lesvoorbereiding alo geschiedenis

Lesvoorbereidingen lesstage deel 1.2 (+/- 10 lessen)
SLO Geschiedenis K.U.Leuven
(Afzonderlijk in te vullen per les)
Vooraf
Een lesvoorbereiding is in de eerste plaats een werkdocument. Dit betekent voor jou dat het document
effectief bruikbaar moet zijn in de praktijk en voor de mentor dat hij of zij op ditzelfde formulier in de
kantlijn en op de laatste bladzijde commentaar aanbrengt. Bedoeling van deze volgende fase in je
lesstage is dat je je lesvoorbereiding meer op eigen maat uitschrijft. Probeer wel in elk geval, meer
nog dan tijdens de eerste fase, de leerlingen via goed doordachte opdrachten de leerinhouden mee te
laten opbouwen.
Bezorg een exemplaar van je lesvoorbereiding aan je vakmentor, ten laatste drie dagen voor het
geven van je les. De vakmentor vult na de gegeven les de laatste bladzijde in. De vragen die op
reflectie zijn gericht, beantwoord je zelf ook na de les. Voeg deze (door de vakmentor en door jezelf
becommentarieerde) versie van je lesvoorbereiding vervolgens aan je portfolio toe.
1. Identificatie en algemene gegevens
Student:
Mickaël Remondeulaz en Sven Desmet
Lector:
Anne Kohlbacher en Kristien Vermeulen
Vakmentor:
Koen Lagae
Datum:
16/12/2011
Lesonderwerp:
Het Ottomaanse Rijk in de Eerste Wereldoorlog en de Armeense Kwestie.
Jaar + richting:
5e jaar ASO
Afdeling:
Onderwijsnet:
ASO
TSO
xVrij onderwijs
KSO
BSO (1)
Gemeenschapsonderwijs
Stedelijk of gemeentelijk
onderwijs (1)
(1) Plaats een ‘x’ bij wat van toepassing is
Lesvoorbereiding lesstage deel 1.2
1
2. Profiel van de leerlingen (in overleg met de mentor)
* Voorkennis en verworven vaardigheden:
- Tekstanalyse
- Kunnen werken in groep.
- Omgaan met verschillende meningen.
- Basiskennis over het verloop van de Eerste Wereldoorlog.
- Kunnen omgaan met gevoelige onderwerpen uit de (eigen) geschiedenis.
* Belangstelling:
- Geschiedenis van het Ottomaanse Rijk.
- Openheid voor andere culturen en de bijhorende geschiedenis.
- Geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog.
* Andere:
- Leerlingen van Arabische of Turkse afkomst.
- Leerlingen die niet van Arabische of Turkse afkomst zijn.
3. Situering van het lesonderwerp en het lesconcept
- Deze les valt te kaderen in de geschiedenis van de 20e eeuw. Daarbij gaat ze dieper in op de
misdaden tegen de mensheid die zich in die periode hebben voorgedaan.
- Deze les valt te kaderen in het verloop van de Eerste Wereldoorlog en de geschiedenis van
het Ottomaanse Rijk.
4. Bibliografie
4.1. Materiaal voor de leerlingen
Vertaalde en herwerkte tekst van deze website over het leven van Sarkis Torossian die de
leerlingen achteraf op papier krijgen.
Lesvoorbereiding lesstage deel 1.2
2
Algemeen:
Invulbladen en Powerpointpresentatie.
Tekst: http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/archief/2.1222/buitenland/1.437095
Filmmateriaal:
http://europarltv.europa.eu/nl/player.aspx?pid=2a35529c-847c-4187-846d-b29647bf8399
http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/1.1203240
Kaarten (zowel kaarten die handelen over de Eerste Wereldoorlog als over de Armeense
kwestie):
DRAYE, G. en CREYGHTON, C., Passages Het interbellum en de Tweede Wereldoorlog,
Averbode, 2009, 17 en 19.
GEIVERS, R., Nieuwe historische atlas, Antwerpen, 2009, 98 en 101-102.
HAYT, F., GROMMEN, J., JANSSEN, R en MANET, A., Atlas van de algemene en
Belgische geschiedenis., Lier, 1992, 103.
http://www.armeniapedia.org/images/8/86/224-genocide.gif
http://www.cmo.nl/islam-nl/index.php?option=com_content&view=article&id=24&
Itemid=29
4.2. Materiaal voor de leraar
- Schooluitgaven:
DRAYE, G. en CREYGHTON, C., Passages Het interbellum en de Tweede Wereldoorlog,
Averbode, 2009, 16-22.
- Wetenschappelijke werken:
Monografiëen:
AHMAD, F., The making of Modern Turkey, London, 1994.
AKCAM, T., A Shameful act: the armenian genocide and the question of Turkish
responsibility, New York, 2007.
BLOXHAM, D., The great game of genocide: imperialism, nationalism, and the destruction
of the Ottoman Armenians, Oxford, 2005.
KEEGAN, J., The First World War, London, 1999.
Lesvoorbereiding lesstage deel 1.2
3
NIEPAGE, M., The Horrors of Aleppo. Seen by the eyes of a German Eye of German Eye
Witness, Londen, 1916, p. 3-5,14,15 en 18.
ODIAN, Y., Accursed years: my exile and return from Der Zor, 1914-1919., London, 2009.
PALABIYIK, M.S., `An introduction to the Armenian question untill the Treaty of Lausanne,
in: LUTEM, O.E., The Armenian question: basic knowledge and documentation, Ankara,
2009, 15-17.
QUATAERT, D., `The massacres of Ottoman Armenians and the Writing of Ottoman
History´, Journal of Interdisciplinary History, 2006, 249-259.
A. SARAFIAN, `Talaat Pasha’s Black Book documents his campaign of race extermination,
1915-17´, The Armenian Reporter, 13 maart 2009.
ZURCHER, E., Een geschiedenis van het moderne Turkije, Amsterdam, 2006.
Websites:
http://www.genocide-museum.am/eng/american.php
http://www.genocide-museum.am/eng/british.php
http://www.genocide-museum.am/eng/german.php
http://www.genocide-museum.am/eng/russian.php
http://www.genocide-museum.am/eng/french.php
http://www.genocide-museum.am/eng/austrian.php
http://www.genocide-museum.am/eng/turkish.php
http://www.genocide-museum.am/eng/eye_witnesses2.php
http://www.armeensegenocide.info/iwitness/index_iwitness.html
http://www.turkeyswar.com
http://www.wereldoorlog1418.nl/gallipoli
http://www.zcommunications.org/the-forgotten-holocaust-by-robert-fisk
Lesvoorbereiding lesstage deel 1.2
4
5. Lesdoelen
5.1. Algemene lesbedoeling
De leerlingen maken kennis met de Armeense Kwestie.
De leerlingen maken kennis met het Ottomaanse Rijk tijdens de Eerste Wereldoorlog.
5.2. Concrete lesdoelen
* Kennis & inzicht:
*De leerlingen kennen de context van de Eerste Wereldoorlog en de reden waarom het
Ottomaanse Rijk toetrad bij de centralen.
*Aan de hand van de bronnen verwerven leerlingen kennis en inzicht over de Armeense
Kwestie:
-De aanleidingen tot de deportaties.
-De rol van religie tijdens de Armeense Kwestie.
-Het verloop en karakter van de deportaties.
-De internationale reacties.
-De (actuele) controverse rond het onderwerp. Zoals de vervalste documenten van Talaat
Pasha (Andonian Papers).
*Aan de hand van het filmfragment en de tekst van deredactie.be verwerven de leerlingen
kennis en inzicht over de visie van de Turkse overheid. Ze zien in dat dit beeld steeds meer
gecontesteerd wordt door de Turkse bevolking.
* Vaardigheden:
*De leerlingen kunnen aan de hand van kaarten de grote lijnen van de Eerste Wereldoorlog in
het Ottomaanse Rijk herkennen.
*De leerlingen kunnen zowel zelfstandig als in groep bronnenmateriaal analyseren en aan de
hand daarvan de gestelde vragen oplossen. Op die manier beseffen ze dat er over hetzelfde
onderwerp verschillende interpretaties mogelijk zijn.
*De leerlingen kunnen aan de hand van het geleverde bronnenonderzoek zelfstandig een
onderbouwde mening vormen over de Armeense kwestie en deze tijdens een klasgesprek
formuleren.
*De leerlingen kunnen de actualiteit, zoals de anti-genocide wet in Frankrijk, plaatsen in een
historische context. Daaruit kunnen ze een onderbouwde mening vormen over de idee dat een
land een wet mag opstellen tegen de ontkenning van een genocide. Hierbij kunnen ze het
argument van vrije meningsuiting hanteren.
Lesvoorbereiding lesstage deel 1.2
5
* Attitudes:
*De (Turkse) leerlingen durven zich open opstellen tegenover een moeilijke episode uit (hun)
de geschiedenis.
*De leerlingen kunnen zich inleven in het verhaal van Sarkis Torossian.
6. De leerinhoud
De Eerste Wereldoorlog
In 1914 waren er grote spanningen tussen de Europese mogendheden. De moord op de
Habsburgse kroonprins Frans Ferdinand door een Servische nationalist deed het kruitvat
ontploffen. Door het systeem van geheime allianties kwamen twee blokken tegenover elkaar
te staan: de centralen (Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk (en Bulgarije))
en de geallieerden (Frankrijk, Groot-Brittannië en Rusland (en Italië)).
De Entente wilde door hun oorlogsverklaring in een snelle slag het Ottomaanse Rijk verslaan
en de weg naar Rusland opnieuw openen. Daarbij wilden ze snel de Dardanellen veroveren
om van daaruit Constantinopel in te nemen en zo de oorlog met het Ottomaanse Rijk te
beïndigen. In april 1915 landen Britse en Franse troepen op de Dardanellen. Na grote
verliezen en zonder grote successen besloten de geallieerden om zich in 1916 terug te trekken.
Na afloop van de Eerste Wereloorlog viel het Ottomaanse Rijk uiteen verschillende landen
(Turkije, Syrië, Jordanië en Armenië).
De Armeense kwestie
Armeniërs zijn christenen die hoofdzakelijk in het oosten van Anatolië wonen. Ze waren aan
het begin van de 20e eeuw ook verspreid over het centrum van het zuiden van Anatolië. Bij
het uitbreken van de oorlog werden ze ervan verdacht om zich aan te sluiten bij Rusland. Dit
klopte deels, er waren etnische Armeniërs die zich vergaarden in vrijwillige korpsen in het
Russiche leger. De meerderheid waren echter gewone burgers in het Ottomaanse rijk. Door
velen werden zij echter gewantrouwd omwille van hun religie en hun algemeen 'anders' zijn.
De Ottomaanse regering, en Talaat Pasha in het bijzonder, wilde voorkomen dat hele groepen
Lesvoorbereiding lesstage deel 1.2
6
Armeniërs zich bij Rusland zouden aansluiten. Daarop werd de deportatie van alle Armeniërs
naar verzamelcentra bevolen in mei 1915. Deze deportaties escaleerden echter in
massaexecuties, doodmarsen en uithongering.
Deze gebeurtenissen bleven niet ongezien, al snel kwam er reactie vanuit verschillende
hoeken. Franse en Britse diplomanten klaagden in officiële raporten de behandeling van
Armeniërs door Ottomaanse soldaten aan, het Bryce-rapport is hierbij het meest gekende.
Talloze ooggetuigen bevestigen de gruwelen die vele Armeniërs hebben moeten ondergaan.
Ook in de internationale kranten verschenen er al verslagen over deze gebeurtenissen.
Uiteindelijk zouden zo'n 600.000 tot 800.000 Armeniërs zijn omgekomen tijdens deze
deportaties en executies. Tot op vandaag wordt deze genocide, door de Turken als de
Armeense kwestie genoemd, nog niet erkend door de Turkse staat. Ook historici verschillen
hierin van mening. Tot op vandaag zijn er nog drie grote discussie punten; was de deportatie
een militaire noodzaak, de aantallen van omgekomen Armeniërs en of er sprake is van een
genocide.
7. Lesplan: fasering, leermiddelen, onderwijsactiviteiten, leeractiviteiten
1. Lesstructuur: Lesopener (6 min)
Werkvorm
Onderwijsleergesprek en doceren.
Leermiddelen:
Filmfragment 'Franse genocidewet’:
http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/1.1203240 (tot 1:41)
Onderwijsactiviteit
Bij het binnenkomen van de klas stellen we onszelf en ons project kort voor. We
maken duidelijk dat we de klas in acht groepen gaan indelen, aan de hand van 4
bronnen door middel van de uitgedeelde kaartjes. De verdeling gebeurt via de
symbolen. (De kleuren worden pas later op de tafels gelegd om verwarring te
voorkomen). We zeggen nog niet precies wat het doel is van de kaartjes qua inhoud.
Vervolgens tonen we het filmfragment over de Franse genocidewet. We stellen daarna
de volgende vragen: Waarover gaat het filmfragment? Welke historische gebeurtenis
wordt besproken? Wat houdt een genocide/volkerenmoord juist in? (We gaan hier ook
in op begrippen als deportatie, relocatie) Wat houdt deze genocidewet juist in?
Waarom zou Turkije op zo’n negatieve manier reageren?
Lesvoorbereiding lesstage deel 1.2
7
Leeractiviteit
De leerlingen kijken naar het filmfragment, denken na over de inhoud en
beantwoorden de vragen.
2. Lesstructuur: probleemstelling (2 min):
We gaan ons vandaag buigen over de Armeense Kwestie: jullie gaan als een
onderzoekscommissie te werk en gaan de volgende vragen tijdens deze les proberen te
beantwoorden. Wat gebeurde er tussen 1915 en 1917 in het Ottomaanse Rijk? Op welke
manier komt men aan informatie over de Armeense kwestie? (Welke types bronnen bestaan
er?) Welke verschillende visies/discussies zijn er over dit gebeuren ontstaan? Op welke
manier beïnvloedt de Armeense Kwestie Turkije tot op de dag vandaag?
Werkvorm
Doceren.
Leermiddelen
Powerpoint presentatie.
Onderwijsactiviteit
De probleemstelling uiteenzetten.
Leeractiviteit
De leerlingen luisteren naar de probleemstelling.
3. Bespreking van de types bronnen (5 min)
Aan de hand van een onderwijsleergesprek gaan we nagaan welke informatie de verschillende
types bronnen opleveren:
- Ooggetuigen:
Wat zijn ooggetuigen?

Mensen die de gebeurtenissen hebben gezien of meegemaakt.
Op welke manier verkrijgen ze informatie?

Rechtstreeks (door aanwezig te zijn)
- Pers/journalisten:
Wat is de taak van journalisten?

Informatie verzamelen en meedelen aan de wereld.
Hoe verkrijgen ze hun informatie?

Rechtstreeks (vb. oorlogscorrespondent)
Lesvoorbereiding lesstage deel 1.2
8

Onrechtstreeks: door op onderzoek te gaan aan en met getuigen te spreken
- Diplomaten:
Wat zijn diplomaten?

Vertegenwoordigers van een bepaald land werkzaam in het buitenland.
Hoe komen zij aan hun informatie?

Onrechtstreeks: door op onderzoek te gaan en met getuigen te spreken, door
contacten met de overheid in het land waar ze werkzaam zijn.

(Rechtstreeks: door waarnemers te sturen.)
-Historici:
Wat doen historici?

Jaren later gebeurtenissen uit het verleden onderzoeken en hun resultaten
kenbaar maken.
Hoe doen ze dat?

Archiefonderzoek: diplomatieke bronnen, oude krantenartikelen en verslagen
van ooggetuigen.
4. Lesstructuur: eerste lessequens de Eerste Wereldoorlog (8 min):
We kijken naar de geopolitieke houding van het Ottomaanse Rijk in 1915 en gaan we in op de
Eerste Wereldoorlog.
Werkvorm
Doceren
Onderwijsleergesprek (over de start van de Eerste Wereldoorlog en de geografische
gevolgen voor het Ottomaanse Rijk).
Leermiddelen
Powerpoint presentatie.
Kaart van het Ottomaanse Rijk.
Kaart van de allianties in Europa.
Onderwijsactiviteit
Aan de hand van een onderwijsleergesprek overlopen we kort de aanleiding tot en het
verloop van de Eerste Wereldoorlog. We doceren kort over de slag bij Gallipoli.
Vragen: Welke gebeurtenis leidde tot de Eerste Wereldoorlog?; Welke blokken
stonden tegenover elkaar? Op welke fronten streed het Ottomaanse leger? Welke
Lesvoorbereiding lesstage deel 1.2
9
volkeren leefden in het Ottomaanse Rijk? In welke gebieden viel het Ottomaanse Rijk
uiteen?
Leeractiviteit
De leerlingen beantwoorden de vragen over de Eerste Wereldoorlog.
Ze bestuderen de foto's en kaarten.
De leerlingen moeten hier niet noteren, dit is herhaling en achtergrondinformatie.
5. Lesstructuur: tweede lessequens: uiteenzetting en uitvoering van de opdracht (50 min):
Hier zetten we de opdracht uiteen voor de leerlingen. We stellen ze voor als een
onderzoekscommissie die verschillende bronnen moet analyseren om tot een beeld en
kritische mening over de Armeense kwestie te komen. Daarbij leggen we de klemtoon op het
kritisch denken en omgaan met bronnen. (Legpuzel)
Praktisch delen we de klas op in vier bronnen (via kaartjes met symbool en een kleurcode die
we willekeurig uitdelen). Zo komen ze elk bij één van de themagroepen terecht (via het
symbool). Daarin gaan ze de bronnen analyseren en enkele vragen oplossen aan de hand van
een werkblad.(Fase 1) Eenmaal dat gebeurd is, worden ze samen gezet in de kleurgroepen
(waarin de vier thema's vertegenwoordigd zijn via de kleuren). Hier brengen de leerlingen
verslag uit van wat ze in hun experten groep hebben besproken. Vervolgens schrijven ze aan
de hand van enkele algemenere vragen een verslag. (Fase 2) Voor het oplossen van de vragen
is het voldoende dat één leerling noteert, de nadruk van de oefening ligt op het analyseren en
bespreken van de bronnen. Om praktische reden worden eerst de bladzijden van fase 1
gegeven. Eens de leerlingen die vragen aan het oplossen zijn worden de kleuren op de tafels
aangebracht. Als ze klaar zijn met fase 1, dan worden de groepen herverdeeld via de kleuren
en krijgen ze dan de pagina’s voor fase 2.
Fase 1 (voor de inhoud zie bijgevoegde werkbladen)
Thema 1: Diplomaten
Thema 2: Pers
Thema 3: Getuigenissen
Thema 4: Hedendaagse kijk
Fase 2
Algemene vragen
1. Is iedereen het eens dat er een volkerenmoord plaats vond in het Ottomaanse Rijk? Wat zijn
de ervaren verschillen en gelijkenissen?
Lesvoorbereiding lesstage deel 1.2 10
2. Waarom vonden de Ottomanen het noodzakelijk om dergelijke maatregelen ten opzichte
van de Armeniërs te treffen? Er zijn verschillende visies over de noodzaak van deze
maatregelen, bespreek deze aan de hand van de bestudeerde bronnen.
3. Lees de tekst: Armeense genocide: “Het spijt ons” op de volgende bladzijden.
a)Wat is de visie van de Turkse overheid?
b) Is iedereen in Turkije het daarmee eens?
c)Stemt de officiële Turkse visie overeen met wat jullie in de bronnen hebben gevonden?
Werkvorm
Legpuzzel.
Leermiddelen
Kaart van het Ottomaanse Rijk tijdens de Eerste Wereldoorlog op powerpoint.
Werkbladen.
Onderwijsactiviteit
Opdracht uitleggen.
Toezien dat leerlingen meteen in de juiste groepjes gaan zitten (aan de hand van hun
kaartjes).
De werkbladen verdelen.
Assisteren bij de verschillende groepjes.
Kaart van het Ottomaanse Rijk in de Eerste Wereldoorlog projecteren.
Leeractiviteit
De leerlingen luisteren naar de uiteenzetting van de opdrachten.
De leerlingen zoeken hun groepsgenoten.
De leerlingen bestuderen de bronnen en proberen er kritisch over te reflecteren.
De leerlingen lossen de vragen op.
6. Lesstructuur: derde lessequens: debat (20 min):
Na het bestuderen van de verschillende bronnen en de actuele ontwikkelingen, gaan we over
tot een klas debat. We leiden dit debat via een aantal vragen en stellingen, deze brengen we
aan naargelang de sterkte van de klas. Deze stellingen dienen vooral als een leidraad, we
geven er de voorkeur aan om de leerlingen zelf het debat op gang te houden.

Kan een overheid een wet opleggen die het ontkennen van een genocide
strafbaar maakt?
Lesvoorbereiding lesstage deel 1.2 11

“Een voorstel voor een verbod op de ontkenning van de Armeense genocide
heeft in West-Europa niets met wetenschap te maken, maar alles met politiek”
(Ewout Klei)

Vinden jullie dat er van een genocide kan gesproken worden?

Hoe zijn de relaties tussen Turkije en Armenië nu? Hoe zouden de relaties
tussen beide landen kunnen verbeterd worden volgens jullie?

Het Europees Parlement besloot in 2006 dat de Turkse erkenning van de
Armeense genocide geen voorwaarde is voor Turks EU-lidmaatschap. (Deze
vragen hebben betrekking tot het filmfragment.)
 Is de erkenning voor jullie wel een voorwaarde?
 Vinden jullie dat Turkije lid kan worden van de EU?
Werkvorm
Doceren en debat.
Leermiddelen
Werbladen. (Ingevuld, om hun argumenten te onderbouwen).
Onderwijsactiviteit
We geven stellingen aan de klas in verband met de Armeense kwestie.
We geven stellingen in verband met volkerenmoord, onverdraagzaamheid en
nationalisme in het algemeen en hun impact op de hedendaagse samenleving.
Leeractiviteit
De leerlingen geven op een kritische manier hun mening weer over de Armeense
kwestie of één van de stellingen.
De leerlingen onderbouwen hun mening met argumenten die ze in de loop van de les
hebben opgedaan.
8. Het ‘bordschema’
PowerPointpresentatie.
Lesvoorbereiding lesstage deel 1.2 12
9. Didactische reflectie
9.1. Zelfreflectie (door de student in te vullen na afloop van de gegeven les)
* In welke mate werden je lesdoelen bereikt?
* Welke aspecten van de gegeven les heb je als positief ervaren?
* Wat vond je zelf negatief aan deze les?
* Wat zou je in de toekomst anders aanpakken?
Lesvoorbereiding lesstage deel 1.2 13
9.2. Feedback door de vakmentor op de lesvoorbereiding en de les
(Tijdens of na de les dit blad invullen en aan de student overhandigen, a.u.b.)
Student:
Vakmentor:
Lesstage deel 1.2
Datum:
Lesnummer:
Jaar + studierichting:
Parallelles: ja / nee?
Onderwijsvorm: ASO TSO
KSO BSO
Lesonderwerp:
* Sterke punten:
* Aandachtspunten:
* Globale beoordeling van deze les:
uitstekend
zeer goed
goed
voldoende
onvoldoende
Lesvoorbereiding lesstage deel 1.2 14