delen van een boot, vliegtuig of auto als verblijfplaats - zorg dat de ogen zich kunnen oriënteren in de ruimte - afleiding vermindert de klachten. Lezen, schrijven of handwerken zijn niet verstandig - bij de apotheek en drogist zijn tabletten tegen reisziekte zonder recept verkrijgbaar. 38 Rode ogen De klachten - een branderig jeukend soms licht pijnlijk gevoel van het oog - het oogwit is rood en het is net alsof er een vuiltje of zandkorrel in zit - bij het opstaan kunnen de oogleden aan elkaar geplakt zitten met pus (etter) - overdag kan pus het idee geven dat er wazige gordijntjes langs schuiven Naar de dokter? - nee, een rood oog is meestal niet gevaarlijk. Het geneest zonder behandeling binnen een week - ja, wanneer er een plotselinge afname is van het gezichtsvermogen - ja, wanneer er heftige pijn is in het oog - ja, wanneer het vermoeden bestaat dat er iets in het oog zit - ja, wanneer de klachten na vijf dagen niet afnemen Wat kunt uzelf doen? - als de oogleden vastgeplakt zitten of vies zijn schoonmaken met een gaasje met lauw kraanwater (hoeft niet gekookt te zijn) of met babyshampoo. Veeg daarbij in de richting van de neus - draag geen lenzen als het oog rood is - liever geen make-up gebruiken - gebruik zonodig een zonnebril tegen het felle zonlicht - er is geen medische reden om een kind met een rood oog thuis te houden van school of speelzaal 39 Roken, stoppen met De klachten - roken geeft een verhoogd risico om ziek te worden en vroegtijdig dood te gaan. Stoppen met roken is dus belangrijk. - na het stoppen met roken kunnen uiteenlopende ontwenningsverschijnselen ontstaan: humeurigheid, onrust, ongeduld, hoofdpijn, slapeloosheid, concentratieverlies, hoesten en obstipatie. Ze kunnen afzonderlijk of in combinatie voorkomen. - de ontwenningsverschijnselen duren twee weken tot twee maanden. Naar de dokter? - nee, ontwenningsverschijnselen zijn vervelend maar kunnen geen kwaad. Wat kunt u zelf doen? - vertel anderen over het besluit te stoppen met roken - zoek afleiding en ontspanning om de periode met ontwenningsverschijnselen te overbruggen - op moeilijke momenten: drink een glas water, eet een stuk fruit, maak een praatje of bel iemand - zorg voor extra lichaamsbeweging/sport. Het kan een mogelijke gewichtstoename beperken - gebruik vezelrijke voeding en drink veel water, het kan obstipatie voorkomen - er zijn verschillende nicotine houdende middelen (kauwgum, pleisters, tabletten) die ondersteunend kunnen werken bij het stoppen - thuiszorg en GGD organiseren cursussen “stoppen met roken”. - de universiteit van Maastricht geeft gratis een persoonlijk stoppen met roken advies. Zij zijn bereikbaar via: antwoordnummer 1268, 1110 WB Diemen. 40 Roos De klachten - roos is zichtbaar als droge, witte schilfers tussen de haren en op de kleding - soms is er lichte jeuk Naar de dokter? - nee, roos is een onschuldige aandoening. Roos is niet besmettelijk en veroorzaakt geen haaruitval - ja, bij korstvorming of plekken met extreme schilfering - ja, als de schilfering ook in het gezicht aanwezig is Wat kunt u zelf doen - behandel de hoofdhuid met anti-roosshampoo. Probeer zonodig verschillende merken. Er zijn shampoos met seleniumsulfide en zinkpyrithion. Ze zijn zonder recept verkrijgbaar bij apotheek of drogist - draag zo min mogelijk een pet, hoed of muts. De gist die roos veroorzaakt groeit namelijk goed in een warme en vochtige omgeving. 41 Rugklachten De klachten - pijn onder in de rug - een stijf gevoel onder in de rug - bewegingen verlopen houterig, vooral bij opstaan, bukken en overeind komen Naar de dokter? - nee, rugklachten gaan in één tot enkele weken vanzelf over. Rugklachten zijn vervelend maar zelden ernstig - ja, wanneer de rugpijn uitstraalt naar een of beide benen - ja, wanneer de rugpijn samengaat met gevoelloosheid, krachtsverlies of tintelingen in een of beide benen. - ja, wanneer de rugklachten samengaan met problemen met plassen of ontlasting. - ja, wanneer de klachten steeds terugkomen of langer dan zes weken duren Wat kunt u zelf doen? - bij tillen en bukken goed door de knieën buigen - bij tillen het gewicht tegen het lichaam houden en de last over links en rechts verdelen - kies een goede stoel en stoelhoogte op het werk en inde auto - blijf zo veel mogelijk in beweging. Rugsparende werkzaamheden, wandelen, fietsen werken het beste, bedrust is meestal niet verstandig - toedienen van warmte: warme kleding, warme kruik, douche, bad, rode lamp - zonodig paracetamol gebruiken (voor een volwassene tot 4 maal daags 2 tabletten) 42 Schouderklachten De klachten - pijn in of rond het schoudergewricht - pijn verergert bij bepaalde bewegingen van de arm - vaak beperking van de bewegingen van de schouder/arm - soms pijn bij druk op bepaalde punten van de schouder - pijn kan uitstralen naar nek, schouderbladen of arm Naar de dokter? - nee, schouderklachten gaan meestal binnen zes weken vanzelf weer over - ja, wanneer de klachten langer dan zes weken duren - ja, wanneer er na een val of ongeval een rare stand van het gewricht zichtbaar is Wat kunt u zelf doen? - probeer de gewone werkzaamheden voort te zetten - rust houden geeft een risico dat de schouder vast gaat zitten - fysiotherapie in de eerste zes weken geeft geen sneller herstel - zonodig een pijnstiller gebruiken. Paracetamol heeft de voorkeur. Zonodig drie keer per dag twee tabletten - wees terughoudend met middelen als ibuprofen (brufen, nerofen, advil). Ze kunnen bijwerkingen geven en verstorend werken op andere medicijnen 43 Slapeloosheid De klachten - slecht slapen (moeilijk inslapen, vroeg/vaak wakker) - overdag niet fit - vermoeidheid - slaperigheid/prikkelbaarheid - slechte concentratie Naar de dokter? - ja, wanneer u lichamelijke klachten hebt die het slecht slapen veroorzaken - ja, wanneer u met onderstaande adviezen niet uitkomt Wat kunt u zelf doen? - op regelmatige tijden naar bed gaan en opstaan - geen middagdutjes doen - pas naar bed gaan als u slaap hebt - opstaan als u niet kan slapen en iets gaan doen - minstens een uur voor het slapen stoppen met werken en dan niet naar spannende films kijken - 's avonds geen koffie, thee, cola, alcohol of zware maaltijden gebruiken - een avondwandeling maken - zorgen voor een goed geventileerde slaapkamer en een goede matras. - beweeg overdag wat meer. Ga fietsen, wandelen of sporten - praten over eventuele spanningen/zorgen - een dagboek bijhouden en schrijven over slaapverstorende gedachten - ontspanningsoefeningen doen (yoga) of gaan sporten. - meldt u aan voor een cursus ‘leren slapen’ bij de stichting thuiszorg 44 Snurken De klachten - tijdens de slaap produceren van een zagend, ronkend of brommend geluid - de klachten van geluidsoverlast komen van partner of huisgenoten - soms ook problemen op campings, hotels en met buren Naar de dokter? - nee, de huisarts kan niet meer doen dan onderstaande adviezen geven - ja, wanneer snurken tijdens het slapen gepaard gaat met lange adempauzes Wat kunt uzelf doen? - bij overgewicht werkt afvallen gunstig op het snurken - vermijd slapen op de rug, soms wordt een tennisbal in de rug van de pyjama genaaid - roken, alcohol, slaap- en kalmeringsmiddelen verergeren het snurken - ga niet naar bed met een volle maag, eet ’s avonds niet te laat - er zijn verschillende hulpstukjes die in de mond of neus moeten worden geplaatst. Ze zijn verkrijgbaar bij drogist en apotheek. Het effect is meestal beperkt 45 Spierpijn De klachten - pijn in één of meer spieren - pijn begint meestal vrij acuut - voorbeelden van spierpijn zijn: stijve nek, spierpijn na het sporten, spit, spierpijn bij griep Naar de dokter? - nee, de meeste spierpijn is na een paar dagen weer over - ja, wanneer de klachten na twee dagen erger worden of wanneer na een week geen verbetering optreedt - ja, wanneer spierpijn steeds terugkomt - ja, bij twijfel over de ernst na een spierkneuzing of bloeduitstorting Wat kunt u zelf doen? - beweeg de spieren regelmatig zonder ze te overbelasten - warmte verlicht de klachten: warme douche, warm bad, warme kleding, warme kompres, rode lamp - massage stimuleert de bloedsomloop en vermindert de pijn - zonodig een pijnstiller gebruiken. Paracetamol heeft de voorkeur. Zonodig drie keer per dag twee tabletten - wees terughoudend met middelen als ibuprofen (brufen, nerofen, advil). Ze kunnen bijwerkingen geven en verstorend werken op andere medicijnen 46 Stress De klachten - vergeetachtigheid, concentratieverlies - prikkelbaarheid, chagrijn - verminderd werkplezier - slapeloosheid - sterk wisselende gevoelens, gauw huilen - allerlei lichamelijke klachten zoals: - hyperventilatie, hartkloppingen, zweten, hoofdpijn, maagpijn Naar de dokter? - ja, wanneer u lichamelijke verschijnselen hebt die u niet vertrouwt - ja, wanneer u de problemen niet meer zelf kunt hanteren Wat kunt u doen? - schrijf een dagboek om zicht te krijgen op de stressfactoren - praat met anderen over uw spanningen - zorg voor meer rust, dwing uzelf regelmatig te pauzeren - intensieve lichaamsbeweging helpt: sporten, fietsen, wandelen - kies voor een cursus yoga of ontspanningstechnieken - gebruik bij voorkeur geen kalmeringsmiddelen. Ze zijn verslavend en lossen het probleem niet op 47 Tennisarm De klachten - pijn rond de buitenste elleboogknobbel - de pijn kan uitstralen naar de onderarm - druk op de buitenkant van de elleboog is pijnlijk - pijn is er bij het dichtknijpen van de handen en het achterover buigen van de pols - de klachten duren maanden Naar de dokter? - nee, een tennisarm gaat vanzelf over en het herstel is altijd volledig - ja, wanneer ondanks onderstaande adviezen de klachten onacceptabel zijn Wat kunt u zelf doen? - probeer overmatige en verkeerde belasting van de arm te voorkomen - gebruik de pijnlijke arm verder zo gewoon mogelijk - verlichtend op de pijn werken soms: koelen met ijs of ijspakkingen en drukmassage op de meest pijnlijke plek - fysiotherapie draagt niet bij aan een sneller herstel - gebruik zonodig een onderarmbrace (tenbow) of steunband. Ze zijn in sportwinkels te koop - zonodig paracetamol gebruiken 48 Urineverlies De klachten - bij hoesten, lachen, tillen, traplopen of springen, ontstaat ongewild urineverlies. Dit heet inspanningsincontinentie - bij (plotselinge) aandrang kan men de plas niet goed ophouden. Men haalt het toilet niet op tijd. Dit heet aandrangincontinentie Naar de dokter? - ja, wanneer onderstaande adviezen niet helpen is het goed met deze klachten naar de dokter te gaan Wat kunt u zelf doen? - bij bukken door de knieën gaan - urineverlies tijdens sporten kan soms voorkomen worden door een tampon in te brengen - via yoga, gym, fitness kan speciaal aandacht worden besteed aan training van de bekkenbodemspieren - vraag bij de huisarts, fysiotherapeut een trainingsschema om de bekkenbodemspieren te oefenen - incontinentiemateriaal neemt de geur van urine weg en houdt de huid droog. Het is verkrijgbaar bij drogist en apotheek 49 Vergeetachtigheid. De klachten - het geheugen werkt minder goed dan iemand van zichzelf gewend is - een afspraak vergeten, moeilijk telefoonnummers onthouden, bovenaan de trap niet meer weten wat men ging doen. Naar de dokter? - nee, vergeetachtigheid is een verschijnsel dat vrijwel iedereen met de jaren treft - ja, wanneer het niet meer lukt om nieuwe dingen te leren, wanneer bekende handelingen als koffiezetten of koken niet meer vanzelf gaan - ja, wanneer iemand het overzicht kwijtraakt en het niet meer lukt om plannen te maken. Wat kunt uzelf doen - hou een aantal weken een geheugendagboek bij. Door op te schrijven wat men vergeet wordt vaak een patroon zichtbaar. Er kan dan gemakkelijker naar oplossingen worden gezocht. - kies voor regelmaat en een vaste plek voor sleutels, bril, etc. - leg een knoop in de zakdoek of leg dingen die niet vergeten mogen worden op een plaats waar u altijd langs komt.. - maak aantekeningen in een mooi boekje van dingen die niet vergeten mogen worden. - gebruik een prikbord, memobriefjes of een elektronische agenda. - maak steeds onderscheid tussen wat wel en niet nuttig is te onthouden - de thuiszorg verzorgt cursussen voor geheugentraining 50 Verkoudheid De klachten - waterig tot geelgroen snot - vaak een verstopte neus - soms keelpijn, niezen, hoesten, heesheid, hoofdpijn - bij kinderen soms koorts - een verkoudheid kan weken duren - volwassenen zijn gemiddeld drie keer en jonge kinderen zes keer per jaar verkouden - verkoudheid is er vooral in de herfst en in de winter Naar de dokter? - nee, een verkoudheid gaat vanzelf over Wat kunt u zelf doen? - gebruik zout water of xylometazol neusspray of neusdruppels om de neus open te houden. Het is zonder recept te koop in drogist of apotheek - soms kan stomen verlichting geven. Toevoegen van menthol e.d. heeft geen extra effect - bij hoest (tijm)thee met honing drinken. Hoestdrankjes helpen niet beter dan thee met honing - vermijd roken of het verblijf in rokerige ruimtes 51 Vermoeidheid De klachten - al moe uit bed komen - een moe gevoel in de benen of rug - een moe gevoel in het gehele lichaam - lusteloosheid, nergens aan toe komen Naar de dokter? - nee, in het algemeen lukt het om zelf de oorzaak op te sporen - ja, wanneer vermoeidheid samengaat met hoesten, vermagering, pijn of depressiviteit - ja, wanneer vermoeidheid langer duurt dan een maand zonder dat u zelf de oorzaak weet Wat kunt u zelf doen? - zorgen voor een goede nachtrust door op tijd naar bed te gaan - een dagboek bijhouden - praten met iemand over uw problemen, spanningen of overbelasting - lichaamsbeweging nemen: fietsen, wandelen, sporten, in de tuin werken - gezonde voeding gebruiken - de tijd nemen voor jezelf. Een rustige dagindeling maken - het nut van vitamines en voedingsupplementen bij vermoeidheid is nooit bewezen 52 Vlekjesziekten De klachten - soms koorts, hangerigheid - jeuk - vlekjes in verschillende soorten - soms opgezette lymfklieren, rode keel Naar de dokter? - nee, wanneer het kind verder niet ziek is - ja, wanneer er vlekjes zijn en het kind wel ziek is (o.a. bij koorts, oorpijn, buikpijn, sufheid, hoesten, keelpijn) Wat kunt u zelf doen? - het is goed dat kinderen op jonge leeftijd kinderziekten doormaken - kinderen hoeven niet geïsoleerd te worden van anderen, ze kunnen gewoon naar school, peuterspeelzaal of dagverblijf - geen aparte hygiënische maatregelen zijn noodzakelijk bij eten of toiletgebruik - dring geen eten op, drinken is wel belangrijk - bedrust is alleen noodzakelijk als het kind dit aangeeft - met koorts hoeft het kind niet persé binnen te blijven - bij jeuk deppen met azijnwater, een lauwe douche nemen, of met mentholpoeder behandelen - nagels kort houden om krabwondjes te voorkomen - bij kinderziekten hebben medicijnen geen zin 53 Voedselvergiftiging De klachten - diarree, vaak ook overgeven en buikkrampen - verschijnselen treden op enkele uren tot enkele dagen na het eten van bedorven voedsel Naar de dokter? - nee, diarree en spugen zijn nuttige reacties van het lichaam. Na ongeveer vier dagen zijn de klachten vanzelf verdwenen. - ja, wanneer de klachten gepaard gaan met ernstig ziek zijn, hoge koorts of regelmatig bloed bij de ontlasting. - ja, bij tekenen van uitdroging. Vooral jonge kinderen en bejaarden lopen dit risico. - ja, als de klachten langer duren dan vier dagen. Wat kunt uzelf doen? - drink vaak, het maakt niet zoveel uit wat. Bij overgeven steeds kleine beetjes drinken. - eten mag maar hoeft niet - bij de apotheek is een zout-suiker mengsel (dioralyte, ORS) verkrijgbaar. Dit vermindert de kans op uitdroging - bij heftige diarree kan loperamide (imodium, diacure) worden gebruikt. Dit geneesmiddel is zonder recept verkrijgbaar bij apotheek of drogist. 54 Voetschimmel De klachten - blaasjes, velletjes, kloofjes op de voet - de aangedane huid kan heftig jeuken en soms pijnlijk zijn - voetschimmel zit op de voet, de voetzool maar vooral tussen de tenen (met name tussen teen vier en vijf ) Naar de dokter? - nee, voetschimmel kan geen kwaad. Met onderstaande adviezen kunt u het probleem zelf oplossen - ja, wanneer de huid rond de schimmelplek rood, warm en pijnlijk wordt Wat kunt u zelf doen? - was de voeten liefst zonder zeep. Goed afdrogen is belangrijk, vooral tussen de tenen - trek dagelijks schone, liefst katoenen sokken aan - draag goed ventilerend schoeisel, zomogelijk open schoenen. Laat sportschoenen goed drogen - draag plastic slippers in zwembaden en openbare ruimtes - jodium helpt goed tegen schimmels en jeuk. Gebruik jodium waarin 10% povidonjood zit - mocht dit niet goed helpen koop dan een antischimmelcrème (miconazolnitraat). Het is zonder recept verkrijgbaar bij drogist en apotheek 55 Waterpokken De klachten - rode, speldenknopgrote vlekjes - op de vlekjes ontstaan blaasjes en later korstjes - waterpokken zitten eerst op de romp, daarna op gezicht, armen en benen - vaak zitten er ook vlekjes op de behaarde hoofd, in de mond, neus, vagina/penis - jeuk - meestal is er een lichte verhoging van temperatuur Naar de dokter? - nee, wanneer het kind zich niet ziek voelt - ja, wanneer het kind zich ziek voelt en/of hoge koorts heeft Wat kunt u zelf doen? - bedrust: alleen als het kind er behoefte aan heeft. Een kind met waterpokken mag naar buiten. Zelfs een beetje koorts is geen bezwaar - een kind met waterpokken kan gewoon onder de douche of in bad - soms heeft het kind geen eetlust. Dring geen eten op. Zorg wel voor voldoende drinken - houd de nagels kort. Daardoor is de kans op het kapot krabben van de huid kleiner - een koude natte doek of een theedoek met ijsklontjes geeft verlichting bij jeuk - warmte doet de jeuk toenemen. Zorg voor een koele omgeving, luchtige kleding en luchtig beddengoed - mentholpoeder (niet bij kinderen onder de twee jaar) of mentholgel helpt goed tegen jeuk 56 Witte vloed De klachten - jeuk en branderig gevoel in/rondom de vagina - soms pijn en vaak plassen - irritatie/ pijn bij het vrijen - roodheid van de slijmvliezen van vagina en schaamlippen - extra afscheiding - anders gekleurde of ruikende afscheiding Naar de dokter? - nee, de klachten verdwijnen meestal binnen vier weken - ja, wanneer er behalve de witte vloed pijn in de onderbuik is - ja, wanneer de klachten langer duren dan vier weken of erg hinderlijk zijn Wat kunt u zelf doen? - veeg uw billen af van voren naar achteren - was uzelf van onderen ook in die richting - gebruik bij het wassen of in bad geen zeep - gebruik geen vaginaalsprays, deodorants of zaaddodende pasta’s - gebruik een condoom wanneer u niet met een vaste partner vrijt - vaginaalspoelingen met lactacyd of molkosan (beiden zonder recept verkrijgbaar bij apotheek of drogist) kunnen de klachten verminderen/bestrijden - het gebruik van yoghurt is niet zinvol 57 Wormen De klachten - beweeglijke witte draadjes met een lengte van een halve centimeter - ze zitten in de ontlasting, soms kruipen ze bij de anus Naar de dokter? - nee, de jeuk kan vervelend zijn maar de wormen zijn ongevaarlijk - ja, wanneer er sprake is van wormen die veel groter zijn Wat kunt uzelf doen? - een goede hygiëne verkleint de kans op besmetting; handen wassen, nagels knippen, schone handdoeken - dagelijks schone onderbroek, aparte handdoeken voor boven en onder - regelmatig deurknoppen, wc bril en speelgoed schoonmaken - leg kinderen uit niet te krabben rondom de anus - koop bij de apotheek of drogist een wormenkuur (mebendazol). Het zijn twee tabletten die met 14 dagen tussentijd moeten worden ingenomen. De eerste tablet is tegen de wormen. De tweede tegen de wormen die nog uit de eitjes komen - als de wormen steeds terugkomen, moeten de huisgenoten behandeld worden 58 Wratten De klachten - kleine eeltachtige uitwassen op de huid, meestal met een ruw oppervlak - wratten zitten vaak op de handen of voeten - wratten kunnen ook op de voetzool zitten. Door het lopen worden ze plat en komen terecht in de eeltlaag van de voet - waterwratjes zijn gladde doorschijnende kleine bolletjes. Ze zitten in groepen bij elkaar - ze komen vooral voor bij jonge kinderen Naar de dokter? - nee, wratten zijn onschuldig en verdwijnen vanzelf - ja, wanneer wratten pijn doen, of wanneer iemand het storend en vies vindt - ja, wanneer wratten op de geslachtsdelen zitten Wat kunt u zelf doen? - mogelijk kunnen wratten worden voorkomen door schoenen of slippers te dragen in gymzaal en zwembad - door peuteren en bijten kan het aantal wratten zich uitbreiden - aanstippen met wrattentinctuur of vloeibaar stikstof. Beiden zijn verkrijgbaar in de apotheek of drogist - waterwratjes kunnen het best onbehandeld blijven. Ze gaan altijd snel (binnen een jaar) vanzelf weer weg 59 Zonnebrand De klachten. - een lichte verbranding geeft een rode pijnlijke huid, - een ernstige verbranding geeft een rode, pijnlijke huid met blaren, - bij ernstige verbranding kan men zich ziek voelen, (koorts, misselijkheid e.d.) Naar de dokter? - nee, de huid is na verbranding door de zon na twee tot vijf dagen weer hersteld, - ja, wanneer er sprake is van een uitgebreide ernstige verbranding met blaren. Wat kunt uzelf doen? - koelen met natte doeken, - bij veel pijn paracetamol gebruiken, - blaren heel laten, ze beschermen de huid tegen infectie, - met de verbrande huid uit de zon blijven, - voorkom zonnebrand door zonnebrandcrème te gebruiken, niet zonnen tussen 11.00 en 15.00 uur en niet te lang in de zon blijven zitten, - een zonnebankkuur beschermt niet tegen verbranding door de zon. 60 61
