De oestrische cyclus

Verloskunde kat
Klas 4.3DP
Schooljaar 2013-2014
Les 1
Onderwerpen:
• Overwegingen voorafgaand aan het
fokken?
• De oestrische cyclus
• Krolsheidpreventies en castraties
• Fokbegeleiding bij de poes
• Dracht
Overwegingen voorafgaand aan het fokken
Overwegingen voorafgaand aan het fokken
Nagaan voldoende tehuizen
Nagaan voldoende tijd voor nest
Controle stamboom /ras op erfelijke afwijkingen
Lichamelijk onderzoek
Vrij van geslachtsziekten
Andere dekkingen voorkomen
Vrouwelijk mannelijk
Inenten en ontwormen poes
Onderzoek naar FIV (Feline Immunodeficientie Virus of kattenaids)
Onderzoek naar FeLV (Feline Leukemie Virus of leucose)
Voortplantingsorgaan poes
Voortplantingsorgaan kater
Kater
De oestrische cyclus
• Seizoensgebonden poly-oestrisch
– Voorjaar en zomer
• Seizoensgebonden anoestrusperiode oktdec
– Lichtduur => epifyse: melatonine
•  daglengte => cycleren
• Poezen die altijd binnen zitten kunnen
soms hele jaar door cycleren
De oestrische cyclus
De oestrische cyclus
De oestrische cyclus
1e krolsheid
9-10 m
Zeer variabel: 4-18 m
Kortharige katten vaak vroeg: 6-9 m
Langharige katten vaak laat: 12-15 m
Factoren die optreden 1e krolsheid bepalen:
80% volwassen LG (2,5-3,5 kg)
Lichthoeveelheid
80% volwassen LG in november => uitgesteld tot
lente
Sociaal contact met katers en krolse poezen
De oestrische cyclus
Oestrische cycli: gemiddeld om de 2-3 w tijdens seizoen
In afwezigheid van ovulatie
De oestrische cyclus
1.
2.
3.
4.
5.
Pro-oestrus
Oestrus
Metoestrus
Interoestrus
Anoestrus
De oestrische cyclus
Krolsheid (3-10 d)
Pro-oestrus
1-2 d
Meestal niet waargenomen
Geen bloedverlies, hoogstens beetje slijm
( hond)
Aantrekkelijk voor kater => geen dekking
 FSH en LH
Oestrogeenconcentraties laag ( hond)
De oestrische cyclus
Oestrus
2-19 d
Aanhankelijk, rusteloos, miauwen, rollen, lordosis
Dekking toelaten
Max oestrogeenconcentraties
Progesteron blijft basaal voor ovulatie ( hond)
De oestrische cyclus
Oestrus
Geïnduceerde ovulatie
Ovulatie na enkele dekkingen
Dekkingen =>  LH => 1-2 d: ovulatie
=> CL
Ovulatie ook mogelijk na kunstmatig toegediende
prikkels
Vagina-/cervixprikkeling
GnRH
Spontaan
De oestrische cyclus
Metoestrus
Als poes ovuleert => luteale fase = metoestrus
 progesteron
24-48 u na ovulatie
Drachtig: 63 d
Niet-drachtig: 40 d
De oestrische cyclus
Interoestrus
Als poes niet ovuleert
8-10 d
Oestrogeen en progesteron basaal
Geen seksueel gedrag
Einde interoestrus:  FSH en LH
De oestrische cyclus
Anoestrus
Enkele maanden in herfst & winter
30-90 d
Rustperiode
Oestrogeen en progesteron basaal
Na partus vaak lactatie-anoestrus: 4-5 w
2-3 w na spenen terug krols
Sommigen worden na 2-3 w lactatie weer krols
De oestrische cyclus
Progesteron
Pro-oestrus en oestrus: laag
Hoog in metoestrus
Oestrogeen
Basaal in pro-, inter- en metoestrus
Piek in oestrus
Puberteit kater
Spermaproductie start bij LG van 2,5-3,5 kg
Nekbijten, bestijgen kattin en dekbewegingen soms al op
4 maanden
Volledig seksueel gedrag en maturiteit (+ penetratie en
ejaculatie): pas op 8-12 m
Vaak zelfs niet voor 2 jaar
=> “onvruchtbaarheid” bij jonge katten vaak tgv
onvolledige seksuele maturiteit
Krolsheidpreventie en castraties
• Poezenpil (oraal), één keer per week op dezelfde dag;
• Parenteraal (zelden);
• Bij langdurig gebruik niet aan te bevelen wegens contraindicaties;
• Sterilisatie / castratie (6 maanden leeftijd);
• SHAM-dekking.
Fokbegeleiding bij de poes
5 fasen
– Nekbijten + bestijgen kattin
• Poes is passief, vocalisatie
– Pogingen tot penetratie
• 10 sec - 30 min
– Ejaculatie: kortstondig (sec)
– Reactie na dekking:
• Poes maakt zich agressief los en blaast naar kater
• Poes likt genitaliën
– Onthouding
• 10-30 min
Fokbegeleiding bij de poes
Fokbegeleiding bij de poes
Fokbegeleiding bij de poes
Fokbegeleiding bij de poes
Fokbegeleiding bij de poes
Fokbegeleiding bij de poes
Fokbegeleiding bij de poes
Fokbegeleiding bij de poes
Fokbegeleiding bij de poes
Fokbegeleiding bij de poes
• Geïnduceerde ovulatie
– Coïtus => neurale reflex => hypothalamus: GnRH =>
hypofyse: LH => ovulatie
– 1 dekking => slechts 50 % vd katinnen ovuleert
– Frequente dekkingen in korte tijd =>  % ovulaties
• Optimale LH-piek bij 4 dekkingen in 2-4 u
• Spontane ovulatie
– Redelijk frequent (30-60 %)
– In aan- en afwezigheid kater
– Mechanisme?
Fokbegeleiding bij de poes
• Krolse kattin wordt bij kater gebracht
– Territorium
• Best enkele dagen voor geplande dekkingen
acclimatisatie
• Angstige of onervaren dieren: transport tijdens
interoestrus
• Onervaren kater bij ervaren kattin en omgekeerd
• Pas op d 3 vd oestrus beginnen dekken
– 1e 2 dagen van oestrus geen ovulatie na natuurlijke
dekking
– Wss door onvoldoende oestrogeeninvloed
Dracht
•
•
•
•
•
Ovulatie => eicellen kunnen meteen bevrucht worden
Bevruchting in eileider
Na 4-5 d in baarmoeder
Spacing
D 12-16: implantatie
Dracht
• Passieve immuniteit
– Overdracht maternale As => foetus
• 5% via placenta
• 95% via colostrum
Dracht
• 2 vruchtzakken rond foetus
– Amnion & allantoïs
• D 35: typische kenmerken foeti
• D 40: ogen gesloten, haar, pigmentatie
• D 38-42: verbening
• D 63: partus
Drachtdiagnose
• Palpatie abdomen
– D 21-35
– Optimaal: d 21-25
– Ampullae voelbaar
– Einde dracht: foeti
Drachtdiagnose
• Endocrinologie
– Progesteron
• Na d 40
• Tot d 40: dracht = schijndracht
– Relaxine
• Vanaf d 20, piek op d 35
Drachtdiagnose
• RX
– Vanaf d 38-40
• D 17-21: baarmoedervergroting
– Aantal kittens, grootte tov bekkeningang,
vitaliteit
Drachtdiagnose
• Echografie
– Vroege drachtdiagnose
– Embryo: d 13-15
– Embryonaal hart: d 16-25
– Leefbaarheid kittens
– Niet aantal kittens
Drachtdiagnose
• Echografie
– Vroege drachtdiagnose
– Embryo: d 13-15
– Embryonaal hart: d 16-25
– Leefbaarheid kittens
– Niet aantal kittens
Les 2
Onderwerpen:
• Normale partus
• Abnormale partus
• Het grootbrengen van een nestje kittens
Normale partus
•
•
•
•
Stress voorkomen
Gemiddeld op 63e dag dracht
Kortstondige bloeding 1 – 2 weken vóór p.
Controle aantal kittens (RX 7–10 dgn. vóór
p.)
Normale partus
• Aanvang partus (lokroepen, minder eten, sneller
ademen)
• Voorbereidingsfase (verweking geboortekanaal,
ontsluiten cervix)
• Uitdrijvingsfase 1ste fase:
- baarmoedercontracties
- poes is onrustig
- kan 6 tot 12 uur duren
Normale partus
• Uitdrijvingsfase 2de fase:
- tijd tussen geboortes variabel
- geboorte elke kitten 3 – 5 minuten
- kan 4 tot 16 uur duren
- persen op 1ste kitten <45 min.
- persen op daaropvolgende kittens <30 min.
- verder algehele toestand moederdier in de
gaten houden.
Normale partus
• Nageboortefase:
- afdrijven placenta’s 10 – 15 minuten na de
geboorte van iedere kitten (variabel).
- controle kittens (gezondheid, gewicht,
navelstreng)
- indien nodig kittens op gang helpen
- gedrag poes in de gaten houden
Normale partus
• puerperium:
- rode uitvloeiing na de bevalling, wordt
lichter na 5-8 dagen, stopt na 8-10 dagen
- opeten van teveel placenta’s voorkomen
Abnormale partus
• Niet op gang komen geboorte  niet meteen reden
tot ongerustheid. Monitoren en onderzoeken
belangrijker!
• Calciumtekort
• Groene uitvloeiing vóór geboorte 1ste kitten
• Tussentijd geboorte kittens
• Geboorte vordert niet
• Kitten blijft hangen
• Keizersnede
Het grootbrengen van een nestje kittens
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Controle geboortegewicht
Melk drinken
Een goede omgeving
Opvolging in de eerste levensweken
Dagelijkse groei bijhouden
Controle melkopname
Controle ontlasting
De levensfasen van een kitten
Naar een nieuw baasje
Ontwormen
Het grootbrengen van een nestje kittens
•
•
•
•
•
•
•
Vaccineren
Veilige omgeving
Voeding
Zindelijkheid
Gebit (kitten 3-1-3/3-1-2, volwassen 3-1-3-1/3-1-2-1)
Identificatie
Indien noodzakelijk grootbrengen met de hand