Inleiding door rector magnificus

Inleiding door rector
magnificus
Colofon
Deze publicatie is een uitgave van de Universiteit Utrecht,
en verschijnt in een oplage van 2.000 exemplaren.
Samenstelling, teksten en redactie:
Martijn de Graaff en Rolf Schreuder, BureauQ.
Projectbegeleiding vanuit de Universiteit Utrecht:
Mirjam Bok en Marieke de Bakker, Directie Onderwijs &
Onderzoek.
Vormgeving: Mirjam Veenstra, Vorm MV.
Fotografie: Jan Vonk Fotografie.
Druk: Drukkerij Leijten.
Copyright Universiteit Utrecht
Bert van der Zwaan,
Rector Magnificus.
Voorwoord
Het Sirius Programma is voor de Universiteit Utrecht van
onschatbare waarde geweest: het heeft ons de gelegenheid
gegeven om vier jaar lang uitgebreid te experimenteren met
alle mogelijke variaties van honoursonderwijs. Het is een
bijzonder vruchtbare proeftuin gebleken waarin
honoursonderwijs over de volle breedte van de universiteit
ontwikkeld en uitgebouwd kon worden, met ruimte voor
de verscheidenheid, tradities en cultuur van de
verschillende faculteiten en opleidingen. Er lag natuurlijk al
een goede voedingsbodem: lang voor het Sirius Programma
waren we in Utrecht al gestart met de University Colleges
en het Utrecht Law College en op verschillende plekken
werd geëxperimenteerd met honoursprogramma’s.
Mede dankzij het Sirius Programma is honoursonderwijs
niet meer weg te denken. Ik vind het ook onze
verantwoordelijkheid en plicht jonge academici alle
mogelijkheden te bieden om hun talenten maximaal te
ontwikkelen, zeker aangezien zij zich steeds vaker zullen
moeten onderscheiden in een internationale omgeving.
We staan nu voor de uitdaging de fase van experimenteren
af te sluiten en het honoursonderwijs te verankeren in
universiteitsbreed onderwijsbeleid. De grote variëteit die
2 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
3 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
is ontstaan, heeft ook een keerzijde, waarover de
auditcommissie haar zorg meermalen heeft uitgesproken:
want wat kenmerkt nu het Utrechtse honoursonderwijs en
wat levert het studenten eigenlijk op. De plannen voor de
komende jaren liggen er en zijn ambitieus: voortbouwend
op de verworvenheden van het Sirius Programma komen er
herkenbare honours colleges binnen alle faculteiten, meteen
vanaf het eerste bachelorjaar en niet meer bovenop maar
ook onderdeel van de bachelor.
In deze bundel laten we zien wat het honoursonderwijs ons
de afgelopen jaren heeft gebracht: studenten die boven
zichzelf uitstijgen, bevlogen docenten die hoge eisen
durven te stellen en tegelijkertijd het vertrouwen geven aan
studenten om tot deze prestaties te komen, studenten die
over de grenzen van hun eigen vakgebied kunnen kijken en
inmiddels vervolgopleidingen volgen waar ze niet van
durfden te dromen.
Kortom, een formidabele prestatie van alle betrokkenen bij
het honoursonderwijs! Ik kan niet anders dan concluderen
dat als ergens de kernwaarden van de Universiteit Utrecht
‘Ambitie’ en ‘Betrokkenheid’ tot uiting komen, het binnen
ons rijkgeschakeerde honoursonderwijs is!
I n h o u ds o p g av e
Ov e r h e t Si r i u s P r o g r a m m a
Het Sirius Programma (www.siriusprogramma.nl) is een
landelijke programma dat hogescholen en universiteiten
in staat stelt de beste studenten uit te dagen het beste uit
zichzelf te halen. Het doel is inzicht te verkrijgen in hoe
excellentie het beste bereikt kan worden en welke
belemmeringen hiervoor in de huidige situatie bestaan.
In 2008 is de eerste lichting hoger onderwijsinstellingen,
waaronder de Universiteit Utrecht, gestart met het
bachelortraject. Dit jaar eindigt dat traject.
Verzilveren en vernieuwen. Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht - Interview
Marieke de Bakker en Mirjam Bok 6
“We doen het voor onze studenten” - Interview Rob van der Vaart 8
Een critical friend in tijden van excellentie - Interview Taede Sminia 10
De aansluiting met het vwo. Programma YES-USE - Interview Nina van Loon en Erwin van Sas 12
Resultaten Faculteit Bètawetenschappen en Faculteit Sociale Wetenschappen
14
Het verkennen van onderzoek. Undergraduate research - Interview
Frank Dignum en Timo Koppenberg 16
Excellente docenten voor excellente studenten - Interview Hanne ten Berge en Gerard van der Ree 18
Resultaten University Colleges en Universiteitsbreed 20
Resultaten Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie en Faculteit Geowetenschappen 24
Descartes College: vrijplaats van universele geleerdheid - Interview
Paul Ziche, Thijs de Beus en Anita Honingh 26
Wendbare, innovatieve denkers. De internationale context - Interview
Fried Keesen en Ruben van Bergen 28
Resultaten Faculteit Geesteswetenschappen en Resultaten aansluiting met het vwo 30
Gepassioneerd voor de arbeidsmarkt. Honoursstudenten in het bedrijfsleven - Interview
Marie-Louise Weeda en Joost Kok 32
Onderzoek naar Excellentie - Interview Karin Scager en Ada Kool 34
Resultaten Faculteit Diergeneeskunde en Faculteit Geneeskunde 36
Publicatielijst 38
Ov e r d e z e p u b l ic at i e
De publicatie is bedoeld als afsluiting en overzicht van het
Siriustraject van de Universiteit Utrecht. Per faculteit zijn
beschrijvingen en resultaten van de projecten opgenomen
die onder de noemer Sirius vallen. Ook de
honoursprogramma’s van de twee faculteiten die niet
meededen (Diergeneeskunde en Geneeskunde) zijn
opgenomen. Daarnaast bevat de publicatie interviews met
betrokkenen zoals studenten, docenten en externen.
4 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
5 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
Verzilveren en vernieuwen
V i e r ja a r Si r i u s o p d e U n iv e r s i t e i t U t r ec h t
In 2008 begon de Universiteit Utrecht aan het Sirius Programma om
bestaande honoursactiviteiten uit te bouwen en waar nodig nieuwe te
ontwikkelen. Vier jaar later is excellentie niet meer weg te denken op de
universiteit. De twee Sirius-projectleiders Marieke de Bakker en Mirjam
Bok zijn zeer tevreden: “Het is een fantastische opbrengst geworden.”
Marieke de Bakker is
adviseur
onderwijsbeleid voor
het College van Bestuur.
Mirjam Bok is adviseur
onderwijsbeleid voor
het College van Bestuur.
Honoursonderwijs was in 2008 niet onbekend in Utrecht.
Al in 1993 gingen de eerste programma’s van start bij
Geowetenschappen en Diergeneeskunde. Vijf jaar later
introduceerde Utrecht selectief internationaal
undergraduateonderwijs in Nederland met de oprichting
van het University College. In 2005 volgde het Utrecht Law
College en niet lang daarna Sociale Wetenschappen met
hun honoursprogramma’s. “We hadden dus een stevige
basis om op te staan toen de call voor het Sirius Programma
kwam”, vertelt Marieke. “Voor ons was het een uitgelezen
kans om de bestaande initiatieven verder te ontwikkelen en
een duidelijke plek te geven. Waar nog niets was, hebben
we nieuwe initiatieven ontwikkeld. Nu hebben al onze
bachelorstudenten de mogelijkheid om een
honoursprogramma te volgen.”
De universiteit heeft een aantal gemeenschappelijke
uitgangspunten voor de honoursprogramma’s gedefinieerd:
de ketenbenadering, undergraduate research,
interdisciplinariteit, communityvorming en onderzoek naar
excellentie-onderwijs. In het kader van Sirius zijn er twaalf
projecten verspreid over de faculteiten geweest die een of
meerdere van deze thema’s in zich hadden. Marieke: “Er
waren faculteitsbreed georganiseerde honoursprogrammas
met een interdisciplinaire component, bijvoorbeeld bij
Sociale Wetenschappen. Twee programma’s legden de link
met het vwo: YES-USE bij Economie en BètaPlus voor de
faculteit Bètawetenschappen. En ons excellentie-onderzoek
levert steeds meer toepasbare resultaten op, zoals voor ons
professionaliseringstraject in honoursdidactiek voor
docenten.”
“Onze excellentie-activiteiten zijn op de werkvloer
ontstaan”, zegt Mirjam. “Ik weet nog dat de Siriusauditcommissie dat een sterk punt vond, want voor elke
student is er iets van zijn gading. Maar het was ook een
zwakte: wat is ons honoursgezicht?. Daarom hebben we het
Siriustraject aangegrepen om meer gelijkvormigheid te
creëren in de honoursprogramma’s, zonder de eigenheid
van elke faculteit of opleiding te kort te doen.”
Mirjam is erg enthousiast over de kennisdeling tussen en
professionalisering van docenten. “Het is een wezenlijk
onderdeel van excellent onderwijs. In 2011 zijn we
begonnen met de leergang Honours Teaching om
talentvolle docenten extra bagage mee te geven. Sinds de
start hebben zo’n veertig docenten de leergang volbracht.
Die geven aan dat het erg waardevol is. Ze krijgen nieuwe
inzichten, vooral door hun collega’s van andere faculteiten
en opleidingen, met verschillende mores, technieken en
6 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
werkvormen. Juist daardoor ga je reflecteren op je eigen
onderwijs.”
Dan kun je niet anders dan tevreden terugkijken.”
Naast kennisdeling is kennisontwikkeling een belangrijke
poot onder de excellentie-aanpak. “We hebben belangrijke
inzichten opgedaan. We zijn bijvoorbeeld geneigd
honoursstudenten heel veel vrijheid te geven”, zegt
Marieke. “Dat is goed. Maar gezien de enorme ambities van
deze groep, moet je ook sturing geven. Docenten moeten
aan de ene kant honoursstudenten uit hun comfortzone
halen en de lat hoog leggen. Maar ook een veilige
omgeving bieden waar ze fouten mogen maken.”
Naast de cijfers is voor Marieke de omslag in het denken
over honoursprogramma’s heel erg belangrijk. “Vijf jaar
geleden was het lastig om docenten te enthousiasmeren voor
honoursprogramma’s. Men was sceptisch. Maar als ze
eenmaal deze studenten hebben begeleid, zijn ze erg
enthousiast en willen ze meer. Omdat ze werken met
gemotiveerde en goede studenten, gebruiken docenten de
honoursprogramma’s ook als experimenteerruimte. Ze
proberen nieuwe dingen uit. Als die werken, gebruiken ze
deze in het reguliere onderwijs.”
Beide projectleiders zijn erg gelukkig met de opbrengsten
van de afgelopen vier jaar. “Bijna 2.000 bachelorstudenten
hebben meegedaan aan een honoursprogramma”, zegt
Mirjam vol trots. “Dat is bijna 10% van het totaal. Als je het
University College en Roosevelt Academy meetelt is dat
zelfs 16%. En we kunnen ook constateren dat de uitval elk
jaar afneemt. Het grappige is dat de Amerikaanse
universiteiten waar we eerst van leerden, nu erg enthousiast
zijn over onze aanpak, en jaloers zijn op de lage
uitvalpercentages. Die liggen in Amerika veel hoger.
Bedrijven als Philips laten ons weten dat ze steeds meer op
zoek zijn naar interdisciplinair opgeleide studenten.
“Het mooiste blijft natuurlijk wat het met studenten doet en
wat zij opleveren”, zegt Mirjam. “Ik kan veel voorbeelden
opnoemen van studenten die een heel hoog niveau halen.
Wij zijn daar steeds weer van onder de indruk. Bij Biologie
bijvoorbeeld heeft een groepje studenten een boek gemaakt
over de thema’s die er voor biologie toe doen in de 21e
eeuw. Dat boek is het jaar erop in een eerstejaarscursus
gebruikt. Of een project waar sociaal-geografen
samenwerken met aardwetenschappers over het opwekken
van energie uit brak water. Prachtig is dat. Uiteindelijk zijn
goed opgeleide en gepassioneerde honoursstudenten onze
beste ambassadeurs.”
7 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
“We doen het voor onze
studenten”
De afgelopen vier jaar zijn een vruchtbare periode geweest voor
excellentie op de Universiteit Utrecht. Er zijn experimenten
geweest en uitbreiding van bestaande programma’s. En vooral:
er zijn heel veel goede resultaten geboekt. Nu is het tijd om
vooruit te kijken. Wat gaat er de komende jaren gebeuren?
Rob van der Vaart kijkt met veel genoegen terug op het
Sirius Programma. “Er is een groot draagvlak ontstaan voor
excellentie binnen de universiteit. Steeds meer studenten
volgen een honoursprogramma, steeds meer docenten raken
betrokken en bevlogen. Het is een onderdeel geworden van
wie we zijn als universiteit. We hebben een track record en
veel kennis opgebouwd.”
Die kennis komt uit de praktijk en uit eigen onderzoek naar
excellentie-onderwijs. “Het zijn soms simpele
constateringen met een enorme impact. Bijvoorbeeld, de
ene student is de andere niet. Sommige willen diep het
onderzoek in, andere willen zich verbreden buiten de
grenzen van hun vakgebied. Datzelfde geldt natuurlijk voor
faculteiten en opleidingen, daar zie je een enorme diversiteit
in cultuur. Ook het zorgen dat er een community ontstaat,
is essentieel. Anders heeft het honoursonderwijs geen ziel.
Studenten en docenten moeten elkaar fysiek kunnen
ontmoeten. Nog een inzicht, je moet keuzes durven maken
ten behoeve van het institutioneel belang. Een programma
als YES-USE deed het erg goed bij de vwo-leerlingen.
Helaas gingen ze daarna bij andere universiteiten studeren.
Dan moet je op een gegeven moment een conclusie
trekken.”
8 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
Dan de toekomst. Er is een raamplan om het
honoursonderwijs in de gehele universiteit nog beter neer te
zetten en nog meer te bieden aan studenten. Dat moet in
2015 klaar zijn. Van der Vaart coördineert het proces. Hij
neemt de geleerde lessen zeer serieus. “Dat er heel veel
verschil zit tussen studenten en tussen opleidingen heb ik
erg goed tussen mijn oren zitten. De grootste fout die we
kunnen maken is een blauwdruk opleggen. We
introduceren een model: honours houdt globaal een aantal
zaken in. Bijvoorbeeld dat 25% van de cursussen die je als
honoursstudent doet ook daadwerkelijk een
honourskarakter heeft. Het moet in je major zitten en je
schrijft een honoursthesis. Verder willen we dat in de
opleidingen zowel verdieping als verbreding mogelijk is.
En je moet internationale ervaring op doen.”
Van der Vaart heeft de afgelopen periode een ronde gedaan
binnen de universiteit om te zien wat de stand van zaken is.
“Zoals gezegd hebben we een basis om op te staan. Er is
veel ervaring en kennis, er is enthousiasme. Nu gaat het
erom dat we met elkaar het honoursonderwijs verder
brengen. Dat lijkt simpel, maar in de praktijk is het een
proces van afwegen en overtuigen. Van elkaar inspireren.
Ik begrijp dat honoursonderwijs niet bij iedereen bovenaan
de prioriteitenlijst staat. Ze moeten het plan BaMa 3.0
Rob van der Vaart is
honours dean van de
Universiteit Utrecht en
dean van het University
College Utrecht.
uitvoeren, en sommige faculteiten en opleidingen zitten
midden in een reorganisatie. Het ijkpunt 2015 lijkt ook ver
weg. Belangrijk op dit moment is dat de mensen die het
binnen de verschillende faculteiten uitvoeren ook verder
kunnen.”
“Mijn stelling is dat geen enkel honoursprogramma zonder
extra activiteiten kan”, zegt Van der Vaart. “Je moet de
studenten meer bieden bovenop het bestaande curriculum.
Faculteiten zullen het moeten opnemen in hun begroting,
daar zijn we nu nog niet. Ik denk dat het extra onderwijs
ongeveer 1% of 1,5% van de begroting zal bedragen. Dat
valt mee.”
Het raamplan geeft faculteiten en opleidingen veel ruimte
om zelf invulling te geven aan hun honoursonderwijs.
Wel ziet Van der Vaart een aantal zaken die gezamenlijk
bedacht en uitgevoerd moeten worden. “Neem de ijking
van termen. Wat bedoelen we met bijvoorbeeld honours of
een College? Hetzelfde geldt voor de certificering voor
deze opleidingen. Hoe doe je dat? Dat is een discussie die
we universiteitsbreed moeten voeren. En landelijk met de
andere universiteiten. Mijn gedachte daarbij is dat
honoursonderwijs per definitie een plek is voor
experimenten en innovatie. Je kunt het gewoonweg niet
9 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
helemaal vastleggen.”
“We moeten goed kijken naar onze marketing”, vervolgt
Van der Vaart. “Hoe communiceren we over ons
honoursonderwijs zonder reguliere studenten af te
schrikken? Daarnaast is in Amerika een fysieke ruimte waar
honoursstudenten en -docenten bij elkaar kunnen komen
een premisse. Dat hebben we nu nog niet. Bij de opleiding
Farmacie zie dat bijvoorbeeld al wel. En we willen de keten
doortrekken naar de masteropleidingen.”
Wat is de essentie van honoursonderwijs? Voor Van der
Vaart is dat duidelijk. “Studenten die de ruimte krijgen en
zichzelf op alle manieren mogelijk kunnen ontwikkelen.
Bevlogen docenten die kunnen experimenteren met hun
onderwijs. En de community, dat blijft ook een belangrijk
onderdeel. Ik zou iedereen willen meegeven dat de
gedachte niet moet zijn dat we honoursonderwijs moeten
invoeren. Het hoort bij ons en geeft enorm veel energie.
En, we doen het voor onze studenten!”
Een critical friend in tijden van
excellentie
In de afgelopen vier jaar heeft de auditcommissie van het Sirius
Programma de plannen, vorderingen en resultaten van de
deelnemende instellingen nauwlettend in de gaten gehouden.
Hoe kijken zij naar de aanpak en uitwerking van de Universiteit
Utrecht?
Taede Sminia was
onder andere rector
magnificus van de Vrije
Universiteit Amsterdam
en is nu voorzitter van
de auditcommissie van
het Sirius Programma.
Taede Sminia komt net uit een vergadering van de
auditcommissie. Er is overlegd over de komende ronde aan
auditgesprekken die deze keer ook peer-reviews (twee
instellingen die met elkaar de resultaten kritisch bespreken)
zal omvatten. Hij is erg uitgesproken over hoe het Sirius
Programma tot nu toe is verlopen. En ook zichtbaar
gelukkig met de uitkomsten. “Ik denk niet dat ik een
programma heb meegemaakt waar zoveel positieve energie
uit komt en zoveel wordt bewerkstelligd. In vier jaar tijd zie
je hoe instellingen excellentie omarmen en ook na Sirius
doorgaan. Excellentie staat op de agenda. Er is geen weg
meer terug!”
Ook over de Universiteit Utrecht is hij positief, vooral over
de manier waar de universiteit de afgelopen periode haar
koers heeft verlegd. “De universiteit zit in de kopgroep van
Nederland als het gaat om excellentiebevordering. Utrecht
heeft op een prachtige manier excellentieprogramma’s
geïntegreerd in haar meerjarenbeleid en strategie. Ik vind
dat knap voor zo’n grote universiteit. Je kunt het vergelijken
met een mammoettanker die je van richting wilt laten
veranderen. Dat doe je niet zomaar. De universiteit is daar
wonderwel in geslaagd. Dat geeft ook veel energie aan de
organisatie, om te zien wat er is bereikt in de afgelopen
vier jaar.”
10 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
Door zijn jarenlange ervaring heeft Sminia een duidelijke
visie ontwikkeld over wat belangrijk is als het gaat over
onderwijsvernieuwing en excellentie. “Bij dit soort
programma’s is de driehoek student, docent en context
cruciaal. Alledrie behoeven ze evenveel aandacht. Ze
kunnen ook niet zonder elkaar. De gebouwen en de
omgeving moeten excellentie uitstralen. Dat beïnvloedt in
positieve zin de cultuur om te willen presteren, om er alles
uit te halen. Utrecht heeft dat fantastisch aangepakt.
Natuurlijk heeft de universiteit mooie gebouwen, maar ze
zet die ook goed in. Met de omgeving zet je de docenten en
studenten in het zonnetje. Ik zie in Nederland dat daar nog
te weinig aandacht voor is.”
Nog iets dat de universiteit goed doet in de ogen van
Sminia: kennisdelen binnen de universiteit. “Ook dat is
belangrijk bij zo’n groot programma. Zorg dat de mensen
met elkaar in verbinding staan, en kennis en ervaringen
delen. Utrecht heeft een mooi traject voor
professionalisering van docenten in honoursprogramma’s.
Dat is ook nodig, want honoursonderwijs vraagt veel van
docenten: nog meer reflectie op je eigen onderwijs en nog
meer bijscholing op pedagogisch-didactisch terrein. Ik vind
dat Utrecht echt een pluim verdient voor hoe ze dit hebben
opgezet. Ook het ondersteunend onderzoek dat de
universiteit doet naar excellent onderwijs is belangrijk voor
het groeien van iedereen die bij honoursprogramma’s is
betrokken.”
Kennis delen is niet alleen belangrijk binnen en tussen
excellentieprogramma’s maar ook voor het reguliere
onderwijs. Voor de auditcommissie was dat een belangrijk
aandachtspunt. “Dat komt ook goed naar voren bij Utrecht.
Inzichten sijpelen door naar het reguliere onderwijs. En
elke faculteit krijgt nu een eigen College. Ik wil de
universiteit nog wel meegeven om een scherpere visie te
hebben op reguliere studenten. Hoe passen zij in het
plaatje? Worden ze geen tweederangs studenten? En
daarnaast zien we als commissie dat er nog te weinig kennis
wordt gedeeld tussen hoger onderwijsinstellingen. Ik zie
daar voor Utrecht een uitgelezen rol. Noblesse oblige. En
natuurlijk zijn hoger onderwijsinstellingen terughoudend
als het gaat om elkaar te helpen. Ik denk dat dat beter zal
gaan als instellingen werken aan een eigen profiel: wat
maakt mij anders dan de rest?”
Dan de studenten. Sminia ziet ook daar dat Utrecht een
voorsprong heeft. “Als talentvolle student moet je niet
alleen goed zijn, maar ook hard willen werken. Passie
hebben voor wat je doet. Het is belangrijk dat dit zichtbaar
11 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
is in de hele universiteit, zodat het een voorbeeld wordt
voor andere studenten. Daartoe moet je wel een zekere
massa hebben. En dat had Utrecht al, door bijvoorbeeld
het Law College en het University College. Wat ik wel wil
meegeven is om nog beter te kijken naar waarom studenten
uitvallen. Nog beter analyseren en steeds weer de
programma’s verbeteren. En als laatste zou ik zeker kijken
naar de diversiteit. De homogeniteit van de groep
honoursstudenten is nu groot. Terwijl diversiteit in gender,
cultuur en achtergrond belangrijk is om tot excellentie
te komen.”
“Utrecht
in de
kopgroep
van
Nederland”
De aansluiting met het vwo
p ro g r a m m a Y ES - USE
De Universiteit Utrecht kent meerdere programma’s om
talentvolle vwo-leerlingen uit te dagen en om de overstap naar
de universiteit te verkleinen. Het programma YES-USE doet dat
voor economie.
Nina van Loon is
tweedejaars student
economie en deed als
vwo-leerling mee
aan YES-USE.
Erwin van Sas is
universitair docent
institutionele economie
en de grondlegger
van YES-USE.
De Utrecht University School of Economics is gelegen op
de campus van het University College, in de Adam Smith
Hall. Toepasselijk, want de theorie van de onzichtbare hand
(als iedereen zijn eigen belang nastreeft, zullen alle
inspanningen aan de gehele samenleving ten goede komen)
van Smith lijkt ten grondslag te liggen aan het programma
YES-USE. Net zoals een ander bekend economische
fenomeen: marktwerking.
richt zich heel erg op theorie en verhalen. Op de
universiteit verandert economie van een verhaal naar heel
erg veel wiskunde. Ik merkte meteen het verschil toen ik
aan YES-USE begon. We moesten bij een onderzoek een
fatsoenlijke onderzoeksvraag neerzetten, modellen
gebruiken om de theorie te ondersteunen en conclusies
trekken. Dat was totaal anders dan ik op school had
gekregen.”
Het begon voor Erwin van Sas met af en toe gastcolleges op
middelbare scholen. “In die tijd werd het Junior College
Utrecht voor bètavakken steeds bekender.
Economiedocenten zagen de meerwaarde voor hun eigen
school en vroegen mij of er ook iets dergelijks voor hun vak
kon komen. Toen ik die vraag steeds vaker kreeg, zijn we
begonnen met een kleinschalig programma. Het
programma moest aanvullend en verbredend zijn op de
lesstof van de middelbare school. En wel zodanig dat het
een betere aansluiting op het eerste jaar zou
bewerkstelligen. We merkten vaak dat zelfs de echt goede
leerlingen problemen hadden als ze hier bij ons op de
universiteit kwamen.”
Het verhaal van Nina is voor Erwin erg herkenbaar. “Die
‘schok’ is ook de bedoeling. We vragen andere kennis en
vaardigheden van onze studenten. Daarnaast wil ik niet
alleen de aansluiting verbeteren, maar ook dat leerlingen
een bewuste keuze kunnen maken. Dat is ook belangrijk
voor leerlingen die goed zijn in economie, zoals Nina. In
dat kleine programma zijn we gaan experimenteren. Er
kwamen veel goede reacties uit het veld, veel scholen deden
mee. Toen het Sirius Programma kwam, konden we de
proeftuin uitwerken naar een mooi en uitdagend
programma: YES-USE.”
“De leerlingen nemen het extra werk en de reistijd voor
lief ”, zegt Erwin. “Ze zijn allemaal toe aan een extra
uitdaging. En die leerlingen willen we ook: zeer
gemotiveerd en geïnteresseerd in een keuze voor een
economische opleiding. Ze komen een middag in de week,
van begin september tot half april. Er zijn drie grote
blokken: een inleiding op de micro-economie en
institutionele economie, het opzetten en uitwerken van
academisch onderzoek en bedrijfseconomie. Je hebt dan een
brede inleiding over de verschillende vakgebieden. Aan het
einde van een jaar houden we 35 van de veertig deelnemers
over, waarvan 25 leerlingen een volledig certificaat krijgen
en de rest deelcertificaten.”
Voor Nina was het duidelijk dat ze iets met economie wilde
doen, maar ze had geen goed beeld wat dat kon zijn. Door
de slechte ervaringen op haar eigen school ging ze op zoek
naar alternatieven. Ze kwam uit bij YES-USE. “Ik vond
Uit het enthousiasme waarmee Nina over het programma
praat, is duidelijk dat het voor haar een enorme meerwaarde
heeft gehad. “Ik vond het absoluut een uitdaging. Er wordt
van je verwacht dat je boven je eigen kunnen uitstijgt.
Nina van Loon is het daar hartgrondig mee eens. “Ik heb
dat zelf meegemaakt. Economie op de middelbare school
12 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
het een verademing om in een groep te zitten met
leerlingen die het echt willen. Die alles eruit willen halen.
De motivatie was voor mij ook nodig. Vanuit mijn school
kreeg ik de vrijheid om het te doen, maar ik moest wel alle
examenvakken inhalen. Daar bovenop kreeg ik ook
huiswerk voor YES-USE.”
13 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
Je bent je academisch denkniveau al aan het ontwikkelen.
En je wordt flink gepusht. Daardoor hadden we ook een
hechte groep. We gingen ook regelmatig samen wat
drinken of uit eten na het college. Toen ik aan het einde
van dat project mijn diploma kreeg, was ik erg trots. Voor
mij maakte het programma de stap naar de universiteit ook
veel kleiner: ik wist waar ik aan begon.”
Een economische afweging maakt ook een einde aan
YES-USE, vertelt Erwin met veel spijt. “Van alle
deelnemers gaat 80% naar een andere universiteit. Ik denk
omdat de meeste uit de omgeving van Utrecht komen en
liever gaan studeren in een andere stad. We leiden dus op
voor andere universiteiten. Dan moeten we helaas een
afweging maken om het programma niet te continueren,
ook al krijgen we van docenten, leerlingen en zelfs de
Sirius-auditcommissie heel veel lof toegezwaaid.”
Sociale Wetenschappen
Bètawetenschappen
Meer informatie
Science Honours
Academy:
http://www.
betainutrecht.nl/
beta-in-utrecht/honour.
html
College of
Pharmaceutical
Sciences:
www.uu.nl/honours/cps
Het Von Humboldt
College:
www.uu.nl/honours/vhc
Sci e n c e H o n o u r s Ac a d e m y
Co l l eg e o f P h a r m ac eu t ic a l Sci e n c es
Dit honoursprogramma is bedoeld voor gemotiveerde en
enthousiaste studenten die extra uitdaging zoeken en die
hun bacheloropleiding willen verdiepen en verbreden.
Elke opleiding van de faculteit (Biologie, Farmaceutische
Wetenschappen, Informatica, Scheikunde, Natuurkunde &
Sterrenkunde, Scheikunde) heeft een disciplinair
honoursprogramma, waarvan de invulling
opleidingsspecifiek is. Tevens worden er faculteitsbreed
interdisciplinaire activiteiten georganiseerd voor en door
honoursstudenten.
Het College is in 2010 gestart als een honoursprogramma
van de bachelor Farmacie dat studenten zo snel mogelijk
vertrouwd maakt met het functioneren in een
onderzoeksgerichte omgeving. Daarbij staat onderzoek
naar, en het ontwikkelen van, innovatieve geneesmiddelen
centraal.
Wat zijn de kenmerken van het Science Honours Academy?
Academische verrijking van het bachelorprogramma in de
vorm van verbreding en verdieping, onderzoeksgericht,
‘community-building’, interdisciplinair, kleinschalig
(maximaal 10% instroom per cohort per opleiding), vrijheid
binnen kaders met ruimte voor persoonlijke keuzes.
Wat is de opzet en inhoud van het Science Honours
Academy?
Er wordt gebruik gemaakt van andere onderwijsmethodes,
zoals samenwerkend leren. Door kleinere groepen en meer
contact met docenten en onderzoekers kan er intensiever
feedback worden gegeven en is er meer ruimte voor het
oefenen van academische vaardigheden (waaronder
schrijfvaardigheden, kritisch denken en creatief denken).
Ook wordt er meer aandacht besteed aan
interdisciplinariteit, is ‘community-building’ van belang en
wordt er aandacht besteed aan academische vorming
(waaronder ethisch bewustzijn en wereldburgerschap).
Wat zijn de kenmerken van het College?
Selectief, Engelstalig, onderzoeksgerichtheid, grote
keuzevrijheid in ‘electives’, zes maanden undergraduate
research, veel ruimte voor eigen initiatief studenten,
enquiry-based learning, kleinschalig (op dit moment 25
studenten per cohort).
H e t Vo n H u m b o l dt Co l l eg e
Coördinatoren
Fred Wiegant
Bètawetenschappen
Irma Meijerman
College of
Pharmaceutical Sciences
Bernadette van der Rijt
Sociale Wetenschappen
Wat is de opzet en inhoud van het College?
De eerste anderhalf jaar van het curriculum vormt een
gemeenschappelijke basis. In deze periode maken studenten
kennis met alle aspecten van het geneesmiddel-onderzoek,
van epidemiologie tot moleculaire eigenschappen van
geneesmiddelen. Daarna volgt een maximale keuzevrijheid
waarbij de student zich kan focussen op de eigen interesse.
Uiteindelijk mondt dit uit in een individueel
onderzoeksproject naar keuze.
Welke extra activiteiten zijn er?
Informele bijeenkomsten voor alle College-studenten,
excursies, extracurriculaire activiteiten van andere honours
programma’s van de bètafaculteit (Science Honours
Academy).
Het Von Humboldt College is het honoursprogramma van
de faculteit Sociale Wetenschappen, bedoeld voor studenten
die meer kunnen en meer willen naast hun reguliere
bacheloropleiding
Wat zijn de kenmerken van het College?
Academische verdieping, interdisciplinariteit, maatwerk
(ruimte voor persoonlijke keuzes), kleinschaligheid en
betrokkenheid, communityvorming.
Wat is de opzet en inhoud van het College?
Het Von Humboldt College is extracurriculair met 30EC
geprogrammeerd naast het tweede en derde jaar van de
bachelor. Er is een gezamenlijke interdisciplinaire
startcursus, en studenten volgen verschillende workshops
(film maken, congres organiseren, tijdschrift maken, sociale
media). Studenten maken daarna een keuze tussen
disciplinair of interdisciplinair tracé. Binnen de tracés is er
ruimte voor maatwerk middels de creative challenge.
Studenten schrijven een verzwaarde bachelorthesis op een
eigen gekozen onderwerp.
Welke extra activiteiten zijn er?
Gastlezingen, sociale activiteiten vaak georganiseerd door
de studenten zelf.
Het Science Honours Academy in cijfers
College of Pharmaceutical Sciences in cijfers
Het Von Humboldt College in cijfers
Aantal deelnemende studenten (sinds 2009)
Percentage van totaal aantal studenten
Gemiddeld GPA (regulier gemiddeld GPA)
Aantal deelnemende studenten (sinds 2010)
Percentage van totaal aantal studenten
Aantal deelnemende studenten (sinds 2009)
Percentage van totaal aantal studenten
Gemiddeld GPA (regulier gemiddeld GPA)
14 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
171
7%
3,8 (3,1)
28
5%
15 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
189
6%
3,7 (3,1)
Cedric Lau (College of Pharmaceutical Sciences)
“Als CPS-student
neem je meer dan
een kijkje in de
keuken van het
farmaceutisch
onderzoek. Je bent
meesterkok-inopleiding om nieuwe
gerechten te bedenken en te bereiden.”
Het verkennen van onderzoek
U n d e rg r a d uat e r es e a rc h
Hoe krijg je excellente wetenschappers? Onder andere door hen
al zo vroeg mogelijk kennis te laten maken met onderzoek. Niet
alleen met de vaardigheden maar ook met de mogelijkheden
binnen een kennisdomein. Dat is het uitgangspunt van
undergraduate research bij de Universiteit Utrecht.
Timo volgde het vak informatica al op de middelbare
school. Hij koos dezelfde universitaire opleiding met het
idee om wellicht programmeur te worden. Het liep anders.
“Informatica heeft pas in het eerste jaar echt mijn hart
veroverd, vooral omdat de wiskundige kant mij erg
aansprak. Naast de vakken ben ik heel veel gaan lezen, en in
het tweede jaar koos ik voor de Science Honours Academy.
Ik wilde meemaken hoe het is om echt onderzoek te doen.
Na een jaar honoursprogramma weet ik nu wat ik echt wil:
een aio-positie en promoveren. Ik hou heel erg van
onderzoek doen, diep over materie nadenken en met
nieuwe dingen bezig zijn.”
“Dat is onze bedoeling”, zegt Frank. “We willen laten zien
wat er in het onderzoek gebeurt en welke mogelijkheden er
zijn. Je kunt honoursstudenten natuurlijk ook extra kennis
geven, maar die hebben ze al genoeg. De breedte en diepte
van het onderzoek tonen is ook een belangrijk onderdeel
van je wetenschappelijk vorming. In hun eerste honoursjaar
gaan de studenten de verschillende onderzoeksgroepen
langs en werken dan in groepjes aan een klein onderzoek
van ongeveer een maand dat binnen bestaand onderzoek
valt. Ze verkennen op die manier de reikwijdte van ons
onderzoeksdomein. Regelmatig hebben we bijeenkomsten
met de honoursstudenten waar ze aan elkaar hun werk
16 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
presenteren. In het tweede jaar kiezen ze een onderwerp
waarmee ze een heel jaar de diepte in gaan.”
“Het zijn echte onderzoekjes”, zegt Timo enthousiast.
“Dat is voor mij het grootste verschil met het reguliere
onderwijs. waar je vooral bezig bent met bestaande
opdrachten in een strak tijdschema. Bij het
honoursprogramma hebben we veel meer vrijheid. Als we
meer tijd willen omdat we interessante resultaten hebben,
dan kan dat. Als we een andere methode willen
uitproberen, dan kan dat ook. De bedoeling is dat we bezig
zijn met nieuwe zaken. Het regelmatige contact met de
coördinatoren is ook erg fijn, meestal is dat wekelijks.
We praten dan over het onderzoek waar je mee bezig bent.
En ze geven feedback over je vooruitgang.”
Voor Frank is de interdisciplinariteit een belangrijk aspect
van het Science Honours Academy. “Ze praten met mensen
van andere opleidingen en bezoeken en organiseren
symposia. Dat kun je bij het normale onderwijs niet kwijt.
Een groot verschil tussen Informatica en de rest van de
bèta-opleidingen is dat die empirisch zijn: ze kijken wat er
al is in de werkelijkheid. Terwijl wij vooral bezig zijn met
het scheppen van nieuwe mogelijkheden, zeg ik altijd.
Want elk computerprogramma dat je maakt, levert
Frank Dignum is
universitair
hoofddocent
informatica.
Timo Koppenberg is
tweedejaars student
informatica en
honoursstudent in de
Science Honours
Academy.
mogelijkheden op om iets nieuws, iets anders te doen.
We denken dat honoursstudenten daardoor een meerwaarde
hebben na hun studie. Of ze nu onderzoek gaan doen bij
een universiteit of gaan werken bij een bedrijf. Het feit dat
je geleerd hebt buiten je eigen gebied te kijken, breed te
denken en met mensen van verschillende achtergronden
kunt praten, is ontzettend belangrijk.”
Timo heeft een symposium georganiseerd samen met
studenten van natuurkunde, biologie en scheikunde. “Het
onderwerp was smart energy solutions. Daarbij heb ik zelf
een workshop georganiseerd over een bepaald soort smart
grids systeem. Dat is een onderwerp dat gedeeltelijk binnen
informatica valt, maar waarbij ook wiskunde en economie
komt kijken. De samenwerking met de andere studenten
vond ik erg leerzaam. Of gewoon een uurtje met elkaar om
de tafel zitten en een goed gesprek hebben over wat ons
interesseert. En hoe de discipline van de ander kan helpen
met de ontwikkeling van de jouwe.”
Frank is overtuigd van de kwaliteiten die de
honoursstudenten meekrijgen. “Ze hebben een breder
perspectief en kunnen hun creativiteit kwijt. Ze hebben
veel meer bagage als ze daarna een masteropleiding gaan
doen. Ook voor het buitenland is het een pre als je dit
17 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
gedaan hebt, het maakt dat je veel makkelijker binnenkomt.
En dat geldt uiteindelijk ook voor aio-posities. Je kunt laten
zien dat je al ervaring hebt met onderzoek doen, je weet
hoe het is, en dat scheelt gewoon. Je kunt gelijk van start.”
“Ik hou
erg van
onderzoek
doen”
Excellente docenten voor
excellente studenten
De leergang Honours Teaching helpt ervaren docenten die
honoursonderwijs geven om nog beter in te spelen op de
behoeftes van topstudenten. In mei 2012 rondden elf docenten
de eerste leergang af. Gerard van der Ree was een van hen.
Hanne ten Berge is een van de programmaleiders.
“De leergang was precies wat ik zocht”, zegt Gerard met
veel enthousiasme. “Ik heb me altijd ongemakkelijk gevoeld
bij het standaard twee keer drie kwartier college geven. De
afgelopen jaren heb ik geëxperimenteerd met
onderwijsvormen en zocht ik naar mijn manier van
lesgeven. En ook al kreeg ik erg goede reacties van de
studenten, ik heb me er altijd onzeker over gevoeld. Ik doe
maar wat, dacht ik. Het was een prettige verrassing dat mijn
verhaal en ervaringen door de andere leergang-deelnemers
met veel enthousiasme werden ontvangen. We hebben er
vaak serieus over gesproken.”
Het verhaal van Gerard was voor de deelnemers erg
inspirerend, herinnert Hanne zich. “Wat in die groep erg
leefde was hoe je met elkaar over je eigen grenzen heen
kunt gaan, uit je comfortzone kunt komen. We willen dat
docenten dat van hun studenten vragen, maar het geldt voor
docenten net zo goed. Juist omdat je in honoursonderwijs
als docent en student samen aan het werk bent met een
bepaald vraagstuk waarvan de oplossing niet vastligt. Als
docent kun je niet alleen een voorbeeld zijn van hoe je dat
aanpakt, maar ook hoe je je eigen grenzen verlegt. Laat zien
dat je nog steeds aan het leren bent en aan het zoeken naar
de beste manier om studenten te begeleiden.”
“Sinds drie jaar geef ik een interdisciplinaire honourscursus
voor rechten, economie en bestuurskunde”, vertelt Gerard.
“Het idee is om honoursstudenten bij elkaar te brengen en
niet van tevoren te zeggen wat ze moeten doen. Laat ze met
hun eigen motivatie en inspiratie aan de gang gaan zonder
een eisenlijstje van onze kant. Hoewel ik daar met een
zekere radicaliteit in ben gegaan, was het voor mij een
behoorlijk angstige ervaring. Ik ben er zelf erg enthousiast
over en ben me steeds opener en kwetsbaarder gaan
opstellen, bijvoorbeeld door steeds meer vragen te gaan
stellen waar ik het antwoord ook niet op wist. Daardoor
werd het niveau in de klas steeds hoger, merkte ik. En
studenten werden ook steeds opener. Ze merken dat we
samen het leren vorm aan het geven zijn, en gaan zich ook
steeds meer zo gedragen. En dat brengt mij weer verder in
mijn eigen leerproces.”
Docenten met wie Gerard de cursus gaf hadden er meer
moeite mee. “Er was een enorme spanning tussen de
onderwijscultuur in het algemeen en dit soort projecten.
Dat wierp bij mij veel vragen op. Wat kunnen we met deze
manier van lesgeven? Wat levert het op? Hoe ga je verder?
Dat waren concrete vragen die heel erg bij mij speelden.”
“Docenten die honoursonderwijs geven, zijn vaak al
18 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
Hanne ten Berge is
senior adviseur hoger
onderwijs van het
Centrum voor
Onderwijs en Leren van
de Universiteit Utrecht.
Samen met Rob van der
Vaart, honours dean
van de Universiteit
Utrecht, is zij
programmaleider van
de leergang Honours
Teaching.
Gerard van der Ree is
docent aan het
University College
Utrecht en nam deel
aan de eerste editie van
de leergang Honours
Teaching die onder
auspiciën van het
Centre of Excellence in
University Teaching
wordt uitgevoerd.
vernieuwend”, zegt Hanne. “Dat merk je al aan wat Gerard
vertelt. Ze hebben ook veel andere cursussen en
opleidingen gedaan, zoals de leergang Onderwijskundig
leiderschap en hebben regelmatig een Senior Kwalificatie
Onderwijs. Terwijl voor de leergang Honours Teaching
alleen Basis Kwalificatie Onderwijs vereist is. Die vragen
we omdat we willen dat deelnemende docenten op een
bepaald niveau met elkaar kunnen praten over het
vormgeven van onderwijs. Ze wisselen kennis uit en
kunnen gebruik maken van elkaars inspiratie en ideeën.
Groepsvorming was dus erg belangrijk. Belangrijk voor de
universiteit is ook dat ze een netwerk vormen van
honoursdocenten die als groep aangesproken kunnen
worden voor de ontwikkelingen op de universiteit. We
hebben ze natuurlijk ook gevoed met inzichten uit
onderzoek naar de honoursstudent, de honoursdidactiek
en de honoursdocent.”
“Voorafgaand aan de leergang definieert elke deelnemer
zijn eigen leervragen en een idee voor een klein project
waarin deelnemers wat ze oppikken in de leergang
toepassen in hun eigen onderwijs. Beide bespreken we in
het intakegesprek. Dat is erg belangrijk”, vervolgt Hanne.
“We weten daardoor waar de belangrijke thema’s zitten.
Daarmee gaan we de tweede bijeenkomst vormgeven.
19 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
We zoeken naar gastsprekers of kennis die goed aansluiten
op de leervragen en de deelnemers kunnen voeden met
relevante inzichten. Daarmee en met de feedback van hun
mede-deelnemers gaan ze aan de slag. In de derde en laatste
bijeenkomst presenteert iedereen zijn project, wat ze
hebben geleerd, waar ze nu staan en wat ze verder gaan
doen.”
“Voor mij was de grootste les niet wie honoursdocent en
wie honoursstudent is”, zegt Gerard. “Maar hoe de relatie
tussen deze twee vorm krijgt. In de interactie breng je
zowel studenten als docenten verder. Dat geeft het
onderwijs veel meer een honourskarakter dan de docenten
en studenten zelf. En dat was ook waar ik naar op zoek was.
Naar de meerwaarde van honoursonderwijs die uitstijgt
boven kennis en vaardigheden. Uiteindelijk heeft de
leergang mijn manier van lesgeven niet heel erg veranderd,
het heeft het juist versterkt en me meer vertrouwen gegeven
in mijn manier van lesgeven.”
Universiteitsbreed
University Colleges
Meer informatie
Roosevelt Academy:
www.roac.nl
University College
Utrecht:
www.uu.nl/ucu
Descartes College:
www.uu.nl/
descartescollege
H e t D es c a r t es Co l l eg e
U n d e rg r a d uat e r es e a rc h
I n d ivi d u e l e p ro g r a m m a’ s
( R o o s e v e lt Ac a d e m y )
( U n iv e r s i t y C o l l e g e U t r e c h t )
De Roosevelt Academy is een internationaal Liberal Arts
and Sciences honourscollege van de Universiteit Utrecht.
In het kader van Sirius is een gestructureerd en geïntegreerd
programma ontwikkeld voor undergraduate research. Het
gaat uit van de gedachte dat er geen betere manier is om
excellentie te stimuleren dan door studenten samen met
ervaren wetenschappers eigen, origineel onderzoek te laten
uitvoeren. Het uitvoeren van authentieke taken met een
hoog realiteitsgehalte vergroot de inzet, nieuwsgierigheid
en motivatie van studenten.
Het University College Utrecht (UCU) is een
internationaal Liberal Arts and Science honourscollege
van de Universiteit Utrecht. Het UCU heeft als doel de
begaafdheid, motivatie en creativiteit van excellente
studenten extra te stimuleren. Binnen het
honoursprogramma is er een traject voor individuele
programma’s voor studenten die een nog grotere uitdaging
willen.
Wat zijn de kenmerken van de Roosevelt Academy?
Vraaggestuurd, sterke onderzoekscomponent,
undergraduate research, interdisciplinair, academic
community, eigen ambities en interesses van studenten
als uitgangspunt.
Wat is de opzet en inhoud van de Roosevelt Academy?
Het programma omvat speciale research seminars, waarin
goede derdejaars studenten in onderzoeksgroepen samen
met ervaren docenten een onderzoeksproject uitvoeren.
Het onderzoek wordt deels uitgevoerd in het buitenland,
in de vorm van veldonderzoek (field trips) voor de
antropologie- en archeologiestudenten. Daarnaast zijn
er summer internships, waarbij een zeer selecte groep
studenten in de zomer een eigen, origineel onderzoek
uitvoeren. Al deze onderzoeken kunnen leiden tot
publicaties, en de resultaten worden gepresenteerd op
undergraduate conferences.
De Roosevelt Academy in cijfers
Aantal deelnemende studenten (sinds 2009)
Percentage van totaal aantal studenten
20 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
Wat zijn de kenmerken van het UCU?
Individueel werken binnen groep van gelijkgestemde en
gemotiveerde studenten, balans tussen zelfstandigheid en
supervisie, individuele verantwoordelijkheid voor het
leerproces, kennis en ervaring van het UCU inzetten in
het reguliere onderwijs, opzetten van een netwerk.
Wat is de opzet en inhoud van het UCU?
De seminars zijn vraaggestuurd: studenten definiëren hun
eigen cursus en geven deze zelf vorm met een minimale
vorm van supervisie. Studenten presenteren hun werk aan
elkaar en schrijven een diepgravende paper over een
gekozen wetenschappelijk onderwerp. Daarnaast worden
studenten ondersteund om een onderzoeks-internship te
vinden bij topinstituten als TNO en ISS.
Welke extra activiteiten zijn er?
Gastlezingen, symposia, gespreksavonden, filmavonden.
65
12%
Aantal deelnemende studenten (sinds 2009)
Percentage van totaal aantal studenten
Henk Meijer
Roosevelt Academy
Rosemary Orr
University College
Utrecht
Paul Ziche
Descartes College
Het Descartes College is het universitaire honoursprogramma
voor bachelorstudenten. Het is een ontmoetingsplaats voor
de beste wetenschappers en de beste studenten. Door hen
samen te brengen maakt het Descartes College een vrije
gedachtewisseling mogelijk over verschillen en
overeenkomsten tussen de diverse wetenschapsgebieden en
de relatie tussen de wetenschappen en de maatschappij.
Wat zijn de kenmerken van het Descartes College?
Colleges over wetenschap, kritische reflectie over elk
academisch onderwerp, nadruk op open discussies, essays en
papers om colleges te verwerken, sterk gemeenschapsgevoel.
Wat is de opzet en inhoud van het Descartes College?
Het Descartes College duurt twee jaar en bestaat uit vier
cursussen. Elke cursus bestaat uit dertien colleges met
minstens tien colleges van een gasthoogleraar. De vier
cursussen zijn: 1. ‘Wetenschap - wat is dat?’ Een overzicht
van diverse wetenschappen; 2. ‘Wetenschap in
maatschappelijke context’, een overzicht van de relatie tussen
wetenschap en maatschappij; 3. ‘De twintigste eeuw’, een
ideeëngeschiedenis en wetenschapsgeschiedenis van de
twintigste eeuw; en 4. ‘De eenentwintigste eeuw’,
collegereeks die wordt samengesteld op basis van suggesties
van studenten.
Welke extra activiteiten zijn er?
Studiereis, excursies, borrels, diner, uitreiking
getuigschriften.
Het University College Utrecht in cijfers
Coördinatoren
Het Descartes College in cijfers
117
17%
Aantal deelnemende studenten (sinds 2009)
Percentage van totaal aantal studenten
Gemiddeld GPA
21 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
148
n.v.t.
3,6
Kate Backhouse (University College
Utrecht)
“UCU has not only
given me the
ambition to
succeed within my
own field of study,
but the desire to
understand and
entertain concepts
and ideas from
other domains.”
Maaike Tol (Humanities College)
“Bij Humanities ga je
verder waar je eigen
studie ophoudt.”
Isabelle Kappen (Geneeskunde)
“Je haalt enorme
motivatie uit het
samenwerken met
andere ambitieuze
medestudenten.”
Merle Krebber (Science Honours
Academy)
“De interdisciplinaire
excursie naar Heidelberg heeft mijn ogen
geopend voor de mogelijkheden buiten
mijn eigen vakgebied.”
22 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
Cristian Oranje (Descartes College)
“Diepgang en
interactie doet de
student naar ware
kennis streven.”
23 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
Meer informatie
Utrecht Law College:
www.uu.nl/honours/ulc
of www.ulcsirius.nl
Honours College
Geowetenschappen:
www.uu.nl/
geowetenschappen
Recht, Economie, Bestuur en Organisatie
Geowetenschappen
H e t U t r ec h t L aw Co l l eg e (ULC )
To p k l a ss e n REBO
H o n o u r s C o l l eg e G eow e t e n s c h a p p e n
Het ULC is het honoursprogramma binnen de reguliere
bacheloropleiding rechtsgeleerdheid. Het ULC is bedoeld
voor gemotiveerde en enthousiaste studenten die extra
uitdaging zoeken en die hun bacheloropleiding willen
verrijken. Momenteel zijn er twee colleges.
Het programma van de Faculteit Recht, Economie, Bestuur
en Organisatie richt zich op de beste studenten uit de
selectieve honoursprogramma’s van de bacheloropleidingen
van de faculteit. Zij werken in dit project in topklassen aan
actuele maatschappelijke thema’s met meerdere dimensies.
Wat zijn de kenmerken van het Law College?
Academische verdieping, praktijkgerichtheid, ownership
bij studenten, kleinschaligheid (maximale instroom 75
studenten), betrokkenheid, vrijheid binnen kaders,
ruimte voor persoonlijke keuzes.
Wat is de opzet en inhoud van de Topklassen?
In het programma worden studenten van University
College, Economie, Rechtsgeleerdheid en B&O bij elkaar
gebracht om gemeenschappelijk en op interdisciplinaire
wijze zelfgekozen thema’s te bestuderen. Verschillende
mogelijke thema’s worden ingeleid door inspirerende
gastcolleges van wetenschappers en bestuurders. De
studenten doen een eigen interdisciplinair groepsonderzoek
naar een vrij te kiezen onderwerp. Het programma wordt
afgesloten met een seminar waarin de groepen hun
bevindingen presenteren, discussiëren over de meerwaarde
van interdisciplinair onderzoek en de verbinding zoeken in
hun werk. Dit programma wordt aangeboden in het Engels.
Wat is de opzet en inhoud van het Law College?
Honoursstudenten volgen de vakken en het programma
van de reguliere bacheloropleiding met daarnaast vaste
werkgroepen met gemotiveerde studenten (gedurende 2
jaar) en een vast docententeam dat uitdagend onderwijs
geeft. Er is een plusprogramma zonder studiepunten met
een extra activiteit bij elk vak en extra activiteiten buiten
het curriculum om, vooral georganiseerd door
studievereniging Sirius.
Welke extra activiteiten zijn er?
Modules, gastlezingen, onderzoeksprojecten,
jurisprudentiebesprekingen, leesclubs, oefenrechtbanken,
ministages, studiereizen, sociale activiteiten.
Het Utrecht Law College in cijfers
Aantal deelnemende studenten (sinds 2009)
Percentage van totaal aantal studenten
Gemiddeld GPA (regulier gemiddeld GPA)
24 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
De Topklassen REBO in cijfers
233
10%
3,5 (3,0)
Aantal deelnemende studenten (sinds 2009)
Percentage van totaal aantal studenten
Coördinatoren
Marian van Gestel
Recht, Economie,
Bestuur en Organisatie
Margien Bootsma
Geowetenschappen
Het Honours College Geowetenschappen beoogt om aan
talentvolle en ambitieuze studenten van alle
bacheloropleidingen binnen de Faculteit Geowetenschappen
een forum te bieden voor groepsvorming en persoonlijke en
academische ontwikkeling.
Wat zijn de kenmerken van het Honours College?
Undergraduate reseach, interdisciplinaire benadering,
ownership bij studenten, kleinschaligheid (maximaal 75
studenten instroom) en betrokkenheid, vrijheid binnen
kaders, ruimte voor persoonlijke keuzes.
Wat is de opzet en inhoud van het Honours College?
Het programma is in totaal 60 EC, waarvan 30 extra en
30 vervangende EC (vervangend voor majorvakken of
profilering). Het bestaat uit een honours-seminar
(wekelijkse bijeenkomsten van alle honoursstudenten met
als doel reflectie te geven op studeren, ontwikkeling van
talent, een academic community en een (inter)disciplinaire
wetenschapsattitude), Geohuis-bijeenkomsten met lezingen
en discussie over actuele (geo)wetenschappelijk
vraagstukken, een multidisciplinair project, undergraduate
honours researchproject (individueel), honoursleeronderzoek
(kleine groepen), Creative Challenge (zelf te organiseren
door studenten, individueel of duo’s) en de honoursbachelorthesis (individueel).
Het Honours College in cijfers
72
n.v.t.
Aantal deelnemende studenten (sinds 2009)
Percentage van totaal aantal studenten
Gemiddeld GPA (regulier gemiddeld GPA)
25 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
144
10%
3,6 (2,9)
Aalt Colenbrander (Utrecht Law
College)
“Het ULC maakte
mij van luie
scholier tot een
pro-actieve student.
Dat is voor mij nog
steeds van grote
waarde.”
Descartes College: vrijplaats van
universele geleerdheid
Het basisidee van het Descartes College lijkt simpel: een
honoursprogramma voor studenten van alle faculteiten, op zoveel
verschillende vakgebieden. Van theoretische natuurkunde en economie
tot Franse literatuur en muziekwetenschap. De vraag is: wat kun je
bieden aan zo’n diverse groep gemotiveerde studenten?
“Het moeten thema’s zijn die aansluiten bij ieders expertise
en vakgebied”, zegt Paul Ziche. “Maar die tegelijkertijd een
gespreks- en discussiecultuur laten ontstaan, waarin
iedereen mee kan doen. Dan kom je al snel uit bij
uitgangspunten als interdisciplinariteit. In de twee jaar dat
studenten het Descartes College doorlopen volgen ze vier
grote cursussen. We beginnen met een hele brede cursus
‘Wat is wetenschap?’. Daarin confronteren we hen met veel
verschillende wetenschapsgebieden en hun
methodologieën.”
“‘Wetenschap in de samenleving’ is de tweede cursus”,
vult Thijs de Beus aan. “We kijken naar de functies die
wetenschap heeft en welke problemen daar mee zijn
verbonden. Doel is om studenten te leren reflecteren op
hun eigen vakgebied. De derde cursus gaat over de grote
ideeën en ontwikkelingen van de twintigste eeuw zoals
postmodernisme, communisme, psycho-analyse en
neurowetenschappen. Ideeën die onze maatschappij in
belangrijke mate hebben gevormd. De vierde cursus geven
de studenten zelf vorm. Ze dienen daarvoor suggesties in
waar wij een selectie uit maken.”
Groepsvorming is een ander belangrijk aspect. Paul is
enthousiast over wat er in het College gebeurt tussen
26 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
studenten. “Heel simpel gezegd: waar in de universiteit
vind je een plek waar gemotiveerde biologiestudenten
gemotiveerde studenten Franse taal en cultuur ontmoeten
om te praten over academische thema’s die ze allebei
interessant vinden. Dan ontstaat iets nieuws dat
voor ieder interessant is.”
De groepsvorming begint bij het Descartes College al op de
eerste dag. “We plaatsen de honderd beginnende studenten
in twee groepen”, vertelt Thijs. “En in die groep blijf je
twee jaar lang. Je ziet deze studenten waarschijnlijk vaker in
een college dan bij je reguliere opleiding. We hebben veel
gastsprekers die we vragen zoveel mogelijk tijd in te ruimen
voor discussie, soms plenair, vaak in kleine groepjes. En na
een aantal colleges geven wij zelf een college om met de
studenten te reflecteren op de voorgaande college.”
Voor Anita Honingh was het sociale aspect erg belangrijk
om zich aan te melden voor het Descartes College. “Ik heb
hele waardevolle contacten opgedaan, vooral met studenten
van andere opleidingen. En ik doe mee voor de extra
uitdaging en intellectuele verbreding. Bijvoorbeeld door het
leren kritisch te denken. Niet zoals je dat in je eigen
opleiding krijgt, het beoordelen van artikelen en
onderzoeken op hun wetenschappelijke waarde, maar juist
Thijs de Beus is
programmacoördinator
Descartes College.
op een hoger overkoepelend niveau. Je leert dat er
verschillende zienswijzen zijn. En daarmee kun je weer
reflecteren op je eigen vakgebied.”
Paul Ziche is hoogleraar
Geschiedenis van de
Nieuwere Wijsbegeerte
en programmaleider
Descartes College.
“Dat is een belangrijke meerwaarde die we meegeven”,
zegt Paul. “Je kunt als student of wetenschapper beter zien
wat je in je eigen discipline doet. En we geven een brede
context: andere wetenschapsgebieden, wetenschap in de
universitaire wereld en wetenschap in de samenleving. Het
geeft relativeringsvermogen om te kijken naar je eigen
gebied, zonder deze kwijt te raken. Dat is ook de dialectiek
van het programma. Je ziet dat de ander het heel anders
doet, maar je blijft geworteld in je eigen discipline.”
Anita Honingh is
student aan het
Descartes College.
Anita is erg blij met de dynamiek tijdens de colleges.
“Soms sta je versteld van de vragen die studenten stellen.
Er ontstaan mooie discussies. Ik merk aan alles dat ik met
een groep zeer gemotiveerde en goede studenten zit. Dat
stimuleert enorm. Het grappige is dat mijn studieresultaten
van mijn eigen opleiding omhoog gingen toen ik bezig was
met Descartes. Het is de wisselwerking van het College met
de gewone opleiding, maar anders dan bij veel andere
honoursopleidingen. Je komt gewoon niet weg met ‘slechts’
een zesje. Het is normaal om goed te presteren en dat slaat
over naar je andere studiewerkzaamheden.”
27 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
Interdisciplinariteit is voor Paul een fundamenteel
uitgangspunt, maar anders dan bij veel andere
honoursopleidingen. “We benaderen interdisciplinariteit
niet vanuit een vast stelsel van aannames en methodes.
Grofweg gezegd komt het er op neer dat we mensen van
verschillende disciplines bij elkaar zetten en kijken wat er
gebeurt. Het is experimenteler, voor ons heeft
interdisciplinariteit te maken met je laten verrassen, samen
dingen ontdekken in een open gesprekscultuur en creatief
zijn. Dat werkt het beste als je er niet van uitgaat dat er
vaste grenzen zijn die we per se moeten onderschrijven
maar dat je verschillende vakken bij elkaar brengt.”
“Je leert
dat er
verschillende
zienswijzen
zijn”
Wendbare, innovatieve denkers
D e i n t e r n at i o n a l e c o n t e x t
Het University College Utrecht (UCU) bestaat al bijna vijftien jaar.
Alumni zijn in die periode bij vele Nederlandse en buitenlandse
universiteiten terecht gekomen. Hoe doen zij het? En welke
vaardigheden en capaciteiten krijgen zij mee?
Fried Keesen is elke keer weer verbaasd over het niveau van
de UCU-studenten. “We hebben Sirius-cursussen gehad
met een behoorlijk stevige filosofische inslag, bijvoorbeeld
over de verbintenis tussen kwantumfysica en filosofie.
Sommige van onze studenten konden het debat aan met
autoriteiten op dat gebied. Twee jaar terug hebben
studenten, waaronder Ruben, een cyclus over het
bewustzijn georganiseerd, met de invalshoek vanuit
neurobiologie, psychologie en filosofie. Dat vond ik ook
absoluut een hoogtepunt. Undergratuate studenten komen
plotseling op het niveau van een international professional
community. Als onze studenten solliciteren bij beroemde
universiteiten en ze sturen zo’n werkstuk mee, worden ze
met open armen ontvangen.”
Ruben van Bergen heeft op het UCU een breed
vakkenpakket in het Science-gebied gedaan. “Het ging mij
om de neurowetenschappen, maar ik heb ook vakken
gevolgd van moleculaire celbiologie en psychologie. Dat
geeft aan hoe breed je hier kunt kiezen. In Oxford deed ik
de master neuroscience. Daar heb ik veel gehad aan de
kennis die ik heb kunnen opdoen tijdens mijn bachelor,
vooral door de combinatie van disciplines. Dat is een erg
goede mix geweest waar ik nu in mijn onderzoek ook van
profiteer.”
28 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
“Studenten uit verschillende wetenschappelijke disciplines
komen elkaar hier voortdurend tegen”, vertelt Fried. “Ze
zitten in kleine groepen waar ze vanuit verschillende
achtergronden en belangstellingen met hetzelfde onderwerp
bezig zijn. Tradities van waarheidsvindingen ontmoeten
elkaar in de klas. Dat maakt dat ze intellectueel heel
wendbaar worden. Die verras je niet snel met een hele
andere manier van naar dingen kijken. Datzelfde geldt voor
de confrontatie tussen de verschillende culturen en
onderwijsachtergronden van de studenten. Onze studenten
krijgen daardoor een evenwichtiger respect voor tradities
van waarheidsvinding. En kunnen hun eigen achtergrond
beter relativeren.”
Met het drie-componenten-model van Renzulli maakt
Fried duidelijk hoe je excellentie kunt stimuleren. “Het is
een simpel model. Je hebt drie cirkels: cognitie, creativiteit
en ambitie. Bij de overlap van die drie cirkels zit de
excellentie. Cognitie is van de drie componenten nog het
makkelijkst te stimuleren. Daar hebben we eeuwenlange
ervaring mee. Motivatie en ambitie is al lastiger, dat zit
voor een deel in de studenten zelf, maar intrinsieke
motivatie kun je aanwakkeren door studenten te plaatsen in
een learning community, waarin ze elkaar stimuleren.
Studenten moeten erachter komen wat bij hen de passie
Ruben van Bergen is
alumnus van het
University College
Utrecht, studeerde in
Oxford en is nu
onderzoeker aan het
Donders Instituut.
Fried Keesen is
onderwijsdirecteur van
het University College
Utrecht.
doet ontvlammen. Creativiteit is de lastigste component.
Ik denk dat zaken als interdisciplinariteit en
multiculturaliteit zorgen dat studenten creatiever worden:
het maakt hen wendbare en innovatieve denkers.”
Voor Ruben is dit herkenbaar. “Creativiteit is bij
wetenschap 90% ideeën combineren en 10% wat je zelf
toevoegt. Hoe meer concepten je kent van andere
wetenschapsgebieden, hoe makkelijker je alles kunt
combineren tot een nieuw idee. Ik denk dat hetzelfde geldt
voor het leren van andere culturen. Wat betreft motivatie,
het heeft me erg gestimuleerd om veel verschillende vakken
uit meerdere disciplines te volgen. En het heeft meerwaarde
als je onderzoek gaat doen.”
Alumni van het UCU blinken niet extra uit in vakkennis
als ze bij masteropleidingen aan Nederlandse en
buitenlandse universiteiten binnenkomen. “Gemiddeld
scoren alumni zichzelf bij binnenkomst 3,5 op een
5-puntsschaal als het gaat om de inhoudelijke
voorbereiding. Op academische vaardigheden geven ze
zichzelf een 4,3. Rond kerstmis hebben ze het inhoudelijke
gat ingelopen, dankzij die academische vaardigheden. Ze
hebben geleerd om zich snel nieuwe gebieden eigen te
maken en dat houden ze de rest van hun leven. Dat halen
29 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
hun medestudenten uit monodisciplinaire bachelors niet
zomaar in. Dat krijgen we ook terug van andere
universiteiten: ze vinden onze studenten creatiever,
intellectueel gevarieerder. Ze hebben meer durf om een
probleem met een hele andere methodologie aan te
pakken.”
Bij de master neurowetenschappen in Oxford heeft Ruben
veel baat gehad bij het interdisciplinaire karakter van het
UCU. “De meeste studenten kwamen uit een
wetenschapsrichting. Die wisten meer over die ene
discipline. In de master komen verschillende disciplines aan
bod. Ik merkte dat het erg nuttig was dat ik een stevige
basis had in verschillende disciplines. Je kunt makkelijker
het denken over het onderwerp voortzetten. Dat is anders
voor iemand die heel erg bezig is geweest met psychologie,
maar zich dan opeens helemaal moet gaan inlezen. De
master is sowieso een sneltrein, het lijkt alsof er kennis van
twee jaar in een jaar is gepropt. Als je een gevarieerde
achtergrond hebt neem je het allemaal beter in je op dan
wanneer je het allemaal in een keer op je af krijgt gegooid.”
Geesteswetenschappen
Aansluiting met het vwo
H u m a n i t i es Co l l eg e
Y ES - USE
B È ta p l u s
Het YES-USE is een programma voorafgaand aan een
reguliere bacheloropleiding Economie en Bedrijfseconomie
/ Economics and Business. YES-USE is bedoeld voor
gemotiveerde, getalenteerde en enthousiaste studenten in
5 en 6 vwo die extra uitdaging zoeken bovenop hun
middelbare schoolprogramma.
Het BètaPlus-programma biedt leerlingen van scholen op
reisafstand van Utrecht de kans een NLT-module te volgen
aan de Universiteit Utrecht. De modules worden gegeven
door universitair docenten in samenwerking met vodocenten. BètaPlus is bedoeld voor leerlingen die
geïnteresseerd zijn in de bètavakken en meer uitdaging
zoeken. Na afronding van de module krijgen de leerlingen
en de meewerkende vo-docent een certificaat.
Het Humanities College is het honoursprogramma van de
faculteit Geesteswetenschappen. Het College is bedoeld
voor gemotiveerde, kritische en actieve studenten die
willen nadenken over kennisvalorisatie en hun
geesteswetenschappelijke kennis en vaardigheden in de
praktijk willen brengen.
Tessa Mulkens (Humanities
College)
“Waardering voor
elkaars vakgebied
en kennis.”
Wat zijn de kenmerken van het Humanities College?
Eigen project ontwikkelen en realiseren, samenwerken met
maatschappelijke partners, verantwoordelijkheid nemen
voor het project, academische verdieping, kennisvalorisatie,
zelfstandigheid ontwikkelen
Wat is de opzet en inhoud van het Humanities College?
Het College wordt gevolgd in het tweede jaar van de
bacheloropleiding en bestaat uit drie onderdelen: 1.
Humanities Lab, een academische discussie over
kennisvalorisatie aan de hand van gastcolleges, het leren
opzetten en plannen van een project onder begeleiding van
een docent en de ontwikkeling van een concreet eigen
project in samenspraak met projectbegeleider en
medestudenten (groepen van 2 tot 6 studenten); 2.
Humanities Project. uitvoering van het project voor een
maatschappelijke partner, in overleg met projectbegeleider
en medestudenten; en 3. Humanities Podium, presentatie
van het project tijdens een symposium of ander podium dat
ontwikkeld is door studenten. Waar mogelijk wordt het
product van het project vertoond (documentaire) of
verspreid (boek, tijdschrift).
Meer informatie
Humanities College:
www.uu.nl/honours/
humanitiescollege
YES-USE:
www.uu.nl/rebo/
YES-USE
BètaPlus:
www.betasteunpuntutrecht.nl
Coördinatoren
Eggo Müller
Geesteswetenschappen
Erwin van Sas
YES-USE
Ton van der Valk en
Florine Meijer
BètaPlus
Wat zijn de kenmerken van YES-USE?
Academische oriëntatie, verbreding en verdieping
middelbare schoolprogramma economie, vaardigheden
(onderzoek, schrijven, presenteren), Engelstalig, wiskunde
en statistiek, kleinschaligheid, relatieve ruimte voor
persoonlijke keuzes binnen kaders.
Wat is de opzet en inhoud van YES-USE?
De drie vakken in het jaarprogramma van YES-USE
(micro-economie/institutionele economie, academisch
onderzoek en bedrijfseconomie) onderscheiden zich van
elkaar op structuur, vorm en inhoud, zodat studenten een
staalkaart van een academische opleiding te zien krijgen.
Wanneer de vakken met een voldoende resultaat worden
afgerond, en de studenten beginnen met een
bacheloropleiding aan de Utrecht School of Economics
(USE) krijgen ze vrijstelling in de vrijekeuzeruimte van
het programma en een voorsortering voor het
honoursprogramma van USE.
Wat zijn de kenmerken van BètaPlus?
Voor 5/6-vwo leerlingen: uitdagend bètaonderwijs binnen
een universitaire omgeving, oriëntatie op vervolgstudie,
kennismaking met Universiteit Utrecht, na afronding een
certificaat.
Voor vwo-docent: verdieping van het vakgebied, ervaring
met een nieuwe module, bijvoorbeeld ter voorbereiding op
het geven van de module, contacten met wetenschappers.
Wat is de opzet en inhoud van BètaPlus?
In een schooljaar zijn er vier modules. Elke module wordt
in acht bijeenkomsten gegeven in het Buys Ballot
Laboratorium van de Universiteit Utrecht. In het schooljaar
2012 - 2013 werden de volgende modules gegeven:
Complexe stromen, Hart en vaten, Kwantumstructuur van
de materie en Van HIV tot Aids?
Welke extra activiteiten zijn er?
Gastlezingen, oraties, excursies.
Het Humanities College in cijfers
Aantal deelnemende studenten (sinds 2009)
Percentage van totaal aantal studenten
Gemiddeld GPA (regulier gemiddeld GPA)
30 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
86
3%
3,6 (3,2)
YES-USE
Aantal deelnemende leerlingen (sinds 2009)
31 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
BètaPlus
111
Aantal deelnemende leerlingen (sinds 2009)
279
Gepassioneerd voor de
arbeidsmarkt
H o n o u r ss t u d e n t e n i n h e t b e d r i j f s l e v e n
Honoursprogramma’s zijn een nieuw fenomeen in Nederland.
Voor studenten en docenten wordt het steeds meer een vast
gegeven. Hoe kijkt het bedrijfsleven naar honoursstudenten?
Wat is de meerwaarde?
Loyens & Loeff is een juridisch en fiscale dienstverlener met
wereldwijd 1.500 professionals in dienst. Het kantoor aan de
Amsterdamse Zuidas straalt die internationale allure uit.
Sinds een jaar werkt Marie-Louise Weeda als advocaat bij
het kantoor, nadat ze meerdere studies heeft afgerond,
waaronder het Utrecht Law College. “Ik wilde graag nog
een studie Nederlands recht doen waar er echt iets van je
verwacht werd, waar ook je mede-studenten meer
enthousiasme en energie zouden inbrengen dan bij de
reguliere opleiding. Het Law College stond goed
aangeschreven. Een aantal mensen dat ik kende zat op het
College en waren erg enthousiast. Ook het kleinschalige
karakter trok me aan.”
Een van haar collega’s is Joost Kok, al vier jaar recruiter bij
het Loyens & Loeff, en vanuit die functie veel bezig met
studenten. En dus mogelijke werknemers. “We leggen
contacten met studenten door middel van bestaande
activiteiten en door eigen activiteiten. We gaan veel op pad.
Met elke Rechten-faculteit hebben wij banden, daarnaast
ook met alle studieverenigingen van Nederland.” Joost is
duidelijk over wat startende medewerkers moeten kunnen.
“Je leert het meeste in de praktijk. Om de omschakeling
van theorie naar praktijk zo soepel mogelijk te laten
verlopen, heeft ons kantoor een speciale opleiding in het
32 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
leven geroepen: de Loyens & Loeff Academy. Het Law
College is een goede basis, omdat ze veel aandacht besteden
aan die praktijk. En meer vaardigheden op doen en breder
worden opgeleid. Ik denk dat ze daarom kritischer zijn en
weten wat ze willen.”
De snelle kennismaking met de praktijk was voor MarieLouise een belangrijk onderdeel van het Law College. “Je
krijgt meteen een realistisch beeld van de juridische praktijk
en van de mogelijkheden na afronding van je studie.
Daardoor kun je beter inschatten of de studie echt iets voor
je is. Al in de eerste weken begin je met de voorbereiding
van een oefenrechtbank. Je weet op dat moment nog niets
over het procesrecht, maar je krijgt wel meteen een dossier
voor je neus waarvoor je de zitting moet voorbereiden. Je
wordt meteen in het diepe gegooid, wat uiteraard spannend,
maar voornamelijk heel leerzaam is. En in januari van het
eerste studiejaar loop je ook een ministage bij een
advocatenkantoor.”
Ook Loyens & Loeff helpt daaraan mee, vertelt Joost.
“Zo’n ministage vinden we een belangrijk aspect van de
ontwikkeling van een student. Wij verzorgen altijd twee
dagen, waarvan er een dag in ons kantoor in Rotterdam en
de tweede dag in Amsterdam. Een van de onderdelen is dat
Joost Kok is recruiter bij
Loyens & Loeff.
Marie-Louise Weeda is
alumna van het
Utrecht Law College
en advocaat bij
Loyens & Loeff.
ze twee uur meedraaien met de Loyens & Loeff Academy
waar advocaat-stagiares worden opgeleid.”
Niet alleen de praktijkervaring was belangrijk voor
Marie-Louise, ook de colleges zelf. “Bij de start van het
Law College werd verwacht dat de werkgroepen korter
zouden duren, omdat gemotiveerde studenten de stof goed
voorbereiden. Het tegendeel bleek waar: juist vanwege de
voorbereiding ontstonden er interessante discussies over de
stof. Docenten vroegen veel inzet van de studenten. En ja,
dat stimuleert enorm. En het leidt tot een grotere
betrokkenheid van de student bij het onderwijs.”
Daarnaast organiseert de studievereniging van het Utrecht
Law College ‘Sirius’ elk jaar series van lezingen over diverse
juridische onderwerpen. “Ook dat heeft mij een gevarieerd
beeld gegeven van rechtsgeleerdheid. Er waren lezingen
over bijvoorbeeld militair recht en faillissementsrecht.
Tijdens het lustrum van Sirius discussieerden leden van de
Tweede Kamer en de toenmalig voorzitter van de Sociaal
Economische Raad Rinnooy Kan over de toekomst van het
honoursonderwijs in Nederland. Dat stimuleert en ook op
die manier zie je wat de mogelijkheden zijn. Dat is echt niet
alleen de advocatuur. Sirius biedt in samenwerking met het
Law College ook het traject ‘Van topstudent naar topjurist’.
33 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
Denk hierbij bijvoorbeeld aan het schrijven van een brief
aan een cliënt of het opstellen van een contract. Deze
vaardigheden zijn van groot belang voor de praktijk, maar
komen tijdens de reguliere rechtenstudie nauwelijks aan
bod.”
“Wij zoeken de top van de studenten”, zegt Joost. “Het
belangrijkste daarbij is, naast kennis natuurlijk, dat de
student passie en ambitie voor het vak laat zien. We zien
steeds meer universiteiten die honoursprogramma’s
aanbieden. Inmiddels heeft het Law College een mooie
naam weten op te bouwen omdat er hele goede studenten
afstuderen. De nieuwe programma’s moeten zich daarin
nog gaan bewijzen.”
Onderzoek naar excellentie
In het kader van het Sirius Programma heeft de Universiteit
Utrecht twaalf honoursprojecten uitgevoerd, verdeeld over de
hele universiteit. Daarnaast is er onderzoek gedaan naar drie
belangrijke aspecten van honoursonderwijs: de student, de
leeromgeving en de didactiek.
“We zijn begonnen met hoe honoursstudenten verschillen
van reguliere studenten”, vertelt Karin Scager. “Wil je
weten of je de leeromgeving of didactiek van
honoursonderwijs moet aanpassen, dan moet je weten of
deze groepook daadwerkelijk anders is. We zijn de
bestaande literatuur ingedoken en van daaruit hebben we
een onderzoek uitgezet onder reguliere studenten en
honoursstudenten. Daarbij hebben we als eerste gekeken
naar de instroom: wat krijgen we binnen? Vervolgens naar
de doorstroom en de uitstroom.”
intrinsieke motivatie van studenten. Terwijl wij denken dat
het goed is om daarnaast ook ambitie in een zekere mate te
hebben. Docenten zien het wel, zeker bij het University
College. Daar mag het ook. Verder is not-done om
competitief ingesteld te zijn en voor de cijfers te willen
gaan. Docenten vinden vooral intrinsieke motivatie
belangrijk. Maar de wil om te presteren is ook een
onderdeel van excellentie. Wij denken dat het allebei nodig
is, het een sluit het ander ook niet uit. Het zou goed zijn om
hier een discussie over te voeren.”
Ada Kool heeft onderzoek gedaan naar de instroom:
vwo-leerlingen in excellentieprogramma’s. “Excellente
leerlingen verschillen op een aantal punten van reguliere
leerlingen, bijvoorbeeld op creativiteit. Ze scoren ook hoger
op leermotivatie en prestatiemotivatie. Leermotivatie
betekent dat ze echt heel graag de stof willen begrijpen. Bij
prestatiemotivatie gaat het erom dat ze het goed willen
doen en competitief zijn. Daarnaast hebben ze meer plezier
in het leren en meer zelfvertrouwen.”
Verschillen zijn er niet alleen tussen de twee onderzochte
groepen, maar ook binnen de groepen. “Per faculteit en
zelfs per opleiding ontdekten we verschillen hoe
honoursstudenten anders waren dan de reguliere
studenten”, zegt Ada. “We hebben voor elk programma een
eigen rapport geschreven, waarin we dit hebben
beschreven. De programmaleiders kunnen aan de hand van
deze rapporten zelf nagaan of ze de juiste studenten binnen
hebben.“
De onderzoekers hebben gemerkt dat de prestatiemotivatie
van studenten voor docenten een vreemde eend in de bijt is.
“Docenten vinden ambitie niet zo passen bij
honoursstudenten, de selectie is meer gericht op de
Uitdaging is voor Karin een centraal concept als het gaat
om excellentie. “Wat ik heb ontdekt, is dat studenten het
meest leren als het net te moeilijk is. Je moet hen net uit
hun comfortzone trekken. Dat is niet altijd leuk. Soms
34 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
Ada Kool doet haar PhD
aan de Universiteit
Utrecht en is betrokken
bij het excellentieonderzoek.
Karin Scager is senior
onderwijsadviseur en
docententrainer bij de
Universiteit Utrecht en
is betrokken bij het
excellentie-onderzoek.
raken ze gefrustreerd, maar ze werken wel het hardst en ze
leren het meest. Tijdelijke frustratie is dus niet zo erg is. Er
moet wel een vangnet zijn, bijvoorbeeld door ze in groepen
te laten werken of je organiseert het zelf als docent.”
Een tweede aspect van uitdaging is wat honoursstudenten
uitdaagt. “Dat is eigenlijk een combinatie. Het moet
complex zijn. Dat kan zitten in het materiaal, bijvoorbeeld
zeer technisch of ingewikkelde artikelen. Maar ook in wat
je met de stof moet doen. Moet je het alleen uit je hoofd
leren, of moet je er een kritische beschouwing over kunnen
schrijven? Of het kunnen weerleggen met argumenten?
Wat honoursstudenten prefereren is beide: uitdagend
materiaal en op een hoog niveau nadenken. Controle over
je eigen leerproces is daarbij ook belangrijk.
Honoursstudenten schrijven veel liever een paper dan dat ze
een toets krijgen. Het leren van een toets is toch een soort
van kansfactor. Bij een paper hebben ze met harder werken
ook meer kans op een goed cijfer.”
“Wat ik zelf een interessante constatering vond is welke
elementen een goed cijfer voorspellen”, zegt Ada.
“Intelligentie is natuurlijk een goede voorspeller. Maar we
ontdekten dat creativiteit negatief samenhangt met cijfers
zoals die hier aan de universiteit worden gegeven. Dus: hoe
35 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
minder creatief, hoe hoger de cijfers. Er zit blijkbaar iets in
onze manier van toetsen dat creativiteit niet beloont.
Juist bij de honoursstudenten moet je daar rekening mee
houden. Die hebben hun creativiteit nodig, nu en straks als
ze gaan werken.”
Karin legt de nadruk op het belang van goede docenten bij
honoursonderwijs. “In literatuur gaat het bij excellent
onderwijs vaak over de vorm, maar mijn stelling is dat het
daar niet om gaat. Het gaat juist meer om de docent dan om
de onderwijsvorm. Is de docent in staat de studenten te
motiveren en te stimuleren en om verantwoordelijkheid aan
studenten te geven, waardoor zij kunnen groeien? Als
docent moet je passie hebben, voor je vak en voor de
studenten. Je moet voor hen een extra stap willen zetten.
En de durf hebben om je open te stellen voor meningen en
vragen van studenten. Je bent eerder een stimulerende
partner dan degene die doceert.”
Geneeskunde
Diergeneeskunde
A l e x a n d e r S u e r m a n P ro g r a m m a
H o n o u r s P ro g r a m m a
H o n o u r s P ro g r a m m a
( Bi o m e d i s c h e W e t e n s c h a p p e n )
Meer informatie
Diergeneeskunde:
www.uu.nl/dgk
Geneeskunde:
www.umcutrecht.nl/
opleiding-geneeskunde
Het programma bestaat uit een bachelor-, een master- en
een MD/PhD-deel. Studenten kunnen in de bachelor en
master een extracurriculair honoursprogramma volgen.
Na afronding van de masteropleiding bestaat de
mogelijkheid een MD-PhD-traject in te gaan.
Wat zijn de kenmerken en opzet van het programma?
Het programma wil studenten uitdagen om
wetenschappelijke ambitie te koppelen aan academische
vorming en verbreding. Het beoogt primair studenten te
stimuleren om het beste uit zichzelf te halen. Het
programma is gericht op verdieping en verbreding van
kennis en vaardigheden ten opzichte van het reguliere
onderwijsprogramma. De verdieping vindt met name plaats
via het doen van wetenschappelijk onderzoek binnen een
UMCU-onderzoeksgroep. Dit kan biomedisch of klinisch
epidemiologisch onderzoek betreffen, maar ook onderzoek
in bredere zin, zoals historisch, ethisch of beleidsonderzoek.
De verbreding betreft vooral contextuele academische
vaardigheden, die op het gebied van de geneeskunde ook
wel worden aangeduid als ’medical humanities’. Daarnaast is
het mogelijk om met een groepje honoursstudenten
gezamenlijk een wetenschappelijk artikel te schrijven en te
publiceren en een bestaand wetenschappelijk tijdschrift,
onder begeleiding van de coördinator van het
honoursprogramma.
Het Honours Programma van Biomedische Wetenschappen
is een tweejarig, extracurriculair programma van 30 EC
voor een geselecteerde groep van ongeveer 10 gemotiveerde
en getalenteerde studenten per jaar.
Wat zijn de kenmerken en opzet van het programma?
Het programma is verdiepend en bestaat uit een
gemeenschappelijk deel en een individueel project. In het
individuele project werkt de student twee jaar lang aan een
individueel project, en wordt hierbij begeleid door een
senior onderzoeker. De inhoud van het project kan
bijvoorbeeld zijn: het schrijven van een review, het doen
van experimenteel onderzoek, een project in het
bedrijfsleven. Het gemeenschappelijk deel bestaat uit
maandelijkse thematische bijeenkomsten. Deze bestaan uit
Journal clubs: bestuderen en bediscussiëren van een artikel
van een high impact journal al dan niet in het bijzijn van
een specialist en Seminars: een gerenommeerd spreker
wordt uitgenodigd voor een presentatie over zijn/haar
werk. Ter voorbereiding op elke seminar wordt aan de hand
van stellingen of een casus literatuur bestudeerd. Van de
studenten wordt een hoge mate van zelfstandigheid
verwacht.
Het Alexander Suerman Programma
36 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
Adri Thomas
Biomedische
Wetenschappen
Wim Kremer
Diergeneeskunde
Dit programma biedt excellente studenten de mogelijkheid
om zich te verdiepen in veterinair wetenschappelijk
onderzoek. Het Honours Programma vangt aan na afronden
van de bachelor en moet volledig zijn afgerond voor de start
van de master.
Wat zijn de kenmerken van het Honours Programma?
De deelnemers van het programma doen een jaar
wetenschappelijk onderzoek. Het betreft een onderzoek dat
deel uitmaakt van de facultaire onderzoeksprogramma’s.
De student heeft één of meerdere begeleiders en is
gedurende dat jaar gestationeerd bij de betreffende
onderzoeksgroep. Vaak betreft het een samenwerking van
meerdere onderzoeksgroepen, soms ook buiten de faculteit
Diergeneeskunde. Een samenwerkingsverband met een
buitenlandse universiteit is ook mogelijk.
Wat zijn de opzet en inhoud van het Honours Programma?
Studenten worden door de begeleidingscommissie
geselecteerd op studieresultaten, motivatie en geschiktheid.
De begeleidingscommissie selecteert tevens een aantal
onderzoeksprojecten die geschikt zijn voor
honoursstudenten. De student kan uit deze projecten zelf
een keuze maken. Vaak levert het door de student gedane
onderzoek een aantal wetenschappelijke publicaties op.
Welke extra activiteiten zijn er?
Cursussen, gezelligheidsactiviteiten, presentaties op
relevante congressen, eindsymposium, getuigschrift.
Welke activiteiten zijn er?
Individueel onderzoekstraject, gastlezingen, intervisie,
artikel schrijven en publiceren.
Aantal deelnemende studenten (sinds 2010)
Percentage van totaal aantal studenten
Gemiddeld GPA
Coördinatoren
Marcel van der Heyden
Geneeskunde
Het Honours Programma in cijfers
49
6%
3,7
Aantal deelnemende studenten (sinds 2008)
Percentage van totaal aantal studenten
Gemiddeld GPA (regulier gemiddeld GPA)
Het Honours Programma in cijfers
24
5%
3,8 (3,1)
Aantal deelnemende studenten (sinds 2009)
Percentage van totaal aantal studenten
Gemiddeld GPA (regulier gemiddeld GPA)
37 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht
30
6%
3,5 (2,9)
Nikae Moller (Honours
Programma)
“Het honours
programma bood
mij de kans om zelf
nieuwe kansen te
creëren.”
p u b l ic at i e l i j s t
De onderzoeken en inzichten van de Universiteit Utrecht
op het gebied van excellentie worden gepubliceerd in
artikelen en rapporten. Hieronder vindt u een selectie.
Ginkel, S. van, Eijl, P. van, Pilot, A. & Zubizarreta, J.,
(2012) Building a vibrant Honors community among
Commuter Students. Journal of the National Collegiate
Honors Council 13, 2
Ginkel, S. van, Eijl, P. van, Pilot, A. & Zubizarreta, J.,
(2012) Honors in the Master’s: A New Perspective? Journal
of the National Collegiate Honors Council 13, 2
Kool, A., Mainhard, M.T., Jaarsma, A.D.C., Brekelmans,
M., van Beukelen, P. (submitted) Effects of university
honors program participation on study achievement and
early career outcomes.
Kool, A., Vaessen, B., Mainhard, M.T., Jaarsma, A.D.C.,
Brekelmans, M., van Beukelen, P. (2012) Honors, highachievers, and regular students: The UU Science honors
program examined. Rapport: Universiteit Utrecht
Kool, A., Vaessen, B., Mainhard, M.T., Jaarsma, A.D.C.,
Brekelmans, M., van Beukelen, P. (2012) Honors, highachievers, and regular students: The Utrecht Law College
examined. Rapport: Universiteit Utrecht
Kool, A., Vaessen, B., Mainhard, M.T., Jaarsma, A.D.C.,
Brekelmans, M., van Beukelen, P. (2012) Honors, highachievers, and regular students: The UU Van Humboldt
College examined. Rapport: Universiteit Utrecht
Kool, A., Vaessen, B., Mainhard, M.T., Jaarsma, A.D.C.,
Brekelmans, M., van Beukelen, P. (2012) Honors, highachievers, and regular students: The UU Humanities
College examined. Rapport: Universiteit Utrecht
Kool, A., Mainhard, M.T., Jaarsma, A.D.C., Brekelmans,
M., van Beukelen, P. (2011). Honors alumni op de
arbeidsmarkt: toegevoegde waarde honors traject? Paper
Nederlandse Vereniging voor Medisch Onderwijs (NVMO)
congres, 2011.
Scager, K., Akkerman, S.F, Keesen, F., Mainhard, M.T.,
Pilot, A., & Wubbels, T. (2012) Do honors students have
more potential for excellence in their professional lives?
Higher Education 64, 1, 19-39
Scager, K., Akkerman, S., Boonstra, J., Pilot, A., Wiegant.
F., & Wubbels, T. (2012) Uitdagen van excellente studenten.
Onderzoek van Onderwijs 41, 16-21
Scager, K. (2008). Vragen talentvolle studenten ander
onderwijs? Onderzoek van Onderwijs, 37: 66-69.
Kool, A., Vaessen, B., Mainhard, M.T., Jaarsma, A.D.C.,
Brekelmans, M., van Beukelen, P. (2012) Honors, highachievers, and regular students: The UU geosciences honors
program examined. Rapport: Universiteit Utrecht
Wiegant, Fred, Scager,Karin, and Boonstra,Johannes (2011).
An undergraduate course to bridge the gap between
textbooks and scientific research. CBE—Life Sciences
Education, 10, 83–94.
Kool, A., Vaessen, B., Mainhard, M.T., Jaarsma, A.D.C.,
Brekelmans, M., van Beukelen, P. (2012) Honors, highachievers, and regular students: The UU Descartes honors
program examined. Rapport: Universiteit Utrecht
Wolfensberger, M.V.C., P.J. van Eijl & A. Pilot (2012).
Honours Programmes as an Educational Innovation Room:
A Perspective from the Netherlands. Journal of the National
Collegiate Honors Council 13, 2.
38 | Vier jaar Sirius op de Universiteit Utrecht