Puber in huis! - CJG Apeldoorn

!
s
i
u
h
n
i
r
e
Pub
Tips voor de seksuele opvoeding
van kinderen tussen 9 en 15 jaar
1
Els (42): “Vorige week deed
onze zoon van 14 ineens zijn
beddengoed in de wasmand.
Ik denk dat hij een natte
droom heeft gehad, maar hij
zei er verder niks over. Zal ik
er met hem over praten?”
Inhoud
2 (Bijna) in de puberteit Rond tien, twaalf jaar komen kinderen in
de puberteit. Hoe nu verder?
4 Seksuele opvoeding? Wat is seksuele opvoeding? En wat zijn
redenen om met uw kind te praten over seksualiteit?
6 Omgaan met een puber Uw kind heeft u nu extra hard nodig.
Blijf werken aan jullie relatie.
7 LOVE rule.. een paar gouden tips Onmisbare handvatten in
de omgang met pubers.
(Bijna) in de puberteit
Met tien, twaalf jaar komen kinderen in de puberteit.
Ze groeien en gedragen zich anders. De eerste onge­
steldheid of zaadlozing dient zich aan, en misschien
worden ze verliefd.
9 Wat gebeurt er toch allemaal? Lichamelijke veranderingen,
hormonen op hol. Wat staat uw puber te wachten?
12 Vlinders & verkering Meer informatie over ontluikende seksuele
gevoelens, verliefdheid en relaties.
14 Afstand nemen Pubers zijn bezig met volwassen worden. Dat
betekent ook afstand nemen van je ouders en zelf de wereld ontdekken.
15 Hoe ver ga je? Hoe kan een kind wensen en grenzen van zichzelf
en anderen herkennen en respecteren?
Hoe nu verder?
Hoe pak je seksuele opvoeding aan? Wat moeten kinderen weten over
relaties en seksualiteit en hoe kun je hierover beginnen? Wat is uw rol
als ouder? Seksuele voorlichting en opvoeding is complex en niet altijd
gemakkelijk voor ouders. Deze folder geeft meer informatie over alle
aspecten van een goede seksuele opvoeding, zodat uw kinderen goede
en gezonde keuzes kunnen maken.
Ze weten toch alles al?
Daar lijkt het soms misschien op, maar dat valt tegen! 40% van de
pubers weet bijvoorbeeld niet dat je ook zwanger kunt worden als
een jongen niet klaarkomt. En bijna de helft van de jongens denkt
dat een meisje onvrucht­b aar kan worden van de pil.
18 Voortplanting en vrijen Voortplanting, vrijen en anticonceptie –
alle feiten op een rij!
20 Anticonceptie en soa Waarom anticonceptie en welke
anticonceptiemiddelen zijn er eigenlijk allemaal?
23 Mediawijs Slimme tips voor ouders én pubers over een goede
omgang met internet.
26 Een goed gesprek Tips om met uw puber over relaties en
seksualiteit te praten.
28 Over de grens? Wat is een normale seksuele ontwikkeling? En
wanneer is seksueel gedrag over de grens?
30 Wat veel ouders willen weten U bent niet de enige
worstelende puberouder. Lees hier wat vragen van andere ouders.
2
3
4 goede redenen voor seksuele opvoeding
RR Kinderen zijn nieuwsgierig naar seksualiteit en ze hebben vragen. Zorg er
voor dat ze de juiste informatie krijgen.
RR Kinderen hebben behoefte aan een duidelijk voorbeeld. Leg ze uit wat uw
normen en waarden zijn op het gebied van relaties en seksualiteit.
RR Informatie over seksualiteit komt vaak binnen via vrienden, vriendinnen
en uit de media. Die informatie is niet altijd juist en kan een verkeerd
beeld geven. Vertel hen hoe het zit en deel uw ideeën rondom respectvolle
relaties en seksualiteit.
RR Soms worden kinderen door anderen gepusht om iets te doen wat ze
(nog) niet willen. Leer ze duidelijk aan te geven waar hun grenzen liggen.
Seksuele opvoeding?
Wat houdt seksuele opvoeding in?
En waarom is het belangrijk dat u er
met uw kind over praat?
U bent onmisbaar als informatiebron en voorbeeld!
Marieke (38): “Mijn dochter
is negen en ze vroeg me wat
tampons waren! Ik stond echt
met mijn mond vol tanden;
Vroeg beginnen
moet ik nu al met haar over
De seksuele ontwikkeling van kinderen start bij de geboorte en
verloopt stapsgewijs. Zo rond hun tiende begint een hele reeks
onderwerpen belangrijk te worden: verschillen tussen jongens
en meisjes, vriendschap, verliefdheid, lichamelijke verande­
ringen, seksuele gevoelens, seksuele voorkeur, normen en
waarden, wensen en grenzen. Dat is heel wat! Het is dus ook
niet meer dan logisch, dat u al eerder begint met de seksuele
opvoeding. Uw kind is dan goed voorbereid.
ongesteldheid praten? En wat
vertel ik haar precies?”
Rachid (14): “Sommige jongens in mijn klas
hebben verkering. Die zoenen ook al en maken
dan grapjes omdat ik nog nooit gezoend heb.
Maar het lijkt me gewoon niet leuk om met
iemand te zoenen als ik niet verliefd ben, toch?”
4
5
LOVE rule voor ouders
Let op je puber
Zorg dat u weet waar uw puber mee bezig is. Welke vrienden, welke
internet­sites, wat voor feestjes? Hoe kijken deze vrienden aan tegen liefde,
relaties en seks? Let ook op zijn of haar gedrag. Een verliefdheid is een
mooie gelegenheid om over de wensen en grenzen van uw puber te praten.
Open communicatie
Omgaan met een puber
Als ouder speelt u een belangrijke rol bij de seksuele
ontwikkeling van uw kind. Blijf werken aan een
goede relatie. Hij of zij heeft u nu extra hard nodig.
Goede band met uw kind
Een warm gezinsklimaat heeft een positief effect op het
seksuele gedrag van een puber. Als de band met de ouders
goed is, kan een kind zich seksueel beter ontwikkelen. Jongeren
uit een warm nest beginnen later met seks en beschermen zich
beter tegen zwangerschap en soa’s. Ze lopen ook minder kans
om tot iets seksueels gedwongen te worden of anderen ertoe
te dwingen.
Veel jongeren klagen dat ouders vooral waarschuwen. “Kom niet zwanger
thuis” of “Zorg dat je geen ziektes oploopt.” Als u open vragen stelt, nodigt
u uw puber uit om iets te vertellen: “Hoe vind je het om verliefd te zijn?”
of “Wat weet je over de puberteit?” Sta ook open voor wat uw kind zelf
vertelt. Begin alleen aan een gesprek als u er tijd voor heeft.
Voorbeeld geven
Kinderen pikken op wat ze thuis zien en horen. Wees daarom voorzichtig in
uw eigen oordeel over anderen. ‘Slet’ of ‘homo’ is zo overgenomen. Zorg dat
uw puber zich kan spiegelen aan ouders die liefdevol en met warmte met
elkaar en anderen omgaan. De kans is groot dat ze die houding overnemen.
Er zijn voor je puber
Zorg dat u tijd en aandacht heeft voor uw kind. Pubers moeten weten dat ze
altijd bij hun ouders terecht kunnen. Ook om over lastige dingen te praten.
Jongeren die in de puberteit komen, zeggen dat ze hun ouders minder nodig
hebben, maar ze vinden het wel belangrijk dat ze bij problemen of vragen
beschikbaar zijn. Ze willen ruimte om zich te ontwikkelen en te experimen­
teren, maar willen zich ook gesteund voelen.
Martijn (15): “Je moet je ouders respecteren, maar
het is tweerichtingsverkeer: zij moeten ook respect
hebben voor míjn mening. En niet meteen zeggen
‘doe dit of doe dat’.”
6
7
Uw invloed als ouder
R R Veiligheid: laat merken dat uw kind bij u veilig is en bied geborgenheid.
R R Informatie: vertel wat er in het lichaam gaat veranderen en wat verschillen
tussen jongens en meisjes zijn.
R R Regels: maak duidelijk wat in bepaalde situaties wel en niet hoort.
R R Normen en waarden: praat over gelijkwaardige relaties, over seksueel
gedrag, over seksuele voorkeuren en over respect voor wensen en grenzen.
R R Rolmodel: laat zien hoe u zelf omgaat met conflicten, of hoe u grenzen
duidelijk maakt. Wees uzelf bewust van hoe u omgaat met anderen.
R R Interesse: wees geïnteresseerd en betrokken. Vraag waar uw kind mee
bezig is of laat uw kind vertellen over dingen waar hij enthousiast over is.
R R Ruimte: geef uw kind ruimte om te experimenteren en nieuwe ervaringen
op te doen.
Niet praten is ook een boodschap
Sommige ouders praten liever niet met hun kinderen over seksualiteit.
Bedenk dat u met niet-praten ook een boodschap meegeeft. Uw kind kan
denken dat seks iets is waar je niet over praat. En dat ze met problemen niet
bij u aan kunnen kloppen. Bovendien weet uw kind misschien niet alles wat
hij moet weten of leert hij of zij verkeerde dingen.
Wist u dit?
Moeders praten vaker met hun kinderen over seksualiteit dan
vaders. Ouders praten meer met hun dochters over seksualiteit dan
met hun zonen.
Wat gebeurt er toch
allemaal?
Tussen hun 9de en hun 15de gebeurt er van
alles in het puberlijf. Lichamelijke verande­
ringen, hormonen die op hol slaan, de eerste
zaadlozing of menstruatie. Het is fijn als uw
puber weet wat hem of haar te wachten staat.
Het lichaam verandert
Uw kind gaat groeien. Eerst de handen en voeten en vervolgens schiet
hij of zij in de lengte. Meisjes krijgen borsten, bredere heupen en ook
de schaamlippen worden groter. Bij jongens groeien de penis en ballen.
Bovendien krijgen pubers haar onder hun oksels en rond de schaamstreek.
Bij jongens beginnen ook baard en snorharen te groeien. En ze krijgen
‘de baard in de keel’.
8
9
Zaadlozing en menstruatie
In de puberteit wordt een kind vruchtbaar. Jongens krijgen hun
eerste zaadlozing en meisjes worden voor het eerst ongesteld.
De leeftijd waarop dit gebeurt verschilt, maar ligt voor jongens
vaak tussen 12 – 15 jaar en voor meisjes tussen 10 – 16 jaar.
Om te voorkomen dat ze hiervan schrikken, is het belangrijk om
kinderen hier al tijdig op voor te bereiden.
Natte droom
TIP Een puber kan zich onzeker voelen door al die lichamelijke verande­
ringen. Er groeit van alles, en soms gaat dat sneller of juist langzamer
dan bij vrienden of vriendinnen. Leg uw kind uit dat de puberteit tot 17 of
18 jaar duurt. Tot die tijd groeit alles door. En het kan geen kwaad om uw
kind te laten merken, hoe mooi en bijzonder hij of zij is en dat hij trots mag
zijn op zichzelf!
Wist u dit?
Aan het begin van de puberteit krijgen jongens soms borsten. En bij
meisjes kan de ene borst iets groter zijn dan de andere. Niks om je
zorgen over te maken, dat gaat vanzelf weer over.
Het kan zijn dat een jongen z’n eerste zaadlozing in z’n slaap
krijgt. Niet perse omdat hij iets seksueels gedroomd heeft,
maar ook gewoon zo maar. Jongens kunnen ook een erectie
krijgen zonder dat ze dit willen. Ze voelen zich dan vaak een
beetje ongemakkelijk. Vertel uw puber dat dit heel gewoon is
en iedereen kan overkomen.
Ongesteld
Sommige meisjes voelen zich voor of tijdens de eerste dagen
van hun menstruatie niet lekker. Ze zijn snel verdrietig of
geïrriteerd of hebben buikpijn. Leg uit dat dit meestal niet
langer dan één of twee dagen duurt. Soms helpt een warme
kruik en wat extra aandacht. De eerste twee jaar kan de
menstruatie nog heel onregelmatig zijn. Het is daarom handig
om het begin en einde in een kalender te noteren.
Hormonen op hol
Door veranderende hormonen gaan pubers ook meer zweten. Een goede
lichaamsverzorging is nu extra belangrijk. Daarnaast zorgen hormonen voor
een vettere huid waardoor puistjes kunnen ontstaan. Goed wassen met
alleen water en zo min mogelijk met je handen aan het gezicht zitten helpt.
Als uw kind veel last heeft van puistjes, is het misschien de moeite waard om
bij de huisarts langs te gaan voor advies.
TIP Bij een goede verzorging hoort ook het wassen van de penis of
vagina. Vertel uw kind dat je je geslachtsdelen alleen met water moet
wassen om de zuurgraad van het lichaam niet te verstoren.
10
11
Masturbatie
Veel jongeren masturberen in de puberteit, jongens iets meer dan
meisjes. Zo ontdekken pubers hun lichaam en hun seksuele gevoelens.
En krijgen ze zicht op wat ze wel of niet prettig vinden. Jongens maken
bij masturbatie vaker gebruik van seksuele beelden. Masturberen hoort
bij de sek­s uele ontwikkeling, en u hoeft zich hier geen zorgen over te
maken. Masturbeert uw kind dagelijks en meerdere keren op één dag?
En kan het zich niet goed meer concentreren op andere dingen? Maak
dan een afspraak met de huisarts of met iemand van de Jeugdgezondheidszorg.
Vlinders en verkering
Niet alleen op lichamelijk gebied verandert
een puber in rap tempo; ook z’n gevoelsleven
kan behoorlijk overhoop liggen. Ontluikende
seksuele gevoelens, de eerste zoen of ver­
kering: knap verwarrend allemaal.
Seksuele gevoelens
Tijdens de puberteit raken kinderen geïnteresseerd in seks. Ze willen
weten wat het is, en ze hebben behoefte aan informatie. Vaak gaan ze
er zelf naar op zoek. Met wisselend succes. Pubers denken bij seks al
gauw aan geslachtsgemeenschap. Want dat zien ze in films, op internet
en in tijdschriften. Leg uit dat seks in werkelijkheid heel anders kan zijn.
Vertel uw kind dat vrijen meer is dan geslachtsgemeenschap, dat het ook
een fijn gevoel van saamhorigheid kan betekenen.
12
Tot over je oren verliefd
Ook verliefd zijn hoort bij de puberteit. Is hij heel dromerig? Barst ze opeens
van de energie? Is uw puber extreem zenuwachtig? Dikke kans dat hij of zij
‘vlinders in z’n buik heeft’. De ‘seksuele carrière’ van een kind begint meestal
met zoenen en groeit stapsgewijs door naar vrijen.
Holebi
Uw kind kan ook verliefd worden op iemand van
hetzelfde geslacht. En hier misschien van schrik­
ken of in de war raken. Laat uw kind merken dat
het mag zijn wie het is. Homo­seksualiteit is net
zo normaal als heteroseksualiteit maar komt wel
minder vaak voor. Daardoor kan uw kind bang
zijn dat hij niet geaccepteerd of gepest wordt. De
meeste jongeren ontdekken tijdens de puberteit of
Aïsha (15): “Liefde en seks zijn heel speciaal.
Ouders moeten niet alleen over de problemen praten,
maar ook over de mooie en leuke kanten!”
ze op jongens of meisjes vallen. Sommige jongeren
zijn daar later mee. Laat uw kind de tijd nemen
om alles wat hij voelt en denkt een plek te geven.
Dring niet aan op een gesprek als uw kind er nog
niet aan toe is, maar maak wel duidelijk dat er
niets mis mee is als je als meisje op meisjes of als
jongen op jongens valt.
13
Afstand nemen
Pubers zijn bezig met volwassen worden.
Dat betekent ook afstand nemen van je ouders.
Onzeker
Minder ruzie
RR Leg uit waar u zich
zorgen over maakt.
RR Vraag hoe hij of zij
daarover denkt.
RR Onderhandel met uw
kind en maak duidelijke
afspraken.
RR Geef hem of haar kans
uw vertrouwen te
winnen door afspraken
na te komen.
RR Als uw kind boos is,
vraag dan waarom.
Soms begrijp je elkaar
gewoon niet.
Vinden anderen me aardig? Zie ik er ‘normaal’ uit? Cruciale
vragen voor een puber. Veel jongeren schamen zich soms voor
zichzelf, maar ook voor hun ouders. Ze willen meer hun eigen
gang gaan, op internet gamen of chatten, uitslapen. Het ene
moment lijken ze dood­ongelukkig en dan ineens weer hart­
stikke blij. Deze stemmingswisselingen zijn soms best lastig,
maar horen er allemaal bij.
Ziekte of beperking
Jongeren met een chronische ziekte of lichamelijke beperking
zijn vaak on­zekerder dan andere pubers. Ze vinden het moeilijk
om hun lichaam mooi te vinden. Juist voor deze jongeren is
het belangrijk dat u ze vertelt hoe mooi en de moeite waard
ze zijn. Waak er wel voor, dat u ze met de beste bedoelingen
niet té veel beschermt. Stimuleer vooral ook hun zelfstandig­
heid. Want ook al heeft een puber een beperking of ziekte: het
blijft een puber. Hij of zij heeft net zo’n behoefte aan dingen
uitproberen, over de grens gaan en zich losmaken, als iedere
andere puber.
14
Hoe ver ga je?
Pubers vinden het erg belangrijk wat ande­
ren van ze vinden en hoe er over ze gedacht
wordt. Soms doen jongeren daardoor dingen
die ze eigenlijk helemaal niet willen. Leer hen
grenzen bij zichzelf en anderen te herkennen,
te respecteren en erover te praten.
Ja- of nee-gevoel
Vertel uw puber over het verschil tussen een ja- en een nee-gevoel. Een
ja-gevoel is het gevoel dat je iets wilt, een nee-gevoel is het gevoel dat je
iets (nog) niet wilt. Er zijn verschillende situaties die een ja- en nee-gevoel
kunnen oproepen. Bij twijfel is het vaak een nee-gevoel. Leg aan uw puber
uit dat hij moet vertrouwen op zijn gevoel. En vertel dat het belangrijk is om
duidelijk te zeggen als je iets (nog) niet wilt. De ander hoort jouw mening te
respecteren. En andersom natuurlijk ook! Om het allemaal wat duidelijker te
maken, kunt u bijvoorbeeld de volgende vragen stellen: wat zou jij doen…
RR als iemand je verkering vraagt, maar je bent niet verliefd?
RR als je wilt zoenen en de ander (nog) niet?
RR als iemand je vraagt om iets uit te trekken voor de webcam?
RR als een meisje of jongen te handtastelijk wordt?
15
Seksueel geweld
17% van de meisjes en 4% van de jongens is
wel eens gedwongen tot een seksuele hande­
ling (een tongzoen of geslachtsgemeenschap).
Een puber moet weten dat dit strafbaar is.
Misschien maakt u zich zorgen dat uw kind
iets der­gelijks is overkomen? Gedraagt hij zich
anders? Heeft zij veel nachtmerries? Of last
van extreme stemmingswisselingen? Praat dan
met uw kind en vraag of er iets ver­velends is
gebeurd. Of hij erover wil praten. Maak duidelijk
Kevin (13): “Mijn vriendin dacht dat ik met haar wilde zoenen.
Ze dacht dat alle jongens dat willen. Maar ik wil liever op een
speciaal moment wachten. Nu ben ik bang dat ze me een watje
vindt. Wat moet ik doen?”
dat u niets zult doen als hij of zij dat niet wil. Mocht uw puber het slacht­
offer zijn van seksueel geweld, bespreek dan samen de volgende stap: naar
de huisarts, naar de politie of praten met een professional? Stel uw kind
gerust, maak vooral duidelijk dat hij of zij niets fout heeft gedaan.
Pooiers en loverboys
Jonge meisjes kunnen slachtoffer worden van een loverboy of pooier.
Een loverboy is een jongen of jonge man die een meisje verleidt en zorgt
dat ze verliefd op hem wordt. Vaak isoleert zo’n jongen een meisje van
haar omgeving, hij maakt haar afhankelijk, manipuleert en chanteert
haar. Is een meisje al wat ouder, kan dit in het ergste geval leiden tot
gedwongen prostitutie. Door dit seksueel misbruik verdient de loverboy
geld. Er is dan sprake van seksueel geweld of vrouwenhandel.
Hoe maakt u uw kind weerbaarder?
R R Vraag uw kind regelmatig wat hij of zij ergens van vindt. Zo vormt hij een
eigen mening en leert, om over uiteenlopende onderwerpen mee te praten.
R R U hoeft het niet altijd met elkaar eens te zijn. Soms heeft uw kind een
andere mening. Als u dat accepteert, laat u blijken dat het belangrijk is om
respect te tonen voor elkaars mening.
R R Geef uw kind elke dag een compliment, benadruk wat het goed heeft
gedaan.
Zo krijgt hij of zij zelfvertrouwen.
R R Vertel ook eens over uw eigen puberteit en wat u toen makkelijk of juist
moeilijk vond.
R R Praat over verliefd zijn, zoenen en vrijen. Leg ook uit dat jongeren soms
op­s cheppen over hun ervaringen met zoenen en seks. Terwijl het soms
best nog even duurt, voor ze er echt ervaring mee opdoen.
R R Laat uw kind merken dat het zelf bepaalt wanneer hij of zij toe is aan
zoenen en seks.
R R Maak duidelijk dat je zelf aangeeft waar de grens ligt. Als je A zegt, hoef
je nog geen B te zeggen.
16
De meeste jongeren weten niet meteen wat ze wel en wat ze
niet willen. Op www.canyoufixit.nl kunnen jongeren op een
speelse interactieve manier oefenen met grenzen aangeven.
17
bloot tegen elkaar aan­liggen. Leg uit dat vrijen ook
kan betekenen dat je elkaars geslachtsdelen streelt.
Je kunt dan allebei klaarkomen. Ook voor zoenen en
vrijen geldt: doe niks wat je (nog) niet wilt of waar je
achter­af spijt van krijgt.
Maagdenvlies
Voortplanting en vrijen
De puberteit kan al op tienjarige leeftijd
beginnen. Daarom is het verstandig om tijdig
over seks, vrijen en anticonceptie te praten.
Het maagdenvlies is een randje aan het begin van de
vagina. Bij het ene meisjes is dat randje wat stugger,
bij de ander wat soepeler. Het maagdenvlies is dus
een randje, geen vlies. Dat randje kan bij de eerste
keer vrijen een beetje oprekken. Dit kan pijnlijk zijn.
Soms gaat het bloeden, vaak ook niet.
TIP Vertel uw kind (jongen én meisje) dat het
maagdenvlies geen vlies is. Het hoeft niet te bloe­
den bij de eerste keer; als je niet bloedt, betekent
dat niet dat je geen maagd bent.
Voortplanting
Uw kind heeft waarschijnlijk al eens gehoord over vrijen, seks en voort­
planting. Maar vergis je niet: dit is lang niet altijd de juiste informatie.
Het is belangrijk om de feiten te vertellen over de ‘technische’ kanten van
de voortplanting, maar natuurlijk ook over verliefd worden, vrijen en seks.
De meeste pubers beginnen hun ‘seksuele carrière’ rond hun 14 de met een
eerste tongzoen. De helft van de jongeren heeft ervaring met vrijen als ze
17 jaar zijn.
Hoe praat je
over sex?
Ouder: Heb je een leuke
klas?
Dochter: Ja, best wel.
Ouder: En zitten er leuke
jongens in je klas?
Dochter: Pfff…
Ouder: Wel of niet?
Dochter: Wel, maar ze zien
mij niet staan.
Ouder: En dat zou je wel
willen?
Dochter: Ja, wat denk jij
dan?
Ouder: Hebben je vriendinnen al wel verkering?
Dochter: Nou. Noa heeft
zelfs al gezoend!
Ouder: En dat zou jij ook
willen?
Dochter: Bah, nee. Dat lijkt
me zo vies.
Ouder: Zoenen kan heel
fijn voelen hoor, maar je
kunt het beter pas doen
als je er aan toe bent.
Dochter: Ja, misschien wel.
Daniel (44): “Mijn zoon zegt dat hij alles
Wat kun je vertellen?
al weet als ik erover wil beginnen. Moet
Hoe leg je uit wat geslachtsgemeenschap betekent? Simpel: de jongen
gaat met een stijve piemel in de vagina van een meisje. Als de jongen
klaarkomt en zijn zaadcellen komen bij een eicel, kan die bevrucht raken
en kan een meisje zwanger worden. Ook als een jongen niet klaarkomt,
kunnen er zaad­cellen vrijkomen. Vrijen verloopt voor iedereen anders.
De meeste pubers beginnen met zoenen en strelen. Een stapje verder is
ik daar dan op vertrouwen? Ik kan hem
18
toch moeilijk dwingen om naar me te
luisteren?”
19
Chlamydia
Chlamydia is de meest voorkomende soa
onder jongeren. Als chlamydia niet tijdig
wordt behandeld, kan een meisje onvrucht­
baar worden en nooit meer kinderen krijgen.
Ook bij een jongen kan onbehandelde
Chlamydia tot verminderde vruchtbaarheid
leiden.
TIP Kijk eens samen op
www.anticonceptievoorjou.nl naar alle
verschillende anticonceptiemiddelen.
Anticonceptie en soa
Jongens zijn vruchtbaar na hun eerste
zaad­lozing, meisjes vlak voor hun eerste
ongesteld­heid. Vanaf dat moment liggen
zwangerschap en soa’s ‘op de loer’. Daarom
zijn anticonceptie plus het gebruik van een
condoom belangrijk.
Anouk (17): “Mijn ouders praten open
over seksualiteit met mij. Ik durfde daardoor best om de pil te vragen.”
Ze weten heus niet alles…
test je puber!
RR Je kunt van de anticonceptiepil dik worden.
Waar
RR Van de anticonceptiepil kun je onvruchtbaar raken.
Niet waar
Waar
RR Je kunt van de eerste keer seks gewoon zwanger worden.
Jongeren die vrijen zonder condoom kunnen een soa oplopen. Soa is de
afkorting voor ‘seksueel overdraagbare aandoening’, oftewel geslachts­
ziekte. Het condoom is de enige bescherming tegen soa’s. De pil en andere
anticonceptiemiddelen beschermen alleen tegen een zwangerschap.
TIP Wel vruchtbaar, maar nog niet seksueel actief? Vertel uw puber over
seksueel overdraagbare aandoeningen, anticonceptie en condooms. Zo is uw
kind goed voorbereid en weet hij dat het met vragen ook bij u terecht kan!
U kunt uw puber ook wijzen op www.sense.info, een website voor jongeren
van 12 – 25 jaar met betrouwbare informatie over relaties en seksualiteit.
20
RR Ook als een meisje ongesteld is, kan zij zwanger worden.
RR Jongens hebben altijd zin in seks.
Waar
Waar
Waar
Niet waar
Niet waar
Niet waar
RR De meeste meisjes bloeden niet tijdens de eerste keer seks.
Waar
Niet waar
RR Een meisje kan niet zwanger raken, voordat ze voor het eerst ongesteld is.
RR Met de morning-afterpil pleeg je abortus
Waar
Waar
Niet waar
Niet waar
RR Ook als een jongen niet klaarkomt in een meisje, kan ze zwanger worden.
RR Van orale seks kun je geen soa oplopen.
Waar
Waar
Niet waar
Niet waar
1. niet waar; 2. niet waar; 3. waar; 4. waar; 5. niet waar; 6. waar; 7. waar; 8. niet waar; 9. waar; 10. waar.
SOA
Niet waar
21
HPV
(Humaan Papillomavirus) kan baarmoederhalskanker en genitale wratten
veroor­z aken. Het virus kan worden overgedragen via seksueel contact. Zo’n
80% van de seksueel actieve mensen krijgen het virus. Soms kan het lichaam
HPV zelf bestrijden. Niet altijd. Vanaf 13 jaar kunnen meisjes zich tegen HPV
laten inenten. Informeer bij de huisarts of GGD als u meer wilt weten.
Morning-afterpil
De morning-afterpil is een noodpil. Meisjes die onveilige seks hebben gehad of anticonceptie zijn vergeten, kunnen de morning-afterpil
slikken. Daarmee kan een zwangerschap alsnog worden voorkomen.
Onder andere doordat de pil de eisprong uitstelt. De morning-afterpil
is zonder recept te koop bij de drogist en apotheek. De pil moet wel zo
snel mogelijk worden ingenomen; in ieder geval binnen 72 uur nadat je
onveilige seks hebt gehad.
TIP Het is belangrijk om uw puber te vertellen dat de morning-afterpil
bestaat, maar dat hij bedoeld is voor noodgevallen.
Mediawijs
Pubers zijn dol op internet. Om te chatten,
gamen, om afspraken te maken, foto’s en
filmpjes te bekijken en door te sturen. Internet
is niet meer weg te denken uit de (seksuele)
opvoeding van jonge kinderen en pubers.
Daarom een paar slimme tips voor ouders
én pubers!
Altijd mobiel
Jongeren versturen via internet of hun telefoon foto’s. Ook praten jongeren
met elkaar via de webcam. Vertel uw kind dat foto’s, filmpjes en teksten nog
heel lang op internet te vinden zijn. Ook als je ze verwijderd hebt. Iemand
anders kan de informatie gekopieerd of doorgestuurd hebben. Leg uit dat
het daarom belangrijk is om goed na te denken voor je iets op internet zet
en je profiel voldoende af te schermen.
22
23
Seks: net als in films?!
Jongeren komen seks overal tegen: op internet, in films, in tijdschriften.
Daardoor kan een verkeerd beeld ontstaan. Een jongen kan denken dat hij
altijd sterk en stoer moet zijn en seksueel actief. Een meisje kan juist denken
dat een slank en sexy lichaam een voorwaarde is om aantrekkelijk gevonden
te worden. Vertel uw kind dat seks in de media niet altijd echt is. En dat het
er in werkelijkheid anders aan toegaat.
Hoe praat je
over seks?
Mediaopvoeding
Leer uw kind kritisch kijken naar ‘onechte of onjuiste beelden’ over seksualiteit of het ideale lichaam. Zorg dat hij of zij onderscheid kan maken tussen ‘de
wereld in de media’ en de realiteit.
Vertel uw kind dat in films - op tv of op internet – acteurs soms maandenlang
werken om een scène mooi in beeld te krijgen. Ook lijkt het alsof de acteurs
altijd zin hebben in seks en iedereen na het eerste oogcontact meteen met
elkaar het bed in duikt. Leg uit dat dit niet heel realistisch is.
U kunt met andere ouders praten over internetopvoeding. Hoe pakken zij
het aan? En waarom? Je kunt elkaar tips geven en van elkaar leren. Op
www.mijnkindonline.nl zijn veel andere ouders met dezelfde vragen te vinden.
Online
Soms maken jongeren iets vervelends mee op het
internet. Iemand laat via de webcam opeens een
geslachtsdeel zien. Of iemand stelt een intieme
vraag, waar uw kind helemaal geen antwoord
op wil geven. Maak duidelijk dat je bij vervelende
vragen of verzoeken altijd kan wegklikken. Leg uit
dat je niet op alle vragen hoeft te antwoorden en
dat dit niet ‘preuts’ of ‘onaardig’ is. Uw kind moet
weten dat hij ook online zelf bepaalt wat hij wil.
Zorg dat uw puber weet dat hij altijd met u kan
praten over dit soort dingen. Word niet boos tijdens
zo’n gesprek, maar prijs z’n vertrouwen in u.
Wat kunt u nog meer doen?
* Kijk af en toe mee op sites die uw kind bezoekt
en toon interesse.
* Vertel uw kind wat u als voor- en nadelen van
internet ziet en vergelijk.
* Kijk samen met uw puber naar persoon­
lijke profielen van anderen (bijv. op Hyves,
Facebook) en praat daarover. Wat voor
gegevens zou uw kind wel of niet delen? En u?
* Scherm samen het profiel van uw kind af voor
vreemden.
* Maak goede afspraken met uw kind. Bijvoor­
beeld geen vreemden toevoegen en mensen
blocken die vervelende vragen stellen.
* Volg uw puber op Twitter of word vrienden op
Facebook en Hyves, maar respecteer ook zijn
of haar recht op privacy als hij daar geen zin
in heeft.
* Spreek af dat uw kind met u overlegt,
als iemand op internet met een vreemd
aanbod komt.
Katy (14): “Een jongen uit mijn klas heeft uit wraak
een naaktfoto van zijn ex op Facebook gezet. Zo stom!
Mijn vader vertelde dat dat strafbaar is.”
24
25
Tijdens het kijken naar een videoclip
op tv:
Ouder: Leuk nummer, is het ook een
leuke clip?
Dochter: Ja, ze dansen cool.
Ouder: Vind jij het leuk wat ze
aanhebben?
Dochter: Ik vind het wel een beetje
bloot.
Ouder: Waarom slaat die jongen ze
op de billen?
Dochter: Weet ik niet, dat vind ik
wel stom.
10 gouden tips
over hoe u met uw puber over
seks kunt praten.
Een goed gesprek
De meeste jongens en meisjes praten thuis wel
eens over verliefdheid, relaties, anticonceptie en het
gebruik van condooms. Minder vaak gaat het over
wensen en grenzen en seksueel plezier. Hoe dan ook
is een goed gesprek het halve werk.
Hoe praat je over seks?
Ouder: Heb je het op school al gehad over de puberteit?
Zoon: Ja hoor, al lang.
Ouder: Weet je al wat een natte droom is?
Zoon: Nee, wat is dat?
Ouder: Dan krijg je in je slaap een zaadlozing. Er komt dan een
beetje wit vocht uit je piemel. Dat is heel normaal, dat krijgen
alle jongens als ze in de puberteit zitten. Gooi je onderbroek
of pyjama gewoon in de was als het gebeurt, oké?
1. U hoeft niet alles te weten. Als u het antwoord op een vraag
niet weet, zeg dan dat u er later op terug komt. U heeft dan
tijd om het antwoord op te zoeken of er nog even over na te
denken. U kunt pubers ook wijzen op www.sense.info (een
website voor jongeren van 12-25 jaar met betrouwbare infor­
matie over relaties en seksualiteit)
2. Een krantenbericht of tv-programma kan een goede aanlei­
ding voor een gesprek zijn. Maak hier gebruik van!
3. Soms is het makkelijker om elkaar niet aan te kijken tijdens
een gesprek over relaties of seksualiteit. Start een gesprek in
de auto, tijdens het fietsen of als u samen boodschappen doet.
4. U kunt boeken, brochures en websites aanraden en samen
bekijken. Of laten rondslingeren.
5. Vraag kinderen naar hun mening en vertel wat u zelf vindt.
Leg ook uit dat mensen van mening kunnen verschillen.
6. Uw kind krijgt steeds meer behoefte aan privacy. Maak hier
geen probleem van.
7. U mag bij het praten over relaties en seksualiteit best een
beetje humor gebruiken.
8. Blijf op de hoogte van tv-programma’s en internetsites, en
kijk af en toe mee.
9. Zeg regelmatig dat u van uw kind houdt.
Jason (15): “Vroeger vond ik het geen probleem als mijn
ouders zomaar mijn kamer binnen kwamen lopen. Maar ik
wil ook af en toe alleen zijn. Daarom heb ik ze gevraagd of
ze voortaan willen kloppen. Vonden ze geen probleem.”
26
10. Op de website www.uwkindenseks.nl staan voorbeeldfilmpjes,
over hoe u als ouder een gesprek met uw puber kunt begin­
nen over seksualiteit.
27
Hoe kunt u reageren?
Over de grens?
De puberteit is een leuke en spannende tijd, voor uw
puber en voor uzelf. Er gebeurt van alles tegelijk,
en soms vraag je je af wat er allemaal precies onder
‘normaal pubergedrag’ valt en wat niet.
Normaal of over de grens?
Uw kind gaat flirten, dingen uitproberen en misschien wordt hij wel voor de eerste keer
verliefd? Soms krijgt hij te maken met seksueel gedrag waar u over twijfelt. Wanneer is dit
over de grens? En wat kunt u dan doen? Misschien helpt het om de volgende checklist door
te lopen?
RR Doet hij iets waar hij eigenlijk te jong of te oud voor is?
RR Is het gedrag passend (niet storend of choquerend) voor anderen in de omgeving?
RR Is het gedrag onschadelijk voor uw puber? Heeft uw kind nagedacht over de
consequenties? Neemt hij geen te grote risico’s?
RR Wil uw puber het zelf? En zijn/haar partner? Vinden ze het allebei prettig?
RR Durft hij of zij nee te zeggen als hij niet wil?
RR Zijn uw puber en zijn/haar partner even oud, sterk en slim?
Als u één van deze vragen met nee beantwoordt, kan het gedrag over de grens zijn.
28
Voor elke situatie waar mogelijk sprake is van
grensoverschrijding, kunt u de checklist gebrui­
ken; om de situatie in te schatten en uw reactie
te bepalen. Stel, uw dochter draagt graag sexy
kleding en u merkt dat ze hierdoor veel aan­
dacht van jongens krijgt? Of u hoort uw zoon
praten over een ‘makkelijk’ meisje? Bedenk,
voor u met uw puber gaat praten, of het gedrag
past bij zijn of haar leeftijd. Sexy kleding en
stoer praten over meisjes horen bij de puber­
teit. Maar dat wil niet zeggen dat een meisje
begrijpt welke seksuele gevoelens haar kleding
bij jongens los kan maken of dat uw zoon op een
respectvolle manier naar meisjes kijkt. Vraag uw
puber naar zijn of haar mening. Is het gedrag
echt over de grens, leg dan uit waarom dit niet
kan en wat uw puber anders kan doen. Veroor­
deel niet uw kind, maar wel zijn gedrag.
TIP In de brochure ‘Seksuele ontwikkeling
van kinderen (0 – 18 jaar), en wat ouders
kunnen doen’ staat beschreven, welk seksueel
gedrag past bij de leeftijd van uw kind.
Nieuwe danstrend
Schuren = dicht tegen elkaar aan dansen,
waarbij de jongen met zijn onderlichaam tegen
de billen van het meisje meebeweegt.
Daggeren = erotisch dansen, waarbij de jongen
stotende bewegingen maakt alsof hij aan het
vrijen is en het meisje om zijn middel hangt.
TIP Op uwkindenseks.nl vindt u verschillende
situaties en voorbeelden van gesprekken met
een puber!
29
Hoe praat je
over seks?
Na een feestje luistert u naar een
gesprek tussen uw dochter (14) en
haar vriendin over schuren.
Ouder: Is dat de nieuwe rage?
Dochter: Mwha. Een beetje.
Ouder: Hoe gaat dat dan precies?
Dochter: De jongen staat achter je
en je danst dicht tegen elkaar aan.
Ouder: En vinden jullie dat ook leuk?
Dochter: Soms wel, als de jongen
leuk is. Maar soms is er niets aan,
dan moet je gewoon weglopen.
Ouder: Ik las dat jongens soms
opgewonden raken tijdens het
dansen?
Dochter: Tsss, dan ben je echt
zielig…
Ouder: Jongens raken nou eenmaal
sneller opgewonden dan meisjes en
kunnen zich niet altijd beheersen.
Misschien vinden ook niet alle jongens schuren leuk?
Dochter: Nou de jongens bij ons in
de klas wel hoor!
Ouder: Het is waarschijnlijk ook wel
spannend om nee te zeggen. Als je
maar goed bij jezelf nagaat of jij het
ook prettig vindt. Want als dat niet
zo is, moet je gewoon stoppen. En je
danspartner ook.
Dochter: danspartner, haha.. lekker
ouderwets, mam.
Wat veel ouders willen
weten
Als ik over seks begin, breng ik mijn kind dan op
een idee?
Nee, jonge kinderen en pubers zijn nieuwsgierig naar seks. Ze gaan op
zoek naar informatie. Ook als u er niet met ze over praat. Nadeel van
niet-praten is, dat u dan niet weet welke informatie ze vinden en of deze
informatie klopt.
Hoe kan ik met mijn kind praten over seksualiteit?
U kunt het beste zo vroeg mogelijk beginnen. Niet alleen als uw kind vragen
stelt, maar ook als voorbereiding op zijn of haar ontwikkeling. In de folder
‘Seksuele ontwikkeling’ staat waar uw kind op welke leeftijd mee bezig is.
Praat er zo terloops mogelijk over en gebruik boeken en folders of leg ze
ergens neer.
Handige websites
www.uwkindenseks.nl
Informatieve site met onder andere filmpjes over hoe u met uw puber
een gesprek over seks kunt beginnen.
www.sense.info
Verwijs uw puber voor betrouwbare informatie over seksualiteit naar de
website van Sense.
www.seksualiteit.nl
Uitgebreide site voor volwassenen met betrouwbare informatie over seksua­
liteit.
www.oudersonline.nl
Informatieve website en vraagbaak voor ouders over opvoeding.
Is masturberen ongezond?
De meeste kinderen en pubers masturberen. Jongens iets vaker dan meisjes.
Een kind ontdekt op deze manier zijn lichaam en seksuele gevoelens. Hierdoor
kan hij later makkelijker aangeven wat hij fijn en niet fijn vindt. Masturberen
hoort bij een gezonde seksuele ontwikkeling en is zeker niet iets om u druk om
te maken. Alleen als uw kind dagelijks meerdere keren masturbeert en u het
gevoel heeft dat dit zijn gewone leven in de weg staat, kunt u een afspraak met
de huisarts of JGZ maken.
meisjes
beetje voor
en ook een
jongens
beetje voor
en ook een
Hoe kun je zien of je kind homo of lesbisch is?
Meestal kun je dit niet aan de buitenkant zien. Uw kind ontdekt zelf welke
seksuele gevoelens hij heeft. Daar is tijd voor nodig. Het kan namelijk best
verwarrend zijn om te ontdekken dat je op iemand van hetzelfde geslacht valt.
Belangrijk is dat uw kind weet dat het zichzelf mag zijn, dat hij altijd bij u terecht
kan en dat er niets mis mee is, als je als jongen op jongens of als meisje op
meisjes valt.
Beginnen jongeren tegenwoordig eerder met seks?
Dat valt reuze mee! De helft van alle jongeren heeft rond 17 jaar voor het eerst
geslachtsgemeenschap, de andere helft later.
30
Colofon
© 2011, Rutgers WPF
Alle rechten voorbehouden
Vormgeving: Marnix Dees, Rotterdam
Illustraties: Marian Latour
Druk: DonMail
Postbus 9022
3506 GA Utrecht
T (030) 231 34 31
F (030) 231 93 87
[email protected]