Atelier Overleven werkbladen

Er groeit iets in Meise!
Voedingsstoffen vergaren
In het regenwoud groeien er heel wat planten boven in de kruinen van de grote bomen. We
noemen planten die bovenop andere planten groeien: ...........................................................
Het is niet vanzelfsprekend om boven in de kroonlaag aan voedingsstoffen te raken. Toch
zijn er heel wat planten aangepast aan leven boven in de kruinen.
Een aantal soorten varens vormt met zijn bladeren een soort
trechter, een opvangcontainer om vallende bladeren en dergelijke
in op te vangen. Sommige soorten varens hebben zelfs 2 soorten
bladeren.
Zoek de hertshoornvaren (Platycerium). Deze heeft bruine
bladeren om .........................................................................
Via kleine worteltjes worden de voedingsstoffen uit de
zelfgemaakte bloempot gehaald. Daarnaast heeft deze plant ook
groene bladeren om ......................................................................
Vleesetende planten vullen hun voedingsstoffen aan
door insecten te vangen. Er zijn zo’n 500 verschillende
vleesetende planten. Sommige soorten hebben kleefvallen
waar insecten aan blijven kleven. Andere soorten hebben
actieve vallen, die dichtklappen wanneer een insect zich in de
val begeeft. Nog andere soorten hebben bekervallen waar
insecten in gelokt worden en vast komen te zitten of
verdrinken. Zoek in deze serre de tropische bekerplant
(Nepenthes). De vallen van deze plant zijn eigenlijk
aangepaste
stengels
wortels
bloemen
bladeren.
(schrappen wat niet past)
Per soort en zelfs binnen de soort verschillen vorm en
afmeting sterk. De grootste vangbekers kunnen wel 50 cm
groot worden. De typische vorm is min of meer cilindervormig.
De onderste helft heeft vaak een buikje, met een afgeronde
bodem. Bij jonge bekers is het deksel op de val nog gesloten
en zijn de verteringssappen steriel. Na het openen blijft het
deksel onbewegelijk. Het is dus geen deur die open en dicht
kan gaan. Het deksel dient als paraplu om vollopen en
overstromen van de beker tegen te gaan en als
landingsplaats vol met nectar voor de prooidieren. In het
onderste gedeelte van de beker zit een verteringszone, die
dicht met klieren is bezet. Die klieren scheiden
verteringssappen af en nemen de opgeloste voedingsstoffen
van de prooi op.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be
Atelier Overleven (lln) pag.1
Er groeit iets in Meise!
Mierenplanten vormen huizen voor ‘hun’ mierenkolonies.
Een bepaald orgaan van de
plant is zo gevormd dat het kan dienen als mierennest. Meestal bevatten de vervormde
organen allerlei kleine holtes. Daarnaast is er vaak een klein gaatje aanwezig zodat de
mieren makkelijk naar binnen kunnen. Er bestaan een 500-tal mierenplanten. In deze serre
moet je op zoek gaan naar de mierenplanten Myrmecodia echinata, Hydnophytum
formicarum en Dischidia pectenoides of urnenplant.
Omcirkel hier onder welk orgaan als mierennest dienst doet:
Mierenplant (Myrmecodia echinata):
Urnenplant (Dischidia pectenoides):
stengel
stengel
wortel
blad
bloem
wortel
blad
bloem
Voor de mieren zijn de voordelen vrij duidelijk, zij krijgen van de plant kost en inwoon want
sommige planten voorzien de mieren niet enkel van een nestplaats maar ook van suiker die
uit nectarklieren stroomt. Maar wat zijn de voordelen voor de plant?
Op vlak van bescherming: ...................................................................
Op vlak van voedselvoorziening: ............................................................................
Niet alleen zijn er planten die mieren als huisdier houden, sommige mieren leggen echte
tuinen aan. Bepaalde aronskelken komen in het wild alleen voor in mierennesten. De plant
krijgt een goede groeiplaats maar de voordelen voor de mieren zijn nog
niet opgehelderd.
Verder gebruiken vele plantensoorten mieren als een soort pakjesdienst.
Planten willen hun zaden graag zo ver mogelijk verspreiden maar
aangezien ze niet zelf kunnen rondlopen, gebruiken ze andere methodes.
Aan de zaden van verschillende planten zit er een vettig uitgroeisel; het
mierenbroodje. Mieren zijn hier dol op. Wanneer ze een zaad met een
mierenbroodje vinden, sleuren ze het mee naar hun nest. Onderweg
komen zaad en mierenbroodje los van elkaar. Zo komen zaadjes ver van
hun ouderplant terecht waar ze zonder problemen kunnen groeien en
kiemen. In de bossen uit onze omgeving vind je een mierenbroodje aan de zaden van
bosanemoon, bosviooltje en stinkende gouwe.
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be
Atelier Overleven (lln) pag.2
Er groeit iets in Meise!
Adaptaties overal op de aarde
Luister aandachtig naar wat de gids te vertellen heeft over aanpassingen van planten, overal
op de aarde en vul ondertussen deze werkbladen aan.
Koude
De taiga of boreaal woud is het grootste bioom of
klimaatsvegetatie ter wereld. Het groeiseizoen duurt
er maar 130 dagen, de rest van het jaar vriest het er.
Om de fotosynthese vlug op kruissnelheid te krijgen
tijdens het groeiseizoen behouden de bomen hier hun
bladeren. Maar om de verdamping te beperken
tijdens de vorstperiode zijn deze bladeren bijzonder
aangepast: ze zijn naaldvormig, ze bezitten een
waslaagje en de ademhalingsstructuren
(huidmondjes) liggen diep verzonken zoals je op de
tekening kan zien.
Weet je ook waar de taiga op de aarde voorkomt?
(schrappen wat niet past) Alaska, Madagaskar,
Scandinavië, Siberië, Chili, Canada, Mexico
Seizoenen
Omdat in de winter water soms enkel in bevroren toestand
voorhanden is, zijn bomen van gematigde gebieden aangepast
om het winterseizoen te overbruggen. Welke aanpassing
zorgt ervoor dat er geen verdamping is in de winter?..............
Voedselschaarste
Vleesetende planten komen bijvoorbeeld voor in de
voedselarme veengebieden van de gematigde zones. Om hun
mineralen aan te vullen vangen zij insecten. Welke soorten vangsystemen of vallen kan je
op deze tekeningen zien?
..........
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
...........
...........
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be
Atelier Overleven (lln) pag.3
Er groeit iets in Meise!
Hieronder zie je een tekening waarop je kan zien hoe de bekers van vleesetende planten in
de loop van de evolutie ontstaan kunnen zijn.
Zoek in deze serre een plant die bladeren heeft zoals het eerste blad in de tekening en
noteer hier de naam: .................................
Droogte
Om als plant te overleven in de woestijn moet je wel aangepast zijn aan de waterschaarste.
Sommige planten ontwijken de droogte en gaan enkel kiemen, heel snel groeien, bloeien en
zaden produceren op het ogenblik dat er toch eens een regenbui in de woestijn valt. Dit
zeldzaam fenomeen zorgt er voor dat de woestijn plots prachtig in bloei kan staan.
Andere planten zorgen er voor dat er zo weinig mogelijk water verdampt wordt door een
waslaag, kleine of helemaal geen blaadjes en door huidmondjes die enkel ’s nachts open
gaan. Vele planten houden ook waterreserves bij.
Schrijf bij onderstaande tekeningen in welk plantendeel het meeste water opgeslagen wordt:
(wortel stengel blad bloem)
...........
...........
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
...........
...........
...........
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be
Atelier Overleven (lln) pag.4
Er groeit iets in Meise!
Water
Water is erg belangrijk voor elke plant. De eerste plantaardige organismen (algen e.d.)
leefden trouwens in het water. Later zijn de landplanten ontstaan. Sommige, de
waterplanten, zijn zelfs teruggekeerd naar het water. Andere maken handig gebruik van het
water om hun zaden te verspreiden. Vocht kan voor planten ook een gevaar betekenen,
want het kan een ideaal milieu zijn om bacteriën en schimmels te laten groeien.
Kan je deze sleutelwoorden bij de juiste plant zetten?
drijven
dobberende vrucht
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
druppelspits
getij
opgezwollen bladsteel
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be
Atelier Overleven (lln) pag.5
Er groeit iets in Meise!
Belagers
Planten staan aan de basis van de voedselpiramide. Planten zijn bron van leven voor
herbivoren, die op hun beurt voedsel zijn voor carnivoren. Niet opgegeten worden is de
boodschap!
Schrijf bij volgende tekeningen de naam van de plant (cactus, levende steentjes, kruidjeroer-me-niet) en de aanpassing die het belagers moeilijk maakt om de plant op te peuzelen.
...........
...........
...........
...........
...........
...........
Brand
In het mediterraan bioom is brand een fenomeen dat van nature regelmatig optreedt. De
kurkeik uit het Middellandse Zeegebied heeft een dikke schors als isolatielaag.
Weet je ook welke typische aanpassingen de Banksia uit Australië en de Protea uit ZuidAfrika vertonen i.v.m. brand?
Banksiavrucht
Proteabloemgestel
...........
...........
...........
...........
Nationale Plantentuin van België
§ 02 260 09 70 | [email protected]
Domein van Bouchout
Nieuwelaan 38
1860 Meise
www.plantentuinmeise.be
Atelier Overleven (lln) pag.6