Gordelroos - Fysio - Familieopstellingen

Gordelroos
Synoniem: herpes zoster
Wat is het?
Herpes zoster of gordelroos is een zeer pijnlijke, plotseling optredende huidreactie, die gepaard gaat
met kleine blaasjes. Het wordt veroorzaakt door een reactivatie van het waterpokkenvirus.
Waterpokken (varicella) is een virusinfectie die vrijwel iedereen in de kinderjaren doormaakt. Tijdens
de infectie (die de gehele huid aandoet) wordt het virus door het afweermechanisme van het lichaam
opgeruimd. Een deel van de virussen weet zich echter te ‘verschuilen’ in zenuwcellen van het
ruggemerg, bij voorkeur zenuwcellen die in verbinding staan met de huid. Het virus blijft gedurende
het gehele leven in deze cellen aanwezig zonder dat het problemen veroorzaakt.
In bepaalde omstandigheden echter, vooral bij daling van de weerstand, kan een deel van de virussen
weer actief worden. Zij groeien dan langs de zenuwbanen naar de huid toe en geven daar de pijnlijke
huidafwijking die wij gordelroos noemen.
Hoe ziet het eruit?
De eerste klachten bij herpes zoster zijn meestal branderigheid en pijn in een bepaald huidgebied. Dit
is het huidgebied dat door een specifieke zenuwbaan vanuit het ruggemerg wordt verzorgd. Een
dergelijk huidgebied noemt men een ‘dermatoom’. Klachten van gordelroos treden dan ook bijna altijd
in een duidelijk afgegrensd huidgebied op. Op de romp en in het gelaat zijn de afwijkingen typisch
halfzijdig gelokaliseerd. Wanneer het gezicht of voorhoofd is aangedaan is er vaak ook sprake van
heftige hoofdpijn voordat de huidafwijkingen ontstaan.
De huid wordt rood en er ontstaan binnen enkele uren tot dagen met helder vocht gevulde blaasjes.
Deze blaasjes zijn meestal in kleine groepjes gelegen. Na ongeveer 10 dagen drogen de blaasjes in
en verdwijnt de rode uitslag ook geleidelijk. Soms kunnen tijdens het indroogproces nog nieuwe
blaasjes ontstaan. Gedurende deze gehele periode is er sprake van veel pijn in de huid.
Wie kan het krijgen?
Omdat vrijwel iedereen ooit een infectie met het waterpokkenvirus heeft doorgemaakt kan in principe
iedereen gordelroos ontwikkelen. Mensen van 60 jaar en ouder hebben de meeste kans gordelroos te
krijgen. Bij kinderen wordt het slechts zeer zelden gezien.
Mensen met een verlaagde weerstand (zoals mensen die prednison gebruiken) hebben een grotere
kans om een aanval van gordelroos te ontwikkelen. Patiënten met een zeer lage weerstand kunnen
ook uitgebreide, zeer ernstige, gordelroosinfecties krijgen. Deze zijn dan niet meer beperkt tot een
dermatoom van de huid, maar kunnen zelfs de hele huid beslaan.
Gordelroos in het gelaat
Deze vorm verdient extra aandacht. Gordelroos in het gelaat gaat vaak met zeer ernstige (hoofd)pijn
gepaard. Soms kunnen de gezichtsspieren tijdelijk uitvallen door de virusinfectie. Deze uitval herstelt
bij de meerderheid van de patiënten volledig.
Wanneer het oog zich in het gordelroosgebied bevindt kunnen ook onstekingsprocessen in het oog
ontstaan die, wanneer zij niet worden behandeld, in sommige gevallen tot blijvende schade kunnen
leiden. Bij gordelroos in het ooggebied dient altijd onderzoek door een oogarts plaats te vinden.
Gordelroos in het gelaat is ook een indicatie voor het starten met anti-virale geneesmiddelen.
herpes zoster in het gelaat (tekening van Von Hebra, ca. 1855)
Hoe wordt gordelroos vastgesteld?
Meestal is het voor de arts niet moeilijk om gordelroos te herkennen. Bij twijfel kan een kweek worden
gedaan van een blaasje. Hiermee is het virus goed aan te tonen. Het duurt altijd wel enige dagen
voordat de uitslag bekend is.
Pijn
Een van de grootste problemen bij gordelroos is pijn. Deze pijn is soms bijzonder heftig en kan tot een
half jaar nadat de gordelroos verdwenen is aanhouden. Deze ‘post-herpetische pijn’ wordt vooral
gezien bij oudere patiënten en na gordelroos in het gelaat.
Goede pijnstilling is dus erg belangrijk.
Is het besmettelijk?
Tijdens de gordelroos aanval, vooral op het moment dat blaasjes op de huid aanwezig zijn, kan het
virus worden overgedragen aan mensen die nog nooit een varicella-virus hebben doorgemaakt. In de
praktijk zijn dit vooral kinderen. Omdat varicella-infecties voor pasgeborenen en babies gevaarlijk kan
zijn moeten mensen met een actieve gordelroos het contact met deze kinderen vermijden.
Andersom is het zo dat bij ouderen die in contact komen met kinderen met een waterpokken infectie
door dit contact een gordelroos kan worden uitgelokt.
Hoe wordt het behandeld?
Gordelroos geneest in principe spontaan. Meestal kan worden volstaan met pijnbestrijding en
indrogende therapie voor de blaasjes. Soms is het nodig om infectie met bacteriën in de beschadigde
huid te voorkomen of te bestrijden.
Wanneer in de eerste 3 dagen van de aanval wordt begonnen met anti-virus therapie zal in de regel
de duur van de aanval en ook de duur van de pijn worden verminderd. Deze anti-virale therapie kan in
tabletvorm gegeven worden en in bijzonder ernstige gevallen per infuus.
Anti-virale therapie wordt gestart bij:



gordelroos in het gelaat
gordelroos bij patiënten met een sterk verlaagde weerstand
vroege gordelroos bij oudere patiënten.
Wat zijn de vooruitzichten?
Gelukkig treedt gordelroos maar eenmalig op. Bij herhaalde aanvallen is een onderzoek naar een
gestoorde afweer en verminderde weerstand belangrijk.