Fijnstofmagneet, een prachtige vinding

Fijnstofmagneet, een
prachtige vinding
2 • VISIE nr.11
Fijnstof is pas sinds een jaar of twintig meetbaar. Het is een verzamelnaam voor
zeer kleine vervuilende deeltjes in de lucht. Bob Ursem, directeur van de Botanische
Tuin TU Delft, deed met zijn baanbrekende werk letterlijk het nodige stof opwaaien.
Inmiddels is het octrooi op het verwijderen van fijnstof uit de lucht een feit.
Het onzichtbare fijnstof is een vorm van
een speciaal voor dat doel aangelegde weg met
hoogste onderscheiding op verkeersinnovatie: de
luchtvervuiling. Het gaat om zeer kleine in de lucht
grote palen erlangs. Daarin hangen draden waar
Intertrafic Innovation Award.
zwevende deeltjes van verschillende grootte,
elektrische spanning op staat. De positief geladen
herkomst en chemische samenstelling. Afkomstig
deeltjes van deze draden ‘beschieten’ als het ware
Het verdrijven van mist
van verkeer, industrie, veebedrijven, woningen, etc.
het neutrale fijnstof, dat dan een positieve lading
Ook mist komt niet op de grond door de elektrische
Het is overal. Als wij dit inademen, is het schadelijk
krijgt. Een negatieve lading, zoals de aarde, trekt een
staticiteit. Het gaat bij het verdrijven van mist meer
voor onze gezondheid. Door fijnstof uit de lucht te
positieve lading aan. Het gaas dat vervolgens in de
om het verplaatsen van de mistdruppeltjes. Door
halen (het zogenaamde ‘afvangen’), levert dit direct
aarde naast de weg is geplaatst, is ook negatief
een luchtbeweging te creëren, een zogenaamde
een betere luchtkwaliteit op. Het is een goede
geladen. Dit gaas zorgt voor het ‘afvangen’ van de
elektrische wind, verdrijft de mist. Via een fijn
oplossing voor veel problemen op het gebied van
positieve fijnstof.
geplaatst gaas veranderen de mistdruppeltjes in
milieu en gezondheid.
grote druppels, tot ze er letterlijk vanaf druipen.
Vorig jaar is een grote proef in de Thomastunnel
Mist kan op deze wijze op grote afstand helemaal
Inspiratie
geweest. Een tunnel van 1,1 km met 24 rekjes met
weggedrukt worden.
Bob Ursem, een gedreven en gepassioneerd man,
draadjes erop en aan de andere kant 24 rekjes met
is de uitvinder van dit fijnstofreductiesysteem.
gaas. Met slechts een halve kilowatt aan energie
Er zijn genoeg mogelijkheden om de octrooien te
De wetenschapper haalde zijn inspiratie hiervoor
lukte het om verbijsterende resultaten te behalen.
vermarkten. Zo is het verdrijven van mist ideaal voor
rechtstreeks uit de natuur. “Tijdens een
Met dit onderzoek wonnen Ursem en de BAM de
Schiphol. Dat zou een fantastische doorbraak zijn,
duinwandeling met mijn hond vielen mij de
binnenkomende zoutdeeltjes van het strand op, die
Het laden van fijnstof
schitterden in de zon. Net boven een duindoorn zag
ik de deeltjes liften. Dit kón niet anders dan
elektrisch statische afstoting zijn. Er is geen enkel
ander mechanisme dat zo tegen de zwaartekracht
ingaat. Door hiermee te spelen, kreeg ik het idee om
het om te draaien. Het stuurbaar afvangen van de
deeltjes was de basis voor een nieuwe
technologische toepassing.”
Thomastunnel
Na octrooi aangevraagd te hebben, heeft Ursem
samen met het bouwbedrijf BAM zijn idee getest op
3 • VISIE nr.11
Octrooien
Nederlandsch Octrooibureau:
• Het verwijderen van fijnstof uit de lucht
• Het verdrijven van mist
• Het verwijderen van NOx uit de lucht
• Het verwijderen van stalgassen, zoals ammonia
maar Ursem heeft simpelweg geen tijd om dit verder
uit te werken. En áls hij tijd over heeft, dan is hij
bezig om een duurzame financiering neer te zetten
voor zijn andere passie, de Botanische tuin.
Laboratorium
Bob Ursem stelt zijn targets en hij haalt ze. Bij zijn
aanstelling benadrukte de wetenschapper dat het
hem niet zozeer ging om medewerking te krijgen,
maar meer om vooral geen tegenwerking te ervaren.
“Wetenschap is voor mensen die buiten hun
drs.ing. W.N.J. Ursem (Bob), 52 jaar
vakgebied durven te stappen en daardoor de
verbanden op een andere manier bekijken. Het ‘out
Wetenschappelijk directeur
of the box-denken’, interdisciplinair bezig zijn, is
sectie Botanische Tuin, afdeling Biotechnologie
heel belangrijk voor ons. Die zienswijze probeer ik in
Faculteit Technische Natuurwetenschappen, TU Delft
mijn werk te stimuleren.”
Voorzitter
De wetenschapper staat bekend om zijn
Nederlandse Vereniging Botanische Tuinen
gedrevenheid, creativiteit en snelle geest. Gelukkig
krijgt Ursem steeds meer hulp van anderen die zijn
Studies
laatste target steunen: een laboratorium voor de
Chemie, Biologie en Natuurkunde in Utrecht
vrije geest, om vrij onderzoek te doen.
“Ik wil binnen vier jaar mijn laboratorium realiseren,
Expedities/Onderzoektochten
het liefst in het gebouw van de TU Delft. Daarna
• walvissenstudie – Noordpool
plan ik maximaal vijf jaar om het international
• afwijkende groeipatronen hout / lianen –Guyana
verder uit te bouwen, zodat het wereldwijd op de
kaart staat. Ons laboratorium moet een
Octrooien/Octrooiaanvragen
internationale magneetwerking hebben bij het
11, waarvan 6 wereldwijd (onder andere het fijnstofreductiesysteem)
aantrekken van wetenschappers. Dit centrum van
vrij denkende mensen zou bij de top van de wereld
Prijzen
moeten behoren. De steun die ik krijg om die positie
2005 – Sensortechnologie Jaarprijs – biologisch UV-filter
te behalen, wordt steeds groter. Zo’n omvangrijk
2008 –
Intertraffic Innovation Award – fijnstofreductiesysteem
project kan je nooit alleen van de grond krijgen.”
2009 –
New Venture Prijs – biologisch UV-filter
2009 –
The World Economic Forum Innovation Award – LED-technologie
Het belang van een octrooi
2010 –
New Venture Prijs Business – biologisch UV-filter
Sinds twee jaar is er een Valorisatiecentrum bij de
TU Delft. Een wetenschapper die een uitvinding
Promoveren
heeft gedaan, maakt aan het Valorisatiecentrum
In 2011 wil Bob Ursem promoveren op fijnstof.
duidelijk wat hij hiermee wil. Vroeger was het per
faculteit geregeld. Nu is het gecentraliseerd. Alleen
4 • VISIE nr.11
zijn de meeste wetenschappers meer bezig met
onderzoek en publicaties dan met het regelen van
een octrooi. Het Valorisatiecentrum doet zijn best
om dit nu te bevorderen.
Het eerste patent van Bob Ursem was een
Bloemenklok. “Je kon de tijd aflezen aan de hand
van het openen en sluiten van speciaal geselecteerde
eenjarige planten. Een groot succes. Iets
technologisch en ook nog leuk.” Daarna ontwikkelde
hij een geurenklok, speciaal voor blinde mensen. Zij
konden dankzij de verwarmingselementen en een
geurpil in de klok ruiken hoe laat het was. Maar toen
Ursem zijn nieuwste vinding tijdens een vliegtocht
aan ‘vrienden’ vertelde, ging dat fout. De vrienden
namen hier onmiddellijk patent op. “In feite is zo’n
iemand arm aan ideeën. Ik heb mogelijkheden
genoeg en slaag er altijd weer in om iets nieuws te
bedenken,” zegt Ursem laconiek.
Tegenwoordig legt de wetenschapper zijn nieuwe
vindingen gelijk vast. “Het is belangrijk een
octrooigemachtigde te vinden die je begrijpt en de
tekst goed opschrijft.” Bij Nederlandsch
Octrooibureau vond Ursem de man die hij zocht.
Met de juiste technische achtergrond en een goede
brede visie. “Als het een andere discipline betreft,
dan verwijst hij mij door naar een ander. Ze zijn stuk
voor stuk zo integer en goed, dat ze elkaar wel
degelijk de specialismen toebedelen.”
Voor meer informatie
over dit onderwerp
kunt u contact opnemen
met Ard Ellens
([email protected])
5
• VISIE nr .11