Urticaria / Angio-oedeem

Interne Geneeskunde | Allergologie
Urticaria / Angio-oedeem
Interne Geneeskunde | Allergologie
U heeft een huidafwijking die urticaria (galbulten, netelroos) wordt
genoemd. Deze aandoening gaat ook vaak gepaard met zwellingen
van de huid. Het medische woord voor deze zwellingen is angiooedeem.
Wat zijn urticaria?
Bij deze veelvoorkomende huidafwijking ontstaan er bulten op de
huid die lijken op de jeukbulten die door brandnetels worden
veroorzaakt. De bladeren van de brandnetel bevatten histamine,
dat is de stof die de jeukbulten veroorzaakt. Het Latijnse woord
voor brandnetel is 'urtica', daarom heet de huidaandoening
urticaria.
De bleke bulten of vlekken hebben vaak een rode rand en kunnen
hevig jeuken. Ze kunnen wisselen in grootte. Ze ontstaan doordat
de kleine haarvaatjes in de huid plaatselijk open zijn gaan staan. Dit
komt doordat bepaalde cellen in de huid (mestcellen), die vol
zitten met histamine, zich ontledigen.
De bulten verdwijnen meestal binnen enkele uren, en
vrijwel altijd binnen 24 uur, maar komen soms op een andere
plaats op het lichaam weer op.
Men spreekt van acute urticaria als de klachten van
netelroos minder dan 6 weken aanwezig zijn of wanneer deze
alleen maar af en toe ontstaan op wisselende momenten met vaak
weken of maanden tussenruimte. Men spreekt van chronische
urticaria als de netelroos regelmatig aanwezig is gedurende een
periode van 6 weken of langer.
1
Urticaria / Angio-oedeem
Wat is angio-oedeem?
Angio-oedeem betekent zwelling rond de bloedvaten. Het is
meestal een variant op bovengenoemde klachten waarbij de dieper
in de huid gelegen vaatjes open gaan staan, zodat een huidgebied,
bijvoorbeeld de hele voet of lip of de oogleden gezwollen zijn door
het vocht. Angio-oedeem gaat vaak samen met urticaria, maar kan
ook alleen voorkomen. Er bestaan erfelijke vormen van angiooedeem die in bepaalde families voorkomen. We noemen dit
hereditair angio-oedeem. Deze aandoening is zeer zeldzaam en de
behandeling is heel anders dan urticaria/angio-oedeem.
Zowel urticaria als angio-oedeem kan zeer onaangenaam en
ontsierend zijn. Vooral acute urticaria/angio-oedeem kan ook
zwelling veroorzaken in het mond/keel gebied en dat kan gevaarlijk
zijn. Bij de chronische vormen van urticaria zien we zelden
zwellingen in het mond/keelgebied. Ook kan urticaria/angiooedeem samengaan met verschijnselen elders in het lichaam (we
zien dit vooral bij acute urticaria); dit kan duiden op een algehele
allergische reactie (anafylaxie).
Wat is de oorzaak?
Acute urticaria/angio-oedeem heeft veel oorzaken. Het kan door
een allergie ontstaan, als bijwerking van een medicijn, door een
infectie etc, maar regelmatig is de oorzaak ook niet duidelijk. Bij
chronische urticaria is zelfs vaak helemaal geen oorzaak te vinden.
In zeldzame gevallen kunnen een van de onderstaande ziekten een
rol spelen: infecties, zoals van virussen, of parasieten, schildklier­
aandoeningen, kwaadaardige ziektes of mastoyctose (een ziekte
die veroorzaakt wordt door een te veel aan mestcellen).
2
Interne Geneeskunde | Allergologie
Verder zijn er allerlei stoffen die urticaria/angio-oedeem kunnen
veroorzaken zoals geneesmiddelen en voedingsmiddelen. Enkele
voorbeelden van geneesmiddelen die deze klachten kunnen
veroorzaken zijn pijnstillers (zoals aspirine, ascal of acetylsalicyl­
zuur, diclofenac, ibuprofen), antibiotica (zoals penicilline) en
sommige bloeddrukverlagende medicijnen. Voedingsmiddelen
zoals bij overgevoeligheid voor noten, vis, etc kunnen ook deze
klachten geven. Men denkt vaak dat toevoegingen aan het voedsel,
zoals kleurstoffen en conserveringsmiddelen, ook deze klachten
kunnen geven maar daar is geen wetenschappelijk bewijs voor. Bij
de meeste patiënten is er geen uitwendige oorzaak voor het
ontstaan van de klachten te vinden.
Verergerende factoren bij urticaria/angio-oedeem
Of er nu wel of niet een oorzaak is gevonden voor uw urticaria/
angio-oedeem, de klachten kunnen ook spontaan uitbreken, of
verergeren door het gebruik van alcohol en pijnstillers, vooral
aspirine. (Pijnstillers kunnen dus zowel de oorzaak van de klachten
zijn als een verergerende factor. In het eerste geval zullen de
klachten volledig verdwijnen bij het stoppen van de pijnstillers, in
het tweede geval zullen de klachten alleen maar voor een deel
minder worden). Ook spanningen, stress, drukte etc. kunnen een
aanval verergeren of uitlokken.
Verder hebben uitwendige prikkels invloed op de
klachten zoals warmte, kou (koude urticaria), of de overgang in
temperatuur of blootstelling aan zonlicht. Ook druk kan een
dergelijke prikkel zijn. Soms is wrijven of krabben al voldoende om
galbulten te veroorzaken. Ook de druk van een riem of bh kan
klachten uitlokken. Een zeldzame vorm is de vertraagde druk
urticaria, waarbij pas uren na flinke druk (bijvoorbeeld het dragen
van een koffer) de handen helemaal rood, en dik worden.
3
Urticaria / Angio-oedeem
Welk onderzoek?
Uw arts zal proberen uit te zoeken waardoor bij u de galbulten
worden veroorzaakt. Dit gebeurt vooral door middel van bloed- en
urineonderzoek. Daarnaast kunnen er soms huidtesten worden
aangevraagd en provocatietesten (om te kijken of een bepaald
genees- of voedingsmiddel de klachten veroorzaakt).
Welke behandelmogelijkheden zijn er?
Vermijden van de oorzaak
Als er een duidelijke oorzaak gevonden wordt voor uw klachten
zoals een bepaald medicijn dan dient u dit uiteraard niet meer te
gebruiken. Uw behandelend arts zal u dit uitleggen en u zult een
folder meekrijgen waarin staat vermeld welke geneesmiddelen u
niet meer mag gebruiken en welke alternatieven er zijn. U moet dit
boekje dan ook aan andere dokters en aan de apotheek laten zien.
Vermijden van prikkels
Als bij u wordt vastgesteld dat bepaalde prikkels de klachten
verergeren dan kunt u proberen deze zoveel mogelijk te vermijden.
In het geval van alcohol geen alcohol meer drinken, in het geval van
warmte minder warm te douchen en in de winter de thermostaat
minder hoog te zetten, en in het geval van druk het vermijden van
te knellende kleding.
Koude urticaria
In het geval van koude urticaria kunnen mensen al last hebben van
een windvlaag. Het is verstandig uzelf goed aan te kleden, vooral in
de wintermaanden zoveel mogelijk lichaamsdelen bedekken (draag
handschoenen, gebruik muts en shawl etc). Het is niet verstandig
te zwemmen in koud water. Het lichaam komt dan over een groot
4
Interne Geneeskunde | Allergologie
oppervlak in aanraking met het koude water waardoor zoveel
histamine kan vrijkomen dat iemand in shock raakt en verdrinkt.
Hoe lang blijf ik last houden van deze klachten?
Zo plotseling als de klachten vaak begonnen zijn, zo plotseling
kunnen de klachten ook weer afzakken. Het is echter onduidelijk
wanneer dat gebeurt. Bij sommigen is dat al na een paar weken, bij
anderen na een paar maanden, maar bij velen ook pas na enkele
jaren. Bij vrijwel iedereen zijn de klachten na tien jaar wel
verdwenen. U blijft er dus meestal niet levenslang last van houden.
Voorkomen van klachten
Bij 50 tot 70% van de patiënten met acute urticaria en bij zelfs nog
een hoger percentage van de patiënten met chronische urticaria
kan geen enkele onderliggende oorzaak worden gevonden. De
klachten kunnen echter wel goed behandeld worden met jeuk en
zwelling dempende middelen (antihistaminica). Uw arts schrijft u
deze voor. Bij chronische urticaria is vaak zelfs een combinatie van
meerdere jeukdempende middelen nodig. Het is verstandig deze
middelen gedurende een aantal maanden continu te gebruiken,
ook als u geen klachten meer heeft. De medicijnen onderdrukken
namelijk niet alleen de reactie, maar kunnen deze ook voor een
groot deel voorkomen. Afhankelijk van het effect zal uw arts u
adviseren de middelen geleidelijk af te bouwen of voor een langere
periode te blijven gebruiken.
Welke mediciijnen?
Bij urticaria/angio-oedeem worden vaak verschillende medicijnen
gebruikt. We zullen deze per soort bespreken.
5
Urticaria / Angio-oedeem
H1-antihistaminica
Dit zijn de meest bekende ‘anti-allergie’ tabletten. Ze worden ook
gebruikt bij mensen met bijvoorbeeld hooikoorts. Ze blokkeren de
werking van histamine die vrijkomt uit de mestcel. Er zijn vele
soorten H1-antihistaminica zoals (levo)cetirizine, (des)loratidine,
fexofenadine, mizolastine, kestine, ketotifen, etc. Ze hebben niet
of nauwelijks bijwerkingen. Wel is het vaak nodig ze in hogere
doseringen voor te schrijven dan bij hooikoorts patiënten.
Daardoor kunnen er moeheidklachten ontstaan. Vaak is dit van
korte duur, maar bij aanhoudende klachten moet u contact
opnemen met uw arts.
H2-antihistaminica
Deze tabletten worden van oorsprong vooral voorgeschreven aan
mensen met maagklachten. Bij urticaria worden ze echter gebruikt
als aanvulling op de H1-antihistaminica omdat ze bij gelijktijdig
gebruik de klachten beter onderdrukken. Voorbeelden zijn
ranitidine en famotidine.
Leukotriënen antagonisten
Bij de ontlediging van mestcellen komt niet alleen histamine vrij,
maar ook stofjes die leukotriënen worden genoemd en dezelfde
klachten kunnen veroorzaken als histamine. Montelukast is een
stofje dat de werking van deze leukotriënen tegengaat. Bij urticaria
wordt het vaak voorgeschreven in combinatie met H1 en H2
antihistaminica.
Prednison
Indien bovengenoemde middelen niet voldoende verlichting van
de klachten geven kan Prednison worden voorgeschreven. Bij
voorkeur wordt dit zo kort mogelijk gedaan. Het is maar zelden
nodig om een langduriger afbouwkuur met prednison voor te
schrijven.
6
Interne Geneeskunde | Allergologie
Overige middelen
Als alle bovenstaande middelen niet helpen, of als de klachten
alleen maar onderdrukt kunnen worden met langdurig Prednison
wordt gebruikt gemaakt van afweer onderdrukkende middelen,
zoals bijvoorbeeld cyclosporine. In dat geval dient de bloeddruk en
de nierfunctie goed in de gaten gehouden te worden. Uw
behandelend arts maakt hierover afspraken met uw huisarts.
Wat kunt u zelf doen?
Omdat er vele oorzaken mogelijk zijn, is uw hulp bij de speurtocht
naar een oorzaak noodzakelijk. Daarom vragen wij u om goed op te
letten wanneer u galbulten krijgt, en of er enig verband te leggen is
met de omgeving waar u die dag geweest bent, de dingen die u
gedaan heeft, de dingen die u gegeten heeft, en eventuele
geneesmiddelen of huismiddeltjes die u heeft ingenomen. Schrijft
u uw bevindingen op in een dagboek zodat u de allergoloog goed
kunt informeren over uw klachten en wanneer deze optreden.
7
Urticaria / Angio-oedeem
Aantekeningen
8
Patiënteninformatie vlk 125/1101