pdf bestandWateroverlast

THEMA WATER > Van kleuter t.e.m. derde graad > Lessuggesties en activiteiten
2. Lessuggesties en activiteiten op klasniveau
2.10. Wateroverlast
Bouwen in natuurlijke
overstromingszones
De inname van land door de mens kent sinds enkele
decennia geen grenzen meer: zelfs de natuurlijke
overstromingszones worden ingepalmd voor industrieterreinen, verkavelingen, wegen...
Door de enorme toename van verharde, ondoorlatende terreinen, krijgt het regenwater geen kans meer
om in de bodem te infiltreren en krijgt het water
alsmaar minder ruimte.
Als Vlaanderen aan het huidige tempo open ruimte
blijft innemen, voorspelt men dat Vlaanderen tegen
2050 voor 41,5 procent zal volgebouwd zijn. In dat
scenario zal vooral het gebied tussen Brussel, Gent,
Antwerpen en Leuven volgebouwd zijn.
De cijfers lopen parallel met die van de voorspellingen
voor bevolkings- en economische groei. Het gaat niet
alleen om nieuwe woningen, maar ook om locaties
voor industrie en handel.
In 1976 was 7,2 % van de beschikbare ruimte in
Vlaanderen en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest
bebouwd. In 1988 was dat al 11,7 % en in 2000 18,3 %.
Asfalteren, betonneren en beklinkeren
Niet enkel overstromingen zullen toenemen. Ook de
verdroging wordt een probleem, zeker ’s zomers. Doordat we alles asfalteren en beklinkeren, kan er minder
neerslag in de bodem infiltreren, wat tot lagere grondwaterstanden leidt.
De grondwatertafels in Vlaanderen zijn de afgelopen
decennia al sterk gedaald. Bomen en vegetatie sterven
af, landbouwers zijn gedwongen te irrigeren.
Zomeronweer
Driekwart van de gevallen van wateroverlast ontstaan
door hevige regenbuien in de zomer. Een zomers onweer is heel hevig en van korte duur.
Het water dat op de vele verhardingen valt, wordt via
de riolering razendsnel afgevoerd naar lager gelegen
riolen of waterlopen die de grote toevloed niet meer
kunnen slikken.
Het rioolwater, vermengd met regenwater, komt via
de straatkolken op straat of via een overstort in een
waterloop. Ook de waterlopen kunnen lokaal buiten
hun oevers treden.
In vergelijking met de overstromingen in de winter,
blijft wateroverlast in de zomer meestal vrij lokaal.
Hevige regenval in de winter
In de winter ontstaat wateroverlast meestal door een
continue en grote hoeveelheid neerslag. De buien zijn
veel langer, maar minder hevig dan in de zomer. Soms
krijgen we te maken met grote hoeveelheden smeltwater na dooi.
Rivieren rechtgetrokken en ingedijkt
Om de bevaarbaarheid te verbeteren en het risico op
overstromingen te beperken, werden rivieren rechtgetrokken en ingedijkt.
Hetzelfde gebeurde met beken en kleinere stromen in
het kader van ruilverkavelingen. Open grachten, die
zorgden voor de berging van oppervlaktewater en infiltratie van neerslag, verdwenen of werden ingebuisd.
Omdat de waterlopen in de loop der jaren alsmaar
meer in een strakker keurslijf werden gestoken, treden
zij buiten hun oevers bij teveel watertoevoer.
1
THEMA WATER > Van kleuter t.e.m. derde graad > Lessuggesties en activiteiten
Door de drainerende werking van kortere, rechtgetrokken beken en waterlopen verdroogden de
vochtige valleien en verschraalde het landschap.
Om de waterafvoer te beheersen heeft de mens ook
allerlei bouwwerken in de waterlopen geplaatst:
bruggen, stuwen, verdeelwerken, watermolens... Ondanks de grote voordelen van dergelijke constructies,
houden zij soms ook een risico in.
De vrije afvoer van water wordt er immers door
belemmerd, waardoor bij een hevige bui overstromingen kunnen ontstaan.
Het bedwingen van waterlopen is een oud streven
van de mens. Maatregelen die in het verleden
werden genomen om wateroverlast te vermijden,
hadden vaak heel wat negatieve effecten.
Ze gaven aanleiding tot een versnelde afvoer van de
neerslag naar stroomafwaarts gelegen gebieden.
Het overstromingsgevaar werd enkel verplaatst, niet
opgelost.
Modderstromen door erosie
De derde vorm van wateroverlast zijn de modderstromen door erosie in landelijke gebieden. Dit soort
modderoverlast staat los van de aanwezigheid van
waterlopen.
Omdat de gronden hoger op de helling beter geschikt
waren voor de landbouw, ontstonden de dorpskernen
in de valleien.
Bij hevige regenval slempen landbouwgronden vlug
toe en denderen de modderstromen naar de
lager gelegen dorpskernen.
Water, heb jij er last van?
Overstromingen, een pest of een zegen?
Misschien hebben sommige kinderen uit de klas
al ervaring met situaties waarin water overlast gaf.
Een overstroming, een lek in het dak, opstijgend
vocht in de muren, vochtplekken in de muren, een
gesprongen buis van de waterleiding…
In het oude Egypte werd er uitgekeken naar de
jaarlijkse overstroming van de Nijl. Daardoor kon een groot
deel van het land worden bevloeid. Het water liet ook nog
eens een zeer vruchtbare sliblaag achter.
Laat hen hierover uitgebreid vertellen en maak
hiervan een schema met trefwoorden op het bord.
Kondig het onderwerp op voorhand aan, dan kunnen
ze foto’s meebrengen naar de klas.
www.overstromingsvoorspeller.be toont de actuele en voorspelde overstromingstoestand per
hydrografisch bekken in Vlaanderen.
Op www.overstromingsvoorspeller.be staat onder
actuele info een real-time neerslagtabel.
2
Tegenwoordig zijn veel tropische streken afhankelijk van
jaarlijkse overstromingen voor de teelt van gewassen en
voor de watervoorraad in de droge maanden van het jaar.
In onze streken wordt een overstroming meestal als overlast beschouwd, want huizen en kelders lopen onder water, er is schade aan gewassen en materiaal, er zijn verdrinkingsdoden, het vervuilde slib blijft achter in huizen
en tuinen…