GRIEPVACCINATIE - Co-Prev
advertisement
Griepvaccinatie voor personeel in gezondheidsinstellingen MOTIVEREN TOT VACCINEREN INHOUD • Wat is vaccinatie? • Infectieziekten; een voortdurende strijd • Werking immuunsysteem en vaccinatie • Veiligheid vaccins • Griepvaccinatie • • • • • Wat is griep? Het “Influenza”-virus Behandeling Influenza Doelgroepen griepvaccinatie Effectiviteit griepvaccinatie • Griepvaccinatie bij gezondheidswerkers Wat is vaccinatie? Infectieziekten: een voortdurende strijd Infectieziekten: een ecologisch systeem bacteriën schimmels virussen parasieten Mens en zijn immuunsysteem Onschuldige micro-organismen: noch voordeel, noch nadeel Goede micro-organisme: bv. lactobacillen in de darm maken afbraak lactose mogelijk Schadelijke micro-organismen: veroorzaken enkel ziekte bij verzwakt immuunsysteem Extreem schadelijk: kunnen bij personen met intacte afweer ziekte en dood veroorzaken (tetanus, kroep, ebola); van een individuele infectie tot epidemie en pandemie Infectieziekten: een voortdurende strijd • Blijvend aanwezig • Biodynamische systeem – constante wederzijdse beïnvloeding: mens – nieuwe bedreigingen: • SARS • AIDS • Ebola • Vogelgriep • Gekke koeienziekte agens Infectieziekten: een voortdurende strijd • MOGELIJKE BESTRIJDINGSMIDDELEN – Menselijke afweermechanisme: immuunsysteem – Hygiëne – Antiseptica – Antibiotica – Vaccinatie Infectieziekten: een voortdurende strijd • IMMUUNSYSTEEM Efficiënt? – Individu: survival of the fittest • wereldwijd infecties belangrijkste doodsoorzaak • België: Levensverwachting 1950 ongeveer 65 jaar • Zware belasting voor de gezondheid (ziekte, werkverlet, handicap) – Voor de soort: mens • Epidemie: pest, cholera, Spaanse griep, nieuwe infecties? Infectieziekten: een voortdurende strijd • HYGIËNE – Inzicht in mechanismen van besmetting • Revolutie in geneeskundige zorg (aseptisch werken) • Revolutie in bescherming bevolking: Zuiver water –Efficiënt? • Daling sterfte door infectieziekte voor het antibiotica- en vaccintijdperk ( zuigelingendiarree, kraambedkoorts, TBC, wondinfectie enz………) • Werkt goed voor faeco-orale besmetting (niet voor airborn infecties) • Nooit opgeven Infectieziekten: een voortdurende strijd •ANTIBIOTICA – Grote stap vooruit – Beperkingen Beperkt arsenaal: vooral voor bacteriën, schimmels, zeer beperkt voor virussen (Aids, griep, herpes), niet voor prionen enz.. Niet ecologisch en duurzaam Resistentie: survival of the fittest Ontregelen van het ecologisch systeem Infectieziekten: een voortdurende strijd •VACCINATIES – De grote stap vooruit – Voordelen • Maken gebruik van eigen immuniteit: ecologisch en duurzaam • Preventief grote groepen beschermen (1950) • Epidemie blokkeren en voorkomen • Garantie op definitieve bescherming? • Moeizame resistentie • Mogelijk om bepaalde ziekten uit te schakelen: pokken, polio Wat is vaccinatie? Werking immuunsysteem met betrekking tot vaccinaties Mens (huid en slijmvliezen) Fysieke en chemische barrière Als uitwendige barrière doorbroken wordt Immuunsysteem Aangeboren niet specifiek •Reageert snel op binnendringen microorganismen (uren) •Gaan infectie in toom houden maar niet elimineren Verworven specifiek Humorale immuniteit B-lymfocyt en AS (antibacterieel) Trager (dagen, weken) herhaald contact sneller antwoord Cellulaire immuniteit T-lymfocyt en cytokines (antiviraal) Micro-organismen en vaccins: lichaam in contact met antigenen • Eerste contact: stimulatie B-lymfocyt voor specifiek Antigen antistofproducerende geheugen B-lymfocyt (10-14 d) • Tweede contact: snellere activatie (3-7 d) + heviger • Na een volledige vaccinatie zal het contact met wilde pathogeen activatie geheugencellen zeer snel grote hoeveelheden neutraliserende antistoffen Vaccins • Immunogeniciteit: vermogen om een immuunantwoord op te wekken in een doelpopulatie • Effectiviteit: vermogen om te beschermen tegen een ziekte • Passieve vaccinatie: antistoffen van een ander individu geven (bv. Paardeserum tegen tetanus, moeder op kind via moederkoek of – melk) • Actieve vaccinatie: afweer versterken en bescherming opwekken tegen schadelijke ziekteverwekkers door antigenen toe te dienen. Ons immuunsysteem kan geen onderscheid maken tussen antigenen van wilde micro-organismen of deze in vaccins Soorten vaccins • Levende vaccins: het agens wordt door bepaalde bewerkingen (warmte, chemisch) verzwakt zodanig dat het niet meer kan ziek maken ( bv rubella, mazelen) • Dode vaccins: het agens wordt gedood en het wordt in zijn geheel (kinkhoest, polio) of gedeeltelijk (griep, pneumokokken) toegediend • Gentechnologische vaccins: het antigen wordt door genetische manipulatie door een ander micro-organisme (bv. gist) geproduceerd (hepatitis B) Wat is vaccinatie? Veiligheid vaccins Veiligheid vaccins • VACCINATIES VEILIG? Risicoloos vaccin bestaat niet •Meeste nevenwerkingen mild (koorts, lokaal) •Zelden ernstig ( allergische shock, verlammingen, dood) •Verkeerde perceptie bij bevolking over vaccinveiligheid – Verdwijnen van de infectieziekte – Uitvergroten van incidenten: pers-onveiligheidsgevoel – Toeval versus causaal MBR en autisme, Hepatitis B en Leukemie, Multipele Sclerose – Antivaccinatielobby Wat is een nevenwerking na vaccinatie? Een medisch incident dat optreedt na vaccinatie, bezorgdheid veroorzaakt en waarvan verondersteld wordt dat de vaccinatie de oorzaak is • Reactie op het vaccin: veroorzaakt door inherente eigenschappen van het vaccin • Programmafout: veroorzaakt door fout bij het klaarmaken van het vaccin, transport of toediening • Toeval: incident treedt op na vaccinatie maar wordt er niet door veroorzaakt • Reactie op de inspuiting: angst of pijn door de inspuiting, niet door vaccin Contra-indicaties van vaccinatie • Levend vaccin bij patiënten met immunosuppressie door ziekte of geneesmiddelen (dood vaccin mag wel) • Personen met voorgeschiedenis van ernstige anafylactische reacties (shock, bewusteloosheid, ademhalingsspasme) op een vaccinatie of op een product dat in bepaalde vaccins zit (eiwitten, neomycine, streptomycine) • Zieke kinderen in slechte algemene toestand: uitstellen vaccinatie. • Zwangere vrouwen: geen levende vaccins, wel dode (bv. griep) Valse contra-indicaties • Kinderen met lichte koorts of diarree in goede algemene toestand • Familiale antecedenten van epilepsie, koortsstuipen, wiegendood • Diverse allergieën bij kind of gezinsleden • Antibiotica onderdrukken de respons op vaccin niet • Patiënten met congenitale of chronische hart- en longaandoeningen zijn vatbaarder voor infecties en bijgevolg zijn vaccinaties sterk aanbevolen • Borstvoeding • Huiduitslag: licht eczeem, luierdermatitis • Kinderen van zwangere vrouwen GRIEPVACCINATIE Wat is “griep”? Wat verstaan we onder een grieperig gevoel? • KOORTSIG GEVOEL: nu weer koud, dan weer zweten, of rillerig • SPIERPIJNEN, GEWRICHTSPIJNEN • VERMOEIDHEID • WATERIGE NEUSLOOP, KEELPIJN, • DROGE HOEST • ZWAKTE Hoe verloopt de ziektetoestand? • Een koortswerend middel geeft in voldoende dosis een tijdelijke verbetering van de klachten, zoals koortsig gevoel, spierpijnen • Na een drietal dagen terug veel beter: koorts blijft weg, spierpijnen verdwenen, nog wat zwaktegevoel, minder neusloop • Eventueel na vijf dagen terug slechter gevoel, koorts, productie van dikkere slijmen Wat zien we bij een echte griep? • dezelfde klachten zoals; neusloop, spierpijnen, gewrichtspijnen, maar… • Veel hogere koorts • Ernstig vermoeidheidsgevoel EIGENLIJK DEZELFDE KLACHTEN WAT IS DAN HET VERSCHIL? Influenza versus grieperigheid ? • Koorts blijft hoog, reageert niet of nauwelijks op medicatie • Ernstige vermoeidheid blijft minstens twee à drie weken duren • Dikwijls gecompliceerd door longontsteking • Geen eetlust, blijvend zwaktegevoel,…. Gevolgen van GRIEP • Minstens één à twee weken bedlegerig, lange tijd nadien vermoeidheidsgevoel • Langdurig koorts: gebrek aan eetlust, vermagering • Lange tijd afgezonderd van het normale sociale leven, afhankelijk van derden • Verhoogde kans op longontsteking, hartfalen, en overlijden, vooral bij risicopersonen • Elk jaar gem. 1500 doden in België, bij een epidemie tot 4500!!!!! • Gevolgen van GRIEP GRIEPVACCINATIE Het Influenzavirus Het « griepvirus » • Griep wordt veroorzaakt door het griepvirus of INFLUENZAVIRUS, waarvan er drie soorten bekend zijn: type A, B en C • Een virus kan zich enkel vermenigvuldigen via een gastheercel: het dringt in een cel van de gastheer en dwingt deze cel om het virus te vermenigvuldigen Influenza A, B, C • Type A, waarvan er meerdere subtypes bestaan, is zeer virulent en oorzaak van de meeste epidemieën • Type B, ook virulent, veroorzaakt minder epidemieën • Van type C wordt men minder ziek de strijd moet vooral worden geleverd tegen het griepvirus type A en B. Wat is het verschil tussen A en B? • Influenza-A virus ondergaat in de loop van de jaren twee soorten veranderingen: • elk jaar een zgn. antigene drift: een minieme wijziging zodat een persoon die een griep doormaakte, het volgende jaar niet volledig beschermd blijft tegen griep. ( kleine wijziging ) • een antigene shift: een nieuw genre virus ontstaat om de tien jaar. ( grote wijziging ) • Influenza-B kent enkel een antigene drift Hoe kennen we deze virussen? 1918-19: Spaanse A-griep: 500.000 doden in USA 1957-58: Aziatische A-griep: 70.000 doden in USA 1968-69: Hong-Kong A-griep: 35.000 doden in USA 1977-78: Russische A-griep: 1997 en 2003-2004: Vogelgriep, A-subtype dat normaal enkel bij vogels werd waargenomen, niet overdraagbaar van mens op mens? Gevaar Vogelgriep!! • = griepvirus dat in zeer uitzonderlijke gevallen kan veranderen en ook mensen besmetten • Gevaar als iemand besmet wordt die de mensengriep heeft mengen van virussen!!!! ontstaan nieuwe menselijke virusvariant!!!!! • Pluimveehouders vaccinnatie en Tamiflu Jaarlijkse griepepidemie WIV- epidemiologie influenza GRIEPVACCINATIE Behandeling Influenza Behandeling van Influenza? • • • • • Koortswerende middelen: paracetamol, aspirine Hoestremmers Neusloop tegengaan Vitaminen? Neuraminidase-remmers Neuraminidase-remmers • Te starten binnen de 48 uren na het optreden van klachten; werkt enkel tegen griepvirus!!!! • Verhindert het virus om uit de besmette cel te geraken en zich te verspreiden. • Het zou de kans op verwikkelingen verminderen • Het verkort de ziekteduur met 1 à 2 dagen • Het is duur : 28 € voor 10 capsels (griepspuit:10€) • Strategische voorraden aanleggen voor grieppandemie!! • Momenteel 2 NR: inhalatie (alleen behandeling) of peroraal (behandeling en preventie) GRIEPVACCINATIE Preventie door vaccinatie doelgroepen WAAROM GRIEPVACCINATIE? • Vlaamse gezondheidsdoelstelling: “de preventie van infectieziekten moet op significante • • • • wijze worden verbeterd, met name door het verder verhogen van de vaccinatiegraad” Griep is een belangrijk gezondheidsprobleem Bepaalde groep mensen bijzonder kwetsbaar: meer kans op complicaties en sterfte Vaccinatiegraad voor griep is te laag GRIEPVACCINATIE: Bewezen strategie die de mortaliteit en morbiditeit sterk verlaagt Advies Hoge Gezondheidsraad Wie zeker vaccineren Personen met verhoogd risico op complicaties: • personen ouder dan 65 jaar • personen die in een instelling verblijven • patiënten vanaf de leeftijd van zes maanden met bepaalde onderliggende chronische ziekten – Hartziekte – Longziekte – Diabetici – Nier- of leverziekten, – Mensen met verminderde immuniteit, al dan niet door medicatie Wie nog laten vaccineren? • medisch en verzorgend personeel dat in contact komt met personen met verhoogd risico • zwangere vrouwen die in het tweede of derde trimester van hun zwangerschap zijn op het ogenblik van de vaccinatie • alle personen tussen 50 en 64 jaar, zelfs indien ze niet aan een risicoaandoening lijden, want er is één kans op drie dat ze ten minste één complicatierisico vertonen, vooral voor personen die roken, excessief drinken en zwaarlijvig zijn Wie is gevaccineerd? • IMA rapport winter 2004-2005: enkele resultaten – 1.307.670 griepvaccins terugbetaald aan rechthebbenden in België – 6.5% van de 65 plussers verblijft in rusthuis-rvt – Vaccinatiegraad bij 65 plussers buiten rusthuis-rvt België = 58.01% Vlaanderen= 60. 9% – Vaccinatiegraad België in rustoorden: min 78.22% max 85% Wie is gevaccineerd? Welk vaccin geeft men? • Elk jaar maakt men een nieuw vaccin, dat rekening houdt met de te verwachten wijzigingen van de drie voornaamste stammen. • De WGO bepaalt welke stammen er worden verwerkt in het nieuwe vaccin • Best toedienen in oktober-november (maanden met O) GRIEPVACCINATIE Effectiviteit griepvaccinatie EFFECTIVITEIT GRIEPVACC • Afhankelijk van: • Leeftijd • Immuunstatus • Individu zelf • Overeenkomst stammen in vaccin en circulerende pathogene stammen Effectiviteit griepvaccinatie ouderdom status effectiviteit < 65 gezonde volwassenen 70-90 % tegen infectie 65 plusser thuiswonende bejaarden 30-70 % minder hospitalisatie 65 plusser bejaarden in een ROB of RVT 50-60 % minder hospitalisatie 30-40 % beschermd tegen infectie 80 % minder overlijden Feiten griepvaccinatie • “Van griepvaccinatie kan je geen griep krijgen” • Vaccin bevat geen levend virus: KAN DUS NIET • “Vaccin gehad en toch de griep gekregen, dat kan” • Vaccin is niet 100 % effectief • Wel minder ziek zijn en minder kans op verwikkelingen • “Griepvaccin beschermt je niet tegen verkoudheden” • Vaccin alleen tegen echte griep (influenzavirus), geen invloed op verkoudheden • “Ik krijg nooit de griep, toch heb ik een spuitje nodig” • Zeg nooit “nooit”. • Je kan zelfs als je niet ziek wordt het virus wel overdragen. • “Vaccin heeft weinig bijwerkingen” • Zelden allergische reacties (kippeneiwit), roodheid, zwelling, pijn Kosten per gewonnen levensjaar (USA) • Griepvaccinatie ganse bevolking : 140 USD • Verplicht dragen veiligheidsgordel: 69 USD • Anti-pneumokokkenvaccinatie ouderen: 2200 USD • Zuivering drinkwater: 3100 USD • Campagne tegen het roken: 9800 USD • Veiligheidssysteem kinderen in auto: 73000 USD Griepvaccinatie bij gezondheidswerkers Griepvaccinatie gezondheidswerkers • Aanbevolen door: • Hoge Gezondheidsraad • Vlaamse Vaccinatiekoepel • Domus Medica • Wereld Gezondheidsorganisatie • Center for Disease Control (USA) • Nederlandse vereniging van Verpleeghuisartsen Wie is gezondheidswerker = elke werknemer in een gezondheidsinstelling die in contact komt met patiënten of residenten Doeltreffendheid van griepvaccinatie gezondheidswerkers (BMJ Hayward et al 2006) • • • • • • • RCT in de seizoenen: 2003-4 en 2004-5 22 Rust en verzorgingstehuizen (in beide groepen) 2604 residenten (2003-4) en 2661 (2004-5) Leeftijd gemiddeld 83 jaar Vaccinatiegraad residenten 70.5% - 78.2% Interventiegroep: promotie vaccinatie personeel Controlegroep: niets extra BMJ Hayward et al 2006 Vaccinatiegraad Vaccintiegraad personeel Interventiegroep Controlegroep 2003-4 2004-5 2003-4 2004-5 48.2% 43.2% 5.9% 3.5% BMJ Hayward et al 2006 Mortaliteit Mortaliteit Alle oorzaken Interventiegroep Controlegroep 2003-4 2003-4 140 (11%) 203 (15%) Geen effect buiten griepseizoen Geen effect in 2004-5 (zeer zwak griepseizoen) BMJ Hayward et al 2006 Consultaties door huisarts voor influenza Consultaties Interventiegroep Controlegroep 2003-4 2003-4 125(10%) 247(19%) Geen effect buiten griepseizoen Geen effect in 2004-5 (zeer zwak griepseizoen) BMJ Hayward et al 2006 Ziekenhuisopnames voor Influenza Ziekenhuisopnames Interventiegroep Controlegroep 2003-4 2003-4 4(0.3%) 23(1.7%) Geen effect buiten griepseizoen Geen effect in 2004-5 (zeer zwak griepseizoen) BMJ Hayward et al 2006 Besluit Per 100 residenten voorkomen 5 overlijdens 2 ziekenhuisopnames 7 huisartsconsulten 9 griepgevallen Zelfs in een matig griepseizoen, bij relatief bescheiden vaccinatiegraad van personeel is er een significant effect VACCINATIEGRAAD Studie Prof Van Ranst KUL • 1097 werknemers in 21 RVT’s • 20 % gevaccineerd tegen griep • Werknemers dagelijks senioren verzorgen lagere vaccinatiegraad dan werknemers met niet-direct contact • RVT gratis vaccin: 29 % vaccinatiegraad • Geen sensibilisatie: 6,8 % • Wintermaanden: 13,5 % RVT-werknemers griep (1-’ dagen thuis, 1/10 blijft doorwerken • 68 % denkt dat ze griep krijgen door vaccinatie Studie Van Ranst KUL • Waarom wel vaccinatie? • • • • • Aan griep ontsnappen: 97 % Residenten niet besmetten: 85 % Vorig jaar ook gedaan: 60 % Vaccin gratis: 56 % Doeltreffend: 56 % Griepvaccinatie bij personeel van ziekenhuizen en rusthuizen in Vlaanderen (2006-2007) OCL Representatieve telefoonenquête • 254 van de 745 erkende ROB’s en RVT’s en 67 van de 78 ziekenhuizen werkten mee. • 19.710 personeelsleden van RVT/ROB • 56.744 personeelsleden van ziekenhuizen Griepvaccinatie bij personeel in Vlaanderen (2006-2007) OCL • Aanbod kosteloze griepvaccinatie door instelling (2006) • Ziekenhuis: 65 op de 66 ziekenhuizen • Rob’s/rvt’s: 94% • Percentage gevaccineerde personeelsleden • Ziekenhuis: 36.3% • Rob’s/rvt’s: 43.3% • Totale gemiddelde vaccinatiegraad : 37.7% • Grote discrepantie tussen aanbod en vaccinatiegraad Griepvaccinatie bij personeel van ziekenhuizen en rusthuizen in Vlaanderen (2006-2007) OCL • Redenen discrepantie aanbod – vaccinatiegraad – Gebrek aan planmatige aanpak campagne met vlotte organisatie van het aanbod. – Misvattingen bij personeel over griepvaccinatie • • • • • Griepvaccin kan griep veroorzaken Griepvaccinatie maakt een griep erger Griepvaccin heeft veel bijwerkingen Griepvaccin helpt tegen verkoudheden Ik krijg nooit griep, dus heb geen vaccin nodig Impact griep op gezondheidswerker • Bron voor verspreiding griepvirus in instelling: • Gezondheidswerker wel besmet en besmettlijk maar minder ziek (door herhaald contact met vroegere virusstammen) • Blijven verder werken indien besmet; in begin niet ziek genoeg om thuis te blijven • Aanbevelingen om verspreiding infecties tegen te gaan in instellingen worden niet altijd strikt nageleefd (druppels, handhygiëne,…) • Het instellingspubliek is wegens verminderde immuniteit onvoldoende beschermd door vaccinatie Impact griep op gezondheidswerker • Huisartsen zijn bron van besmetting voor hun patiënten: (B Michiels et al in Vaccine 2006) • Huisartsen (gezondheidswerkers) hebben meer weerstand, meer serum antistoffen tegen gangbare virusstammen door herhaald contact • Ze zijn minder vaak en minder ernstig ziek • Gevaccineerde huisartsen hebben nog veel hogere antistoffentiter tegen gangbare tegen griepstammen. Ze hebben minder kans om griep over te dragen • Bij nieuwe griepstammen zijn enkel de gevaccineerde huisartsen beschermd. Impact griep op gezondheidswerker • Absenteïsme – Verhoogt de werkdruk bij overblijvende werkende personeelsleden in een situatie met veel extra griepzieken toename stress verzwakking, ziekte absenteïsme… (negatieve spiraal) Voordelen griepvaccinatie voor de gezondheidswerker • Minder ziekte en werkverzuim • Minder stress door absenteïsme • Minder dokterscontacten • Minder antibioticagebruik • Minder besmetting eigen familieleden Voordelen griepvaccinatie in gezondheidsinstellingen DE VACCINATIEGRAAD VAN HET PERSONEEL VOORSPELT VEEL BETER HET VERLOOP VAN EEN GRIEPEPIDEMIE IN EEN VERZORGINGSINSTELLING DAN DE VACCINATIEGRAAD VAN DE RESIDENTEN ( Center for Disease Control)
