Corticosteroïden

Corticosteroïden
Voorgeschreven corticosteroïden (ook wel cortisonezalven of –crèmes genoemd) behoren tot
de meest voorkomende medicatie bij de behandeling van psoriasis. Plaatselijke, uitwendige
steroïde geneesmiddelen zijn erg doeltreffend om beperkte tot matige psoriasishuid
‘ontstekingen’ onder controle te houden. Ze zijn eenvoudig te gebruiken en ze bieden een
relatief snel resultaat. Toch is het zeer belangrijk dat patiënten die plaatselijke steroïden op de
juiste manier gebruiken om onnodige neveneffecten te vermijden. Plaatselijke steroïden
worden niet als doeltreffend beschouwd als ze als enige behandeling voor ernstige psoriasis
worden gebruikt. Ze kunnen echter andere behandelingen bij ernstige psoriasis toegepast,
aanvullen.
Steroïde geneesmiddelen doen huidcellen aan een tragere snelheid groeien en ze verminderen
de graad van ontsteking (roodheid) van de psoriasis. Vaak wordt naar de steroïden verwezen
als anti-inflammatoire middelen daar ze het opzwellen en de roodheid van de
huidontstekingen verminderen. Er zijn op de markt merken van steroïden (zie DI nr. 60 p.1824 ) te verkrijgen. Ze lijken misschien allemaal op elkaar maar er bestaat een groot verschil in
hun potentie (kracht van het geneesmiddel) en in de manier waarop ze gebruikt worden.
Sommige worden alleen voor korte periodes gebruikt of alleen toegepast op bepaalde
huidzones.
De potentie van plaatselijke corticosteroïden
Plaatselijke steroïde geneesmiddelen komen voor in verscheidene graden van potentie, gaande
van zeer krachtig (superpotent) tot zeer zwak (minst potent). Over het algemeen zijn de
krachtige preparaten efficiënter bij het doen verdwijnen van de psoriasisontstekingen maar het
risico voor neveneffecten is ook veel groter. De basissamenstelling van het geneesmiddel kan
ook haar invloed hebben op de hoeveelheid dat in het weefsel doordringt. Corticosteroïden
komen dan ook voor in verschillende basissamenstellingen zoals crèmes, zalven, gels, sprays,
oplossingen, lotions of kleefpleisters.
Ter herinnering dit kort overzicht van plaatselijke corticosteroïden volgens hun potentie :
Klasse I (zeer potente preparaten) :
Dermovate, Diprolene, Diprosone, Nerisona forte en Synalar forte
Klasse II (krachtige preparaten) : Advantan, Amicla, Betnelan V, Elocom, Lidex, Locoïd,
Modraderm, Nerisona, Preferid, Sicorten, Synalar, Topicorte
Klasse III (matig krachtige preparaten) : Alphaderm, Decoderm, Delphi, Eumovate, Sterax,
Locacortene, Synalar gamma, Ultralan, Varlane,
Klasse IV (weinig potente preparaten) : Cortril, Cremicort-H, Pannocort, Sential
Hydrocortisone
Het aanbrengen van steroïden bij huidontstekingen
Een kleine hoeveelheid van het plaatselijke steroïde geneesmiddel wordt direct op de ontstoken huid
gewreven, waar het een dun laagje vormt. Gebruik het middel spaarzaam. Teveel is verkwisting.
Indien mogelijk wordt het middel enkel aangebracht op het ontstoken huidsgedeelte en niet op
aangetaste huid. Gebruik het middel voor de huidzones waarvoor het was voorgeschreven. Tweemaal
per dag aanbrengen is voldoende voor het gewenste resultaat.
Occlusie (Afsluiting)
Sommigen brengen het steroïde middel aan op de aangetaste huid en bedekken die met een luchtdichte
plastic dichting, afsluitende waterdichte verbanden, of met een nylon kap. Dit noemt men occlusie.
Occlusie kan het effect van het middel en de hoeveelheid ervan die door de huid wordt geabsorbeerd,
doen toenemen. Bovenop het steroïde kan een verzachtend middel worden aangebracht om de
ontstekingen te bevochtigen en de doeltreffendheid van de occlusie te versterken. Alhoewel occlusie
een oude en vaak betrouwbare manier van behandelen is, zijn sommige steroïden te krachtig om
bedekt te worden. Net zoals occlusie het effect van een steroïde middel kan versterken, kan het ook de
neveneffecten doen toenemen. Het is zeer waarschijnlijk dat de mogelijkheid van huidatrofie en
gevoeligheid en de mogelijkheid van systemische absorptie toeneemt. Uw arts kan beslissen of een
steroïde middel voor occlusie in aanmerking komt en zal u ook helpen een behandelingsschema samen
te stellen die de behandeling doeltreffend maakt.
Pulsdosering
Pulsdosering verwijst naar een schema om de steroïde medicatie aan te brengen op een manier
dat de verbetering maximaal wordt terwijl het risico op neveneffecten tot een minimum wordt
beperkt. Volgens een typisch regime kan de patiënt de ontstoken huid dagelijks reinigen met
een potent steroïde middel. Zodra de psoriasis verdwenen is, wordt de toepassing van het
steroïde middel tot enkele malen per week teruggebracht. Het middel kan dan bijvoorbeeld
slechts drie tot vier maal per week-end, met tussentijden van twaalf uur worden aangebracht :
bv. zaterdagmorgen, zaterdagavond, zondagmorgen en zondagavond.
Plaatselijke steroïden bij de behandeling van de hoofdhuid.
Plaatselijke steroïde middelen worden vaak gebruikt om de hoofdhuid te behandelen. In normale
omstandigheden kunnen potente steroïden veilig worden gebruikt om psoriasis aan de hoofdhuid te
behandelen, alhoewel ze beter niet voor al te lange periodes worden ingezet. Zwakke tot matige
plaatselijke steroïden mogen onder occlusie worden gebruikt. De superpotente steroïden worden beter
alleen onder occlusie gebruikt wanneer uw arts de behandeling begeleidt. Er bestaan verscheidene
plaatselijke steroïde middelen die speciaal voor gebruik op de hoofdhuid zijn ontwikkeld.
Neveneffecten bij plaatselijke steroïde middelen.
Plaatselijke steroïde middelen kunnen psoriasisontstekingen van de huid doen verdwijnen, maar ze
brengen niet noodzakelijk lange periodes van herstel teweeg. Een vroegtijdige terugkeer van de
psoriasis kan ertoe leiden dat patiënten steroïden voor lange periodes gaan gebruiken, of dat ze een
steroïde middel gebruiken dat voor een bepaald huidtype te potent is. (De huid in het gezicht is zeer
verschillend van en veel gevoeliger voor steroïden dan de huid van de voetzool). Dit kan leiden tot het
verschijnen van neveneffecten die vaak met het gebruik van plaatselijke steroïden worden
geassocieerd.
Zwakke, minder krachtige steroïden worden meestal gebruikt voor de behandeling van dunne,
gevoelige huid, zoals het gezicht, de liezen en de borsten. Deze huidzones zijn het gevoeligst voor
neveneffecten bij steroïden en daarom moeten zelfs zwakkere steroïden voorzichtig worden toegepast.
(De behandeling van huidontstekingen in het gezicht, huidplooien of geslachtsorganen worden best
alleen toegepast onder toezicht en begeleiding van een arts). Krachtigere steroïden kunnen beter
worden toegepast op dikkere huid, zoals de knieën en de ellebogen. Superpotente plaatselijke steroïden
zijn zeer doeltreffend bij het verwijderen van ontstekingen, maar ze moeten hoe dan ook voorzichtig
worden toegediend. Ze kunnen de huid erge schade berokkenen indien ze te vaak worden toegediend,
te lang, of onder occlusie. Enkele van de neveneffecten bij plaatselijke steroïden kunnen verdwijnen
na het stopzetten van de medicatie. In andere gevallen kan de schade definitief zijn. Soms is het
moeilijk de subtiele, ongewenste veranderingen in de huid te herkennen en daarom moet nu en dan de
mening van een arts worden ingewonnen.
 Beschadiging van de huid : een verdunning van de huid, tekenen van uitrekking, steroïde roodheid,
uitgezette oppervlaktebloedvaten zijn mogelijke neveneffecten van een onjuist gebruik van plaatselijke
steroïden.
 Herval, plotselinge opstoten : psoriasis kan erger worden indien plaatselijke steroïden plots worden
stopgezet. Dit wordt psoriasis ‘herval’ of ‘opstoot’ genoemd. Sommige artsen proberen een opstoot
van herval tegen te houden door de toepassing van de steroïden geleidelijk te verminderen of terug te
schroeven nadat de psoriasis begint te verdwijnen. Anderen verminderen liever geleidelijk de potentie
van het steroïde middel om herval te vermijden.
 Gezichtspsoriasis : het gebruik van steroïden op het gezicht kan roodheid veroorzaken, acné, of
zichtbaar gezwollen bloedvaten. Plaatselijke steroïden worden best niet gebruikt rond de ogen of op
het gezicht, tenzij een arts dit specifiek voorschrijft. Het is bijvoorbeeld te mijden steroïden in de ogen
te hebben wanneer men de hoofdhuid ermee behandelt.
 Interne absorptie : steroïden kunnen door de huid worden geabsorbeerd en het interne systeem
beïnvloeden. Dit gebeurt bij zwaar misbruik van een plaatselijk steroïde middel, bijvoorbeeld bij
toedienen over grote huidoppervlaktes, na te langdurig gebruik of bij occlusie van potente middelen.
Een unieke steroïde – salicylzuur combinatie in de USA.
Een nieuw geneesmiddel combineert Elocom (mometasoonfuroaat, een krachtig voorgeschreven
plaatselijk steroïde middel) met 5 % salicylzuur. Salicylzuur is een zeer bruikbaar keratolyticum
(schubbenverwijderaar) bij de behandeling van psoriasis. Het idee om een plaatselijk steroïde middel
te combineren met salicylzuur is voortgesproten uit de publicaties over hoe salicylzuur, in
concentraties van maar 2 %, de penetratie van verscheidene plaatselijke steroïden bevordert.
De resultaten van een klinische proefperiode.
Een klinische doeltreffendheidsstudie van Elocom vergeleken met ‘Elocom – zalf mét 5 %
salicylzuur’ werd uitgevoerd bij 383 patiënten (190 werden behandeld met de combinatie en
193 alleen met de Elocom – zalf). Beide middelen werden gedurende 21 dagen twee maal per
dag toegediend. In deze studie vertoonde de groep die de combinatie werd toegediend betere
resultaten dan de controlegroep die alleen Elocom – zalf gebruikte. Wat de algemene
tolerantie betreft werden beide behandelingsmanieren goed getolereerd, waarbij in elke groep
telkens slechts één patiënt beperkte huidatrofie ging vertonen; 9 % van de combinatiegroep en
8 % van de Elocomgroep ondervonden tevens locale irritatie.
Aan het eind van de studie vertoonde de groep die de combinatie van Elocom met salicylzuur
gebruikte 68,9 % verbetering in hun totale psoriasistoestand, terwijl de groep die alleen
Elocom – zalf gebruikte 60,9 % verbetering vertoonde. Van de combinatiegroep vertoonde
40,5 % meer dan 75 % globale beterschap van hun ziektescores, vergeleken met 28,5 % van
de Elocom groep. Elocom wordt geproduceerd door de Schering Corporation, die ook het
nieuwe steroïde / salicylzuurmiddel maakt.