groter concern zijn segmenten te onderscheiden. De segmentatie wordt vaak vastgesteld op basis van eindmarkten, geografische regio’s en/of TOOLBOX Voldoet niet aan verwachtingen/ beter dan concurrent Geringe kans of risico Voldoet aan verwachtingen/ minder goed dan concurrent C B Verlies marktaandeel mogelijk -> meer analyse Laag, geen toename Product Stewardship relevante segmenten is gebaseerd op de bedrijfseconomische aantrekkelijkheid Hoog, geen toename Laag, toename 2 3 4 5 Planning Uitvoering Controle Review Belang van VGM als inkoopcriterium Bolgrootte indicatie voor omzet Uitvoering Product Stewardship-projecten ONDERSTEUNING DOOR VNCI . . . . . . . . . . . . . . . . Voor de geselecteerde productgroepen wordt de geselecteerde businesssegmenten Binnen ieder segment kunnen verschillende keten in kaart gebracht en wordt een ketenana- De VNCI promoot en stimuleert de implementatie lyse uitgevoerd. Vervolgens identificeert een van Product Stewardship door middel van voor- klanten is eveneens gebaseerd op de bedrijfs- Productanalyse multidisciplinair team verbeteropties. lichting, publicaties, presentaties en workshops. economische aantrekkelijkheid van de klanten en Dit onderdeel gaat dieper in op de producten die Gedetailleerde informatie over de samenstelling Daarnaast komt de Product Stewardship-beleids- het relatieve belang dat de verschillende klanten worden geleverd aan de geselecteerde klanten. van een multidisciplinair team en de uitvoering medewerker van de VNCI graag bij u langs om hechten aan VGM-aspecten. Hierbij wordt aanbevolen om de acht tot tien van Product Stewardship-projecten vindt u in de voorlichting te geven over Product Stewardship. belangrijkste producten als uitgangspunt te handreiking ‘Een managementsysteem voor de nemen voor verdere analyse. Van deze producten invoering van Product Stewardship’. klanten worden onderscheiden. De selectie van Onderdeel 2 wordt een inschatting gemaakt van het VGM- Klant- en productanalyse risico vanuit ketenperspectief. Dit wordt bepaald In aanvulling op de brochure is de publicatie ‘Product Stewardship voor marketeers. Handreiking voor een marktgerichte aanpak’ beschikbaar (alleen door de huidige en toekomstige VGM-risico’s Onderdeel 3 voor VNCI-leden). Klantanalyse (of het verbeterpotentieel) in de verschillende Acties Hierin staat uitgebreid beschreven hoe de Dit onderdeel gaat dieper in op het relatieve schakels van de productketen. toolbox werkt. Algemene informatie over belang dat de afnemer, waarmee de onderneming De verbeteracties zijn gericht op het vergroten Product Stewardship is te vinden in de brochure zaken doet, hecht aan de VGM-prestatie van zijn van de klantwaarde, moeten positief bijdragen ‘Product Stewardship. Een motor voor innovatie’ en aan het eigen bedrijfsresultaat en technisch en de bijbehorende handreiking ‘Een management- organisatorisch haalbaar zijn. Concreet kan hier- systeem voor de invoering van Product Stewardship’. leveranciers en de geleverde producten. Tevens van de organisatie en die van haar belangrijkste BOX 2 AANSLUITING concurrent(en) beoordeelt. Deze inschatting MANAGEMENTSYSTEEM BIJ HET P R O D U C T S T E WA R D S H I P - bij worden gedacht aan de introductie van opnieuw te gebruiken grondstoffen, water- en energiebesparing, het terugdringen van emissies, wordt gemaakt op basis van bestaande kennis van de klant. Idealiter zijn de gegevens hiervoor te Als onderdeel 1 (selectie instrumenten) en de eerste twee de substitutie van risicovolle ingrediënten en vinden in customer surveys. De resultaten worden stappen van onderdeel 2 (klant- en productanalyse) van de maatregelen op het gebied van verpakkingen en weergegeven in een risico-kansengrafiek (zie toolbox zijn doorlopen, is bekend voor welke segmenten logistiek. Tevens moet de uitvoering van de verbe- figuur 2). In deze grafiek zijn grofweg drie zones en klanten Product Stewardship relevant is, hoe de onder- teracties worden toegewezen aan de verschillende te onderscheiden: neming is gepositioneerd en welke producten met prioriteit managementdisciplines. De te nemen acties heb- dienen te worden onderzocht. ben in eerste instantie uitsluitend betrekking op 1 de kans op verdere versterking van de klant- voor marketeers voor geselecteerd(e) product(en) Figuur 2: Kans op vergroten/verliezen marktaandeel in wordt nagegaan hoe de klant de VGM-prestatie P RODUCT S TEWARDSHIP Figuur 3: Product Stewardship-managementsysteem Hoog, toename VGM-aspecten voor deze segmenten. Selectie van klanten 1 Commitment PRODUCT STEWARDSHIP VOOR MARKETEERS Voldoet niet aan verwachtingen/ minder goed dan concurrent product-marktcombinaties. De selectie van voor van deze segmenten en het relatieve belang van A . . . . . . . . . . . . . . . . In iedere onderneming of business unit van een D . . . . . . . . . . . . . . . . Selectie van segmenten Versterken klant relatie/vergroten marktaandeel mogelijk . . . . . . . . . . . . . . . . Selectie instrumenten Voldoet aan verwachtingen/ beter dan concurrent . . . . . . . . . . . . . . . . Onderdeel 1 VGM-prestatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vanaf dit punt sluit de systematiek aan bij de bestaande relatie en eventueel het vergroten van het methoden om Product Stewardship te implementeren. marktaandeel; Hiervoor kan de in 1999 door de VNCI ontwikkelde hand- 2 het risico om (op termijn) marktaandeel te reiking ‘Een managementsysteem voor de invoering van verliezen of geconfronteerd te worden met Product Stewardship’ of een door de onderneming zelf relatief hoge kosten om aan de nieuwe VGM- ontwikkelde aanpak worden toegepast. De toolbox biedt voorwaarden te voldoen; verdieping van de plannings- en uitvoeringsfase van het 3 geringe kansen of risico’s. Product Stewardship-managementsysteem (zie figuur 3). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie de geselecteerde klant-productcombinatie, maar Vlietweg 16 kunnen veelal ook toepast worden op andere Postbus 443 producten, klanten of marktsegmenten. 2260 AK Leidschendam Telefoon 070 337 87 87 Fax . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 070 320 39 03 www.vnci.nl . . . . . . . . . Mei 2003 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . “Product Stewardship is het verantwoord beheersen van risico’s en het verbeteren van de veiligheids-, gezondheids- en milieuprestatie van een product gedurende de gehele levenscyclus op bedrijfseconomisch verantwoorde wijze door middel van een continu verbeterproces”. Zoals uit deze definitie blijkt, is Product . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stewardship het product- en ketengerichte onderdeel van het Responsible Care-pro- B E L A N G P R O D U C T S T E WA R D S H I P NEEMT TOE . . . . . . . . . . . . . . . . . B .1 .S. . . . . OX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . U S TA I N A B I L I T Y L E A D E R S Het strategisch belang van Product Stewardship neemt toe. Dit geldt zowel voor business units binnen grote concerns, als voor zelfstandige Veel chemische bedrijven leveren producten voor eindmarkten zoals automobiel en transport, genees- en . . . . . . . . . . P R O D U C T S T E WA R D S H I P V O O R M A R K E T E E R S : D E S Y S T E M AT I E K HOE WERKT DE TOOLBOX? Het systeem biedt marketing- en businessmana- De toolbox bestaat uit drie onderdelen (zie figuur 1): gers een gestructureerde aanpak om de meest 1 selectie instrumenten: selectie van relevante waardevolle verbetermogelijkheden op product-, segmenten en klanten; klant- en segmentniveau te identificeren en deze Een toenemend aantal bedrijven dat actief is in deze door te voeren in de organisatie. De methodiek sectoren ontwikkelt een pro-actieve strategie op het sluit naadloos aan op de door de VNCI ontwikkel- en toekomstige wensen van afnemers, product- gebied van duurzame ontwikkeling. de handreiking ‘Een managementsysteem voor de risico’s, verbetermogelijkheden en mogelijk te sche industrie relevante eindmarkten is bezig Eén van de organisaties die jaarlijks een lijst van sustainability invoering van Product Stewardship’ (zie box 2). met de ontwikkeling en implementatie van leaders publiceert, is de Dow Jones Sustainability Index beleid op het gebied van duurzame ontwikke- Group (zie www.sustainability-index.com). De meeste ling. Daarbij wordt steeds meer gekeken naar van deze bedrijven hebben een actief en milieugericht bedrijven aan het begin van de keten. Dit beleid leveranciersbeleid en zullen naar verwachting de maatlat heeft op termijn concrete implicaties voor de steeds hoger leggen. Voor de leveranciers is het van belang eerste instantie uitgevoerd voor segmenten en van de onderdelen. Het gebruik van de toolbox chemische industrie; om te weten welke eisen afnemers gaan stellen aan hun klanten waar VGM-aspecten een belangrijke rol wordt uitgebreid toegelicht in de handreiking. toeleveranciers. De toolbox ‘Product Stewardship voor spelen en die een relatief groot belang vertegen- Een aantal ontwikkelingen draagt hieraan bij: 1 een toenemend aantal spelers in voor de chemi- 2 internationale, nationale en lokale overheden scherpen het beleid aan op het gebied van marketeers’ bevat instrumenten die helpen om deze analyse te maken. woordigen voor de onderneming; . . . . 3 actiegericht: de nadruk ligt op het implemente- industrie. Binnen de chemische industrie, ven kansen onbenut en worden corporate en ook daarbuiten, wordt Product doelstellingen soms niet gehaald. Stewardship in toenemende mate gezien Vertraging leidt er tevens toe dat over- aan de milieu- en sociale aspecten van product- als één van de belangrijkste elementen heden overwegen om de implementatie ketens. Acties om het gebruik van specifieke van duurzaam ondernemen omdat het van ketenmanagement minder vrijblijvend chemicaliën aan te pakken, richten zich vaak op Product Stewardship biedt de mogelijkheid om zowel op milieugebied als op sociaal en te maken door productgerelateerde wet- sterke merken aan het eind van de product- veiligheids-, gezondheids- en milieu (VGM)- economisch vlak vele voordelen biedt. en regelgeving in te voeren. Bovendien zul- keten. En daarmee op de afnemers en eind- risico’s tijdig te signaleren. Eventuele problemen len milieuorganisaties mogelijk de druk op gebruikers van de chemische industrie; kunnen pro-actief en vaak in samenwerking met keten een belangrijke rol; ren van concrete verbeteringen die de marktpo- V O O R D E L E N P R O D U C T S T E WA R D S H I P sitie versterken. ZICHTBAARDER andere spelers in de keten worden opgelost. 4 steeds meer ondernemingen formuleren Op de volgende pagina volgt een korte beschrijving 2 onderbouwd: verbetermogelijkheden worden analyse van klanten en producten; spelers in eindmarkten verder opvoeren. verschillende managementdisciplines. 1 selectief: de klant- en productanalyse wordt in geïdentificeerd op basis van een diepgaande 3 milieuorganisaties besteden expliciet aandacht ondernemen acties; De resultaten die de toolbox genereert zijn: het gebied van chemische stoffen in het bijzonder. Ook in het stoffenbeleid speelt de product- 2 klant- en productanalyse: analyse van huidige 3 acties: toekenning van prioritaire acties aan duurzame ontwikkeling in het algemeen en op Door vertraging van de implementatie blij- onderneming te implementeren, is de . . . . . voedingsmiddelen, elektronica en telecommunicatie. middelgrote en kleinere ondernemingen. gramma van de internationale chemische Om Product Stewardship succesvol in een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2 3 Selectie instrumenten Klant- en productanalyse Acties Selecteer segmenten waarvoor Product Stewardship relevant is Bepaal kansen en/of risico's voor geselecteerde klanten (klantanalyse) . . . . . . . . . . . . Hierdoor groeit het onderlinge vertrouwen in de actieve betrokkenheid van marketing- en In opdracht van de VNCI heeft Triple Value corporate doelstellingen voor de implementa- diverse klant-leverancierrelaties en daarmee het businessmanagers een vereiste. Zij hebben Strategy Consulting de toolbox ‘Product tie van Product Stewardship. De realisatie van vertrouwen in de productketen als geheel. de benodigde kennis van de markt en de Stewardship voor marketeers’ ontwikkeld. deze doelstellingen ligt bij de business units; Bovendien kan samenwerking met strategische klanten en zijn in staat om samenwerking Deze bevat een aantal hulpmiddelen voor met strategische partners in de product- het invoeren van Product Stewardship keten te initiëren. Voor een adequate binnen de marketingafdeling. De toolbox binnen de chemische industrie profileren zich ben BASF, DSM Coating Resins en GE Plastics implementatie moeten zij enerzijds over biedt marketing- en businessmanagers een actief op het gebied van duurzame ontwikkeling inmiddels ondervonden. Zij namen deel aan de voldoende kennis beschikken van duur- gestructureerde aanpak om de belangrijk- (zie box 1). Bedrijven die door de markt worden proefprojecten voor de ontwikkeling van de zaamheidgedreven marktontwikkelingen. ste verbetermogelijkheden op product-, gezien als duurzaam en innovatief hebben een toolbox ‘Product Stewardship voor marketeers’. C I IV B III A II Prioriteer acties en ken deze toe aan specifieke managementdisciplines klanten leiden tot milieu- en economisch aantrek5 koplopers of zogenaamde sustainability leaders kelijke proces- of productverbeteringen. Dat heb- Anderzijds moeten zij de specifieke voor- klant- en segmentniveau te identificeren. grotere kans om tot waardevolle samenwerkin- De samenwerking tussen de multidisciplinaire delen van Product Stewardship voor hun De systematiek en het belang en de voor- gen met hun klanten te komen. Business units teams van BASF, Bosch en Siemens heeft bijvoor- eigen marktsegment respectievelijk delen van Product Stewardship in het zoeken daarom naar mogelijkheden om zich beeld geleid tot de ontwikkeling van een poly- business unit duidelijk voor ogen hebben. algemeen, worden in deze brochure kort richting klanten onderscheidend te positione- propyleen alternatief voor een oorspronkelijk Veel marketing- en businessmanagers samengevat. In de publicatie ‘Product ren ten opzichte van de concurrenten. roestvrijstalen wasmachinetrommel reservoir. blijken deze voordelen niet altijd te her- Stewardship voor marketeers. Handreiking Deze bleek op milieu- en economisch gebied dus- kennen, waardoor de implementatie van voor een marktgerichte aanpak’ is gedetail- danig aantrekkelijk, dat Bosch bezig is om volle- Product Stewardship nog regelmatig in leerde informatie te vinden. Deze is dig over te schakelen op het kunststof alternatief. de planningsfase blijft steken. verkrijgbaar bij de VNCI. Selecteer klanten waarvoor Product Stewardship relevant is binnen de geselecteerde segmenten A E Selecteer producten waarvoor een ketenanalyse moet worden uitgevoerd (productanalyse) 1 4 3 C B D F 2 5 7 6 Voer Product Stewardship-projecten uit voor geselecteerde producten en identificeer verbetermogelijkheden Figuur 1: Toepassing van de toolbox . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . “Product Stewardship is het verantwoord beheersen van risico’s en het verbeteren van de veiligheids-, gezondheids- en milieuprestatie van een product gedurende de gehele levenscyclus op bedrijfseconomisch verantwoorde wijze door middel van een continu verbeterproces”. Zoals uit deze definitie blijkt, is Product . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stewardship het product- en ketengerichte onderdeel van het Responsible Care-pro- B E L A N G P R O D U C T S T E WA R D S H I P NEEMT TOE . . . . . . . . . . . . . . . . . B .1 .S. . . . . OX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . U S TA I N A B I L I T Y L E A D E R S Het strategisch belang van Product Stewardship neemt toe. Dit geldt zowel voor business units binnen grote concerns, als voor zelfstandige Veel chemische bedrijven leveren producten voor eindmarkten zoals automobiel en transport, genees- en . . . . . . . . . . P R O D U C T S T E WA R D S H I P V O O R M A R K E T E E R S : D E S Y S T E M AT I E K HOE WERKT DE TOOLBOX? Het systeem biedt marketing- en businessmana- De toolbox bestaat uit drie onderdelen (zie figuur 1): gers een gestructureerde aanpak om de meest 1 selectie instrumenten: selectie van relevante waardevolle verbetermogelijkheden op product-, segmenten en klanten; klant- en segmentniveau te identificeren en deze Een toenemend aantal bedrijven dat actief is in deze door te voeren in de organisatie. De methodiek sectoren ontwikkelt een pro-actieve strategie op het sluit naadloos aan op de door de VNCI ontwikkel- en toekomstige wensen van afnemers, product- gebied van duurzame ontwikkeling. de handreiking ‘Een managementsysteem voor de risico’s, verbetermogelijkheden en mogelijk te sche industrie relevante eindmarkten is bezig Eén van de organisaties die jaarlijks een lijst van sustainability invoering van Product Stewardship’ (zie box 2). met de ontwikkeling en implementatie van leaders publiceert, is de Dow Jones Sustainability Index beleid op het gebied van duurzame ontwikke- Group (zie www.sustainability-index.com). De meeste ling. Daarbij wordt steeds meer gekeken naar van deze bedrijven hebben een actief en milieugericht bedrijven aan het begin van de keten. Dit beleid leveranciersbeleid en zullen naar verwachting de maatlat heeft op termijn concrete implicaties voor de steeds hoger leggen. Voor de leveranciers is het van belang eerste instantie uitgevoerd voor segmenten en van de onderdelen. Het gebruik van de toolbox chemische industrie; om te weten welke eisen afnemers gaan stellen aan hun klanten waar VGM-aspecten een belangrijke rol wordt uitgebreid toegelicht in de handreiking. toeleveranciers. De toolbox ‘Product Stewardship voor spelen en die een relatief groot belang vertegen- Een aantal ontwikkelingen draagt hieraan bij: 1 een toenemend aantal spelers in voor de chemi- 2 internationale, nationale en lokale overheden scherpen het beleid aan op het gebied van marketeers’ bevat instrumenten die helpen om deze analyse te maken. woordigen voor de onderneming; . . . . 3 actiegericht: de nadruk ligt op het implemente- industrie. Binnen de chemische industrie, ven kansen onbenut en worden corporate en ook daarbuiten, wordt Product doelstellingen soms niet gehaald. Stewardship in toenemende mate gezien Vertraging leidt er tevens toe dat over- aan de milieu- en sociale aspecten van product- als één van de belangrijkste elementen heden overwegen om de implementatie ketens. Acties om het gebruik van specifieke van duurzaam ondernemen omdat het van ketenmanagement minder vrijblijvend chemicaliën aan te pakken, richten zich vaak op Product Stewardship biedt de mogelijkheid om zowel op milieugebied als op sociaal en te maken door productgerelateerde wet- sterke merken aan het eind van de product- veiligheids-, gezondheids- en milieu (VGM)- economisch vlak vele voordelen biedt. en regelgeving in te voeren. Bovendien zul- keten. En daarmee op de afnemers en eind- risico’s tijdig te signaleren. Eventuele problemen len milieuorganisaties mogelijk de druk op gebruikers van de chemische industrie; kunnen pro-actief en vaak in samenwerking met keten een belangrijke rol; ren van concrete verbeteringen die de marktpo- V O O R D E L E N P R O D U C T S T E WA R D S H I P sitie versterken. ZICHTBAARDER andere spelers in de keten worden opgelost. 4 steeds meer ondernemingen formuleren Op de volgende pagina volgt een korte beschrijving 2 onderbouwd: verbetermogelijkheden worden analyse van klanten en producten; spelers in eindmarkten verder opvoeren. verschillende managementdisciplines. 1 selectief: de klant- en productanalyse wordt in geïdentificeerd op basis van een diepgaande 3 milieuorganisaties besteden expliciet aandacht ondernemen acties; De resultaten die de toolbox genereert zijn: het gebied van chemische stoffen in het bijzonder. Ook in het stoffenbeleid speelt de product- 2 klant- en productanalyse: analyse van huidige 3 acties: toekenning van prioritaire acties aan duurzame ontwikkeling in het algemeen en op Door vertraging van de implementatie blij- onderneming te implementeren, is de . . . . . voedingsmiddelen, elektronica en telecommunicatie. middelgrote en kleinere ondernemingen. gramma van de internationale chemische Om Product Stewardship succesvol in een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2 3 Selectie instrumenten Klant- en productanalyse Acties Selecteer segmenten waarvoor Product Stewardship relevant is Bepaal kansen en/of risico's voor geselecteerde klanten (klantanalyse) . . . . . . . . . . . . Hierdoor groeit het onderlinge vertrouwen in de actieve betrokkenheid van marketing- en In opdracht van de VNCI heeft Triple Value corporate doelstellingen voor de implementa- diverse klant-leverancierrelaties en daarmee het businessmanagers een vereiste. Zij hebben Strategy Consulting de toolbox ‘Product tie van Product Stewardship. De realisatie van vertrouwen in de productketen als geheel. de benodigde kennis van de markt en de Stewardship voor marketeers’ ontwikkeld. deze doelstellingen ligt bij de business units; Bovendien kan samenwerking met strategische klanten en zijn in staat om samenwerking Deze bevat een aantal hulpmiddelen voor met strategische partners in de product- het invoeren van Product Stewardship keten te initiëren. Voor een adequate binnen de marketingafdeling. De toolbox binnen de chemische industrie profileren zich ben BASF, DSM Coating Resins en GE Plastics implementatie moeten zij enerzijds over biedt marketing- en businessmanagers een actief op het gebied van duurzame ontwikkeling inmiddels ondervonden. Zij namen deel aan de voldoende kennis beschikken van duur- gestructureerde aanpak om de belangrijk- (zie box 1). Bedrijven die door de markt worden proefprojecten voor de ontwikkeling van de zaamheidgedreven marktontwikkelingen. ste verbetermogelijkheden op product-, gezien als duurzaam en innovatief hebben een toolbox ‘Product Stewardship voor marketeers’. C I IV B III A II Prioriteer acties en ken deze toe aan specifieke managementdisciplines klanten leiden tot milieu- en economisch aantrek5 koplopers of zogenaamde sustainability leaders kelijke proces- of productverbeteringen. Dat heb- Anderzijds moeten zij de specifieke voor- klant- en segmentniveau te identificeren. grotere kans om tot waardevolle samenwerkin- De samenwerking tussen de multidisciplinaire delen van Product Stewardship voor hun De systematiek en het belang en de voor- gen met hun klanten te komen. Business units teams van BASF, Bosch en Siemens heeft bijvoor- eigen marktsegment respectievelijk delen van Product Stewardship in het zoeken daarom naar mogelijkheden om zich beeld geleid tot de ontwikkeling van een poly- business unit duidelijk voor ogen hebben. algemeen, worden in deze brochure kort richting klanten onderscheidend te positione- propyleen alternatief voor een oorspronkelijk Veel marketing- en businessmanagers samengevat. In de publicatie ‘Product ren ten opzichte van de concurrenten. roestvrijstalen wasmachinetrommel reservoir. blijken deze voordelen niet altijd te her- Stewardship voor marketeers. Handreiking Deze bleek op milieu- en economisch gebied dus- kennen, waardoor de implementatie van voor een marktgerichte aanpak’ is gedetail- danig aantrekkelijk, dat Bosch bezig is om volle- Product Stewardship nog regelmatig in leerde informatie te vinden. Deze is dig over te schakelen op het kunststof alternatief. de planningsfase blijft steken. verkrijgbaar bij de VNCI. Selecteer klanten waarvoor Product Stewardship relevant is binnen de geselecteerde segmenten A E Selecteer producten waarvoor een ketenanalyse moet worden uitgevoerd (productanalyse) 1 4 3 C B D F 2 5 7 6 Voer Product Stewardship-projecten uit voor geselecteerde producten en identificeer verbetermogelijkheden Figuur 1: Toepassing van de toolbox . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . “Product Stewardship is het verantwoord beheersen van risico’s en het verbeteren van de veiligheids-, gezondheids- en milieuprestatie van een product gedurende de gehele levenscyclus op bedrijfseconomisch verantwoorde wijze door middel van een continu verbeterproces”. Zoals uit deze definitie blijkt, is Product . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stewardship het product- en ketengerichte onderdeel van het Responsible Care-pro- B E L A N G P R O D U C T S T E WA R D S H I P NEEMT TOE . . . . . . . . . . . . . . . . . B .1 .S. . . . . OX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . U S TA I N A B I L I T Y L E A D E R S Het strategisch belang van Product Stewardship neemt toe. Dit geldt zowel voor business units binnen grote concerns, als voor zelfstandige Veel chemische bedrijven leveren producten voor eindmarkten zoals automobiel en transport, genees- en . . . . . . . . . . P R O D U C T S T E WA R D S H I P V O O R M A R K E T E E R S : D E S Y S T E M AT I E K HOE WERKT DE TOOLBOX? Het systeem biedt marketing- en businessmana- De toolbox bestaat uit drie onderdelen (zie figuur 1): gers een gestructureerde aanpak om de meest 1 selectie instrumenten: selectie van relevante waardevolle verbetermogelijkheden op product-, segmenten en klanten; klant- en segmentniveau te identificeren en deze Een toenemend aantal bedrijven dat actief is in deze door te voeren in de organisatie. De methodiek sectoren ontwikkelt een pro-actieve strategie op het sluit naadloos aan op de door de VNCI ontwikkel- en toekomstige wensen van afnemers, product- gebied van duurzame ontwikkeling. de handreiking ‘Een managementsysteem voor de risico’s, verbetermogelijkheden en mogelijk te sche industrie relevante eindmarkten is bezig Eén van de organisaties die jaarlijks een lijst van sustainability invoering van Product Stewardship’ (zie box 2). met de ontwikkeling en implementatie van leaders publiceert, is de Dow Jones Sustainability Index beleid op het gebied van duurzame ontwikke- Group (zie www.sustainability-index.com). De meeste ling. Daarbij wordt steeds meer gekeken naar van deze bedrijven hebben een actief en milieugericht bedrijven aan het begin van de keten. Dit beleid leveranciersbeleid en zullen naar verwachting de maatlat heeft op termijn concrete implicaties voor de steeds hoger leggen. Voor de leveranciers is het van belang eerste instantie uitgevoerd voor segmenten en van de onderdelen. Het gebruik van de toolbox chemische industrie; om te weten welke eisen afnemers gaan stellen aan hun klanten waar VGM-aspecten een belangrijke rol wordt uitgebreid toegelicht in de handreiking. toeleveranciers. De toolbox ‘Product Stewardship voor spelen en die een relatief groot belang vertegen- Een aantal ontwikkelingen draagt hieraan bij: 1 een toenemend aantal spelers in voor de chemi- 2 internationale, nationale en lokale overheden scherpen het beleid aan op het gebied van marketeers’ bevat instrumenten die helpen om deze analyse te maken. woordigen voor de onderneming; . . . . 3 actiegericht: de nadruk ligt op het implemente- industrie. Binnen de chemische industrie, ven kansen onbenut en worden corporate en ook daarbuiten, wordt Product doelstellingen soms niet gehaald. Stewardship in toenemende mate gezien Vertraging leidt er tevens toe dat over- aan de milieu- en sociale aspecten van product- als één van de belangrijkste elementen heden overwegen om de implementatie ketens. Acties om het gebruik van specifieke van duurzaam ondernemen omdat het van ketenmanagement minder vrijblijvend chemicaliën aan te pakken, richten zich vaak op Product Stewardship biedt de mogelijkheid om zowel op milieugebied als op sociaal en te maken door productgerelateerde wet- sterke merken aan het eind van de product- veiligheids-, gezondheids- en milieu (VGM)- economisch vlak vele voordelen biedt. en regelgeving in te voeren. Bovendien zul- keten. En daarmee op de afnemers en eind- risico’s tijdig te signaleren. Eventuele problemen len milieuorganisaties mogelijk de druk op gebruikers van de chemische industrie; kunnen pro-actief en vaak in samenwerking met keten een belangrijke rol; ren van concrete verbeteringen die de marktpo- V O O R D E L E N P R O D U C T S T E WA R D S H I P sitie versterken. ZICHTBAARDER andere spelers in de keten worden opgelost. 4 steeds meer ondernemingen formuleren Op de volgende pagina volgt een korte beschrijving 2 onderbouwd: verbetermogelijkheden worden analyse van klanten en producten; spelers in eindmarkten verder opvoeren. verschillende managementdisciplines. 1 selectief: de klant- en productanalyse wordt in geïdentificeerd op basis van een diepgaande 3 milieuorganisaties besteden expliciet aandacht ondernemen acties; De resultaten die de toolbox genereert zijn: het gebied van chemische stoffen in het bijzonder. Ook in het stoffenbeleid speelt de product- 2 klant- en productanalyse: analyse van huidige 3 acties: toekenning van prioritaire acties aan duurzame ontwikkeling in het algemeen en op Door vertraging van de implementatie blij- onderneming te implementeren, is de . . . . . voedingsmiddelen, elektronica en telecommunicatie. middelgrote en kleinere ondernemingen. gramma van de internationale chemische Om Product Stewardship succesvol in een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2 3 Selectie instrumenten Klant- en productanalyse Acties Selecteer segmenten waarvoor Product Stewardship relevant is Bepaal kansen en/of risico's voor geselecteerde klanten (klantanalyse) . . . . . . . . . . . . Hierdoor groeit het onderlinge vertrouwen in de actieve betrokkenheid van marketing- en In opdracht van de VNCI heeft Triple Value corporate doelstellingen voor de implementa- diverse klant-leverancierrelaties en daarmee het businessmanagers een vereiste. Zij hebben Strategy Consulting de toolbox ‘Product tie van Product Stewardship. De realisatie van vertrouwen in de productketen als geheel. de benodigde kennis van de markt en de Stewardship voor marketeers’ ontwikkeld. deze doelstellingen ligt bij de business units; Bovendien kan samenwerking met strategische klanten en zijn in staat om samenwerking Deze bevat een aantal hulpmiddelen voor met strategische partners in de product- het invoeren van Product Stewardship keten te initiëren. Voor een adequate binnen de marketingafdeling. De toolbox binnen de chemische industrie profileren zich ben BASF, DSM Coating Resins en GE Plastics implementatie moeten zij enerzijds over biedt marketing- en businessmanagers een actief op het gebied van duurzame ontwikkeling inmiddels ondervonden. Zij namen deel aan de voldoende kennis beschikken van duur- gestructureerde aanpak om de belangrijk- (zie box 1). Bedrijven die door de markt worden proefprojecten voor de ontwikkeling van de zaamheidgedreven marktontwikkelingen. ste verbetermogelijkheden op product-, gezien als duurzaam en innovatief hebben een toolbox ‘Product Stewardship voor marketeers’. C I IV B III A II Prioriteer acties en ken deze toe aan specifieke managementdisciplines klanten leiden tot milieu- en economisch aantrek5 koplopers of zogenaamde sustainability leaders kelijke proces- of productverbeteringen. Dat heb- Anderzijds moeten zij de specifieke voor- klant- en segmentniveau te identificeren. grotere kans om tot waardevolle samenwerkin- De samenwerking tussen de multidisciplinaire delen van Product Stewardship voor hun De systematiek en het belang en de voor- gen met hun klanten te komen. Business units teams van BASF, Bosch en Siemens heeft bijvoor- eigen marktsegment respectievelijk delen van Product Stewardship in het zoeken daarom naar mogelijkheden om zich beeld geleid tot de ontwikkeling van een poly- business unit duidelijk voor ogen hebben. algemeen, worden in deze brochure kort richting klanten onderscheidend te positione- propyleen alternatief voor een oorspronkelijk Veel marketing- en businessmanagers samengevat. In de publicatie ‘Product ren ten opzichte van de concurrenten. roestvrijstalen wasmachinetrommel reservoir. blijken deze voordelen niet altijd te her- Stewardship voor marketeers. Handreiking Deze bleek op milieu- en economisch gebied dus- kennen, waardoor de implementatie van voor een marktgerichte aanpak’ is gedetail- danig aantrekkelijk, dat Bosch bezig is om volle- Product Stewardship nog regelmatig in leerde informatie te vinden. Deze is dig over te schakelen op het kunststof alternatief. de planningsfase blijft steken. verkrijgbaar bij de VNCI. Selecteer klanten waarvoor Product Stewardship relevant is binnen de geselecteerde segmenten A E Selecteer producten waarvoor een ketenanalyse moet worden uitgevoerd (productanalyse) 1 4 3 C B D F 2 5 7 6 Voer Product Stewardship-projecten uit voor geselecteerde producten en identificeer verbetermogelijkheden Figuur 1: Toepassing van de toolbox . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . groter concern zijn segmenten te onderscheiden. De segmentatie wordt vaak vastgesteld op basis van eindmarkten, geografische regio’s en/of TOOLBOX Voldoet niet aan verwachtingen/ beter dan concurrent Geringe kans of risico Voldoet aan verwachtingen/ minder goed dan concurrent C B Verlies marktaandeel mogelijk -> meer analyse Laag, geen toename Product Stewardship relevante segmenten is gebaseerd op de bedrijfseconomische aantrekkelijkheid Hoog, geen toename Laag, toename 2 3 4 5 Planning Uitvoering Controle Review Belang van VGM als inkoopcriterium Bolgrootte indicatie voor omzet Uitvoering Product Stewardship-projecten ONDERSTEUNING DOOR VNCI . . . . . . . . . . . . . . . . Voor de geselecteerde productgroepen wordt de geselecteerde businesssegmenten Binnen ieder segment kunnen verschillende keten in kaart gebracht en wordt een ketenana- De VNCI promoot en stimuleert de implementatie lyse uitgevoerd. Vervolgens identificeert een van Product Stewardship door middel van voor- klanten is eveneens gebaseerd op de bedrijfs- Productanalyse multidisciplinair team verbeteropties. lichting, publicaties, presentaties en workshops. economische aantrekkelijkheid van de klanten en Dit onderdeel gaat dieper in op de producten die Gedetailleerde informatie over de samenstelling Daarnaast komt de Product Stewardship-beleids- het relatieve belang dat de verschillende klanten worden geleverd aan de geselecteerde klanten. van een multidisciplinair team en de uitvoering medewerker van de VNCI graag bij u langs om hechten aan VGM-aspecten. Hierbij wordt aanbevolen om de acht tot tien van Product Stewardship-projecten vindt u in de voorlichting te geven over Product Stewardship. belangrijkste producten als uitgangspunt te handreiking ‘Een managementsysteem voor de nemen voor verdere analyse. Van deze producten invoering van Product Stewardship’. klanten worden onderscheiden. De selectie van Onderdeel 2 wordt een inschatting gemaakt van het VGM- Klant- en productanalyse risico vanuit ketenperspectief. Dit wordt bepaald In aanvulling op de brochure is de publicatie ‘Product Stewardship voor marketeers. Handreiking voor een marktgerichte aanpak’ beschikbaar (alleen door de huidige en toekomstige VGM-risico’s Onderdeel 3 voor VNCI-leden). Klantanalyse (of het verbeterpotentieel) in de verschillende Acties Hierin staat uitgebreid beschreven hoe de Dit onderdeel gaat dieper in op het relatieve schakels van de productketen. toolbox werkt. Algemene informatie over belang dat de afnemer, waarmee de onderneming De verbeteracties zijn gericht op het vergroten Product Stewardship is te vinden in de brochure zaken doet, hecht aan de VGM-prestatie van zijn van de klantwaarde, moeten positief bijdragen ‘Product Stewardship. Een motor voor innovatie’ en aan het eigen bedrijfsresultaat en technisch en de bijbehorende handreiking ‘Een management- organisatorisch haalbaar zijn. Concreet kan hier- systeem voor de invoering van Product Stewardship’. leveranciers en de geleverde producten. Tevens van de organisatie en die van haar belangrijkste BOX 2 AANSLUITING concurrent(en) beoordeelt. Deze inschatting MANAGEMENTSYSTEEM BIJ HET P R O D U C T S T E WA R D S H I P - bij worden gedacht aan de introductie van opnieuw te gebruiken grondstoffen, water- en energiebesparing, het terugdringen van emissies, wordt gemaakt op basis van bestaande kennis van de klant. Idealiter zijn de gegevens hiervoor te Als onderdeel 1 (selectie instrumenten) en de eerste twee de substitutie van risicovolle ingrediënten en vinden in customer surveys. De resultaten worden stappen van onderdeel 2 (klant- en productanalyse) van de maatregelen op het gebied van verpakkingen en weergegeven in een risico-kansengrafiek (zie toolbox zijn doorlopen, is bekend voor welke segmenten logistiek. Tevens moet de uitvoering van de verbe- figuur 2). In deze grafiek zijn grofweg drie zones en klanten Product Stewardship relevant is, hoe de onder- teracties worden toegewezen aan de verschillende te onderscheiden: neming is gepositioneerd en welke producten met prioriteit managementdisciplines. De te nemen acties heb- dienen te worden onderzocht. ben in eerste instantie uitsluitend betrekking op 1 de kans op verdere versterking van de klant- voor marketeers voor geselecteerd(e) product(en) Figuur 2: Kans op vergroten/verliezen marktaandeel in wordt nagegaan hoe de klant de VGM-prestatie P RODUCT S TEWARDSHIP Figuur 3: Product Stewardship-managementsysteem Hoog, toename VGM-aspecten voor deze segmenten. Selectie van klanten 1 Commitment PRODUCT STEWARDSHIP VOOR MARKETEERS Voldoet niet aan verwachtingen/ minder goed dan concurrent product-marktcombinaties. De selectie van voor van deze segmenten en het relatieve belang van A . . . . . . . . . . . . . . . . In iedere onderneming of business unit van een D . . . . . . . . . . . . . . . . Selectie van segmenten Versterken klant relatie/vergroten marktaandeel mogelijk . . . . . . . . . . . . . . . . Selectie instrumenten Voldoet aan verwachtingen/ beter dan concurrent . . . . . . . . . . . . . . . . Onderdeel 1 VGM-prestatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vanaf dit punt sluit de systematiek aan bij de bestaande relatie en eventueel het vergroten van het methoden om Product Stewardship te implementeren. marktaandeel; Hiervoor kan de in 1999 door de VNCI ontwikkelde hand- 2 het risico om (op termijn) marktaandeel te reiking ‘Een managementsysteem voor de invoering van verliezen of geconfronteerd te worden met Product Stewardship’ of een door de onderneming zelf relatief hoge kosten om aan de nieuwe VGM- ontwikkelde aanpak worden toegepast. De toolbox biedt voorwaarden te voldoen; verdieping van de plannings- en uitvoeringsfase van het 3 geringe kansen of risico’s. Product Stewardship-managementsysteem (zie figuur 3). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie de geselecteerde klant-productcombinatie, maar Vlietweg 16 kunnen veelal ook toepast worden op andere Postbus 443 producten, klanten of marktsegmenten. 2260 AK Leidschendam Telefoon 070 337 87 87 Fax . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 070 320 39 03 www.vnci.nl . . . . . . . . . Mei 2003 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . groter concern zijn segmenten te onderscheiden. De segmentatie wordt vaak vastgesteld op basis van eindmarkten, geografische regio’s en/of TOOLBOX Voldoet niet aan verwachtingen/ beter dan concurrent Geringe kans of risico Voldoet aan verwachtingen/ minder goed dan concurrent C B Verlies marktaandeel mogelijk -> meer analyse Laag, geen toename Product Stewardship relevante segmenten is gebaseerd op de bedrijfseconomische aantrekkelijkheid Hoog, geen toename Laag, toename 2 3 4 5 Planning Uitvoering Controle Review Belang van VGM als inkoopcriterium Bolgrootte indicatie voor omzet Uitvoering Product Stewardship-projecten ONDERSTEUNING DOOR VNCI . . . . . . . . . . . . . . . . Voor de geselecteerde productgroepen wordt de geselecteerde businesssegmenten Binnen ieder segment kunnen verschillende keten in kaart gebracht en wordt een ketenana- De VNCI promoot en stimuleert de implementatie lyse uitgevoerd. Vervolgens identificeert een van Product Stewardship door middel van voor- klanten is eveneens gebaseerd op de bedrijfs- Productanalyse multidisciplinair team verbeteropties. lichting, publicaties, presentaties en workshops. economische aantrekkelijkheid van de klanten en Dit onderdeel gaat dieper in op de producten die Gedetailleerde informatie over de samenstelling Daarnaast komt de Product Stewardship-beleids- het relatieve belang dat de verschillende klanten worden geleverd aan de geselecteerde klanten. van een multidisciplinair team en de uitvoering medewerker van de VNCI graag bij u langs om hechten aan VGM-aspecten. Hierbij wordt aanbevolen om de acht tot tien van Product Stewardship-projecten vindt u in de voorlichting te geven over Product Stewardship. belangrijkste producten als uitgangspunt te handreiking ‘Een managementsysteem voor de nemen voor verdere analyse. Van deze producten invoering van Product Stewardship’. klanten worden onderscheiden. De selectie van Onderdeel 2 wordt een inschatting gemaakt van het VGM- Klant- en productanalyse risico vanuit ketenperspectief. Dit wordt bepaald In aanvulling op de brochure is de publicatie ‘Product Stewardship voor marketeers. Handreiking voor een marktgerichte aanpak’ beschikbaar (alleen door de huidige en toekomstige VGM-risico’s Onderdeel 3 voor VNCI-leden). Hierin staat uitgebreid beschre- Klantanalyse (of het verbeterpotentieel) in de verschillende Acties ven hoe de toolbox werkt. Algemene informatie Dit onderdeel gaat dieper in op het relatieve schakels van de productketen. over Product Stewardship is te vinden in de belang dat de afnemer, waarmee de onderneming De verbeteracties zijn gericht op het vergroten brochure ‘Product Stewardship. Een motor voor zaken doet, hecht aan de VGM-prestatie van zijn van de klantwaarde, moeten positief bijdragen innovatie’ en de bijbehorende handreiking aan het eigen bedrijfsresultaat en technisch en ‘Een managementsysteem voor de invoering van organisatorisch haalbaar zijn. Concreet kan hier- Product Stewardship’. leveranciers en de geleverde producten. Tevens van de organisatie en die van haar belangrijkste BOX 2 AANSLUITING concurrent(en) beoordeelt. Deze inschatting MANAGEMENTSYSTEEM BIJ HET P R O D U C T S T E WA R D S H I P - bij worden gedacht aan de introductie van opnieuw te gebruiken grondstoffen, water- en energiebesparing, het terugdringen van emissies, wordt gemaakt op basis van bestaande kennis van de klant. Idealiter zijn de gegevens hiervoor te Als onderdeel 1 (selectie instrumenten) en de eerste twee de substitutie van risicovolle ingrediënten en vinden in customer surveys. De resultaten worden stappen van onderdeel 2 (klant- en productanalyse) van de maatregelen op het gebied van verpakkingen en weergegeven in een risico-kansengrafiek (zie toolbox zijn doorlopen, is bekend voor welke segmenten logistiek. Tevens moet de uitvoering van de verbe- figuur 2). In deze grafiek zijn grofweg drie zones en klanten Product Stewardship relevant is, hoe de onder- teracties worden toegewezen aan de verschillende te onderscheiden: neming is gepositioneerd en welke producten met prioriteit managementdisciplines. De te nemen acties heb- dienen te worden onderzocht. ben in eerste instantie uitsluitend betrekking op 1 de kans op verdere versterking van de klant- voor marketeers voor geselecteerd(e) product(en) Figuur 2: Kans op vergroten/verliezen marktaandeel in wordt nagegaan hoe de klant de VGM-prestatie P RODUCT S TEWARDSHIP Figuur 3: Product Stewardship-managementsysteem Hoog, toename VGM-aspecten voor deze segmenten. Selectie van klanten 1 Commitment PRODUCT STEWARDSHIP VOOR MARKETEERS Voldoet niet aan verwachtingen/ minder goed dan concurrent product-marktcombinaties. De selectie van voor van deze segmenten en het relatieve belang van A . . . . . . . . . . . . . . . . In iedere onderneming of business unit van een D . . . . . . . . . . . . . . . . Selectie van segmenten Versterken klant relatie/vergroten marktaandeel mogelijk . . . . . . . . . . . . . . . . Selectie instrumenten Voldoet aan verwachtingen/ beter dan concurrent . . . . . . . . . . . . . . . . Onderdeel 1 VGM-prestatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vanaf dit punt sluit de systematiek aan bij de bestaande relatie en eventueel het vergroten van het methoden om Product Stewardship te implementeren. marktaandeel; Hiervoor kan de in 1999 door de VNCI ontwikkelde hand- 2 het risico om (op termijn) marktaandeel te reiking ‘Een managementsysteem voor de invoering van verliezen of geconfronteerd te worden met Product Stewardship’ of een door de onderneming zelf relatief hoge kosten om aan de nieuwe VGM- ontwikkelde aanpak worden toegepast. De toolbox biedt voorwaarden te voldoen; verdieping van de plannings- en uitvoeringsfase van het 3 geringe kansen of risico’s. Product Stewardship-managementsysteem (zie figuur 3). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie de geselecteerde klant-productcombinatie, maar Vlietweg 16 kunnen veelal ook toepast worden op andere Postbus 443 producten, klanten of marktsegmenten. 2260 AK Leidschendam Telefoon 070 337 87 87 Fax . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 070 320 39 03 www.vnci.nl . . . . . . . . . Mei 2003 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .