Astma - Definitie

Kinderziekten, capita selecta,
van belang voor het werk van de
apotheker en zijn team
www.medifarm.nl >
Medifarmcursussen > Kinderziekten >
powerpointpresentatie > openen
1
Verkoudheid en koude/tocht
• Verkoudheid wordt veroorzaakt door tal van virussen en
zonder besmetting met een virus geen verkoudheid.
• Het woord 'kou' vormt onderdeel van 'verkoudheid'.
• Deze etymologische verwantschap sluit nauw aan bij een
hardnekkig misverstand dat lage temperatuur of
(plotselinge) afkoeling iets te maken zou hebben met de
bovenste luchtwegaandoening 'verkoudheid'.
• Omvangrijke experimenten bij proefpersonen hebben
aangetoond, dat tocht, koude, nattigheid, plotselinge
afkoeling etc. niet de kans op een luchtweginfectie
vergroten ondanks doelbewuste en gerichte besmetting!
2
De neus bij kleine kinderen
• Zuigelingen ademen hardnekkig door de neus.
• Pas rond het eerste jaar heeft het kind geleerd genoegen
te nemen met het alternatief van het mondademen.
• Bij verkoudheid is de meest voorkomende klacht onrustig
slapen, doordat de baby toch probeert door de neus te
ademen. Daarnaast voelt de baby zich zeer onprettig en
gaat nogal eens huilen.
• Een van de belangrijkste preventieve maatregelen om
neusproblematiek te voorkomen en de kans op
verkoudheden te verlagen is vermijden van passief roken!
3
Overzicht amandelen en tuba Eustachii
4
Ring van Waldeyer
5
De buis van Eustachius
• Op zeer jonge leeftijd ligt de buis horizontaal in het
verlengde van de neus en heeft een korte lengte.
• Neussecreet van een neus met een virusinfectie kan
aldus gemakkelijk in het middenoor terechtkomen.
• Met het ouder worden neemt de lengte van de buis
langzaam toe. Daarnaast gaat de buis de horizontale
stand verlaten en steeds schuiner naar boven lopen.
• Rond de leeftijd van 10 jaar heeft de buis van
Eustachius een nagenoeg volwassen situatie bereikt:
een buis op lengte en duidelijk schuin lateraal naar
boven lopend naar het middenoor.
6
Anatomie van het oor vanaf 10 jaar
7
Otitis media acuta (OMA) bij kinderen
NHG 2014
• paracetamol 4-6 dd 15 mg/kg; rectaal 2-3 dd 30 mg/kg*
• ibuprofen 3-4 dd 5-10 mg/kg oraal = rectaal; > 1 jaar;
max. 30 mg/kg per dag*
• lidocaïnedruppels: effect niet onderzocht; afgeraden
• decongestieve neusdruppels: geen effect; afgeraden!
• bij kinderen ≥ 2 jaar: 80% binnen 2-3 dagen beter
• soms loopoor, verdwijnt meestal binnen 1 week
• bij loopoor of perforatie: niet zwemmen met hoofd onder
water; wel gewoon onder de douche
*de maximale dosis niet langer dan 3 dagen
8
Otitis media acuta (OMA)
Antibiotica zijn geïndiceerd bij:
• een ernstig ziek persoon of steeds zieker worden
• risico op complicaties: kind < 6 maanden,
ooroperatie gehad, immuungecompromitteerd persoon
• otorroe langer dan een week (als eerder niet gegeven is)
Antibiotica overwegen
• geen verbetering OMA na 3 dagen
• kinderen < 2 jaar met beiderzijds OMA
• bij eerste contact al otorroe plus koorts en/of pijn
9
Otitis media acuta
•
•
•
•
amoxicilline 40 mg/kg/dag* in 3 doses of 3 dd 500 mg
kuurduur is 7 dagen
alternatief: cotrimoxazol 5-7 dagen
geen azitromycine meer wegens 80% resistentie tegen
Haemophilus influenzae
• als na 48 uur geen verbetering: amox/clavulaanzuur
• bij loopoor evt. antibiotica-corticosteroïd oorgtt
Behandeling bij kinderen = behandeling bij volwassenen
*Huisarts Wet 2013;56(2):65.
10
Otitis media met effusie (OME)
• 4 jaar: 80% heeft ten minste één episode doorgemaakt.
• Bij 50% treedt binnen 3 maanden spontaan herstel
op; bij 75% binnen 6 maanden.
• Recidieven komen bij de helft van de kinderen voor.
• Medicatie (antihistaminica, decongestiva, antibiotica)
heeft geen of hooguit kortstondig effect.
• Trommelvliesbuisjes of adenotomie: meestal niet nodig.
• Geen nadelige gevolgen voor taalontwikkeling; interventie
pas als nadelige invloed op functioneren of ontwikkeling.
https://www.nhg.org/standaarden Otitis media met effusie (2014)
11
Trommelvliesbuisje
12
Keelontsteking – NHG Acute keelpijn (2015)
• ook ontsteking door de bèta-hemolytische streptokok
(GABHS) kan vanzelf genezen zonder antibiotica (< 7 dagen)
• koud drinken, op iets zuigen; effect niet aangetoond
• geen antibiotica, tenzij bij ernstige keelinfectie en bij *:
smalspectrumpenicilline 7(-10) dagen 3 dd 500 mg
• bij allergie: azitromycine 1 dd 500 mg 3 dagen
• bij persisteren of peritonsillair infiltraat of lymfadenitis colli:
amoxicilline/clavulaanzuur 7 dagen
• bij Pfeiffer (±2% van de keelontstekingen): geen antibiotica!
*sterk verminderde weerstand, acuut reuma in anamnese, gesloten gemeenschap
13
Tonsillitis
14
Neusbijholten
15
Kaakholten met ostium
16
Rhinosinusitis - I (NHG 2013)
• gouden standaard ontbreekt; klachten en symptomen
van de neus (verstopt, rinorroe, hoesten, niezen) en de bijholten
(kloppijn, tandpijn, pijn bij kauwen, pijn bij bukken)
• doorgaans een spontaan genezende aandoening
• afwijkend beloop: ernstig ziek, alarmsymptomen,
opnieuw koorts na koortsvrije dagen, binnen 2 weken
niet beter, > 3 klachtenperioden per jaar,
immuungecompromitteerd persoon
• stomen (± kamille, menthol) en zoutdruppels: hoogstens
even opluchting, geen bewezen effect; pijnbestrijding
• decongestiva: wel verlichting (3 uur), duur onveranderd
17
Rhinosinusitis - II
• antibiotica hebben geen invloed op het natuurlijk beloop
• antibiotica overwegen bij ernstig zieke, opnieuw koorts,
> 2 weken onveranderd klachten, gestoorde afweer:
- doxycycline 200/100 gedurende 7 dagen
- amoxicilline 3 dd 500 mg gedurende 7 dagen
• bij allergie of intolerantie:
- erytromycine 7 dagen
- azitromycine 3 dagen
Bij afwijkend beloop en langdurige of recidiverende
klachten op proef: corticosteroïdneusspray (budesonide,
fluticason, mometason). Werking na 3-10 dagen.
18
Acuut hoesten - I (NHG 2013)
• Meestal virale oorzaak, soms bacterieel; meeste
Streptococcus pneumoniae, ook Haemophilus influenzae
en Mycoplasma pneumoniae.
• Ongeacht virale of bacteriële oorzaak: meestal spontaan
herstel in 1-3 weken, kan tot 6 weken duren.
• Onderscheid pneumonie en milde ondersteluchtweginfectie: CRP-bepaling kan hieraan bijdragen.
• Stoppen roken; zo min mogelijk keel schrapen.
• Van codeïne, noscapine, dextrometorfan, antihistaminica
mucolytica: effectiviteit niet aangetoond; niet aangeraden.
19
Acuut hoesten - II
• Antibioticum bij: pneumonie, personen met
risicofactoren (leeftijd < 3 maanden of > 75 jaar of
relevante comorbiditeit) waardoor kans op complicaties
• 1e keus amoxicilline (wegens toegenomen resistentie van S. pneumoniae
voor doxycycline en macroliden)
- volwassene: 3 dd 500 mg 5 dagen
- bij allergie: doxycycline 200/100 7 dagen
- bij allergie van zwangere: erytromycine 4 dd 500 mg 7 dagen
- kind < 10 jaar 40 mg/kg in 3 doses 5 dagen
- bij allergie: azitromycine 3 dagen
Sec gekleurd sputum is geen reden voor antibiotica!
20
H&W2011:351
Acuut hoesten - III
• Bij contra-indicatie voor amoxicilline: doxycycline; bij
kinderen, zwangeren en lactatie: macrolide.
• Ook bij COPD, diabetes of alcoholmisbruik:
amoxicilline met tweede keus doxycycline.
• Chinolonen en cefalosporinen niet voor de huisarts,
tenzij na kweek en antibiogram.
• Bij Coxiella burnetii (Q-koorts): doxycycline: 1 dd 200
mg gedurende 2 weken.
• Bij Legionella: doxycycline en specialist.
21
Pseudokroep
•
•
•
•
•
•
Acuut begin, heesheid, blafhoest, inspiratoire stridor.
Meest aangedaan: kinderen van 6 maanden tot 6 jaar.
Meestal self limiting binnen enkele uren tot 48 uur.
Milde vorm = geen stridor: afwachtend beleid.
Stoombad niet bewezen effectief gebleken, niet fout.
Matig-ernstig: eenmalig oraal dexamethason 0,15 mg/kg
(huisartsenpost: drank 1 mg/ml op voorraad hebben!)
• Eventueel 2 mg budesonide per vernevelaar; is net zo
effectief als dexamethason 0,15 mg/kg i.m. (5 mg/ml)
Huisarts Wet 2011;54(4):204-8. NHG-Standaard Acuut hoesten.
22
Braken en diarree bij kinderen
• Meestal zijn virussen de oorzaak van braken en/of
diarree, soms bacteriën, toxines of parasieten.
• Het rotavirus komt het meest voor bij zuigelingen en
peuters, in de maanden november tot mei.
• Infectie met dit virus gaat dikwijls gepaard met veel
braken gedurende de eerste dagen en diarree die
zeker 10 dagen duurt.
• Het norovirus komt het meest voor bij oudere
kinderen en volwassenen. Het veroorzaakt een milder
verlopende diarree dan het rotavirus.
23
Gevaar van diarree: uitdroging
Uitdroging of dehydratie dreigt als er:
• meer dan zesmaal per dag waterdunne diarree wordt
geloosd gedurende drie dagen of meer bij patiënten
jonger dan 2 jaar gedurende één dag of meer;
• diarree is en de temperatuur 39 °C of meer is gedurende
drie dagen of langer;
• diarree is en de temperatuur 39 °C of meer is bij
patiënten jonger dan 2 jaar gedurende één dag of meer;
• waterdunne en frequente diarree is met aanhoudend
braken én minimale vochtopname, er is opvallende dorst.
24
Behandeling van braken en diarree - I
• Acute diarree is een natuurlijke manier van het
lichaam om schadelijke stoffen kwijt te raken.
• Het gaat meestal vanzelf en snel voorbij, zonder
speciale maatregelen en zonder medicijnen.
• Raad aan meer dan normaal te drinken in kleine
hoeveelheden.
• Ook bij braken moet gedronken worden, want
ondanks braken wordt een belangrijk deel van het
vocht toch geresorbeerd.
• Eventuele borst- of flesvoeding wordt voortgezet en
de flesvoeding hoeft niet verdund te worden.
25
Behandeling van braken en diarree - II
• De patiënt mag eten waar hij trek in heeft en wat
goed bevalt, liefst in wat kleiner porties.
• Hartige (natrium!) etenswaren voldoen vaak goed.
• Allerlei zogenaamd stoppende dieetmaatregelen zijn
niet zinvol! Misschien is het nuttig coffeïne en
melkproducten te vermijden.
• Door calorieën op te nemen voelen de patiënten zich
vaak duidelijk beter.
• Effectiviteit van loperamide is bij kinderen onder de 8
jaar niet aangetoond en bij hen wordt het gebruik
van loperamide dan ook afgeraden.
26
Oral Rehydration Solution (ORS) - I
• Opname van water gekoppeld aan natrium en glucose
blijkt tijdens diarree wel degelijk mogelijk, ook bij
heftige diarree wordt de helft van calorieën opgenomen.
• Alleen bij een verhoogd risico op uitdroging en als er al
uitdroging bestaat, is ORS aangewezen.
• ORS bekort de duur van diarree niet.
• Jonge kinderen willen ORS vaak niet drinken vanwege
de zoute smaak. Smaakstof toevoegen?
• ORS-poeder kan in thee, rijstewater of bananenprakje.
• Gebruik kant-en-klare ORS of poeder voor oplossing.
27
Oral Rehydration Solution (ORS) - II
• Dosering ORS bij kinderen
- t/m 6 jaar: 10 ml/kg na elke waterdunne ontlasting
- > 6 jaar: tot 300 ml na elke waterdunne ontlasting
- bij uitdroging om de paar minuten in kleine slokjes
(half)zittend met een lepeltje of speen op geleide van
de dorst, 10-25 ml/kg/uur
Hygiëne: handen goed wassen na gebruik van het toilet of
na verzorging van kinderen met diarree; bekers
speelgoed, bestek, keukengerei, aanrecht en toilet goed
huishoudelijk schoon laten maken.
28
Impetigo - krentenbaard
•
•
•
•
vooral in gelaat, op neus en mond; snelle verspreiding
meestal door stafylokokken en/of streptokokken
goede hygiëne en desinfecterende zeep
1e keus: fusidinezuurcrème 3 dd, max. 14 dagen i.v.m.
risico op resistentievorming
• reserve: mupirocinecrème 2 dd, alleen als een kweek
wijst op een fusidinezuurresistente stafylokok!
• bij grote uitbreiding, complicaties, niet reageren lokaal:
flucloxacilline 3 dd 500 mg 7 dagen
• alternatief: azitromycine 1 dd 500 mg 3 dagen
29
Impetigo =
krentenbaard
30
Luierdermatitis = luiereczeem = luieruitslag
• Een niet-specifieke dermatose die berust op wrijving en
irritatie van de huid door het dragen van een luier en de
aanwezigheid van ontlasting en urine .
• Gekenmerkt door roodheid en schilfering, soms worden
ook erosies, papels of vesiculae gezien.
• De uitslag kan pijnlijk zijn of jeukklachten geven.
• Alleen het gebruik van een vochtabsorberende luier
heeft enige preventieve werking op luieruitslag.
• Een Candida-infectie is waarschijnlijk bij scherp
begrensd erytheem met satellietlaesies en schilferkraag.
31
Luierdermatitis // Seborroïsch eczeem
Behandeling luierdermatitis
• Na reinigen met water en drogen van de billen heeft
waarschijnlijk een gunstig (preventief) effect ter
voorkoming van wrijving en ter bescherming: vette
crème of een zalf (bijvoorbeeld zinkoxidevaselinecrème 10%
FNA of zinkoxidesmeersel (zinkolie) FNA – dik aanbrengen!).
• Crème of zinkolie verwijderen met arachidisolie.
• Bij secundaire candida-infectie: miconazolcrème (2%) 2
dd gedurende 1 tot 2 weken.
• Bij hevige klachten en jeuk hydrocortisoncrème (1%)
aan miconazolcrème toevoegen, 2 dd dun 1 week.
nhg.org/FTP_NHG/standaarden/FTR/Luierdermatitis_text.html
33
Hoofdluis (pediculosis capitis)
• Treedt alleen bij mensen op, vooral kinderen 3-12 jaar.
• Luizen kunnen niet vliegen of springen; overbrengen
gaat voornamelijk door direct haar-haarcontact, met
name op school, kamp, sportclub; van een huisgenoot.
• Overdracht door kam, hoed, muts, pet, jas, sjaal,
knuffels etc. is niet wetenschappelijk bewezen.
• Buiten de mens kan de luis 2 dagen overleven.
• Diagnose: haar kammen met luizenkam boven wit papier.
Huisarts Wet 2008;51(10):508-10.
www.rivm.nl/Onderwerpen/H/Hoofdluis > LCI-richtlijn Hoofdluis
Neten van hoofdluis - I
Neten van hoofdluis - II
36
Hoofdluis - behandeling
•
•
•
•
•
•
Twee manieren: kammen en kammen met medicatie.
14 dagen dagelijks kammen volgens de kaminstructie.
Medicatie: dimeticon (XTLuis lotion), permetrine, malathion.
Na 7-9 dagen de behandeling herhalen.
Nieuw: hete lucht via de LouseBuster door professional.
Luisvrij maken van kleding, beddengoed, knuffels wordt
niet meer aangeraden door RIVM.
• Gezinsleden controleren op luizen/neten met luizenkam.
• NTvG 2013;157(8): ivermectinelotion 0,5%, eenmalig
smeren, 10 minuten laten zitten; kammen niet nodig!
Kaminstructie van RIVM
•
•
•
•
•
Was het haar met gewone shampoo en spoel ‘t haar uit.
Bescherm de ogen met een washandje.
Breng ruim crèmespoeling in ‘t haar en spoel dit NIET uit.
Kam knopen en klitten uit het haar met een gewone kam.
Houd het hoofd voorover boven een wasbak en kam het
haar van achteren naar voren met een fijntandige kam
tegen de schedelhuid aan; start bij het ene oor en schuif
na elke kambeweging op richting het andere oor.
• Veeg tussendoor de fijntandige kam regelmatig af aan
een witte papieren servet of zakdoek en kijk of er luizen
op het papier zichtbaar zijn.
• Spoel de crèmespoeling uit.
Exanthemateuze kinderziekten
• Exantheem is huiduitslag.
• In de 19e eeuw kregen exanthemateuze huidziekten
bij kinderen een nummer:
- 1: mazelen = morbilli
- 2: roodvonk = scarlatina
- 3: rode hond = rubella
- 4: verdwenen, bleek een variant van 3
- 5: erythema infectiosum
- 6: zesde ziekte = exanthema subitum = roseola
https://www.ntvg.nl/system/files/publications/a3671.pdf - 2011
39
40
Mazelen
• Koorts, conjunctivitis, rinitis en hoesten, gevolgd door
een grofvlekkig, soms confluerend exantheem.
• Pathognomonisch zijn de koplik-vlekken: witte, speldenknopgrote vlekjes op het mondslijmvlies (wang!), die 48
uur vóór het verschijnen van het exantheem zichtbaar
zouden zijn bij minstens 70% van de patiënten.
• De meest voorkomende complicaties van mazelen zijn
otitis media en pneumonie (5-10%).
• Het beleid is symptomatisch; er is geen reden voor
antibiotica om bacteriële superinfectie te voorkomen.
• Engels voor mazelen is rubeola!
41
Mazelen = morbilli
42
Koplikse vlekjes – vlekjes van Koplik
43
Roodvonk
• Keelontsteking en koorts door groep A-streptokokken.
• Op de 2e dag ontstaat een exantheem op de romp en
vooral in liezen en oksels. Geen jeuk.
• Het ‘narcosekapje’ (gebied rond mond en neus) blijft vrij.
• De tong na 3 dagen als een framboos: rood, dik, bobbelig.
• Binnen 3-5 dagen daalt de temperatuur en de huiduitslag
verdwijnt enkele dagen later. Na 2-3 weken kan de huid
vervellen, met name aan handpalmen en voetenzolen.
• De behandeling is meestal symptomatisch; bij ernstig zieke
patiënten smalspectrumpenicilline.
44
Roodvonk:
keelontsteking en
huiduitslag
45
Roodvonk:
frambozentong
vervellen handen
46
Rode hond = rubella
• In de prodromale fase is rodehond (rubellavirus) niet te
onderscheiden van een bovenste luchtweginfectie.
• Dan ontstaat er een kenmerkende lymfklierzwelling
achter de oren en in de nek, vlak voor het exantheem.
• Het exantheem begint in het gezicht en verspreidt zich
snel naar de romp, binnen 2 dagen naar armen en benen.
• Het is een rozerode maculopapuleuze huiduitslag.
• Rodehond is een milde en zelflimiterende kinderziekte;
waarschijnlijk verloopt 50% van de infecties subklinisch.
• Rodehond is echter gevaarlijk voor het ongeboren kind.
47
Rodehond
=
rubella
48
Vijfde ziekte = erythema infectiocum
• Veroorzaakt door het humaan parvovirus B19.
• Begint meestal met een mild, aspecifiek ziektebeeld met
koorts, malaise, spierpijn, hoofdpijn en jeuk.
• Na 5-7 dagen roodheid van de wangen (appelwangen of
‘slapped cheeks’), na enkele dagen een fijnmazig erytheem
over romp en extremiteiten, vooral aan de strekzijden.
• Bij 5-10% van de patiënten is er ook gewrichtspijn.
• Het exantheem verdwijnt gewoonlijk binnen 1 week.
• Geen behandeling, soms pijnstilling voor gewrichtspijn.
49
Vijfde ziekte
50
Vijfde ziekte en zwangerschap
• Het doormaken van de infectie door de moeder tijdens de
eerste 20 weken van de zwangerschap leidt bij 9% van de
patiënten tot een spontane abortus of intra-uteriene
vruchtdood; na de 20e week is dit risico geweken.
• Van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd heeft 30-40%
geen antistoffen tegen parvovirus B19.
• Aangenomen wordt dat ongeveer 2% van alle zwangeren
tijdens de graviditeit een infectie met het virus doormaakt.
• Aan zwangeren die mogelijk besmet zijn, kan een
antistofbepaling aangeboden worden, gevolgd door
counseling ten aanzien van de risico’s van de foetus.
51
Zesde ziekte = exanthema subitum = roseola
• Veroorzaakt door het humaan herpesvirus type 6.
• Kenmerkend voor de zesde ziekte is het kortdurende
exantheem, dat optreedt na enkele dagen (hoge)
koorts zonder bijkomende verschijnselen.
• Exantheem bevindt zich vooral in de nek en op de
romp, soms ook in het gezicht en op de ledematen.
• Het exantheem verbleekt na enkele dagen.
• De meeste infecties verlopen subklinisch of heel mild.
• Vrijwel 100% van de kinderen is na het 2e levensjaar
seropositief.
52
Zesde
ziekte
53
Geen wering van school of kinderdagverblijf
• Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding RIVM:
voor geen enkele van de exanthemateuze kinderziekten
is wering van school of kinderdagverblijf noodzakelijk.
• Vaak is het kind al besmettelijk voordat de eerste
ziekteverschijnselen zich manifesteren (mazelen) of is er
geen besmettelijkheid meer als het exantheem er is.
• Het gaat in principe om onschuldige aandoeningen.
• Bij roodvonk kan de GGD adviseren alleen kinderen na
behandeling met antibiotica toe te laten.
• Bij patiënten met een bevestigde rodehond of vijfde
ziekte moeten, in overleg met de GGD, zwangere
moeders en leidsters geïnformeerd worden.
54
Varicella = waterpokken
• Veroorzaakt door het varicellazostervirus ofwel het
humaan herpesvirus 3 (HHV-3).
• Piek van incidentie bij 2-6 jaar; met 9 jaar is ruim 80%
VZV-seropositief; 19-29 jaar > 98% heeft antistoffen.
• Herpes zoster is een tweede, lokale opvlamming.
• Na een eerste fase van enige koorts en ‘verkoudheid’
verschijnen kleine rode vlekjes, die binnen een dag
overgaan in bultjes en vervolgens in blaasjes.
• Krabben vermijden, nagels kort houden.
• Bij heftige jeuk lotio alba, lidocaïne-mentholgel FNA,
soms antihistaminica; bij infectie: fusidinezuurcrème.
55
Waterpokken
56
Bof = parotitis
epidemica
57
Bof
58
Waterhouse-Friderichsen =
meningokokkensepsis
Niet
wegdrukbare
vlekjes
59