vitamine d en zonlicht

Het lichaam kan in de huid vanuit een metaboliet van
cholesterol (7-dehydrocholesterol) vitamine D3
(cholecalciferol) aanmaken onder invloed van het
UV-B deel van het zonlicht. Endogene productie is
verreweg de belangrijkste bron van vitamine D voor
de meeste mensen. Het lichaam heeft een grote
capaciteit om vitamine D3 aan te maken. Iemand in
badkleding die zolang in de zon zit totdat een lichte
roodkleuring van de huid optreedt (erytheem), doet
de bloedspiegels van vitamine D3 evenveel stijgen
als wanneer deze persoon 10.000 tot 25.000 IE
vitamine D via een voedingssupplement zou nemen.
Mensen die wonen en werken in een tropisch klimaat,
maken naar schatting 10.000 IE (250 µg) per dag aan,
100 maal meer dan de in Nederland aanbevolen
dagelijkse hoeveelheid voor volwassenen.
250
Microgram is ook ongeveer het maximum dat het
lichaam per dag aanmaakt aan vitamine D[13]. Na
excessieve blootstelling aan de zon ontstaat geen
vitamine D toxiciteit, aangezien op een gegeven
moment een evenwicht tussen aanmaak en afbraak
ontstaat, waarbij een overmaat vitamine D en
previtamine D wordt omgezet in inactieve
producten[13].
Alles wat de hoeveelheid UVstraling beïnvloedt die de huid binnendringt, heeft
een enorm effect op de productie van vitamine D in
de huid en daarmee op de vitamine D status.

Zonkracht: Om vitamine D te kunnen
produceren in de huid moet de zonkracht
meer dan 3 zijn. De zonkracht is een maat
voor de hoeveelheid ultraviolette straling
(UV) in het zonlicht die de aarde bereikt.
Factoren die daarop van invloed zijn, zijn:

De breedtegraad: Op de hogere
breedtegraden van de aarde worden de
UVB-stralen in zekere mate door de
atmosfeer uit het zonlicht gefilterd,
met name gedurende de winterperiode.
In de winter is boven een
breedtegraad van 52 graden[14]
(ongeacht atmosferische en andere
omstandigheden) de zon te zwak om
überhaupt nog vitamine D in de
huid aan te maken. Op lagere
breedtegraden neemt de vitamine D
productie in de huid exponentieel toe.
Mensen die wonen en werken in de
tropen, maken naar schatting 10.000
IE (250 µg) per dag aan, 100 maal
meer dan de in Nederland aanbevolen
dagelijkse hoeveelheid voor
volwassenen.

Hoogte van de zon aan de hemel: De
golflengtes waarbij vitamine D
productie in de huid plaatsvindt, zijn
op zeeniveau in zonlicht aanwezig
wanneer de zon meer dan 45° boven
de horizon staat en ook de
zonkracht meer dan 3 is.[15] Bij deze
invalshoek, die in de tropen dagelijks
plaatsvindt, en in gematigde
breedtegraden dagelijks tijdens
voorjaar en zomer, maar vrijwel nooit
binnen de beide poolcirkels, worden
adequate hoeveelheden vitamine D3 in
de huid geproduceerd na ongeveer 10
tot 15 minuten blootstelling van
tenminste het gezicht, de armen,
handen en bij voorkeur ook
bovenlichaam (zonder
zonnebrandcrème), tenminste
tweemaal per week. De hoogste stand
van de zon (zenit) op de dag is in de
winter aanmerkelijk lager dan in de
zomer. Op onze breedtegraden is
gedurende winter en voorjaar de
zonkracht te laag om voor vitamine
D productie in de huid te zorgen. In
de zomer is vroeg op de dag en laat
in de middag de zonkracht vaak te
laag voor vitamine D productie.

Bewolking, vocht, stof, smog en/of
ozon in de atmosfeer verlagen de
hoeveelheid UV-B die de aarde
bereikt.


Hoogte boven de zeespiegel: In de
bergen schijnt de zon aanmerkelijk
krachtiger dan op zeeniveau, omdat de
reis van de stralen door de atmosfeer
daar korter is en de lucht schoner.

Golflengte van de UV-B straling:
Vorming van vitamine D uit 7dehydrocholesterol vindt in de huid
plaats bij blootstelling aan ultraviolet
(UV-B) licht met een golflengte tussen
290 en 315 nm (met de hoogste
synthese tussen 295 en 297 nm)[16][17].
Bij een zonnebank worden veel van de
vitamine D producerende UV-B
stralen eruit gefilterd, aangezien dat
deel van het UV-spectrum (dat voor
vitamine D3 productie
verantwoordelijk is) eveneens
roodkleuring, verbranding en
huidkanker kan veroorzaken. Bij een
hoogtezon of voor lichttherapie
gebruikte lamp vindt een dergelijke
filtering van UV-B straling niet plaats.
Niettemin worden bij
zonnebankgebruikers aanmerkelijk
betere vitamine D spiegels gevonden
dan bij mensen die daar geen gebruik
van maken[18].
Zongerelateerd gedrag:

Leefstijl: Veel mensen werken en
leven voornamelijk binnen. Zodra men
buitenkomt bedekt men de huid of
gebruikt men een zonnebrandcrème
uit angst voor huidkanker. Mensen die
zon vermijden lopen zelfs in de zomer
kans op vitamine D deficiëntie. In
Miami komt onverwacht veel vitamine
D deficiëntie voor, ondanks het
zonnige weer en gunstige
breedtegraad[19].


Glas: Glas in huizen en auto’s
weerkaatst UV-B straling, zelfs in de
zomer.

Huidbedekking: In Nederland wordt
lichaamsbedekkende kleding (nikaab,
boerka, chador, sluier) vooral
gedragen door vrouwen met een
donkere huidskleur, die sowieso al
moeilijker vitamine D aanmaken.

Zonnebrandcrèmes:
Zonnebrandcrèmes of -lotions
bevatten chemische stoffen die
bedoeld zijn om juist UV-B stralen te
blokkeren, aangezien dit deel van het
UV-spectrum (naast vitamine D
produceren) de huid rood kan doen
kleuren of verbranden. Het
aanbrengen van een
zonnebrandcrème met
beschermingsfactor 8 doet de
vitamine D3 productie met 97,5%
afnemen[20][2]. Beschermingsfactor 15
remt de vitamine D productie met
99%[21].
Conditie van de huid:

Huidpigmentatie: Melanine in de
huid functioneert als natuurlijke
bescherming tegen zonnebrand, maar
beperkt eveneens de snelheid waarmee
vitamine D kan worden gemaakt. Bij
mensen met een donkere huidskleur
functioneert de vitamine D synthese
in de huid aanmerkelijk langzamer
dan bij mensen met een blanke huid
en kan tot 99% geremd worden[21].

Verouderende huid: Bij stijgende
leeftijd wordt de huid dunner en
vermindert het vermogen om vitamine
D in de huid aan te maken (om 7dehydrocholesterol naar previtamine
D3 om te zetten).
Een gezonde blanke huid is in in principe in staat om
vrij snel grote hoeveelheden vitamine D aan te
maken. Op de 52e breedtegraad, waarop Nederland
ligt, wordt in de zomer (mei-september) midden op
de dag bij onbewolkte hemel en heldere lucht al na
enkele minuten blootstelling van een type-1 huid
(blank), met 25% van het lichaamsoppervlak
onbedekt en in horizontale positie, 25 microgram
(1000 IE) vitamine D gemaakt. In de winter
(november-maart) echter, is het op dezelfde
breedtegraad onder geen enkele omstandigheid
mogelijk om uitsluitend met behulp van zonlicht
een adequate vitamine D status te handhaven[22].