ACG InfoBLAD - Astronomie.be

ACG-INFOBLAD
Driemaandelijks tijdschrift, uitgegeven door de Astronomische Contact Groep vzw
Verantwoordelijke uitgever: Carl Vandaele, Elverdingsestraat 93, 8900 Ieper
afgiftekantoor Ieper 1
april 2007
Dit project wordt ondersteund binnen het Actieplan, een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap
Editoriaal
AstroLAB IRIS erkend als zesde Vlaamse Volkssterrenwacht !
Het jaar 2007 is voor AstroLAB IRIS een feestjaar! Het is namelijk zo dat het dit jaar precies 25 jaar
geleden is dat de Astronomische Contact Groep vzw, de wetenschappelijke organisatie achter het
AstroLAB IRIS, werd opgericht. Deze vereniging begon in 1982 zijn werking als een zeer bescheiden
kring van amateur-sterrenkundigen die met elkaar in contact wilden blijven en samen vulgariserende
en populariserende activiteiten rond sterrenkunde en ruimtevaart voor het grote publiek wilden
inrichten.
In die 25 jaar zijn quasi alle mogelijke activiteiten aan bod gekomen: cursussen, publieke
waarnemingsnachten, maans- en zonsverduisteringen & kometen, tentoonstellingen, uitbouw van een
documentatiecentrum, expeditiereizen naar zonsverduisteringen (Finland 1990, Mexico 1991, Bolivië
1994, Venezuela 1998, Frankrijk 1999, Zambia 2001, Groenland 2002, IJsland 2003), lezingen,
astrokampen (ofwel ter plaatse in AstroLAB IRIS, maar ook diverse keren op verplaatsing), de
expeditie naar aanleiding van de Venusovergang (2004), de bouw van 2 sterrenwachten in het
Provinciaal Domein “De Palingbeek”, uitbrengen van een educatieve CD-ROM en educatieve
publicaties, de uitbouw van een jeugdwerking, enzovoort, … eigenlijk allemaal teveel om hier op te
noemen. Kortom, ACG vzw, en haar AstroLAB IRIS, is altijd een bezige bij geweest.
Dit alles werd uiteindelijk op 2 maart jl. bekroond met de beslissing van de Vlaamse regering om het
AstroLAB IRIS als zesde Vlaamse Volkssterrenwacht te erkennen. Op 3 maart, de dag van de
Nationale Sterrenkijkdag, ondertekenden Vlaams Minister van Wetenschap en Innovatie Fientje
Moerman en de vertegenwoordigers van de zes Vlaamse volkssterrenwachten in de UGVolkssterrenwacht Armand Pien de nieuwe samenwerkingsovereenkomst voor de periode 2007-2011.
Langs deze weg bedanken wij nog iedereen voor hun niet aflatende inzet om van AstroLAB IRIS een
boeiende belevenis te maken, zowel de vrijwilligers, educatief personeel als zeker ook alle
overheidsinstanties zoals Stad Ieper, Provincie West-Vlaanderen, Toerisme Vlaanderen, de Vlaamse
Regering & Europa voor hun ondersteuning van de uitbouw en werking van het AstroLAB IRIS .
Kalender AstroLAB IRIS: overzicht
- zo. 22 april - 10h tot 17h: opendeur in het AstroLAB IRIS n.a.v. de Vlaanderendag
- do 27 april – 15h : groepsbezoek door Anuntiata Veurne
- za. 5 mei – 11h30: groepsbezoek door familie Standaert
- do. 10 mei – 13h30: groepsbezoek door VTI Roeselare
- vr. 18 mei – 20h: voordracht en voorstelling over waarnemen in de Observatoire de
Haute Provence door Patrick Hamptaux
- za. 19 mei: opendeur in het AstroLAB n.a.v. 100 km van Ieper
- di. 22 mei – 20h30: groepsbezoek door “De Springplank” Roksem
- 20h00: waarnemingsavond: Saturnusbedekking door de Maan
- vr. 17, – za. 18 en zo. 19 augustus: StarNights 2007
- za. 25 aug. – 19h: jaarlijkse BBQ
- vr. 07 sept. – 20h: voordracht “Leuke Astrofotografieprojecten”
- za 22 en zo 23 sept. : opendeurweekend
- za 22 sept. -19h: avondprogramma met wandeling rond de zonnewende
- vr 02 nov. – 20h: voordracht over radiobakens
Doorlopend
-
Iedere eerste vrijdagavond van de maand - 20h: ledenavond
Iedere tweede en vierde vrijdagavond van de maand – 20h: waarnemingsavond
Iedere vrijdagavond – 19h – 23h30: bibliotheek InfoLAB open
elke zondagnamiddag – 14h tot 17h30: zonnewaarnemingen + bibliotheek InfoLAB open
zaterdagnamiddag: activiteiten voor de jeugd
Ons lidgeld voor het jaar 2007
Lidmaatschap voor 2007: 30 EURO
° Voordelen: Infoblad +
* gratis gebruik bibliotheek + gratis waarnemen en voorstellingen op vrijdagavond
+
* alle activiteiten gratis of tegen aanzienlijke korting
speciaal tarief voor lidmaatschap jeugdwerking: 15 EURO (<18 jr.)
° Voordelen: Infoblad +
* gratis gebruik bibliotheek + gratis waarnemen en voorstellingen op vrijdagavond +
* alle activiteiten van de jeugdwerking op zaterdagnamiddag + andere gratis
of tegen aanzienlijke korting
HOE LID WORDEN ?
Hebt u zich nog geen lid gemaakt van de ACGvzw en AstroLAB IRIS ? Dan kunt U dit doen door
een eenvoudige overschrijving op ons rekening nummer 001-1550580 -14 op naam van de
Astronomische Contact Groep vzw, Verbrandemolenstraat 5, 8902 Zillebeke.
Het AstroLAB IRIS nodigt allen uit op de
speciale opendeurdag
n.a.v. de
- Vlaanderendag
zondag 22 april 2007
van 10h tot 17h
Op zondag 22 april zetten de verschillende Vlaamse Volkssterrenwachten en tientallen andere locaties
naar aanleiding van de vijfde Vlaanderendag hun deuren open voor het publiek., zo ook het AstroLAB
IRIS dat begin maart officieel erkend werd als zesde Vlaamse Volkssterrenwacht.
Een evenement als de Vlaanderendag laat zien hoe breed en divers de dienstverlening van de Vlaamse
overheid is en hoe dicht ze ook vaak in de buurt te vinden is.
Deze opendeurdag staat in het AstroLAB IRIS speciaal in het teken van de Zon, onze eigen ster. Het
AstroLAB IRIS is immers reeds jaren gespecialiseerd in het waarnemen en fotograferen van de Zon
en beschikt daarvoor ook over een speciaal uitgeruste observatoriumkoepel.
U kunt reeds vanaf 10 h in het AstroLAB IRIS terecht om er met de telescopen in de koepel naar de
verschillende verschijnselen op de Zon (zonnevlekken, uitbarstingen) te kijken. Er is een
doorlopende projectie met beelden over de Zon en in het optisch labo wordt gedemonstreerd hoe
telescoopspiegels getest en geslepen worden. Vanaf de observatoriumkoepel kunt u wandelen naar het
AstroLAB IRIS I, waar op het observatoriumplatform de grote spiegeltelescopen opgesteld staan. In
de projectiezaal worden permanent multimediavoorstellingen vertoond.
Op het programma:
In AstroLAB II
- waarnemingen
van
de
Zon
met
verschillende
telescopen,
protuberansenkijkers, H-alpha filter,…
- in het Infolab (bibliotheek) doorlopende voorstelling over de verschijnselen
op de Zon en over het AstroLAB IRIS
- bezoek aan het optilab met demonstraties
In AstroLAB IRIS I
- bezoek aan het waarnemingsplatform met afschuifbaar dak en grote
spiegelkijkers
- doorlopende voorstellingen in het auditorium het over het AstroLAB IRIS en
de hemelverschijnselen van het seizoen
Iedereen is van harte welkom!! De inkom is uiteraard gratis.
U wordt van harte uitgenodigd op:
“waarnemen
in
l’ observatoire de Haute Provence”
Een week lang werken in een professionele sterrenwacht !
- voordracht met beeldverslag
- vrijdag 18 mei 2007 om 20h
- in het auditorium van het AstroLAB IRIS I
- door Patrick Hamptaux,
Educatief medewerker in het AstroLAB IRIS
Om te kunnen gaan waarnemen in een groot observatorium is volstaat het niet om zomaar te vragen
om eens in de telescoop te gaan kijken. Om een paar uren met dergelijke professionele telescopen te
kunnen waarnemen moet men eerst bewijzen dat men al in zo’ n observatorium heeft mogen werken!
Ja, maar hoe kan men daar dan voor het eerst binnen raken ? Gewoon een cursus astrofyica of
sterrenkunde volgen en als student de kans hebben om een of ander eindwerk te mogen doen met die
instrumenten.
Dus het tweede punt is een rapport indienen dat het nut toont van het werk dat men daar wenst te
doen. Heel wat papierwerk dus om een kans te maken om de eigenlijke waarnemingen te doen. En dan
moet de telescoop nog beschikbaar zijn! Een andere voorwaarde is de telescoop zelf en de
mogelijkheden ervan goed te kennen. Voor de praktische uitvoering is er een technicus, die zich
bezighoudt met de voorbereiding en het begeleiden van de waarnemingssessies.
In het kader van de kursus astrofysica die de gastspreker verleden jaar volgde kon hij de ganse
procedure zelf meemaken om in juli een week in St Michel l'Observatoire te gaan waarnemen!
Het weer was niet schitterend maar goed genoeg om het grootste deel van het
waarnemingsprogramma uit te voeren. Sommige waarnemingsresultaten zijn de week nadien al
gebruikt in Engeland!
Het verloop van deze waarnemingsweek, al de voorbereidingen en de resultaten ervan worden verder
uit de doeken gedaan tijdens deze boeiende avond
Voor wie er eens zelf naartoe wil: Agnes Acker zoekt dringend een paar waarnemers die van 12 tot
14 juli naar St. Michel l’ Observatoire wensen te gaan voor zo’n waarnemingssessie met de 152 cm
telescoop. Het doel is spectra te nemen van tiental nevels.
waarnemingsavond:
bedekking van Saturnus
door de Maan
- dinsdag 22 mei 2007 om 20h
- AstroLAB IRIS I en II
Om 21h15 wordt de planeet Saturnus door de Maan bedekt. Het verschijnsel wordt live
geprojecteerd. Uiteraard kunt u ook genieten van prachtige telescoopbeelden van de Maan,
Saturnus en andere hemelobjecten. In het auditorium vindt een aansluitende
multimediavoorstelling over de planeten plaats.
De inkom voor al deze activiteiten bedraagt € 4,50 p/p of € 10,00 per gezin, maar is uiteraard
gratis voor leden van de Astronomische Contact Groep vzw.
Voor verdere info kunt u nog terecht op [email protected] of 057/200387.
Iedereen is van harte welkom !
Jeugdwerking AstroLAB IRIS
Op zaterdagnamiddag zijn jongeren tussen 8 en 18 jaar welkom in AstroLAB IRIS II voor tal
van activiteiten i.v.m. sterrenkunde en ruimtevaart. We doen tal van interessante
experimenten, lanceren waterraketjes, doen onder begeleiding zonnewaarnemingen, en nog zo
veel meer leuke dingen! Op het einde van het najaarsprogramma houden we ook nog een
heuse party. Alle kinderen en jongeren zijn welkom. Aanmelden kan op [email protected] . De
begeleider van dienst is Patrick Hamptaux.
Hieronder alvast een overzichtje van de eerstkomende data voor 2007.
Sterrenplukkers (8 tot 11 jaar)
- 14 en 28 april, 12 en 26 mei, 9 en 23 juni, 7 en 21 juli
Astra’s (12 tot 16 jaar)
- 7 en 21 april, 5 en 19 mei, 2 – 16 en 30 juni, 14 en 28 juli
Uitstap naar Parijs
In het jaar 2007 zouden we graag enkele uitstappen doen met de leden van de jeugdgroep. De ouders
en de andere leden van de vereniging zijn dan uiteraard ook welkom. Voor het ogenblik is er een
uitstap naar l’Observatoire de Paris en Meudon voorzien.
Het observatorium in Meudon ligt in een oud koninklijk domein. Medewerkers van Karl-Ludwig
Klein, die in het AstroLAB IRIS te gast was in december zullen de rondleiding in de sterrenwacht
verzorgen. Een bezoek is echt de moeite waard, evenals een bezoek aan de Observatoire de Paris die
midden in de stad ligt!
We vertrekken van Ieper of met de bus tot in Parijs (4 uren rijden) of met de wagens tot Rijsel en dan
nemen we de sneltrein tot Paris (slechts een uur rijden !!) We vertrekken om 7 uur 's morgens.
Rond 22 h zijn we terug in Ieper.
Bent u geïnteresseerd om mee te gaan ? Bezorg ons dan zo vlug mogelijk onderstaand
vragenlijstje.
Naam: ..................
Aantal kinderen onder 12 jaar :
Aantal kinderen onder 14 jaar :
Aantal volwassenen :
Welke week verkiest u ?
- 14 augustus
- 21 augustus
- 28 augustus
Enkele leden van de jeugdgroep stellen zich voor
De Sterrenplukkers
Hallo, ik ben lid van de jeugdgroep AstroLAB IRIS. AstroLAB is waar men naar de zon, de sterren,
de planeten en de melkwegen kijkt en waar men zich bezighoudt met de ruimte, enz.
Er zijn twee groepen: wij (de kleinsten) zijn de Sterrenplukkers, van 7 tot 12 jaar, groep 2 (de
grootste) zijn de Astras, van 12 tot 16 jaar. De Sterrenplukkers houden zich bezig met
zonnewaarnemingen, en de kennismaking met telescopen, lenzen en filters. Niet alle telescopen zijn
gelijk ! Je hebt grote en kleine telescopen en je hebt soorten filters als men naar de zon kijkt: voor als
het redelijk weer is en voor als de zon heel hard schijnt.
Er is Astrolab I en Astrolab II. Astrolab II is waar de kleinere telescoop staat en waar we
zonnewaarnemingen doen. In Astrolab I staat ook een telescoop, maar een grotere: daarmee kijken we
naar de sterren. Astrolab I wordt ook wel de filmzaal genoemd.
Bij de Astras mag je telescopen bouwen. Bij de Sterrenplukkers hebben we een sterrenkaart
gemaakt.We kijken ook naar de sterren in het planetarium. Ook telescopen bouwen is geen makkie!!!
Alles moet piekfijn in orde zijn als men gewerkt heeft.
Iedere groep heeft één groepsleider die alles in het oog houdt. Maar onze grote leider is Patrick, bij
ons ook wel Pat genoemd.
Matthijs Vandenbroucke
Een eerste statief
Onze jeugdgroep (de astra’s) heeft een grote vooruitgang gemaakt: ons eerste statief is klaar.Een foto
vind je hieronder. Enkele leden hebben hem wellicht al gezien. Hieronder zie je de hoek van
55.5graden, niet helemaal precies maar toch.
Het zijn allemaal gevonden materialen: de voet komt van een lid die hem blijkbaar niet meer nodig
had,
de vork komt van mijn vader en de rest komt van uit het atelier.
Ik ben erg trots op mijn statief. Nu die voor het eerst klaar is kan ik hem meenemen naar huis en dat
heb ik dan zeker gedaan!!! Na thuis enkele testjes te hebben gedaan ben ik ervan overtuigd dat ik er
ooit een zal bouwen dat beter is dan alle andere !!
Na die tests ben ik tot de conclusie gekomen dat er enkele fouten zijn zoals:
- de voet heeft een te kleine oppervlakte waardoor hij omvalt bij een te zwaar gewicht
- de tegengewichten zijn nogal onhandig
- ik heb geen vervangstukken voor mijn tegengewicht, dat wil zeggen dat mijn statief nog niet in staat
is om te gebruiken met een zonnefilter
Er zijn natuurlijk ook goede punten :
- mijn statief heeft een rechte klimming en een declinatie
- het is makkelijker richten dan met mijn gewoon statief
- het is van betere kwaliteit (omdat ik hem zelf heb gemaakt )
Kevin Gerard
AstroLAB IRIS: openingsuren &
waarnemingen
Ons documentatiecentrum: InfoLAB
iedere vrijdagavond van 19h tot 23h30
iedere zondagnamiddag van 14h tot 17h30
In AstroLAB IRIS II bevindt er zich een uitgebreid wetenschappelijk documentatiecentrum,
het InfoLAB. Iedereen kan er ter plaatse tientallen tijdschriften raadplegen of neuzen in enkele
van de duizenden boeken die er beschikbaar worden gesteld. Leden kunnen zelfs gratis
werken uitlenen.
Kom gerust even langs. Vindt U iets niet, aarzel dan zeker niet raad te vragen aan de
verantwoordelijke die ter plaatse aanwezig is. Eventueel kunt U ter plaatse ook opzoekingen
doen via het Internet. Er zijn diverse PC’s beschikbaar die op het Internet zijn aangesloten.
Onze ledenavonden
iedere eerste vrijdagavond van de maand vanaf 20h
in onze sterrenwacht AstroLAB IRIS II
Iedere eerste vrijdagavond van de maand komen we met de leden samen. Sommige van die
ledenavonden starten met een voordracht (zie programmaoverzicht) en allen eindigen ze met
een stevige astronomische babbel en plezier maken in de bar van AstroLAB IRIS II. 
Onze sterrenkijkavonden
iedere tweede en vierde vrijdagavond van de maand vanaf 20h
in onze sterrenwachten AstroLAB IRIS I en II
Wat staat er o.a. op het waarnemingsprogramma ?
- de deep-sky van de voorjaarshemel, met tal van bekende en minder bekende bolvormige
sterrenhopen, en melkwegstelsels
- de Maan, de planeten Venus, blikvanger van het ogenblik Saturnus en naarmate de weken
vorderen ook de planeet Jupiter
Welke voorstellingen kunt u verwachten ?
- De hemelverschijnselen van het seizoen
- Even voorstellen: AstroLAB IRIS
- Op verkenning in het heelal met AstroLAB IRIS
- Een selectie uit recente astro- en zonne-opnamen,
maansverduistering
o.a.
over
de
voorbije
Onze wekelijkse zonnekijknamiddagen
-iedere zondagnamiddag bij mooi weer van 14h tot 17h30 in de koepel
van het AstroLAB IRIS II
-
demonstraties met de H-alpha filter, protuberansenkijker,
Herschel-zonneprisma, webcam, ...
- waarnemen van zonnevlekken, protuberansen,
structuren op het zonneoppervlak
Ontdek de sterrenkunde op uw
eigen ritme
Wenst u wat meer over sterrenkunde bij te leren, dan kunt u altijd bij ons terecht.Er is geen
basiskennis vereist, enkel interesse in al wat met het heelal te maken heeft en nu en dan wat
vrije tijd te hebben.
Bij mooi weer leert u zelf waarnemingen te doen met de verschillende telescopen, Maan en
planeten te fotograferen en op ontdekkingstocht te gaan in de ruimte.
Bij bewolkt weer gaan we aan de hand van workshops en kleine voordrachten dieper in op de
sterrenkunde, het verwerken van opnamen en de vragen die u dan ongetwijfeld zult hebben.
De eerstvolgende weken komen vooral optica, straling en fotografie aan bod.
Die initiatiesamenkomsten zijn normaal gepland op de rustige momenten op donderdag-,
vrijdag- en zaterdagavond als er geen bezoekers worden verwacht. Voor meer info kunt u
terecht bij Patrick Hamptaux op gsm
0495/17.20.13 van donderdagavond tot
zondagmiddag.
De Vlaamse volkssterrenwachten:
Overzicht info en activiteiten voor april – juni 2007
Volkssterrenwacht Armand Pien
Rozier 44
9000 Gent – tel. 09/2643674 – fax 09/2644168
[email protected]
www.rug-a-pien.be
-
elke woensdagavond – 20h: kijkavond
elke woensdagavond- 20h en 21h10: 3D-voorstelling “1000 Meteoren en Kometen”
elke eerste woensdagavond van de maand om 20h en tijdens de paasvakantie op
woensdagnamiddag om 15h: 3D-voorstelling “Galileï’s Bril”
- 21 april – 14h30: voordracht “Apollo Faits Divers”
- 22 april: opendeurdag n.a.v. Vlaanderendag en Erfgoeddag
- 12 mei – 14h30: voordracht “Astronomie in tijd-en kalenderrekening”
- 9 juni – 14h30: voordracht “Ruimtevaartmissies”
- 20 juni-18h: thema-kijkavond: “De Zon”
Volkssterrenwacht Mira
Abdijstraat 22
1850 Grimbergen – tel. 02/2691280 – fax 02/2691075
[email protected]
www.mira.be
-
elke woensdag- en zondagnamiddag van 14h tot 18h is het “Museumgedeelte” van Mira geopend
voor individuele bezoekers
elke laatste vrijdagavond van de maand vanaf 19h30: Astroclub met Frank Deboosere en
waarnemingsavond
- 27 april – 19h30: Astroclub met Frank Deboosere: de Zon, onze moederster
- 22 april: opendeurdag n.a.v. Vlaanderendag
- 4 mei – 19h30: “Sterrenkunde in ’t Brussels” met Jef Van den Bossche
- 25 mei – 19h30: Astroclub met Frank Deboosere: De planeten dicht bij de Zon
- 29 juni – 19h30: Astroclub met Frank Deboosere: De planeten ver van de Zon
Volkssterrenwacht Beisbroek
Zeeweg 96
8200 Brugge – tel. 050/390566 – fax 050/393244
[email protected]
www.beisbroek.be
-
planetariumvoorstellingen woensdag om 15h en 16h30, vrijdag om 20h30 en zondag om 15h en
16h30
maandag, dinsdag en donderdag om 15h: bijkomende voorstellingen tijdens de schoolvakanties
- 22 april: opendeurdag n.a.v. Vlaanderendag
Volkssterrenwacht Urania
Mattheesensstraat 60
2540 Hove – tel. 03/4552493 – fax 03/454 22 -97
[email protected]
www.urania.be
-
open elke woensdagnamiddag vanaf 14h
open elke vrijdagavond vanaf 20h met sterrenkijken bij mooi weer
tijdens de openingsuren zijn ook de bibliotheek, astroshop en astrobar open
-
22 april: opendeurdag n.a.v. Vlaanderendag
-
8 mei: Uitreiking getuigschriften
-
12 – 28 mei: jubileumreis naar Hawaï
9 – 16 juni: astroreis naar la Palma
Europlanetarium
Planetariumweg 19
3600 Genk – tel. 089/307990 – fax 089/307991
[email protected]
www.europlanetarium.be
-
gezinsvoorstellingen op woensdag (16h), vrijdag (20h), zondag (16h)
gezinsvoorstelling “Missie Saturnus” zondag om 17h en woensdag om 13h30 (Duitst.)
jeugdvoorstellingen (De Spike-Codex) op woensdag (15h) en zondag (15h)
extra voorstellingen tijdens de Belgische schoolvakanties
filmvoorstellingen : “Dawn of the spaceage” woensdag (16h15), vrijdag (21h15) en zondag
(15h15 en, 17h15)
filmvoorstellingen : “Origins of life” woensdag (15h15), vrijdag (20h15) en zondag (16h15)
bibliotheek open op maandag (9h-17h), vrijdag (19h-21h) en zondag (14h-18h)
- 22 april: opendeurdag n.a.v. Vlaanderendag
- 22 mei : waarnemingsavond vanaf 20 u i.v.m.saturnusbedekking met lezing
- 1 juni: uitstap naar Franeker, met een bezoek aan het oudste planetarium van de wereld
22 juni : vanaf 16 u waarneming van de venusbedekking
Project-en Volkssterrenwacht AstroLAB IRIS
Verbrandemolenstraat 5
8902 Zillebeke – Ieper – tel. 057/200387
[email protected]
www.astrolab.be
-
Iedere eerste vrijdagavond van de maand - 20h30: ledenavond
Iedere tweede en vierde vrijdagavond van de maand – 20h: waarnemingsavond
Iedere vrijdagavond – 18h30 – 23h: bibliotheek InfoLAB open
elke zondagnamiddag – 14h tot 17h30: zonnewaarnemingen + bibliotheek InfoLAB open
zaterdagnamiddag: activiteiten voor de jeugd
- 22 april: opendeurdag n.a.v. Vlaanderendag
- 18 mei – 20h: voordracht en voorstelling over waarnemen in de Observatoire de
Provence door Patrick Hamptaux
- 19 mei: opendeur in het AstroLAB n.a.v. 100 km van Ieper
- 22 mei - 20h00: waarnemingsavond: Saturnusbedekking door de Maan
Haute